Ινοµυαλγία και βελονισµός

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ινοµυαλγία και βελονισµός"

Transcript

1 Ινοµυαλγία και βελονισµός Εισαγωγή - ορισµός Η ινοµυαλγία (πίνακας 14) είναι ένα µυοσκελετικό σύνδροµο πόνου που χαρακτηρίζεται από διάχυτο χρόνιο πόνο (µε επίταση κατά µήκος της σπονδυλικής στήλης, ειδικότερα σε αυχένα, ωµική ζώνη, θώρακα, πλευρικούς χόνδρους, οσφύ, άκρα) και ευαισθησία σε ειδικές ανατοµικές περιοχές γνωστές µε τον όρο σηµεία ευαισθησίας (tender points). 1. Πρωτοπαθής Απουσία κλινικο-εργασστηριακών ευρηµάτων άλλης ρευµατικής ή µη ρευµατικής νόσου. 2. ευτεροπαθής Μετά από ρευµατοειδή αρθρίτιδα, συστηµατικό ερυθηµατώδη λύκο, σύνδροµο Sjogren, οστεοαρθρίτιδα, άλλα επώδυνα σύνδροµα. 3. Μετατραυµατική Εκδηλώνεται µετά από τραυµατισµό (αυτοκινητιστικό ατύχηµα, whiplash injury, αθλητική κάκωση, πτώση από ύψος) ή βαρειά ιστική βλάβη. Πίνακας 14: Κλινικές µορφές ινοµυαλγίας. Το σύνδροµο συνοδεύεται από δυσλειτουργία του νευροενδοκρινικού συστήµατος, διαταραχές ύπνου, έντονη σωµατική κόπωση, πρωινή δυσκαµψία και διάφορες ψυχογενείς επιδράσεις. Θεωρείται ότι ανήκει στα «σύνδροµα µεγεθύνσεως του πόνου» (pain amplification syndromes) µαζί µε το σύνδροµο χρόνιας κόπωσης, το σύνδροµο ευερέθιστου εντέρου, τη χρόνια καθηµερινή κεφαλαλγία, το σύνδροµο του πυελικού πόνου και το σύνδροµο της κροταφικής διάρθρωσης. Αυτές οι παθήσεις περιγράφονται και ως «παθήσεις σχετιζόµενες µε το stress» (stress-related illnesses), όχι γιατί εµφανίζονται µετά από στρεσογόνες καταστάσεις αλλά γιατί κατά κανόνα επιδεινώνονται µε το stress, τη ψυχική και φυσική καταπόνηση, τη χρόνια ένταση. Η ιεθνής Εταιρεία Μελέτης του Πόνου (IASP), ταξινοµεί την ινοµυαλγία στα γενικευµένα σύνδροµα πόνου, θεωρώντας ότι µε τον όρο ινοµυαλγία περιγράφεται ένα σύνδροµο πόνου στο οποίο ο πόνος του ασθενούς οφείλεται πρωταρχικά σε δυσλειτουργία νευρωνικών εγκεφαλικών κυκλωµάτων που ελέγχουν τα κατιόντα συστήµατα ενδογενούς τροποποίησης των ερεθισµάτων πόνου. Οι Ρευµατολογικές εταιρείες χαρακτηρίζουν την ινοµυαλγία µία γενικευµένη διαταραχή στα πλαίσια των εξωαρθρικών ρευµατικών νόσων µαζί µε την ρευµατική πολυµυαλγία, το σύνδροµο της χρόνιας κόπωσης και τον ψυχογενή ρευµατισµό [Βουδούρης 1987]. Από ινοµυαλγία πάσχει το 5% του ενήλικου πληθυσµού µιας χώρας, ηλικίας από ετών. Σπανίως εµφανίζεται και σε νεώτερα άτοµα. Οι γυναίκες, ηλικίας ετών αποτελούν το 90% των ασθενών µε ινοµυαλγία (γυναίκες / άνδρες = 7 / 1), γεγονός που δείχνει τη συµµετοχή του νευροενδοκρινικού παράγοντα στην αιτιοπαθογένεια του συνδρόµου. Η διάγνωση τίθεται αυστηρά κλινικά. εν υπάρχουν εργαστηριακές δοκιµασίες που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη γενικότερης παθολογίας και εξ αυτού του γεγονότος παρατηρείται µεγάλη καθυστέρηση στη διάγνωση. Ο µέσος όρος από την έναρξη των συµπτωµάτων µέχρι τη διάγνωση είναι 5 έτη. Η ινοµυαλγία θεωρείται δύσκολα θεραπευόµενο νόσηµα. Το 60% των ασθενών µε ινοµυαλγία εξακολουθούν να έχουν µέτριας ή σοβαρής έντασης πόνο 3 χρόνια µετά τη διάγνωση ενώ το 90% παραµένουν συµπτωµατικοί σε όλη τους τη ζωή. Το 17% των ασθενών αυτοχαρακτηρίζονται ανάπηροι ή ανίκανοι ενώ το 6% αυτών λαµβάνει σε USA, UK και Γαλλία επίδοµα αναπηρίας. Είναι κατανοητό για τον µελετητή ότι υπάρχει αυξηµένο ενδιαφέρον των ασθενών, της ιατρικής κοινότητας και των φορέων υγείας για θεραπευτικές προτάσεις που θα αφορούν την ινοµυαλγία. ιαγνωστικά κριτήρια Για τη διάγνωση στην ινοµυαλγία, βασιζόµαστε σε δύο στοιχεία: το ιστορικό και τη κλινική εξέταση. Ιστορικό: Αυτό είναι το σηµείο κλειδί της διάγνωσης στην ινοµυαλγία (πίνακας 15). Το πρώτο χαρακτηριστικό σύµπτωµα του ινοµυαλγικού ασθενούς είναι ο διάχυτος, επίµονος πόνος που εντοπίζεται τόσο στα άκρα, όσο και στον κεντρικό σκελετό. Περιγράφεται σαν µυϊκός πόνος που µεταναστεύει συχνά και σε αρθρώσεις, χωρίς να υπάρχουν κλινικά σηµεία αρθρίτιδας. Καταλαµβάνει µεγάλες περιοχές του σώµατος και συνήθως µεγάλες αρθρώσεις (ώµοι, γόνατα, ισχία). Ο ασθενής

