ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (Κατεύθυνση) ΛΥΣΙΟΥ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ Προοίµιο 2

Transcript

1 Βασικέ Οδηγίε : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (Κατεύθυνση) ΛΥΣΙΟΥ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ Προοίµιο 2 1. Η αφορά στα είδη των προτάσεων γίνεται σε αυτή τη φάση απλώ για προ δεασµό, µέχρι γίνει η διδασκαλία του κάθε είδου µέσα από το µάθηµα τη Θεµατογραφία. 2. Η γνώση των αρχικών χρόνων των ρηµάτων που βρίσκονται στην κάθε παράγραφο πρέπει προσφέρεται συστηµατικά. Είι καλό οι µαθητέ έχουν έ τετράδιο ρηµάτων, στο οποίο θα καταγράφουν του αρχικού χρόνου των ρηµάτων που συντούν. Ο/Η διδάσκων/ουσα είι δυτόν κάθε φορά επιλέγει κάποια ρήµατα από τα προσφερόµε και εκεί επικεντρώνεται η προσοχή των παιδιών (βλ. Προγραµµατισµό του µαθήµατο ). 3. Πολύ σηµαντική, επίση, θεωρείται η χρήση Λεξικού Ρηµάτων τη Αρχαία Ελληνική, στο οποίο οι µαθητέ /τριε θα ατρέχουν, για πληροφορηθούν του αρχικού χρόνου των ρηµάτων. 4. Γίνεται συστηµατική αφορά σε όρου, όπω : εγκλίσει, φωνέ, εισαγωγή/εκφορά πρόταση, είδο απαρεµφάτου και συντακτικό ρόλο του. 1

2 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (Κατεύθυνση) ΛΥΣΙΟΥ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ Προοίµιο 2 γ γ ρ ο τω σφόδρα µαυτ πιστεύω, στ λπίζω κα ε τι πρό µε τυγχάνει ηδῶ [ κακῶ ] διακείµενο, πειδ ν µο λέγοντο κούσ περ τῶν πεπραγµένων, µεταµελήσειν α τ κα πολ βελτίω µε ε τ ν λοιπ ν χρόνον γήσεσθαι. Να προσπαθήσετε αλλάξετε τη σειρά των λέξεων, έτσι ώστε µοιάζει περισσότερο µε αυτή στο νεοελληνικό λόγο. Να εντοπίσετε τα ρήµατα στις πιο πάνω προτάσεις και βρείτε το Υποκείµενό τους. Προσπαθήστε καθορίσετε το είδος της σύνδεσης των προτάσεων. Ρήµατα Υποκείµε κα ε τι τυγχάνει: Στην παράγραφο 1 είχατε συντήσει το υποθετικό µόριο ε. Στην πρόταση αυτή προηγείται το Α συνδέσουµε το είδο αυτό τη πρόταση µε το αντίστοιχο στα Νέα Ελληνικά: Αν και (µολον) είι µικρό είι σοφό. Μπορείτε αντλήσετε περισσότερες Είδο σύνδεση προτάσεων:, Προτάσει : α) β) γ) δ) πληροφορίες από το βιβλίο του Συντακτικού σας, στη σελ Πώς ονοµάζεται το είδος της πρότασης;. Με ποια έγκλιση εκφέρεται και ποια σηµασία έχει;; α) Πιστεύω + δοτική (Ν. Ε. πιστεύω σε κάποιον) Να αζητήσετε το αντικείµενο του ρήµατο πιστεύω στην πρόταση:... σφόδρα: επιρρηµατικό προσδιορισµό του... ο τω: του... στε..... [. απαρέµφατο] [. στο ρήµα λπίζω] β) στε λπίζω (εγώ) τι ; κα... [. απαρέµφατο] [ στο ρήµα λπίζω] ποιον; [ στο γήσεσθαι] τι είδου ;... (αποδίδει µιαν ιδιότητα = ) Τι πρόταση εισάγει ο σύνδεσµο αυτό και στα Νέα Ελληνικά;. Ποια σηµασία δίνει στην πρόταση η εκφορά τη µε έγκλιση Οριστική; 2

