ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΜΣ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ» ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ακαδημαϊκό Έτος: [Α και Γ εξάμηνο - Χειμερινό (Υποχρεωτικό)]. Διδάσκοντες: Αναπληρώτρια καθηγήτρια Νέδα Κανελλοπούλου-Μαλούχου (mail: mkanellop@hotmail.co.uk) Ώρες Γραφείου: Κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας (Γραφείο: 303 Κτήριο Στασινοπούλου). Επίκουρη καθηγήτρια Όλγα Τσόλκα (mail: tsolkaolg@gmail.com) Ώρες Γραφείου: Πέμπτη ή/και κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας (Γραφείο: 303 Κτήριο Στασινοπούλου). Ι. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ο όρος «ευρωπαϊκό κοινό δίκαιο» εμπνέεται από την έννοια του jus commune που χαρακτήριζε το πλέγμα κανονικού δικαίου και ρωμαϊκού δικαίου στον ευρωπαϊκό ηπειρωτικό Μεσαίωνα, και το οποίο αποτελούσε την κοινή βάση στο πλουραλιστικό νομικό σύστημα των ποικίλων τοπικών δικαίων. Με τον όρο «ευρωπαϊκό κοινό δίκαιο» αναφερόμαστε στη νομική διάσταση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, υπό την έννοια της διαμόρφωσης μιας κοινής έννομης τάξης διαπλεκόμενης με τα δίκαια των κρατών μελών.

2 Το φαινόμενο αυτό επιχειρούμε να μελετήσουμε από τη σκοπιά του Δημοσίου Δικαίου, επικεντρώνοντας δηλαδή στον «δημόσιο χώρο» ή στις σχέσεις που παραδοσιακά ανήκουν στο πεδίο της δημόσιας εξουσίας. Διερευνάμε ειδικότερα την ανάδειξη ενός Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και την ανάδειξη ενός Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου μέσα από τις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης. ΙΙ. ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ/ΥΛΗ Α. Στη θεματική του Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου εμβαθύνουμε στα ακόλουθα ζητήματα: 1. Τη συνταγματική ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης: Διερευνάται η βούληση να αποκτήσει η Ένωση Σύνταγμα από την εποχή του Σχεδίου ίδρυσης μιας Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας το 1953 μέχρι τη Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης το Τις επιστημολογικές προϋποθέσεις μιας συνταγματικής θεωρίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης: Διερευνώνται οι ουσιαστικές-πραγματικές προϋποθέσεις της συνταγματικής θεωρίας, ειδικότερα η πολιτισμική και πολιτική έννοια της Ευρώπης και της ενοποίησης. Αναζητάται η κατάλληλη μέθοδος μεταξύ κλασικών θεωριών, όπως το συγκριτικό δίκαιο ή η έννοια του συνταγματικού πολιτισμού, και μεταμοντέρνας θεώρησης της πολιτείας και του Δικαίου, όπως ο πλουραλισμός, η πολυσυστημία, το δίκτυο κλπ.. 3. Τις θεμελιώδεις έννοιες της συνταγματικής θεωρίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης: Εξετάζονται με βάσει τα μεθοδολογικά εργαλεία που έχουν αναδειχτεί προηγουμένως, οι έννοιες Σύνταγμα, κράτος, κυριαρχία, υπεροχή, πολιτική κοινότητα, στο συγκεκριμένο παράδειγμα του ευρωενωσιακού μορφώματος. Β. Στη θεματική του Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου εμβαθύνουμε στα ακόλουθα ζητήματα: 1. Την εξελικτική πορεία ανάδειξης του ευρωπαϊκού ποινικού δικαίου: Διερευνώνται οι πρώτες προσπάθειες εναρμόνισης κανόνων ποινικού δικαίου

3 στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, τα πρώτα δείγματα υπερεθνικού ποινικού δικαίου στο πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο και η σταδιακή αναγνώριση ποινικών αρμοδιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι και τη Συνθήκη της Λισαβώνας. 2. Τις θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού ποινικού δικαίου: Αναζητώνται τα μεθοδολογικά εργαλεία για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ποινικής θεωρίας. Διερευνώνται τα σημεία τομής με την ευρωπαϊκή συνταγματική θεωρία. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται επίσης η ιδιαίτερη σημασία του ΧΘΔΕΕ καθώς και της ΕΣΔΑ (του θετικού και νομολογιακού δικαίου) για τη διαμόρφωση κοινών αρχών ποινικής νομοθέτησης και απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Ως «παράδειγμα» προσεγγίζονται η αρχή της νομιμότητας και η αρχή της δίκαιης δίκης. 3. Την προβληματική του ευρωπαϊκού ποινικού δικαίου ως «σύστημα κανόνων»: Διερευνώνται οι σχέσεις διαπλοκής ευρωενωσιακού και εσωτερικού ποινικού δικαίου σε επίπεδο παραγωγής, ερμηνείας και εφαρμογής των κανόνων δικαίου. Ως «παράδειγμα» προσεγγίζεται η θέσπιση, ερμηνεία κι εφαρμογή (στην εσωτερική έννομη τάξη) Οδηγιών της ΕΕ με αντικείμενο τη θέσπιση ελάχιστων κοινών κανόνων αφενός στο ουσιαστικό αφετέρου στο δικονομικό ποινικό δίκαιο. 4. Την αμοιβαία αναγνώριση ποινικών αποφάσεων εντός της Ένωσης ως «χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης»: Εξετάζονται οι λειτουργικοί σκοποί της αμοιβαίας αναγνώρισης και οι θεμελιακοί της όροι. Προσεγγίζονται επιμέρους προβλήματα εφαρμογής, υπό το πρίσμα της τήρησης θεμελιωδών δικαιωμάτων. ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Καϊάφα-Γκμπάντι Μ., Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο & Συνθήκη της Λισσαβώνας, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2011 Κανελλοπούλου-Μαλούχου Ν., Η χειραφέτηση της Ευρώπης, Συνταγματική θεωρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2012