2 περιγράφει τις αρθρώσεις του ως διογκωµένες ή οιδηµατώδεις, χωρίς όµως να παρατηρούνται διογκώσεις ή οίδηµα στην φυσική εξέταση. Η ένταση του πόνου µεταβάλλεται ενώ είναι σπάνιες οι περίοδοι χωρίς πόνο. Ο ασθενής ανακουφίζεται µε την τοπική εφαρµογή θερµότητας, τις µαλάξεις και την ήπια σωµατική δραστηριότητα. Επιδεινώνεται µε το κρύο, την υγρασία, την ψυχική ένταση και καταπόνηση. Ο πόνος σχεδόν πάντα συνοδεύεται από πρωινή δυσκαµψία που σε αρκετές περιπτώσεις διαρκεί όλη την ηµέρα, συνήθως όµως για µισή έως δύο ώρες µετά την έγερση. ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ιάχυτο χρόνιο (> 3 µηνών) µυοσκελετικό άλγος. 97,6 % Αλγος ευαισθησία στα 11 από τα 18 tender σηµεία 90,1 % Πρωινή δυσκαµψία 77 % Σωµατική κόπωση µειωµένη δραστηριότητα 81,4 % ιαταραχές ύπνου 74,6 % Κατάθλιψη, άγχος, ψυχικές διαταραχές, διαταραχές συγκέντρωσης % Αίσθηση οιδήµατος, παραισθησίες αιµωδίες άκρων 62 % Κεφαλαλγίας (τάσεως ή ηµικρανία) 52,8 % Ευερέθιστο έντερο 29,6 % Φαινόµενο Raynald s 16,7 % Σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα ; Πίνακας 15: Κύρια και δευτερεύοντα συµπτώµατα του ινοµυαλγικού συνδρόµου. Το δεύτερο τυπικό χαρακτηριστικό είναι η ολοήµερη και έντονη σωµατική κόπωση η οποία οδηγεί τους ασθενείς σε πλήρη αδράνεια. Θυµίζει την κόπωση που συνοδεύει τις νεοπλασµατικές νόσους. Το στοιχείο αυτό θεωρείται µείζον σύµπτωµα της νόσου από την πλειοψηφία των ασθενών και υπέυθυνο για την ελαττωµένη λειτουργική τους ικανότητα. Παράλληλα εµφανίζονται διαταραχές του ρυθµού ύπνου - εγρήγορσης, ο ύπνος είναι µη αναζωογονητικός, διαταραγµένος και οι ασθενείς δεν ξυπνούν φρέσκοι αλλά κουρασµένοι. Ο µη αναζωογονητικός ύπνος σχετίζεται µε διαταραχή του σταδίου 4 (non REM) του ύπνου, ένας άλφα ρυθµός (8 10 κύκλοι ανά δευτερόλεπτο) που επικάθηται σε βραδέα κύµατα ύπνου (1 2 κύκλοι το δευτερόλεπτο) και εµφανίζεται επίσης σε ασθενείς µε νυκτερινό µυόκλωνο και υπνική άπνοια. Όλα τα συµπτώµατα που αναφέρθηκαν είναι εντονότερα τις πρωινές ώρες, βελτιώνονται τις µεσηµβρινές, για να επιδεινωθούν και πάλι τις απογευµατινές προς τις βραδινές ώρες. Κλινική εξέταση: Το 1990, το Αµερικανικό Κολέγιο Ρευµατολογίας έθεσε τα διαγνωστικά κριτήρια του ινοµυαλγικού συνδρόµου (πίνακας 16). Ένα από τα σταθερότερα κριτήρια είναι η ύπαρξη σηµείων τοπικής ευαισθησίας υπό την µορφή επώδυνων νοµισµατοειδών περιοχών (fibrotic tender points), διάσπαρτων στο σώµα του ασθενούς. Η ψηλάφηση όλων σχεδόν των µυικών οµάδων προκαλεί στον ασθενή πόνο. Οι ασθενείς µε ινοµυαλγία «πονούν παντού». Οµως, σε πολυκεντρικές µελέτες διαπιστώθηκε ότι παρά τον διάχυτο χαρακτήρα του άλγους, οι ασθενείς εµφάνιζαν αυξηµένη και πιο σταθερή ευαισθησία σε 9 ανατοµικές περιοχές. Έτσι περιγράφηκαν 9 ετερόπλευρα (18 αµφοτερόπλευρα) σηµεία ευαισθησίας µε σταθερή ανατοµική θέση. Ο ασθενής δεν γνωρίζει την ύπαρξή τους και εκφράζει έκληξη που ο ιατρός τα ανακαλύπτει µε ακρίβεια. εν ψηλαφάται σκληρία ή όζος κάτω από τα σηµεία ευαισθησίας (όπως στα σηµεία trigger) ενώ η εξέταση µε αλγόµετρο (η µόνη αντικειµενική και αξιόπιστη εκτίµηση αλγαισθησίας) δείχνει µειωµένη ανοχή στην πίεση (ο ασθενής πονά µε πίεση µικρότερη των 2 kg/cm 2 ). Αν κατά την εξέταση διαπιστωθεί η ύπαρξη ευαισθησίας σε 11 από τα 18 σηµεία ευαισθησίας και ο ασθενής αναφέρει διάχυτο, επίµονο άλγος για περισσότερο από τρεις µήνες, τότε βρισκόµαστε µπροστά σε ασθενή µε ινοµυαλγία. Τα tender points δεν βρίσκονται ανατοµικά σε οµοιογενείς ιστούς. Μας βοηθούν να θέσουµε τη διάγνωση της ινοµυαλγίας, στην πραγµατικότητα όµως δεν έχουν καµµία σχέση µε την παθογένεια της ινοµυαλγίας.

3 1) ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΙΑΧΥΤΟΥ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ Ορισµός: Για να θεωρηθεί ο πόνος ως διάχυτος πρέπει να εντοπίζεται στο αριστερό και δεξιό ηµιµόριο του σώµατος, στο ανώτερο και κατώτερο ηµιµόριο του σώµατος (πάνω και κάτω από την οσφύ) και στον αξονικό σκελετό (αυχενική µοίτα της σπονδυλικής στήλης, θωρακική µοίρα της σπονδυλικής στήλης, οσφυική µοίρα της σπονδυλικάς στήλης ή πρόσθιο θωρακικό τοίχωµα). 2) ΠΟΝΟΣ ΣΕ 11 ΑΠΟ ΤΑ 18 ΣΗΜΕΙΑ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ 1-2: Αυχένας. Αµφοτερόπλευρα, κατά µήκος των αυχενικών µυών και στην κατάφυση τους στο ινιακό οστούν. 3-4: Οσφύ. Αµφοτερόπλευρα, παρασπονδυλικά ισουψώς του Ο 4 Ο 5 ή στον µείζονα τροχαντήρα 5-6: Τραπεζοειδής µύς. Αµφοτερόπλευρα, στη µεσότητα της άνω µοίρας του τραπεζοειδούς. 7-8: Υπερακάνθιος µύς. Αµφοτερόπλευρα, στην έκφυση του µυός πάνω από το µέσο όριο της ωµοπλατιαίας άκανθας. 9-10: Θωρακικός µύς. Αµφοτερόπλευρα, πάνω και έξω πλάγια της δεύτερης χονδροπλευρικής συνάρθρωσης : Παρακονδύλια απόφυση. Αµφοτερόπλευρα, 2 εκατοστά περιφερικότερα από τον έξω κόνδυλο του αγκώνα : Γλουτός. Αµφοτερόπλευρα, εν τω βάθει στο άνω έξω τεταρτηµόριο του µέσου γλουτιαίου µυός : Γόνατο. Αµφοτερόπλευρα, στην έσω επιφάνεια και κεντρικά ως προς την αρθρική γραµµή : Ωµος. Αµφοτερόπλευρα, κάτω από την ακροµιοκλειδική άρθρωση 3) ΤΕΣΣΕΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ 1. Στη µεσότητα του µετώπου 2. Παλαµιαία επιφάνεια του µέσου του αντιβραχίου 3. Στο νύχι του αντίχειρα 4. Στους µύες της πρόσθιας επιφάνειας του µηρού (τετρακέφαλο). Σηµείωση: Η δακτυλική πίεση πρέπει να ασκείται µε δύναµη περίπου 4 Kg/cm 2. Για να θεωρηθεί ένα σηµείο τοπικής ευαισθησίας ως θετικό θα πρέπει ο εξεταζόµενος να αναφέρει πόνο και όχι απλή ευαισθησία. Η διάγνωση τίθεται όταν πληρούνται και τα δύο κριτήρια. Ο διάχυτος πόνος πρέπει να είναι διάρκειας τουλάχιστον τριών µηνών. Η παρουσία µιας δεύτερης οπαθήσεως δεν αποκλείει τη διάγνωση της ινοµυαλγίας. Πίνακας 16: Κριτήρια του Αµερικάνικου Κολλεγίου Ρευµατολογίας για την ταξινόµηση της ινοµυαλγίας. Νευροφυσιολογία του πόνου στην ινοµυαλγία. Οι έρευνες για τον παθογενετικό µηχανισµό του ινοµυαλγικού συνδρόµου επικεντρώνεται σε έξι σηµεία: α) τη µυική δυσλειτουργία και τις διαταραχές στη µυική µικροκυκλοφορία, β) µεταβολές στο µεταβολισµό της σεροτονίνης, γ) γενικευµένες νευροενδοκρινικές διαταραχές, δ) διαταραχές στη λειτουργία του αυτόνοµου κεντρικού συστήµατος, ε) διαταραχές ύπνου και στ) ψυχολογικές διαταραχές και την υποβόσκουσα ψυχιατρική παθολογία. Στο 87% των ασθενών η ινοµυαλγία αρχίζει µε τοπικό και παροδικό πόνο ο οποίος παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια µιας εργασίας που απαιτεί µυική συµµετοχή και εξαφανίζεται αµέσως µε την ξεκούραση. Παρότι λοιπόν η ινοµυαλγία χαρακτηρίζεται από έντονο, συνεχή, διάχυτο µυικό άλγος δεν είναι µυική πάθηση. Για τη διερεύνηση της παθογένειας του συνδρόµου πρέπει να αντρέξουµε στις τρεις επικρατέστερες θεωρίες: Α)Τοπικοί µηχανικοί παράγοντες που δρούν στους µύες. Ο τοπικός πόνος που εµφανίζεται στη µυική καταπόνηση πιθανόν να οφείλεται σε φαινόµενα υποξίας που στα αρχικά στάδια επηρεάζει µικρό πληθυσµό µυικών ινών. Παρενέργεια της υποξίας είναι η ευαισθητοποίηση των αλγουποδοχέων που βρίσκονται διάσπαρτοι στη µυική µάζα. Ο πόνος ενοπίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις παρασπονδυλικά, στις µυικές οµάδες της αυχενικής, θωρακικής και οσφυικής µοίρας της σπονδυλικής στήλης. Αργότερα, ο πόνος γίνεται διάχυτος, αφορά όλο το σώµα, κυρίως τους εν τω βάθει ιστούς (µύες, τένοντες, αρθρώσεις, συνδέσµους) και συνοδεύεται από δυσκαµψία, επώδυνες κινήσεις, µειωµένο εύρος κίνησης και έντονη σωµατική κόπωση που εµφανίζεται σε κάθε δραστηριότητα [Wolfe et al, 1990]. εν γνωρίζουµε επακριβώς ποια είναι η πηγή του πόνου. Η ψηλάφηση των µυών προκαλεί παντού και πάντοτε πόνο. Ιστολογικές µελέτες των επώδυνων µυών ή των 18 σηµείων τοπικής ευαισθησίας που χαρακτηρίζουν την ινοµυαλγία, δεν έδειξαν φλεγµονή, αντιδραστικό οίδηµα ή άλλη εξωνευρική