3 πολύ: του ποσού (στη λέξη:. ε τ ν χρόνον: εµπρόθετο προσδιορ. του... τ ν λοιπόν: στη λέξη: χρόνον γ) τυγχάνει= συµβαίνει, τυχαίνει... Ποιο όρο στο αρχαίο κείµενο µπορεί αποδοθεί στα Νέα Ελληνικά µε το : Πώ θα χαρακτηρίζατε τον όρο αυτό; (Θυµηθείτε τη σύνταξη του ρ. σύνοιδα στην 1 )... ηδῶ Τι δηλώνουν οι λέξει (Στα Ν. Ε. θυµόµαστε τα [ κακῶ ] επιρρήµατα: ευτυχώ, δυστυχώ ). πειδ ν κούσ ( πεί [χρονικό σύνδεσµο ] + ν [αοριστολογικό, (όταν) βλ. 1]) Η έγκλιση του ρήµατο είι:.. Χρονικο ποθετικό σύνδεσµο ποιο ;.. Τυγχάνω (Ενεργ. Φωνή) Ενεστώτας Παρατατικός.. Μέλλοντας Αόριστος Παρακείµενος. Υπερσυντέλικος. κούω (Ενεργ. Φωνή) Ενεστώτας Παρατατικός.. Μέλλοντας Αόριστος Παρακείµενος. Υπερσυντέλικος. Προσέξτε τη σύνταξη του κούω. κούω τινά (αιτιατική) = ακούω κάποιον (υπάρχει φήµη, έµµεση αυτηκο α ) κούω τινό (γενική) = ακούω κάποιον (εγώ ο ίδιο, άµεση αυτηκο α) **θυµηθείτε τη σύνταξη στην κυπριακή διάλεκτο: ακούει του πατέρα του ποιο ;.. πειδ ν κούσ (ποιον;) ( κάνει τι;). [ µετοχή] ΑΣΚΗΣΗ Να καταγράψετε όλες τις κατηγορηµατικές µετοχές της παραγράφου και βρείτε το Υποκείµενό τους. 3

4 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (Κατεύθυνση) ΛΥΣΙΟΥ ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ Προοίµιο 2 γ γ ρ ο τω σφόδρα µαυτ πιστεύω, στ λπίζω κα ε τι πρό µε τυγχάνει ηδῶ [ κακῶ ] διακείµενο, πειδ ν µο λέγοντο κούσ περ τῶν πεπραγµένων, µεταµελήσειν α τ κα πολ βελτίω µε ε τ ν λοιπ ν χρόνον γήσεσθαι. Να προσπαθήσετε αλλάξετε τη σειρά των λέξεων, έτσι ώστε µοιάζει περισσότερο µε αυτή στο νεοελληνικό λόγο. γ γ ρ ο τω σφόδρα πιστεύω µαυτ, στ λπίζω µεταµελήσειν α τ κα πολ βελτίω µε γήσεσθαι ε τ ν λοιπ ν χρόνον, πειδ ν µο λέγοντο κούσ περ τῶν πεπραγµένων, κα ε τι τυγχάνει ηδῶ [ κακῶ ] διακείµενο πρό µε. Να εντοπίσετε τα ρήµατα στις πιο πάνω προτάσεις και βρείτε το Υποκείµενό τους. Προσπαθήστε καθορίσετε το είδος της σύνδεσης των προτάσεων. Ρήµατα πιστεύω λπίζω τυγχάνει κούσ Υποκείµε ( γώ) ( γώ) τι (τι ) Είδο σύνδεση προτάσεων: Υποτακτική/Παρατακτική Προτάσει : α) κύρια β) δευτερεύουσα γ) δευτερεύουσα δ) δευτερεύουσα κα ε τι τυγχάνει: Στην παράγραφο 1 είχατε συντήσει το υποθετικό µόριο ε. Στην πρόταση αυτή προηγείται το κα. Α συνδέσουµε το είδο αυτό τη πρόταση µε το αντίστοιχο στα Νέα Ελληνικά: Αν και (µολον) είι µικρό είι σοφό. Μπορείτε αντλήσετε περισσότερες πληροφορίες από το βιβλίο του Συντακτικού σας, στη σελ. 155, 171. Πώς ονοµάζεται το είδος της πρότασης; ευτερ.εντιωµατική/παραχωρητική πρότ. Με ποια έγκλιση εκφέρεται και ποια σηµασία έχει; Οριστική έγκλιση, εκφράζει κάτι το πιθανό. α) Πιστεύω + δοτική (Ν. Ε. πιστεύω σε κάποιον) Να αζητήσετε το αντικείµενο του ρήµατο πιστεύω στην πρόταση: µαυτ σφόδρα: επιρρηµατικό προσδιορισµό του ποσού ο τω: επιρρηµατικό προσδιορισµό του ποσού µεταµελήσειν [ ειδικό απαρέµφατο] [ αντικείµενο στο ρήµα λπίζω] β) στε λπίζω (εγώ) τι ; κα γήσεσθαι [ ειδικό απαρέµφατο] [ αντικείµενο στο ρήµα λπίζω] ποιον; µε [ αντικείµενο στο γήσεσθαι] τι είδου ; βελτίω (αποδίδει µιαν ιδιότητα = κατηγορύµενο στο αντικ. µε) στε.. Τι πρόταση εισάγει ο σύνδεσµο αυτό και στα Νέα Ελληνικά;. Ποια σηµασία δίνει στην πρόταση η εκφορά τη µε έγκλιση Οριστική; 4

