Ενεργειακό δυναμικό αγροτικών, κτηνοτροφικών και δασικών υπολειμμάτων στην Ελλάδα

Transcript

1 Ενεργειακό δυναμικό αγροτικών, κτηνοτροφικών και δασικών υπολειμμάτων στην Ελλάδα Μυρσίνη Χρήστου Υπεύθυνη Τμήματος Βιομάζας Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ Παιανία, 6 Οκτωβρίου 2013

2 Περιεχόμενα Εκτιμήσεις δυναμικού βιομάζας στην Ευρώπη Ανασκόπηση του γεωργικού τομέα στην Ελλάδα Πηγές βιομάζας Εκτιμήσεις δυναμικού βιομάζας στην Ελλάδα Προοπτικές Συμπεράσματα

3 Ορισμός βιομάζας Σύμφωνα με την ΟΔΗΓΙΑ 2009/28/ΕK: «βιομάζα»: το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα προϊόντων, αποβλήτων και καταλοίπων βιολογικής προέλευσης από τη γεωργία (συμπεριλαμβανομένων των φυτικών και των ζωικών ουσιών), τη δασοκομία και τους συναφείς κλάδους, συμπεριλαμβανομένης της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, καθώς και το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα των βιομηχανικών αποβλήτων και των οικιακών απορριμμάτων

4 Ευρωπαϊκά έργα για την εκτίμηση του δυναμικού βιομάζας στην Ευρώπη AFB-network, Phases I, II and III ( ) NTB-network- Liquid Biofuels ( ) Exploitation of biomass from agricultural/forestal residues and energy crops for district heating, greenhouse heating as well as electricity generation ( ) Options for achieving the target of 45 Mtoe from energy cropping in the EU in ALTENER Cluster /C/OO-022: Biomass in the Mediterranean ( ) LOT5 BIOENERGY/ DG TREN. Bioenergy s role in the EU energy market (2004) ELVA - Establishing local value chains for renewable heat ( ) EUBIONET Ι, II and III ( ) RENEW. SE56-CT ( ) BIOSYNERGY: Biomass for biofuels & bio-materials through the biorefinery approach ( ) BEE - Harmonization of biomass resource assessments ( ) BIOMASS FUTURES - Biomass role in achieving the Climate Change & Renewables EU policy targets Demand and Supply dynamics under the perspective of stakeholders ( ) BIOMASS POLICIES ( )

5 Μελέτες για την εκτίμηση του δυναμικού βιομάζας στην Ευρώπη Study Siemons et al., 2004 Kim & Dale, 2004 Edwards et al., 2005 Hoogwijk et al., 2005 Eriksson & Nilsson, 2006 EEA, 2006 Smeets et al., 2006 Alakangas et al., 2007 Ganko et al., 2008 De Wit & Faaij (REFUEL), 2008 Feedstocks covered Cereals straw, other agricultural residues, forest biomass, wastes Straw from corn, barley, oat, rice, wheat, sorghum, and sugar cane Cereal straw Energy crops on surplus cropland and degraded land, agricultural/ forest residues Forest biomass, straw from wheat, barley, rye and oats, plus maize residues. Forest biomass Energy crops, agricultural and forestry residues and waste Forest biomass Agricultural residues, forest biomass, energy crops Agricultural residues, forest biomass, energy crops

6 Εκτίμηση του δυναμικού βιομάζας Θεωρητικό δυναμικό βιομάζας, το οποίο αποτελεί το μέγιστο ποσό της βιομάζας που μπορεί να παραχθεί σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Διαθέσιμο δυναμικό βιομάζας, το οποίο αποτελεί το ποσοστό του θεωρητικού δυναμικού που μπορεί να αποληφθεί με βάση τοπικούς (π.χ. μορφολογία εδάφους) και άλλους (π.χ. ανταγωνιστικές χρήσεις) περιορισμούς. Τεχνικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό βιομάζας, το οποίο είναι το ποσοστό του διαθέσιμου δυναμικού, που μπορεί να αξιοποιηθεί με τα υφιστάμενα τεχνικά μέσα. Οικονομικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό βιομάζας, το οποίο είναι το ποσοστό του τεχνικά εκμεταλλεύσιμου δυναμικού, που είναι και οικονομικά εκμεταλλεύσιμο. Ορίζεται σε μονάδες βάρους ή όγκου, και υπολογίζεται με βάση την περιεχόμενη % υγρασία του υλικού κ.β., και το φαινόμενο ειδικό βάρος. Το ενεργειακό δυναμικό βιομάζας εκφράζεται σε GWh, MJ, ή kcal ανά τόνο ξηράς ουσίας.