4 παθολογική κατάσταση στην οποία να µπορεί να αποδοθεί ο πόνος. Οι αλλαγές που εντοπίσθηκαν δεν θεωρήθηκαν ειδικές για το σύνδροµο ινοµυαλγίας ενώ παρόµοιες µορφολογικές αλλαγές παρατηρήθηκαν και στις οµάδες ελέγχου στις οποίες συµµετείχαν και άτοµα χωρίς µυικό πόνο [Bohr 1996, Casey 1998]. Το µειωµένο φορτίο ADP, ATP και φωσφοκρεατίνης και η αυξηµένη AMP και κρεατινίνη στον τραπεζοειδή µύ ασθενών µε ινοµυαλγία θεωρούνται στοιχεία διαταραγµένη µεταβολικής και αγγειακής δραστηριότητας και όχι στοιχεία συγκεκριµένης παθολογίας των µυών. Οι µυικοί µικροτραυµατισµοί σε άτοµα µε γενετική προδιάθεση υποπαραγωγής σεροτονίνης και ενδορφίνης και το στοιχείο της µυικής υποξίας εξακολουθούν να είναι ισχυρά [Henriksson 1990]. Από τα µέχρι σήµερα στοιχεία προκύπτει ότι οι περιφερικοί ιστοί δεν συµµετέχουν σηµαντικά στη παθογένεια του ινοµυαλγικού συνδρόµου. Τα επώδυνα µυϊκά σηµεία ευαισθησίας (tender points) είναι διάσπαρτα στο σώµα, υπάρχει µια γενικευµένη διαταραχή της αισθητικότητας (wind up), τα επισκληρίδια blocks και η διήθηση µε τοπικά αναισθητικά και αναλγητικά δεν έχουν αποτέλεσµα στη µείωση του πόνου όπως αναποτελεσµατικά είναι τα παυσίπονα και τα αντιφλεγµονώδη φάρµακα. Η µυϊκή άσκηση, οι ασκήσεις διάτασης και οι παθητικές κινήσεις προκαλούν πόνο, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι δεν υπάρχει µυϊκή παθολογία. Β) ιαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήµατος. Για πολλούς ερευνητές το κεντρικό νευρικό σύστηµα είναι ο µεγάλος ασθενής στην ινοµυαλγία. Ένα µεγάλο ποσοστό ασθενών διαµαρτύρονται για κόπωση, διαταραχές ύπνου και κατάθλιψη, έντονο άγχος και ευαισθησία σε παράγοντες σωµατικής και ψυχικής καταπόνησης. Επιπρόσθετα, πρόσφατες εργαστηριακές µελέτες δείχνουν αφύσικες συγκεντρώσεις στο αίµα και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό βιοχηµικών µορίων που συµµετέχουν στο µεταβολικό κύκλο της νευροδιαβίβασης και νευροενδοκρινικής δραστηριότητας περιοχών του κεντρικού νευρικού συστήµατος που σχετίζονται µε την επεξεργασία των ερεθισµάτων του πόνου και τη συναισθηµατική αντίδραση [Russell et al 1996]. Το νευροπεπτίδιο Υ είναι µια νευροδραστική ουσία που ανιχνεύεται σε µεγάλες συγκεντρώσεις σε εγκέφαλο και νωτιαίο µυελό. Συνυπάρχει µε τη νορεπινεφρίνη στις συµπαθητικές απολήξεις, σχετίζεται µε αναπαραγωγή, πείνα, οµοιόσταση ύδατος και ορµονική έκκριση. Συµµετέχει σε κεντρικά κυκλώµατα αναλγησίας και υπεραλγησίας. ρά στα επινεφρίδια συνεργικά µε τη CRH και σε υπόφυση υποθάλαµο συνεργικά µε τη ACTH. Η δράση της ουσίας αυτής ελέγχεται από τα οιστρογόνα. Αυξηµένες συγκεντρώσεις νευροπεπτιδίου Υ στο πλάσµα ασθενών µε ινοµυαλγία, πολλαπλάσιες σε σύγκριση µε τον φυσιολογικό πληθυσµό [Anderberg et al 1999] Η ινοµυαλγία εµφανίζεται στη βιβλιογραφία ως το µοναδικό γνωστό νόσηµα στην ιατρική παθολογία που σχετίζεται µε τόσο βαθειές αλλαγές στη συγκέντρωση της ουσία Ρ [Vaeroy et al 1988, Malberg 1992]. Η ουσία Ρ είναι ένα εντεκαπεπτίδιο που εµπλέκεται στην αλγαισθησία (στον πόνο) και η παρουσία του προκαλεί αλλοδυνία στα πειραµατόζωα. Στα οπίσθια κέρατα του νωτιαίου µυελού λειτουργεί ως διακόπτης για τα επώδυνα ερεθίσµατα από την περιφέρεια. Οι έρευνες δείχνουν ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση ουσίας Ρ στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό ασθενών µε ινοµυαλγία (αυξηµένη κατά 87% σε σύγκριση µε τις υψηλότερες τιµές υγιών ατόµων). Aυξηµένη ουσία Ρ σηµαίνει αυξηµένη δραστηριότητα των ευρέως φάσµατος νευρώνων που βρίσκονται στα οπίσθια κέρατα του νωτιαίου µυελού. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της επιφάνειας των δεκτικών πεδίων των αλγσαισθητικών νευρώνων, σε αύξηση του αριθµού των µηχανοευαίσθητων υποδοχέων µε συνέπεια ελάττωση του ουδού για τα επώδυνα ερεθίσµατα (υπεραλγησία) και διευκόλυνση της αγωγής των επώδυνων ερεθισµάτων (υπεραισθησία). Η ουσία Ρ ελέγχεται από τη σεροτονίνη που θεωρείται ο πιο άµεσος ανταγωνιστής της, ενώ η αλγαισθητική δράση της ουσία Ρ ελέγχεται από 5-HT αγωνιστές. Επίσης η σεροτονίνη ελέγχει την σύνθεση της εγκεφαλικής ουσία Ρ (µπλοκάροντας τη σεροτονίνη µε παραχλωροφαινυλαλανίνη κατά 87% αυξάνουµε τα επίπεδα ουσίας Ρ στον νωτιαίο µυελό κατά 100%) (πίνακας 17). Γνωρίζουµε ότι τα επίπεδα σεροτονίνης στο αίµα, τριπτοφάνης στο αίµα και τριπτοφάνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι σηµαντικά µειωµένα [Laguzzi 1982, Ferraccidoli 1990].