5 πολύ: επιρρηµατικό προσδιορισµό του ποσού (στη λέξη: βελτίω) ε τ ν χρόνον: εµπρόθετο προσδιορ. του χρόνου τ ν λοιπόν: επιθετικό προσδιορισµό στη λέξη: χρόνον γ) τυγχάνει= συµβαίνει, τυχαίνει... Ποιο όρο στο αρχαίο κείµενο µπορεί αποδοθεί στα Νέα Ελληνικά µε το : ηδῶ [ κακῶ ] διακείµενο Πώ θα χαρακτηρίζατε τον όρο αυτό; (Θυµηθείτε τη σύνταξη του ρ. σύνοιδα στην 1 ) Κατηγορηµατική Μετοχή τυγχάνω (Ενεργ. Φωνή) Ενεστώτας Παρατατικός.. Μέλλοντας Αόριστος Παρακείµενος. Υπερσυντέλικος. ηδῶ Τι δηλώνουν οι λέξει επιρρηµατ. προσδιορ. τρόπου (Στα Ν. Ε. θυµόµαστε τα [ κακῶ ] (προσδιορίζουν τη µετοχή επιρρήµατα: ευτυχώ, δυστυχώ ) διακείµενο ) πειδ ν κούσ ( πεί [χρονικό σύνδεσµο ] + ν [αοριστολογικό, (όταν) βλ. 1]) Η έγκλιση του ρήµατο είι: Υποτακτική χρονικο ποθετικό [ Επισηµαίνεται εισάγει µιαν χρονικο ποθετική σύνδεσµο πρόταση] κούω (Ενεργ. Φωνή) Ενεστώτας κούω Παρατατικός κουον Μέλλοντας κούσοµαι Αόριστος κουσα Παρακείµενος κήκοα Υπερσυντέλικος κηκόειν Προσέξτε τη σύνταξη του κούω. κούω τινά (αιτιατική) = ακούω κάποιον (υπάρχει φήµη, έµµεση αυτηκο α) κούω τινό (γενική) = ακούω κάποιον (εγώ ο ίδιο, άµεση αυτηκο α) **θυµηθείτε τη σύνταξη στην κυπριακή διάλεκτο: ακούει του πατέρα του πειδ ν κούσ ποιο ; τι (ποιον;) µο ( κάνει τι;) λέγοντο [κατηγορηµατική µετοχή από το ρήµα κούω, που είι αισθήσεω σηµαντικό] 5

