(Β. Κλεισούρας, 2004)

Transcript

1 Όρια Αθλητικής Απόδοσης Γενετικά προκαθορισμένα όρια Κοσμάς Χριστούλας Αν. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ.

2 Άμεσες προσαρμογές / αντιδράσεις Πρόσκαιρες φυσιολογικές αποκρίσεις ή απαντήσεις ή αντιδράσεις στη μυϊκή προσπάθεια, που διαρκούν όσο και η προσπάθεια. Στόχος είναι η ικανοποίηση των ενεργειακών απαιτήσεων και γι αυτό είναι ανάλογες της έντασης της προσπάθειας.

3 Χρόνιες προσαρμογές Μόνιμες προσαρμογές του οργανισμού που είναι αποτέλεσμα της τακτικής και συστηματικής άσκησης. Αναστρέφονται με τη διακοπή της άσκησης. Οι προσαρμογές αυτές χαρακτηρίζουν τους αθλητές και τα γυμνασμένα άτομα.

4 Παράδειγμα φυσιολογικών αποκρίσεων και προσαρμογών ενός πολύ καλού νεαρού αθλητή αντοχής Ηρεμία VO 2 = 0,25 25 l/min ΚΠ= ~ 5 l/min ΟΠ= ~ ml/ ΚΣ= ml/παλμό 50 beats/min (Β. Κλεισούρας, 2004) Μέγιστη επιβάρυνση VO 2 = 3,0-7,4 l/min ΚΠ= ~ l/min ΟΠ = ~ ml/ ml/παλμό ΚΣ = 200 beats/min

5 Παραδείγματα φυσιολογικών αποκρίσεων και προσαρμογών κατά την μέγιστη επιβάρυνση σε απροπόνητα και προπονημένα άτομα Kατά την μέγιστη επιβάρυνση, η πρόσληψη οξυγόνου ηρεμίας (~ 0,25 l min - 1 ή ~ 3,5 ml kg -1 min - 1 ) αυξάνεται: Σε απροπόνητα άτομα ~ φορές Σε επίλεκτους αθλητές αντοχής ~ φορές Kατά την μέγιστη επιβάρυνση, η καρδιακή συχνότητα ηρεμίας αυξάνεται: Σε απροπόνητα άτομα ~ 3 φορές Σε επίλεκτους αθλητές αντοχής ~ 4 φορές

6 Παραδείγματα φυσιολογικών αποκρίσεων και προσαρμογών κατά την μέγιστη επιβάρυνση σε απροπόνητα και προπονημένα άτομα Kατά την μέγιστη επιβάρυνση, η καρδιακή παροχή (ΚΠ ή ΚΛΟΑ) ηρεμίας ( ~ 5 l min - 1 ) αυξάνεται: Σε απροπόνητα άτομα ~ 4-5 φορές Σε επίλεκτους αθλητές αντοχής ~ 7-8 φορές

7 (Β. Κλεισούρας, 2004)

8 Αερόβια Ικανότητα ( VO 2 ) max (Krahenbuhl et al. 1985)

9 (Krahenbuhl et al. 1985) (Β. Κλεισούρας, 2004)

10 Αερόβια Ικανότητα ( VO 2 ) max Οι ατομικές διαφορές που παρατηρούνται στην VO 2max είναι σημαντικές. VO 2max Το μεγάλο εύρος διακύμανσης της VO μεταξύ των ανθρώπων οφείλεται πρωταρχικά σε κληρονομικές διαφορές (γονότυπος).

11 Αερόβια Ικανότητα ( VO 2 ) max Η χρησιμοποίηση του μοντέλου των διδύμων βοήθησε σημαντικά στη διερεύνηση της επίδρασης της κληρονομικότητας στην VO 2max. Στο μοντέλο αυτό συγκρίνονται οι ενδοζευγικές διαφορές σε γνησιοδίδυμους και ψευδοδίδυμους.

12 Αερόβια Ικανότητα ( VO 2 ) max Το μοντέλο στηρίζεται στη θεωρητική βάση ότι: Α. Οι διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα σε γνήσιους διδύμους οφείλονται αποκλειστικά σε επιδράσεις του περιβάλλοντος, αφού οι γνήσιοι δίδυμοι προέρχονται από το ίδιο ωάριο και επομένως έχουν τον ίδιο γονότυπο.

13 Αερόβια Ικανότητα ( VO 2 ) max Β. Οι διαφορές που παρατηρούνται σε ψευδοδίδυμους αποδίδονται τόσο σε επιδράσεις του περιβάλλοντος, όσο και σε γενετικές διαφορές, αφού οι δίδυμοι αυτοί προέρχονται από δύο ωάρια και έχουν κληρονομική ομοιότητα όπως όλα τ αδέλφια, δηλαδή 50%.

14 Οι πρώτες μελέτες ( ) Klissouras, V. Heritability of Adaptive Variation. J. Appl. Physiol. 31: , 344, 1971.