5 Τα κατιόντα συστήµατα αναλγησίας δρούν στα οπίσθια κέρατα του νωτιαίου µυελού και µε κύριο νευροδιαβιβαστή τη σεροτονίνη ρυθµίζουν την αλγαισθητική λειτουργία. Η σεροτονίνη ανταγωνίζεται την ουσία Ρ. Οι ασθενείς µε σύνδροµο ινοµυαλγίας έχουν µειωµένα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο και υψηλή συγκέντρωση ουσία Ρ στο νωτιαίο µυελό. Αναστέλλοντας τη δράση της σεροτονίνης στον εγκέφαλο (µε παραχλωροφαινυλαλανίνη) κατά 87%, αυξάνουµε τα επίπεδα της νωτιαίας ουσίας Ρ κατά 100%. Η αλγαισθητική δράση της ουσίας Ρ (ανοίγει την πύλη του πόνου) ρυθµίζεται από τη σεροτονίνη. Η σεροτονίνη ελέγχει τη σύνθεση της ουσίας Ρ. Πίνακας 17: Σχέση της ουσία Ρ και της σεροτονίνης σε περιφερικό και κεντρικό νευρικό σύστηµα. Στο 31% των ινοµυαλγικών ασθενών ανιχνεύθηκαν αντισώµατα σεροτονίνης ((υπότυπος 5-HT 3 ). Εχουν µετρηθεί µειωµένα επίπεδα αδρεναλίνης και ντοπαµίνης στο αίµα και υψηλές συγκεντρώσεις νοραδρεναλίνης στα ούρα ασθενών µε ινοµυαλγία. Επίσης, ενώ στον οξύ πόνο παρατηρείται συνήθως αύξηση της αιµατικής ροής σε πυρήνες του θαλάµου (µε ΡΕΤ studies), στους ινοµυαλγικούς ασθενείς βρέθηκε σηµαντικά µειωµένη αιµατική παροχή τόσο στο θάλαµο όνο και στον κερκοφόρο πυρήνα. Όλα τα ανωτέρω δείχνουν ένα σηµαντικά αποδιοργανωµένο και διαταραγµένο κατιόν σύστηµα αναλγησίας στους ασθενείς µε ινοµυαλγία. Μια ανώµαλη επεξεργασία των αισθητικών και αλγηνών ερεθισµάτων εκ µέρους του κεντρικού νευρικού συστήµατος. Η µεταβίβαση των αλγαισθητικών σηµάτων από τους περιφερικούς ιστούς στον εγκέφαλο τροποποιείται (επηρεάζεται) από ενδογενείς και εξωγενείς ρυθµιστικούς µηχανισµούς. Υπάρχουν σηµαντικές ενδείξεις ότι η τροποποίηση των σηµάτων πόνου γίνεται µετά από ενεργοποίηση ή καταστολή εγκεφαλικών, µεσεγκεφαλικών και νωτιαίων νευρώνων. Αρκετά κατιόντα συστήµατα που αναστέλλουν τον πόνο εξορµώνται από τον προµήκη και την γέφυρα και δρουν ανασταλτικά στους νωτιαίους νευρώνες που άγουν σήµατα πόνου. Τα συστήµατα που περιγράφηκαν είναι πλήρως αποδιοργανωµένα στους ασθενείς µε σύνδροµο ινοµυαλγίας και το στοιχείο του πόνου σηµειώνουµε ότι είναι ένα µικρό µόνο κοµµάτι του συνολικού προβλήµατος που εµφανίζεται αιφνίδια στη παραγωγική ηλικία των ινοµυαλγικώβν ασθενών. Γ) ιαταραχή του νευρο-ανοσο-ενδοκρινινικού άξονα. Παράλληλα µε το σύστηµα ελέγχου των επώδυνων ερεθισµάτων, στους ασθενείς µε ινοµυαλγία, εµφανίζονται σηµαντικά διαταραγµένα ο νευρο-ενδοκρινής άξονας (σύστηµα υποθαλάµου-υπόφυσης επινεφριδίων) και το αυτόνοµο (κυρίως συµπαθητικό) σύστηµα (stress response system). Αποτέλεσµα αυτών των συµπλοκών διαταραχών είναι µια βαριά νευρο-ενδοκρινής ανεπάρκεια (υποθυρεοειδισµός, υπογοναδισµός, υποθαλαµική αµηνόρροια, µείωση επιπέδων κορτιζόλης) και ανεπάρκεια οιστρογόνων, σηµαντική µείωση της συµπαθητικής αντιδραστικότητας (δυσαυτονοµία οφειλόµενη σε µείωση ελεύθερης κορτιζόλης, µείωση επιπέδων αδρεναλίνης, νορεπινεφρίνης, ACTC στο stress, µείωση καρδιακής απάντησης στην άσκηση) [Chronsos 1998, Chronsos 1995, Crofford 1994]. Τέλος, µία διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήµατος (σχέση κεντρικών απιοειδών και νευροτροποποιητών µε γλυκοκορτιοειδή, ACTH και γοναδοτρόφους ορµόνες) είναι δυνατόν να οδηγεί σε συχνές φλεγµονές της περιφέρειας ή γενικευµένες λοιµώξεις. Τελευταία, µετά από έρευνα µε MRI σε 364 ασθενείς µε σύνδροµο Chiari I (εγκολεασµός των αµυγδαλών της παρεγκεφαλίδος στο ινιακό τρήµα ή µετατόπιση του εγκεφαλικου στελέχους προς τα κάτω διαµέσου του σκηνιδιακού ανοίγµατος) προέκυψε ότι το 60% είχε διαγνωστεί ως ινοµυαλγικοί ασθενείς, ενώ στο 24% αυτών είχε χαρακτηρισθεί ως τραυµατική ινοµυαλγία αφού εµφανίσθηκε µετά από τραυµατισµό (εγκεφαλικό οίδηµα που προκαλεί συµµετρική πίεση προς το ινιακό τρήµα) [Milhorat et al 1999]. Θεραπευτική προσέγγιση: Η ινοµυαλγία θεωρείται δυσίατο νόσηµα. εν υπάρχει µέχρι σήµερα οµοφωνία ως προς τον τρόπο αντιµετώπισης των ασθενών. Όσο περισσότερο ερευνάται, τόσο περισσότερα γνωρίζουµε για την αιτιοπαθογένειά της, µε αποτέλεσµα να προσαρµόζονται τα θεραπευτικά σχήµατα στα νέα δεδοµένα σύµφωνα µε τον πίνακα 18 [McCain 1999].