6 Επιπρόσθετο υλικό για την Κατηγορηµατική Μετοχή Θυµηθείτε τη σύνταξη του ρήµατος σύνοιδα, που είχατε συντήσει στην 1 του κειµένου σας. Τι είδους µετοχή συντήσατε στη σύνταξη του πιο πάνω ρήµατος και πώς την αποδώσατε στα Νέα Ελληνικά;.. µετοχή, απόδοση: µε το Στα πιο κάτω παραδείγµατα κρύβεται ακαλύψουµε. Παραδείγµατα Όλοι ήταν χαρούµενοι. Πάντοτε είι περιποιηµένο το σπίτι τη. αυτό το βασικό είδος µετοχής. Ελάτε το Ρήµα εξάρτησης Κατηγορία ρήµατος συνδετικό απόδοση Ο λληνε διετέλεσαν 1 µαχόµενοι (=µάχονταν). ρξοµαι διδάσκων κ τ ν θείων. (Θα αρχίσω διδάσκω.) Παύοµαι λέγων (Σταµατώ λέγω). ρ µεν πάντα ληθ ντα (Βλέπουµε είι όλα αληθινά). Γιγνώσκω σθεν ν (Γνωρίζω είµαι ασθενή ). ψυχ φαίνεται θάτο ο σα (Η ψυχή φαίνεται είι αθάτη). είξω σε προδότην ντα (Θα δείξω είσαι προδότη ). ιδάσκαλο χαιρε κούων τα τα (Ο δάσκαλο χαιρόταν ακούει αυτά). Π ν ρ δεται ( δοµαι= ευχαριστιέµαι) τ φ ρ ν (Κάθε άνθρωπο χαίρεται βλέπει το φω ). Μέµνηµαι (µιµνήσκοµαι = θυµούµαι) τα τα κούσα σου (Θυµούµαι άκουσα αυτά από σέ)..... έρξη/ λήξη αίσθηση/ γνώση δήλωση/ δείξη ψυχικού πάθους µνήµη/ λήθη Τι πρέπει γνωρίζω: Η µετοχή αυτή λειτουργεί ως κατηγορούµενο ή κατηγορηµατικός προσδιορισµός του Υποκειµένου ή του Αντικειµένου ενός ρήµατος και λέγεται. Αποδίδεται στα Νέα Ελληνικά µε το ή µε το Η µετοχή αυτή έχει την ίδια πτώση µε το Υποκείµενο, όταν αφέρεται σε αυτό και την ίδια πτώση µε το Αντικείµενο, όταν αφέρεται σε αυτό, εποµένως είι 1 Για την κατηγορία αυτή των ρηµάτων, βλέπετε στη σελ. 90, 100 του Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. 6

7 Επιπρόσθετο υλικό για την Κατηγορηµατική Μετοχή Θυµηθείτε τη σύνταξη του ρήµατος σύνοιδα, που είχατε συντήσει στην 1 του κειµένου σας. Τι είδους µετοχή συντήσατε στη σύνταξη του πιο πάνω ρήµατος και πώς την αποδώσατε στα Νέα Ελληνικά; Κατηγορηµατική µετοχή, απόδοση: µε το Στα πιο κάτω παραδείγµατα κρύβεται ακαλύψουµε. αυτό το βασικό είδος µετοχής. Ελάτε το Παραδείγµατα Όλοι ήταν χαρούµενοι. Πάντοτε είι περιποιηµένο το σπίτι τη. ψυχ φαίνεται θάτο ο σα (Η ψυχή φαίνεται είι αθάτη). Ο λληνε διετέλεσαν 2 µαχόµενοι (=µάχονταν). ρξοµαι διδάσκων κ τ ν θείων. (Θα αρχίσω διδάσκω.) Παύοµαι λέγων (Σταµατώ λέγω). ρ µεν πάντα ληθ ντα (Βλέπουµε είι όλα αληθινά). Γιγνώσκω σθεν ν (Γνωρίζω είµαι ασθενή ). είξω σε προδότην ντα (Θα δείξω είσαι προδότη ). ιδάσκαλο χαιρε κούων τα τα (Ο δάσκαλο χαιρόταν ακούει αυτά). Π ν ρ δεται ( δοµαι= ευχαριστιέµαι) τ φ ρ ν (Κάθε άνθρωπο χαίρεται βλέπει το φω ). Μέµνηµαι (µιµνήσκοµαι = θυµούµαι) τα τα κούσα σου (Θυµούµαι άκουσα αυτά από σέ). Ρήµα εξάρτησης ήταν είι φαίνεται διετέλεσαν ρξοµαι Παύοµαι ρ µεν Γιγνώσκω είξω χαιρε δεται Μέµνηµαι Κατηγορία ρήµατος συνδετικό έρξη/ λήξη αίσθηση/ γνώση δήλωση/ δείξη ψυχικού πάθους µνήµη/ λήθη απόδοση, µάχονταν (ρήµα ως επίρρηµα, µετοχή ως ρήµα) Τι πρέπει θυµούµαι: Η µετοχή αυτή λειτουργεί ως κατηγορούµενο ή κατηγορηµατικός προσδιορισµός του Υποκειµένου ή του Αντικειµένου ενός ρήµατος και λέγεται Κατηγορηµατική. Αποδίδεται στα Νέα Ελληνικά µε το ή µε το. Η µετοχή αυτή έχει την ίδια πτώση µε το Υποκείµενο, όταν αφέρεται σε αυτό και την ίδια πτώση µε το Αντικείµενο, όταν αφέρεται σε αυτό, εποµένως είι συνηµµένη. 2 Για την κατηγορία αυτή των ρηµάτων, βλέπετε στη σελ. 90, 100 του Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. 7