4 Κιούπης Δ./Παπαδοπούλου Ρ.-Εμ./Μουζάκης Δ., Το Ποινικό Δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2011 Μανιτάκης Α., Το «Σύνταγμα» της Ευρώπης αντιμέτωπο με την εθνική και τη λαϊκή κυριαρχία, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2004 Μανιτάκης Α./Παπαδοπούλου Λ.,(επιμ.), Η προοπτική ενός Συντάγματος για την Ευρώπη, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2003 Μυλωνόπουλος Χρ., Το ευρωπαϊκό ποινικό δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, ΠΧρ ΞΑ σελ. 81 επ. Παπαδημητρίου Γ., Το Σύνταγμα και η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποιήσεως, Η συνταγματική θεμελίωση και η άρθρωση της ενοποιητικής λειτουργίας, τ. Α Εκδ. Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1982 Παπαδημητρίου Γ., Η συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2002 Παπαδοπούλου Λ., Εθνικό Σύνταγμα και κοινοτικό δίκαιο, Το ζήτημα της υπεροχής, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2009 Στεφάνου Κ., Τα νέα όρια δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκέψεις με αφορμή τις καινοτομίες της Συνθήκης της Λισσαβόνας και τα προσαρτημένα σε αυτή Πρωτόκολλα και Δηλώσεις, Ευρωπαίων Πολιτεία, τ. 1, σελ. 39 επ. και Στεφάνου Κ./Τσινισέλης Μ./Φατούρος Αρ./Χριστοδουλίδης Θ., (επιμ.), Εισαγωγή στις ευρωπαϊκές σπουδές, τ. Α, σελ. 467 επ. Τσάτσος Δ., Τα μεγάλα θεσμικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εισαγωγήεπιμέλεια Α. Πασσάς), Εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005, σελ. 207 επ. Τσάτσος Δ., Το αξιακό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 2005 Τσάτσος Δ., Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία, Για μια Ευρωπαϊκή Ένωση των Κρατών, των Λαών, των Πολιτών και του Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Πολιτισμού, Εκδ. Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα, 2007 Τσόλκα Ο., Η πορεία προς το Corpus Juris, σε: Τιμητικός Τόμος για τον καθηγητή Δ. Σπινέλλη (επιμ. Ν. Κουράκης). Εκδ. Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 2001, σελ επ. Τσόλκα Ο., Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, ΠΧρ ΝΒ σελ. 103 επ. Τσόλκα Ο., Ενωσιακοί θεσμοί εξιχνίασης της «ευρωαπάτης». Παρόν και μέλλον, σε: Σύγχρονες εξελίξεις του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Ποινικού

5 Δικαίου, Πρακτικά Συνεδρίου του ΔΣΠ, ΕΕΠ και ΚΔΕΟΔ, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, σελ. 77 επ. Χρυσοχόου Δ., Για μια ευρωπαϊκή res publica, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2005 Χρυσοχόου, Η άδηλος κυριαρχία, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2008 Το Σύνταγμα, ειδικό τεύχος-αφιέρωμα: Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης και η ανάδυση του ευρωπαϊκού συνταγματισμού, 2007 Αλλοδαπή Ambos K., Internationales Strafrecht, Verlag C.H.Beck, München 2006 von Bogdandy A./Bast J., Principles of European Constitutional Law, Hart Publisher, Oxford and Portland, Oregon, 2006 Braum St., Europäisches Strafrecht im Fokus konfligierender Verfassungsmodelle, ZIS 2009, σελ. 417 επ. Eser/Lagodny/Blakesley (eds), The Individual as Subject of International Cooperation in Criminal Matters, Baden-Baden 2002 Herlin-Karnell E., The Constitutional Dimension of European Criminal Law, Hart Publisher, Oxford and Portland, Oregon, 2012 Klip A., European Criminal Law, 2 nd Ed., Intersentia 2012 Max-Planc-Institut für ausländisches und internationales Strafrecht (Hrsg) durch Prof. Sieber U., Europäisches Strafrecht, Nomos, Baden-Baden 2011 Meyer F., Demokratieprinzip und Europäisches Strafrecht, Nomos, Baden- Baden 2009 Mitsilegas V., EU Criminal Law, Oxford and Protland, Oregon 2009 Peers S., EU Justice and Home Affairs Law, Oxford University Press, 3 ed Pech L., The Rule of Law as a Constitutional Principle of the European Union, Jean Monnet Working Paper 14/09, NYU School of Law 10012, σελ Pernice I., The Treaty of Lisbon: Multilevel Constitutionalism in Action, The Columbia Journal of European Law V 15/no3, σελ. 359 επ. Pernice I., Does Europe Need a Constitution? Achievements and Challenges After Lisbon, Walter Hallstein-Institut, Humbold-Universität Berlin, WHI-Paper 02/10,

6 Satzger H., Internationales und Europäisches Strafrecht, Nomos, Baden- Baden, 2. Aufl Weiler J.H.H., The Constitution of Europe, «Do the new clothes have an emperor?» and others essays on European Intergration, University Press, 1999 IV. ΕΡΓΑΣΙΕΣ Ασκήσεις κατά τη διάρκεια του εξαμήνου V. ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γραπτές