6 Φαρµακευτική αγωγή Μη φαρµακευτική αγωγή Αποδεδειγµένη δράση Μένει να αποδειχθεί Αποδεδειγµένη δράση Μένει να αποδειχθεί Αµιτριπτιλίνη (saroten) Μη στεροειδή αντιφλεγµονώδη ΗΜΓ biofeedback Κρύο / θερµό επίθεµα Παροξετίνη (seroxat) Κορτιζονούχα Γνωσιακές θεραπείες ΤΕΝΣ Χλωριµιπραµίνη (anafranil) ιάφορα blocks Ψυχική υποστήριξη Ιοντοφόρεση Αλµπραζολάµη (xanax) Τοπικά αναισθητικά Υπνοθεραπεία Απενεργοποίηση TPs Βρωµαζαπάµη (Lexotanil) Αυξητική ορµόνη Ηλεκτροβελονισµός Laser Βενλαφαξίνη (efexor) Κλασσικός βελονισµός Massage Μορφίνη (tramadol) Αεροβική άσκηση Τοπικές ενέσεις Hypericum perforatum Θεραπευτική άσκηση Αναστολέας ΜΑΟ (aurorix) Πίνακα ς 18: Φαρµακευτική και µη φαρµακευτική αντιµετώπιση της ινοµυαλγίας. Σε γενικές γραµµές η φαρµακευτική αγωγή έχει στόχο το κεντρικό νευρικό σύστηµα και συγκεκριµένα αυξάνει την ποσότητα σεροτονίνης σε πυρήνες που έχουν σχέση µε τον πόνο. Υποστηρίχθηκε προηγουµένως ότι υπάρχει σηµαντικά µειωµένη ποσότητα σεροτονίνης στο κεντρικό νευρικό σύστηµα των ασθενών µε ινοµυαλγία. Μετά την έκκριση σεροτονίνης στον µέσο-συναπτικό χώρο µίας σεροτονινεργικής σύναψης, υπάρχουν δύο µηχανισµοί που θα την εµποδίσουν να φθάσει στο στόχο της, δηλαδή την απέναντι κυτταρική µεµβράνη, και να ενεργοποιήσει τον αντίστοιχο υποδοχέα σεροτονίνης. Είναι δυνατόν να δεσµευθεί από τον υποδοχέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης (που βρίσκεται στον ίδιο νευρώνα που την απελευθερώνει) ή να αποδοµηθεί σε αδρανές µόριο (SHIAA 5- hydroxyindole acide acid) από ένα ένζυµο το οποίο ονοµάζεται ΜΑΟ (µονοαµινοξειδάση) και είναι παρόν στη σύναψη. Και οι δύο µηχανισµοί µειώνουν την ποσότητα σεροτονίνης στη σύναψη. Έτσι χρησιµοποιούµε τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (seroxat), αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (efexor), τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (saroten, sinequan), και αναστολείς MAO (aurorix) για να αυξήσουµε τη ποσότητα της χρήσιµης σεροτονίνης στη σύναψη. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά φάρµακα, όπως η αµιτριπτυλίνη (Saroten), µπλοκάρουν τον υποδοχέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης και αναστέλλουν τη δράση του, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες η σεροτονίνη να φτάσει στο άλλο άκρο της σύναψης και να ενεργοποιήσει τον σεροτονινεργικό νευρώνα. ίδονται σε πολύ µικρότερες δόσεις από αυτές που χορηγούνται σε καταθλιπτικούς ασθενείς. Οι αναστολείς της µονοαµινοξειδάσης (aurorix) αναστέλλουν την δράση του ενζύµου στην περιοχή της σύναψης και έτσι προλαµβάνουν την αποδόµηση της σεροτονίνης (και της νορεπινεφρίνης). Η αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης συνεπάγεται µείωση της νωτιαίας ουσίας Ρ και συνεπώς µείωση του πόνου. Υπάρχει επίσης ένα αρχαία φυτοθεραπευτικό σκεύασµα, το Hypericum Perforatum (St. John s wort ή βαλσαµόχορτο) που αναπτύσσεται στην Ευρώπη και την Ασία που ξαίνεται ότι σε µικρές συγκεντρώσεις δρα ως αναστολέας ΜΑΟ ενώ σε µεγάλες συγκεντρώσεις ως αναστολέας του υποδοχέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης.. Μελετάται αν αυτό το σκεύασµα µπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς µε ινοµυαλγία να ξεπεράσουν τα βασανιστικά συµπτώµατα της νόσου. Βελονισµός και Ινοµυαλγία Παρότι οι γνώσεις µας για την αιτιοπαθογένεια της ινοµυαλγίας αυξάνονται καθηµερινά, τόσο τα φαρµακευτικά όσο και τα µη φαρµακευτικά µέσα έχουν φτωχή και µικρής διάρκειας δράση. Η αντιµετώπιση είναι µη ειδική και δεν είναι πλήρης [Βλαχογιαννόπουλος 1995]. Οι περισσότεροι ινοµυαλγικοί ασθενείς παραµένουν συµπτωµατικοί εφ όρου ζωής, δυσαρεστηµένοι και απογοητευµένοι από την αποτελεσµατικότητα της θεραπείας. Φαίνεται ότι η αµιτρυπτιλίνη βοηθά µόνο το 1/3 των ασθενών µε ινοµυαλγία ενώ η αλπραζολάµη βελτιώνει τον ύπνο και τη πρωινή διάθεση στο 45% των ασθενών. Η ανταπόκριση των ασθενών στην ασπιρίνη, στα µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη και στα γλυκοκορτικοειδή δεν είναι ικανοποιητική [Carette 1986, Reynolds 1991]. Η αεροβική, ελεγχόµενη, µέτριας έντασης άσκηση βοηθά σηµαντικά τους ασθενείς. Οµως η κόπωση, ο άσχηµος ύπνος και η έντονη δυσκαµψία ωθούν τους ασθενείς να µην συνεργάζονται επαρκώς ενώ την εγκαταλείπουν αµέσως µόλις υποτροπιάσουν. (πίνακας 19). Στα µεγάλα κέντρα αποκατάστασης του