7 Εκτίμηση του δυναμικού βιομάζας Η εκτίμηση του δυναμικού βιομάζας είναι μια δυσχερής διαδικασία: εξάρτηση από βιολογικούς, τεχνο-οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, και απρόβλεπτες φυσικές μεταβολές δυσκολία ακριβούς εκτίμησης και καταγραφής των στοιχείων της πρώτης ύλης (ποσότητα, διαθεσιμότητα), λόγω: ποικιλομορφίας των γεωργικών καλλιεργειών και πολυκερματισμού του κλήρου αδυναμίας παροχής επαρκούς και διαρκούς πληροφόρησης από τους αρμόδιους φορείς έλλειψης ικανών εργαλείων επεξεργασίας πολυδιάσπασης των υπηρεσιών πολλαπλών χρήσεων της και την εξάρτηση από τις διάφορες βιομηχανίες/βιοτεχνίες του δευτερογενούς τομέα στην έλλειψη συγκεκριμένης μεθοδολογίας και προτύπων για τον υπολογισμό των ποσοτήτων πρώτης ύλης.

8 Μεγάλες αποκλίσεις στοιχείων που οφείλονται στις διαφορετικές παραδοχές της κάθε μελέτης, σχετικά με: δείκτες καρπού/υπόλειμμα Ποιότητα και καταλληλότητα της γεωργικής γης Αποδόσεις (3 t/ha- 5.5 t/ha) Καλλιεργητικές πρακτικές (~20% απώλειες στη συγκομιδή, ~10% κατά τη μεταφορά και αποθήκευση, κλπ) Διαθεσιμότητα βιομάζας - Εναλλακτικές αγορές

9

10 Ο Γεωργικός τομέας στην Ελλάδα 6% του ΑΕΠ και το 20% της απασχόλησης 9.2 εκ εκτάρια συμπεριλαμβανομένων των βοσκοτόπων (69% της συνολικής έκτασης της χώρας) 85% της κατανάλωσης νερού στη χώρα Αυξημένες επιδοτήσεις Πολυκερματισμός των αγροτεμαχίων Μικρό μέγεθος κλήρου (~4.3 εκτάρια έναντι 18.2 του αντίστοιχου Κοινοτικού μέσου όρου)

11 Ο Γεωργικός τομέας στην Ελλάδα Χαμηλή τεχνική κατάρτιση των αγροτών (το 62% είναι απόφοιτοι δημοτικού ενώ το 32% δεν έχει καμία εκπαίδευση) Δυσκολία στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών λόγω ηλικιακής σύνθεσης του αγροτικού πληθυσμού (το 60% είναι άνω των 45 ετών). Μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα (από 30% το 1981 σε 20% το 2000). Η οικογενειακή απασχόληση καλύπτει το 85,5% της συνολικής απασχόλησης στο γεωργικό τομέα.

12 Πηγές βιομάζας Γεωργικά/δασικά υπολείμματα Υπολείμματα γεωργικών/ δασικών βιομηχανιών Ζωικά/αστικά λύματα Ενεργειακές καλλιέργειες

13 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό των γεωργικών υπολειμμάτων (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~4.9 MT ξηρής ουσίας/έτος Ενεργειακό δυναμικό: ~99 PJ/έτος (~ 27.7 TWh)

14 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό των γεωργικών υπολειμμάτων (τόνοι ξηρής ουσίας) (2009)

15 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό άχυρου (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Λάρισας, Θεσ/νικης, Έβρου, Φθιώτιδας, Σερρών, Κοζάνης, Κιλκίς,

16 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό κλαδοδεμάτων ελιάς (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Μεσσηνίας, Ηρακλείου, Χανίων, Ηλείας, Φθιώτιδας, Λασιθίου, Χαλκιδικής, Αχαϊας

17 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό στελεχών βαμβακιού (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Λάρισας, Καρδίτσας, Ροδόπης, Βοιωτίας, Σερρών

18 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό κλαδοδεμάτων δενδρωδών καλλιεργειών (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Πέλλας, Ημαθίας, Αργολίδας, Λάρισας, Άρτας, Λακωνίας, Καστοριάς

19 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό υπολειμμάτων αραβοσίτου (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Σερρών, Καβάλας, Ξάνθης, Δράμας, Ηλείας, Αιτωλοακαρνανίας, Λάρισας, Τρικάλων, Πέλλας,Φλώρινας, Θεσ/νίκης, Έβρου

20 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό ελαιοπυρήνα (2009) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό : ~ τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Κύριοι Νομοί: Μεσσηνίας, Ηρακλείου, Χανίων, Ηλείας, Φθιώτιδας, Λασιθίου, Χαλκιδικής, Αχαϊας