15 Οι πρώτες μελέτες ( ) Η στατιστική ανάλυση των ευρημάτων αποκάλυψε πως οι ατομικές διαφορές στην VO 2max μπορούν να αποδοθούν κατά 93% σε κληρονομικές διαφορές.

16 Αερόβια ικανότητα & κληρονομικότητα Περίπτωση Α. Ψευδοδίδυμοι 21 ετών. (VO 2max = 56 ml/kg/min και οι δύο) Έζησαν χωριστά από 16 χρονών και μετά. Ο ένας ασχολήθηκε συστηματικά με δρόμους μεσαίων αποστάσεων. Ο άλλος έκανε καθιστική ζωή. Klissouras et al. Adaptation to Maximal Effort: Genetics & Age. J. Appl. Physiol. 35: , 293, 1973.

17 Από την περίπτωση αυτή συμπεραίνεται, πως κάποια άτομα με μειονεκτικούς γονότυπους πρέπει να γυμνάζονται περισσότερο και συστηματικότερα, προκειμένου να αποκτήσουν μια καλή λειτουργική ικανότητα, ενώ άλλα άτομα με πλεονεκτικότερη κληρονομικότητα χρειάζονται ένα ελάχιστο ερέθισμα για να διατηρήσουν την υψηλή τους λειτουργική προσαρμοστικότητα.

18 Αερόβια ικανότητα & κληρονομικότητα Περίπτωση Β. Ψευδοδίδυμοι 49 ετών. (VO 2max = 32 / 45 ml/kg/min - 40%) Έζησαν μαζί όλη τους την ζωή. Εξάσκησαν το ίδιο επάγγελμα. Ασχολήθηκαν με τα ίδια αθλήματα σε νεαρή ηλικία. (Klissouras et al., 1973)

19 Αερόβια ικανότητα & κληρονομικότητα Περίπτωση Γ. Γνησιοδίδυμοι 40 ετών. (VO 2max = 38 / 42 ml/kg/min ) (Klissouras et al., 1973) Έζησαν χωριστά από τα 12 χρόνια τους. Ο ένας ασχολήθηκε συστηματικά με την καλαθοσφαίριση από 12 μέχρι 30 χρονών. Ο άλλος δεν ασχολήθηκε με τον αθλητισμό. Και οι δύο έκαναν καθιστική ζωή από 30 μέχρι 40 χρονών.

20 Αερόβια ικανότητα & κληρονομικότητα Τα παραπάνω περιστατικά ενισχύουν την άποψη ότι οι κληρονομικές καταβολές προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις ατομικές διαφορές στην VO VO 2max, στις βιολογικές δυνατότητες και κατ επέκταση στην αθλητική επίδοση.

21 Καλά προπονημένα παιδιά προεφηβικής ηλικίας, παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές VO 2max που συνήθως είναι ml kg περίπου % υψηλότερες από το γενικό πληθυσμό της ηλικίας τους. ml kg -1 min -1,

22 Εντούτοις, στις ηλικίες αυτές η αθλητική προπόνηση δεν είναι ο μόνος παράγοντας που διαφοροποιεί τα παιδιά αθλητές με τα παιδιά μη αθλητές. Διαφορές στην VO 2max ανάμεσα στα προπονημένα και τα απροπόνητα παιδιά μπορεί να υπάρχουν:

23 α) αν το επίπεδο της βιολογικής ωρίμανσης διαφέρει και β) αν ένα αρχικά καλό επίπεδο οδήγησε τα παιδιά να συμμετέχουν στα συγκεκριμένα αθλήματα.

24 Αθλητική Απόδοση & VO 2 max Σε έφηβους αθλητές αντοχής (Rowland 1996)

25 Αθλητική Απόδοση & VO 2 max Τις μεγαλύτερες απαιτήσεις σε κορυφαίες τιμές VO 2max παρουσιάζει το άθλημα της χιονοδρομίας αντοχής. Στους χιονοδρόμους αντοχής έχουν VO 2max μετρηθεί οι υψηλότερες τιμές VO σε ενήλικα και νεαρά άτομα, όπου μια τιμή κοντά ή πάνω από ml kg -1 min min -1 φαίνεται ότι αποτελεί πλέον προϋπόθεση, για τη διεκδίκηση μεταλλίου σε διεθνείς αγώνες.

26 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την έρευνα, κυρίως σε διδύμους, γνωρίζουμε ότι προσδιοριστικοί παράγοντες της υψηλής αθλητικής απόδοσης & επίδοσης, όπως η μέγιστη αερόβια και αναερόβια ικανότητα, η μέγιστη μυϊκή ισχύς, καθώς και η κατανομή των τύπων των μυϊκών ινών, είναι γενετικά προκαθορισμένοι.

27 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Επίσης, γνωρίζουμε ότι το κατάλληλο προπονητικό ερέθισμα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το επίπεδο των βιολογικών προσαρμοστικών ικανοτήτων του ανθρώπου, αλλά μόνο μέσα στα γενετικά προκαθορισμένα όρια.