7 εξωτερικού υπάρχουν ειδικά προγράµµατα αεροβικής γυµνστικής σε οµάδες ασθενών µε ινοµυαλγία. Θεωρείται το καλύτερο µη φαρµακευτικό µέσο που διαθέτουµε σήµερα. Καθηµερινή, ήπια, µικρών απαιτήσεων αεροβική άσκηση. Αρχικά 3-5 λεπτά / 24h, αργότερα µέχρι 30 λεπτά / 24h. Η διακοπτόµενη άσκηση επιδεινώνει τους ασθενείς. Αποφεύγεται η άσκηση των µυών που πάσχουν ή της περιοχής που αλγεί. Ευρεση προσωπικού ορίου για κάθε ασθενή. Ασκηση το απόγευµα ή το βράδυ (βοηθά τον βαθύ ύπνο). Υπερβολική άσκηση ή λάθος πρόγραµµα ασκήσεων οδηγεί σε έξαρση των συµπτωµάτων. Στόχος είναι η γενική ευεργετική επίδραση της κίνησης. Οχι η ενδυνάµωση. Λόγω διαταραγµένης συµπαθητικής δραστηριότητας, η υπερβολική άσκηση στους ασθενείς µε ινοµυαλγία οδηγεί σε µείωση των επιπέδων κρεατινκινάσης, µυοσφαιρίνης, κορτιζόλης, επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης,πτώση της πίεσης, δυσφορία και αδιαθεσία. Πίνακας 19: Η αξία της αεροβικής άσκησης στην ινοµυαλγία. Στη µη φαρµακευτική αντιµετώπιση της ινοµυαλγίας έχει θέση και ο βελονισµός. Οι ασθενείς µε ινοµυαλγία, µπροστά στο θεραπευτικό αδιέξοδο που αντιµετωπίζουν στρέφονται συχνά σε εναλλακτικές συµπληρωµατικές θεραπείες. Οι ιατροί είναι υποχρεωµένοι να εξοικιωθούν µε τις θεραπείες που χρησιµοποιούν οι ασθενείς τους, ασχέτως αν οι µελέτες που έχουν εκπονηθεί δεν είναι οριστικές ή κρίνονται ανεπαρκείς. εν υπάρχουν αποδείξεις, υπάρχουν όµως επαρκείς ενδείξεις ότι ο βελονισµός µπορεί να είναι αποτελεσµατικός στην αντιµετώπιση των συµπτωµάτων της ινοµυαλγίας. Φαίνεται ότι 10 έως 12 συνεδρίες ηλεκτροβελονισµού κάθε 9-12 µήνες, συµπληρωµατικά µε τη φαρµακευτική αγωγή και την αερόβια άσκηση βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών µε ινοµυαλγία. Η βελτίωση είναι µικρής διάρκειας, τα ευεργετικά αποτελέσµατα πρόσκαιρα ενώ δεν αντιµετωπίζεται µακροπρόθεσµα σχεδόν κανένα από τα συµπτωµατα της νόσου. Παρόλα αυτά, αν οι ασθενείς ενηµερωθούν για τα ανωτέρω και υποµονετικά επαναλαµβάνουν κατά καιρούς τον θεραπευτικό κύκλο είναι σίγουρο ότι θα αισθανθούν καλύτερα. Ο βελονισµός θα βοηθήσει στη µείωση του πόνου, στη βελτίωση του ύπνου, στη διατήρηση ενός αισθήµατος ευεξίας, στη κόπωση και στη ψυχική ενδυνάµωση των ασθενών. Οι οµοιότητες µεταξύ της φυσικής άσκησης και του βελονισµού έχουν συζητηθεί από πολλούς ερευνητές. Η βελόνα του βελονισµού ερεθίζει µυικούς υποδοχείς και νευρικές ίνες ( αισθητικοί µηχανουποδοχείς των µυών µε προσαγωγές ίνες ΙΙΙης τάξεως και ιδιουποδοχείς των µυών) οι οποίοι διεγείρονται φυσιολογικά κατά την διάρκεια µιας έντονης µυικής σύσπασης. Ετσι, µερικά από τα ευεργετικά αποτελέσµατα της φυσικής δραστηριότητας είναι παρόµοια µε τα αποτελέσµατα που προκύπτουν µετά την εφαρµογή ενός θεραπευτικού πρωτοκόλλου βελονοθεραπείας. Για παράδειγµα, και τα δύο είδη διέγερσης, δηλαδή νευρική ενδοµυική διέγερση και επαναλαµβανόµενη ρυθµική µυική σύσπαση προκαλούν πτώση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση των επιπέδων των ενδογενών οπιοειδών πεπτιδίων και της ACTH στο αίµα, στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό και στον ιππόκαµπο, αύξηση του ρυθµού φαγοκύττωσης, αύξηση των κυττάρων της λευκής σειράς. Τα αποτελέσµατα αυτά επιτυγχάνονται µε τοποθέτηση της βελόνας ενδοµυικά (κινητικά σηµεία των µυών) και ηλεκτροβελονισµό χαµηλής συχνότητας για την επίτευξη έντονων µυικών συσπάσεων. Και η άσκηση και ο βελονισµός µεταβάλλουν το νευροχηµικό περιβάλλον προς όφελος του ασθενούς [Ingibjorg 1999]. Υπάρχουν αρκετές κλινικές εργασίες που υποστηρίζουν τον πιο πάνω ισχυρισµό οι περισσότερες όµως είναι πτωχά σχεδιασµένες. Τρείς είναι οι πιο αξιόλογες εξ αυτών, τις οποίες και θα αναφέρουµε. Οι Deluze at al, το 1992 χώρισαν 70 ασθενείς µε ινοµυαλγία σε δύο οµάδες. Στην πρώτη εφαρµόσθηκε ένα πλήρες πρωτόκολλο ηλεκτροβελονισµού σε ειδικά επιλεγµένα σηµεία. Στη δεύτερη (οµάδα ελέγχου) εφαρµόσθηκε ψευδοβελονισµός (τοποθέτηση βελονών σε σηµεία ή περιοχές άσχετες µε το νόσηµα ή την βλάβη του σθενούς που βρίσκονται 3 εκατοστά µακρύτερα από οποιοδήποτε γνωστό σηµείο βελονισµού). Και στις δύο οµάδες εφαρµόσθηκε θεραπεία τριών εβδοµάδων µε ρυθµό µέρα παρά ηµέρα. Οι ασθενείς της οµάδας του ηλεκτροβελονισµού βελτιώθηκαν στις επτά από τις οκτώ µετρούµενες παραµέτρους (πόνος, ποιότητα ύπνου, κόπωσγη, άγχος κλπ) ενώ παρουσίασαν βελτίωση 70% στον πόνο σε σχέση µε 4% της οµάδας ελέγχου [1992]. Οι Saldberg, Gerdle & Lundeberg [Sandberg et al 1998] εφάρµοσαν σε δέκα ασθενείς µε ινοµυαλγία 10 έως 14 συνεδρίες βελονισµού σε διάστηµα δύο µηνών. Αξιολόγησαν τον πόνο, τον ύπνο, την ποσότητα των φαρµάκων, τη µυική τάση και δυσκαµψία, την ψυχική κατάσταση, τον αριθµό των

8 επώδυνων σηµείων και το ενεργητικό και παθητικό εύρος κίνησης στις 2, 4, 8, 12 και 24 εβδοµάδες µετά το τέλος της αγωγής. Οι συγγραφείς διεπίστωσαν και κατέγραψαν σηµαντική βοήθεια στον ύπνο, τον πόνο και τη χρήση φαρµάκων παράλληλα µε την βελτίωση της κινητικότητας και του εύρους κίνησης των αρθρώσεων. Μειώθηκαν σηµαντικά οι τοπικοί πόνοι των ασθενών σε αυχενική, θωρακική και ωµική ζώνη ενώ όλοι σχεδόν οι ασθενείς ανέφεραν λιγότερη κόπωση και µυική δυσκαµψία. Η βελτίωση διήρκησε 24 εβδοµάδες γεγονός που δείχνει ότι η θεραπεία πρέπει να επαναλαµβάνεται σχεδόν κάθε 7 µε 9 µήνες. Βιβλιογραφία Anderberg UM, Lin Z, Berglund L, Myberg F, Elevated plasma levels of neuropeptide Y in female fibromyalgia patients, European Journal of Pain 3:19-30, Bohr T: Problems with myofascial Pain syndrome and fibromyalgia syndrome, Neurol 46: , Carette S, McCain GA, Bell DA, Fam AG: Evaluation of amitriptyline in primary fibrositis. Arthritis Rheum 29: , 1986 Casey D, Pain Mechanisms and Physiology in Relation to Fibromyalgia syndrome, 1 Musculoske Pain,1998, 6(3): Chronsos GP : The hypothalamic-pituitary-adrenal axis and immune-mediated inflammation. New England Journal of Medicine 332: , Chronsos GP, Neuroendocrine alteration associated with Altered sleep, Mood and pain perception, 1 Musculoskel. Pain, 6 (3) : 47-55, Crofford LJ, Pillemer SR, Kalogeras KT, Cash JM, Michelson D, Kling MA, Sternberg EM, Gold PW, Chrinsos GP, Wilder RL: Hypothalamic-pituitary-adrenal axis perturbation in patients with fibromyalgia. Arthritis and Rheumatism 37: , Deluze C, Bosia L, Zirbs A et al, Electroacupuncture in fibromyalgia: results of a control trial, British Medical Journal 305: , Ferracci0oli G, Caralieri F, Saloffi F, Fontana S, Scita F, Nolli M, Maestri D: Neuroendocrinologic findings in primary fibromyalgia and in other chronic rheumatic conditions. J Rheumatol 17: , Henriksson KG, Bengtsson A: Muscular changes in fibromyalgia and their significance in diagnosis. Advances in Pain Research and Therapy 17: , Ingibjorg HJ, Physical exercise, acupuncture and immyne function, Acupuncture in Medicine, vol 17 (1), pp 50-53, Laguzzi RF: Effects of serotonin synthesis inhibition on sleep I hippocampectomized rats. Brain Research 240: , Malberg A, Yaksh T: Hyperalgesia mediated by spinal glutamate or substance P receptor blocked by spinal cyclooxygenase inhibition. Science 257: , Milhorat TH, Chon MW, Trinidad EM et al, Chiari I malformation Redefined: clinical and Radiographic Findings for 364 symptomatic patients: Neurosurgery 44: , Reynolds WS, Moldofsky H, Saskin P, Lue FA: The effects of cyclobenzaprine on sleep physiology and symptoms in patients with fibromyalgia. J Rheumatol 18: , Russell IJ, Orr MD, Littman B et al: Elevated cerebrospinal fluid levels of substance P in patients with the FMS syndrome. Arthritis Rheum 37: ,1994) (Bradler LA, Alberts KR, Ararcon GS, et al: Abnormal brain regional cerebral blood flow (r CBF) and cerebrospinal fluid (CSF) levels of substance P (SP) in patients with FMS. Arthritis Rheum 39: 5212,1996. Sandberg M, Gerdle B, Lundemberg T, Acupuncture in fibromyalgia: a cross over study, Karolinska Institute, JMSP, Vol 6, Supp2, pp 138, Vaeroy H, Helle R, Forre O, Kass E, Terenius L: Elevated CSF levels of substance P and high incidence of Raynauld s phenomenon in patiens with fibromyalgia: new features for diagnosis. Pain 32:21-26, Wolfe F, Smythe HA, Yunus MB, Bennett RM, Bonibardier C, Goldenberg DL, Tugwell P, Campbell SM, Abeles M, Clark P, Fam AG, Farber SJ, Fiechtner JJ, Frauklin CM, Gatter RA, Hamaty D, Lessard J, Lichtbrouh AS, Masi AT, McCain GA, Reynolds WJ, Romano TJ, Russell IJ, Sheon RP: The American College of Rheumatology 1990, criteria for the classification of FMS. Arthritis Rheum 33: ,1990. Βλαχογιαννόπουλος Π.Γ. Σύνδροµο χρόνιας κόπωσης και ινοµυαλγία, Μετεκπαιδευτικά µαθήµατα ρευµατολογίας, Ελληνική Ρευµατολογική Εταιρεία, εκέµβριος 1995, σελ Βουδούρης Κ, ιαγνωστική Ρευµατολογία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, σελ , ΜcCain A.G. Treatment of the fibromyalgia syndrome, 1 Musculoskel pain, 7 (1,2): , 1999.