21 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό καυσόξυλων (2003) Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό: ~410,000 τόνοι ξηρής ουσίας/έτος Ενεργειακό δυναμικό: ~7.7 PJ/έτος (~ 2.1 TWh)

22 Είδη ξυλωδών βιοκαυσίμων Καυσόξυλα Φτηνό, διαθέσιμο Χειρωνακτική φόρτωση, Αποθήκευση Θρυμματισμένο ξύλο Φτηνό, διαθέσιμο(?), αυτοματισμοί Έλεγχος ποιότητας Συσσωματώματα ξύλου (pellets) Εξευγενισμένο, βολικό, συμπαγές, διάθεση Μπριγκέτες ξύλου Εξευγενισμένο, βολικό, συμπαγές, διάθεση

23 Ιδιότητες καυσόξυλων (ΕΛΟΤ ΕΝ ) Προέλευση: Σύμφωνα με τον πίνακα 1 του TS. Εμπορεύσιμη μορφή Διαστάσεις Ξυλώδης βιομάζα ( , , ) ΚΟΥΤΣΟΥΡΑ Μήκος (L) ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ Πάχος (D) (Μέγιστη διάμετρος ενός μόνο τεμαχίου) P200- P200 P250 P330 P500 P1000 P1000+ Υγρασία (M) M20 20% M30 30% M40 40% L < 200 και D <20 (ανάφλεξη ξύλου) L = 200 ±20 και 40 Δ 110 mm L = 250 ±20 και 40 Δ 110 mm L = 330 ±20 και 40 Δ 110 mm L = 500 ±40 και 60 Δ 200 mm L = 1000 ±50 και 60 Δ 200 mm L > 1000 (η πραγματική τιμή πρέπει να δηλώνεται) Από ξηραντήριο Ξήρανση στο χώρο της αποθήκευσης Ξήρανση στο δάσος Φρέσκο, μετά την κοπή στο δάσος M65 65% Ξύλο Nα δηλώνεται εάν χρησιμοποιείται ξύλο κωνοφόρων ή πλατύφυλλων ή μείγμα αυτών. 22/10/2013

24 Ιδιότητες θρυμματισμένου ξύλου (ΕΛΟΤ ΕΝ ) ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ Προέλευση: Σύμφωνα με τον πίνακα 1 του TS. Ξυλώδης βιομάζα (1.1.1, 1.1.2, 1.1.3, 1.1.4, 1.1.6, , , ) Εμπορεύσιμη μορφή ΘΡΥΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΞΥΛΟ Διαστάσεις Κύρια ποσοστό> 80% του βάρους Ποσοστό ινών <5% Χοντρό κλάσμα <1% P 16 P 45 P 63 P 100 3,15 mm p 16 mm 3,15 mm p 45 mm 3,15 mm p 63 mm 3,15 mm p 100 mm <1 mm <1 mm <1 mm >45 mm, όλο < 85 mm >63 mm >100 mm > 200 mm Υγρασία (M) M20 20% Αποξηραμένα M30 30% Κατάλληλα για αποθήκευση M40 40% Οριακά προς αποθήκευση M55 55% M65 65% Τέφρα (% επί ξηρής βάσης) A0.7 0,7% A1.5 1,5% A3.0 3,0% A6.0 6,0% A10 10,0% 22/10/2013

25 Θερμιδική αξία, τέφρα Τυπικές τιμές για πρωτογενή υλικά ξύλου κωνοφόρων Τυπικές τιμές για πρωτογενή υλικά ξύλου πλατυφύλλων Τυπικές τιμές για πρωτογενή υλικά φλοιού Τυπικές τιμές για πρωτογενή υλικά ξύλου, υπολείμματα υλοτομίας NCV 0 MJ/kg 19,2 (18,8-19,8) 19 (18,5-19,2) 20 (19-21) Τέφρα (% κ.β σε ξ.β.) 0,3 (0,2-0,5) 0,3 (0,2-0,5) 4-5 (2-10) ,5-2 Τυπικές τιμές για πρωτογενή υλικά ξύλου Φυτείες μικρού περίτροπου χρόνου 18,6-19,2 2 (Ιτιά και λεύκη) Ερυθρελάτη (με φλοιό) 18,8 0,6 Οξυά (με φλοιό) 18,4 0,5

26 Θερμιδική αξία, τέφρα Λεύκη (μικρού περίτροπου χρόνου) Ιτιά (μικρού περίτροπου χρόνου) NCV 0 MJ/kg Τέφρα (% κ.β σε ξ.β.) 18,5 1,8 18,4 2,0 Φλοιός (κωνοφόρα δέντρα) 19,2 3,8 Ξύλο αμπέλου (θρυμματισμένο) 19,8 3,4 Μίσχανθος 17,6 3,9 Άχυρο σίτου 17,2 5,7 Τριτικάλε (σπόροι) 16,9 2,1 Πίτα κράμβης 21,2 6,2 22/10/2013

27 Tέφρα Ash wt% (d.b.) Card. Misc. Arun. (Reed) Switch Grass Wheat straw Wood chips 22/10/2013

28 Τεχνικά διαθέσιμο δυναμικό των κτηνοτροφικών αποβλήτων 17 εκ. τόνοι/έτος κτηνοτροφικών αποβλήτων (βοοειδή, χοίροι) 350 MW Κτηνοτροφικά απόβλητα κυρίως στη Β. Ελλάδα (Θεσσαλονίκη, Πέλλα) Τα χοιροτροφεία κατανέμονται ισάριθμα σε όλη την Ελλάδα Τα πτηνοτροφεία δραστηριοποιούνται κυρίως σε 3 νομούς

29 Γεωγραφική κατανομή των χοιροτροφείων στην Ελλάδα 1000 χοιρομητέρες 100 χοιρομητέρες Πηγή: Ένωση χοιροτρόφων Ελλάδας

30 Γεωγραφική κατανομή των ενεργειακών φυτών στην Ελλάδα (2011)

31 Σημαντικότερα έργα ενεργειακών φυτών 1. Cynara cardunculus productivity network (JOUB-0030) Miscanthus productivity network (JOUB-0070, AIR-CT92-O294) Sweet sorghum productivity network (JOUB-0036, AIR-CT ) STRIDE HELLAS An integrated and innovative R&D approach exploring the potential of biofuel production in Greece from renewable biomass resources ECHAINE - Energy Wood Production Chains in Europe (ENK ) *Giant reed (Arundo donax L.) network (FAIR3 CT ) *Bioenergy chains from perennial crops in South Europe (ENK6-CT ) *Biokenaf Biomass production chain and growth simulation model for kenaf (QLK5-CT ) *Future crops for food, feed, fibre and fuel (FP7) *Crops2Industry- Non-food Crops-to-Industry schemes in EU27 (FP7-KBBE ) EUROpean multilevel BIOREFinery design for sustainable biomass processing (FP ) Gasbioref - GASification of BIOfuels and REcovered Fuels OPTIMA- Optimisation of perennial grasses for biomass production in the Mediterranean area 14. LIGNOFOS - Sustainable Production Of Biofuels And High Added Value Biochemical Products From Lignocellulosic Biomass 15. *FIBRA - Fibre Crops as a sustainable source of biobased material for industrial products in Europe and China * Coordination

32 Ηλίανθος Ατραχτυλίδα Ελαιοκράμβη Κράμβη Καλάμι Switchgrass Αγριαγκινάρα 32

33 Στρατηγικές για πιο αειφόρα κι αποτελεσματική χρήση της διαθέσιμης βιομάζας και των σχετικών τεχνολογιών για μετά το 2020 Τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες βιομάζας Αειφόρες πρώτες ύλες και μέθοδοι αξιοποίησής τους Αύξηση της παραγωγής βιοαερίου και βιομεθανίου από γεωργικές πρώτες ύλες και απόβλητα γεωργικών βιομηχανιών

34 Εφοδιαστικές αλυσίδες βιομάζας Πηγή: ΤVEnergy, modified

35 Συμπεράσματα Συστηματικές καταμετρήσεις του ενεργειακού δυναμικού της διαθέσιμης βιομάζας δεν πραγματοποιούνται στην Ελλάδα Διάφορες γενικές και εξειδικευμένες μελέτες (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΕΜΠ, ΚΑΠΕ, επενδυτές, κ.α) Χαρακτηριστικό των διαφόρων εκτιμήσεων αυτών όμως είναι οι τεράστιες αποκλίσεις στοιχείων Οι ξηροθερμικές και άγονες συνθήκες καθώς και το ευαίσθητο περιβάλλον του γεωργικού τομέα στην Ελλάδα καθιστά δύσκολη την αξιοποίηση της βιομάζας σε μεγάλη κλίμακα. Ωστόσο το δυναμικό της παραγωγής ενέργειας από βιομάζα είναι αρκετά ενθαρρυντικό.

36 Ευχαριστώ πολύ! Για πληροφορίες: ΚΑΠΕ / Τμήμα Βιομάζας 19ο χλμ. Λεωφόρου Μαραθώνα, Πικέρμι Τηλ: Fax: mchrist@cres.gr