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση )

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Συντηρητική ή Χειρουργική Αντιµετώπιση Γ. Στράντζαλης Νευροχειρουργική Κλινική, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Θεραπευτήριο Ευαγγελισµός ΓΕΝΙΚΑ Η οσφυo-ισχιαλγία ή ο «πόνος

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα

Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα Το σύνδροµο του καρπιαίου σωλήνα είναι µία συνήθης αιτία πόνου και διαταραχής της αισθητικότητας στα χέρια. Οφείλεται σε πίεση του µέσου νεύρου στην περιοχή του καρπού. Στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 TI ENNOOYME ΛΕΓΟΝΤΑΣ «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» Ο όρος «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» περιλαμβάνει μια ομάδα μυοσκελετικών παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Ρευματολογία Ψωριασική Αρθρίτιδα Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Τι είναι η ψωριασική αρθρίτιδα; Η ψωριασική αρθρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ι Ν ΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γι α τ ί π ο ν ά ό λ ο τ ο κ ο ρ µ ί µ ο υ κ α ι ν ι ώ θ ω συ χ νά κου ρασµ ένος;

Ι Ν ΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γι α τ ί π ο ν ά ό λ ο τ ο κ ο ρ µ ί µ ο υ κ α ι ν ι ώ θ ω συ χ νά κου ρασµ ένος; Ι Ν ΟΜΥΑΛΓΙΑ Γι α τ ί π ο ν ά ό λ ο τ ο κ ο ρ µ ί µ ο υ κ α ι ν ι ώ θ ω συ χ νά κου ρασµ ένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ 3 Η ινοµυαλγία είναι συχνό, επώδυνο σύνδροµο των µυών, των συνδέσµων και των αρθρώσεων. Συχνά,

Διαβάστε περισσότερα

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές...

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές... ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εκφυλιστικές αλλοιώσεις Αγγειακές παθήσεις Παθολογίες των πνευμόνων Ουρο-γυναικολογικές διαταραχές Καρδιακές παθήσεις Παθολογίες σπονδυλικής στήλης Παθολογίες αρθρώσεων Παθολογίες συνδέσμων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το στρες Πρώτη νευροενδοκρινολογική απάντηση Δεύτερη νευροενδοεκρινολογική απάντηση Ο υποθάλαμος Κορτιζόλη

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις

Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Φλοιός (Ανώτερος Εγκέφαλος) Κατώτερος Εγκέφαλος Ειδικές Αισθήσεις Εν τω Βάθει Αισθητικότητα Επί πολλής Αισθητικότητα Χυµικά Ερεθίσµατα

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ Ορίζουμε ως διαβιβαστή μια ουσία που απελευθερώνεται από έναν νευρώνα σε μια σύναψη και που επηρεάζει ένα άλλο κύτταρο, είτε έναν νευρώνα είτε ένα κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος;

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ Γιατί πονά όλο το κορμί μου και νιώθω συχνά κουρασμένος; ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ 3 Η ινομυαλγία είναι συχνό, επώδυνο σύνδρομο των μυών, των συνδέσμων και των αρθρώσεων. Συχνά, υπάρχουν συμπτώματα κόπωσης

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία παθήσεων αυχενικής µοίρας (6o µάθηµα)

Θεραπεία παθήσεων αυχενικής µοίρας (6o µάθηµα) Θεραπεία παθήσεων αυχενικής µοίρας (6o µάθηµα) Ασκήσεις κινητικότητας (ROM) ΑΜΣΣ Σε αυτές τις ασκήσεις κινητικότητας (Εικ. 1), στο εργαστήριο εφαρµόστηκαν & έγινε πρακτική άσκηση στις εξής ασκήσεις: Κάµψη

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ Οι αρθρίτιδες και γενικά τα ρευματικά νοσήματα είναι από τις κυριότερες αιτίες μυοσκελετικού άλγους και αναπηρίας παγκοσμίως. Ενας στους 7 ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΠEΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

ΠEΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΠEΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Ι. Φυσιολογία και παθοφυσιολογία του πόνου... 15 1. Ορισμός και τύποι του πόνου... 15 1.1. Ο ορισμός του πόνου... 15 1.2.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΟΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΟΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΟΝΟ Χρήστος Ιατρού Καθηγητής Αναισθησιολογίας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης I. ΟΡΙΣΜΟΣ Νευροπαθητικός πόνος (ΝΠ-Πόνος) - Παθολογικός πόνος Ο πόνος που προκαλείται από βλάβη

Διαβάστε περισσότερα

Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού

Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού Σέρρες 14/12/10 lambo@phed.auth.gr Φοβάµαι πως κύριο ζητούµενο της εκπαίδευσής µας είναι να

Διαβάστε περισσότερα

ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ Trigger Points: Mια τεχνική που αφοπλίζει τον πόνο

ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ Trigger Points: Mια τεχνική που αφοπλίζει τον πόνο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ Trigger Points: Mια τεχνική που αφοπλίζει τον πόνο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΕΠΩΔΥΝΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ.(ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ/ΙΣΧΙΑΛΓΙΑ/ΑΥΧΕΝΑΛΓΙΑ) ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ Γ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΘΕΙΣ ΣΤΗΝ ΖΥΡΙΧΗ

Διαβάστε περισσότερα

Επώδυνα Mυοσκελετικά Σύνδρομα Άνω και Κάτω Άκρων

Επώδυνα Mυοσκελετικά Σύνδρομα Άνω και Κάτω Άκρων Επώδυνα Mυοσκελετικά Σύνδρομα Άνω και Κάτω Άκρων Δρ. Χρήστος Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Εργαστήριο Έρευνας Παθήσεων του Μυοσκελετικού Συστήματος, Πανεπιστήμιο Αθηνών Πόνος Μία δυσάρεστη αισθητική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΣ ΥΠΝΟΥ-ΕΓΡΗΓΟΡΣΗΣ: ΡΥΘΜΟΙ ΑΛΦΑ, ΒΗΤΑ, ΓΑΜΜΑ. Ganong Κεφάλαιο 14

ΚΥΚΛΟΣ ΥΠΝΟΥ-ΕΓΡΗΓΟΡΣΗΣ: ΡΥΘΜΟΙ ΑΛΦΑ, ΒΗΤΑ, ΓΑΜΜΑ. Ganong Κεφάλαιο 14 ΚΥΚΛΟΣ ΥΠΝΟΥ-ΕΓΡΗΓΟΡΣΗΣ: ΡΥΘΜΟΙ ΑΛΦΑ, ΒΗΤΑ, ΓΑΜΜΑ Ganong Κεφάλαιο 14 Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) Ρυθμοί που καταγράφονται στο ΗΕΓ Ρυθμός α: Καταγράφεται σε εγρήγορση με τα μάτια κλειστά Σχετικά ρυθμικό

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο της Κροταφογναθικής Άρθρωσης

Σύνδρομο της Κροταφογναθικής Άρθρωσης Σύνδρομο της Κροταφογναθικής Άρθρωσης ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ (T.M.J Syndrome) Με τον όρο αυτόν δηλώνεται η δυσλειτουργία της Κροταφογναθικής άρθρωσης.μπορεί να μην έχετε ακούσει πότε αυτήν

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI)

Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI) Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI) Τι είναι το σύνδροµο µηροκοτυλιαίας πρόσκρουσης; Φυσιολογικά, η κεφαλή του ισχίου δεν προσκρούει στο χείλος της κοτύλης κατά

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση

Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Αρθρίτιδα Συγγραφική ομάδα: Σταυρόπουλος- Καλίνογλου Αντώνης, PhD, Ερευνητής Τζιαμούρτας Αθανάσιος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ- ΠΘ Κήτας Γεώργιος, Ιατρός Ρευματολόγος

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 4 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ 1 Στις 2 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εγκέφαλος Μεγάλη αιµάτωση, πολύ σηµαντική για την λειτουργία του Επικοινωνία µε το περιβάλλον Χρησιµοποιεί το 20% του Ο 2 και ως πηγή ενέργειας γλυκόζη Στις χειρουργικές επεµβάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Περιεχόμενα προηγούμενης διάλεξης Περιγραφή παθολογιών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Ορισμός του πόνου (IASP)1979 Πόνος ορίζεται μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με πραγματική η δυνητική βλάβη

Διαβάστε περισσότερα

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών Δυστονία Δυστονία Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών προκαλώντας ανεξέλεγκτες επαναλαμβανόμενες ή στροφικές κινήσεις του προσβεβλημένου τμήματος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού

Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Ανιόντα Δεµάτια του Νωτιαίου Μυελού Ανιόντα Δεµάτια της Πρόσθιας Δέσµης Ανιόντα Δεµάτια της Πλάγιας Δέσµης Ανιόντα Δεµάτια της Οπίσθιας Δέσµης Κατιόντα

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικό-Ερευνητικό Ινστιτούτο Τραυματολογίας και Ορθοπεδική RR Vreden του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ανάπτυξης στην Ρωσία.

Επιστημονικό-Ερευνητικό Ινστιτούτο Τραυματολογίας και Ορθοπεδική RR Vreden του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ανάπτυξης στην Ρωσία. Επιστημονικό-Ερευνητικό Ινστιτούτο Τραυματολογίας και Ορθοπεδική RR Vreden του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ανάπτυξης στην Ρωσία. KINETRAC KNX-7000 ρομποτικό σύστημα συνδυασμένης εφαρμογής για ξηρή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το Νευρικό Σύστημα έχει δύο μοίρες Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Εγκέφαλος και Νωτιαίος Μυελός) Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Σωματικό και Αυτόνομο τμήμα) ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΔΕΙΚΤΗΣ STRESS ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ (ASI) Τα επινεφρίδια είναι δυο µικροί αδένες. Βρίσκονται πάνω από τα νεφρά και ο καθένας τους ζυγίζει 3 έως 5 γραµµάρια. Τους χαρακτηρίζει ο γοργός

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ

Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ Ορισμός : Οξεία μυϊκή θλάση ορίζεται η ρήξη των μυϊκών ινών στο μυ η οποία είναι αποτέλεσμα εφαρμογής υπέρμετρης ξαφνικής δύναμης στο μυ

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Βελονισµού ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ Α' ΕΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011-2012

Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Βελονισµού ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ Α' ΕΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011-2012 Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Βελονισµού ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ Α' ΕΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011-2012 1ο Σεµινάριο Εισηγητής: Χαρίσιος Καρανικιώτης Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2011 10.00-14.00: Ζωτική ενέργεια Αίµα - Σωµατικά

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ

ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΙΚΡΑΝΙΩΝ Σηµαντικό ποσοστό Ελλήνων ταλαιπωρείται σήµερα από χρόνιες κεφαλαλγίες (δηλαδή χρόνιους πονοκεφάλους) και ηµικρανίες,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΩΤΟΒΕΛΟΝΙΣΜΟ

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΩΤΟΒΕΛΟΝΙΣΜΟ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΩΤΟΒΕΛΟΝΙΣΜΟ Τι είναι ο Ωτοβελονισμός (Ωτοθεραπεία) Ο Ωτοβελονισμός (Ωτοθεραπεία) είναι μια Ιατρική Μέθοδος που χρησιμοποιεί το πτερύγιο του αυτιού με διαγνωστικό και θεραπευτικό σκοπό. Έχει

Διαβάστε περισσότερα

Stress - Ένας εσωτερικός εχθρός

Stress - Ένας εσωτερικός εχθρός Stress - Ένας εσωτερικός εχθρός Η πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στις αναπτυγμένες χώρες, έχουν αποδεχθεί το stress ως αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας τους. Για παράδειγμα στις Η.Π.Α. το National

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανικές ιδιότητες των οστών

Μηχανικές ιδιότητες των οστών Τα οστά δρουν σαν κατασκευές υποστήριξης και μεταφέρουν φορτία: h Απλή συμπίεση h Λυγισμός (φόρτιση του ενός φλοιού ελκυσμός του άλλου) h Στρέψη Μηχανικές ιδιότητες των οστών h Ισχυρότερα στη συμπίεση

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Γ.Ν «ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ» ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ

Γ.Ν «ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ» ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Γ.Ν «ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ» ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ:DrΣ.ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ ΡΗΞΗ ΤΕΝΟΝΤΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΘΩΡΑΚΙΚΟΥ ΜΥΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:KOYMHΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΕΠΙΒΛΕΨΗ:ΚΑΛΥΒΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α 1 η Περίπτωση 2 η

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Θεωρείται ότι ανήκει στα «σύνδρομα μεγεθύνσεως του πόνου» (pain amplification syndromes) μαζί με το σύνδρομο χρόνιας

ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ. Θεωρείται ότι ανήκει στα «σύνδρομα μεγεθύνσεως του πόνου» (pain amplification syndromes) μαζί με το σύνδρομο χρόνιας ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ Η ινομυαλγία είναι ένα σύνδρομο χρόνιου εκτεταμένου και βασανιστικού σωματικού πόνου, που επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα ζωής των πασχόντων, προκαλεί σημαντική λειτουργική ανικανότητα στον ασθενή,

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ Αποτελεί τον μυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορμού με κύριο οστικό στοιχείο τους σπονδύλους και την παράλληλη συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Addressing overtraining through nutrition

Addressing overtraining through nutrition Personal Training Conference Addressing overtraining through nutrition GEORGE BOUGIATIOTIS, BSC (GR) WWW.GRAFTS.GR ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Σ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ ΧΩΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΜΑΛΑΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ & ΣΚΕΛΕΤΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΜΑΛΑΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ & ΣΚΕΛΕΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΜΑΛΑΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ & ΣΚΕΛΕΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΜΥΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΤΕΝΟΝΤΩΝ ΔΙΑΣΤΡΕΜΜΑ ΕΞΑΡΘΡΗΜΑ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΟΣΤΩΝ 2. ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ Α. ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ

K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ κατάσταση ετοιμότητος του μυός ενός βαθμού μόνιμης σύσπασης που διατηρούν οι μύες στην ηρεμία αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν.

«ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. «ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΣ» Ευστάθιος Χρονόπουλος Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ Β Πανεπιστημιακή ήορθοπαιδική ήκλινική Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν.ΙΩΝΙΑΣ Εισαγωγή: γή Η συνηθέστερη των παθήσεων που προσβάλλει τους ενήλικες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ Του Δρ. Κωνσταντίνου Δ. Στρατηγού Δ/ντού Ορθοπαιδικής Επανορθωτικής Χειρουργικής

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΜΑΡΙΖΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ RN, MPH MSc Bioethics ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ Αριστοτέλης ονόμαζε τον χρόνιο πόνο «Πάθος Ψυχής» Αλβέρτος Σβάιτσερ

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρευματοειδής αρθρίτιδα Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρόλος Ανοσοποιητικού Συστήματος Προστασία του οργανισμού έναντι εξωτερικών εισβολέων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΙ ΩΦΕΛΙΜΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΤΡΟΠΟΙ ΩΦΕΛΙΜΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΡΟΠΟΙ ΩΦΕΛΙΜΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΑΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Ηλεκτροθεραπεία Ηλεκτροθεραπεία είναι η χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος για θεραπευτικούς σκοπούς. H ηλεκτροθεραπεία είναι το

Διαβάστε περισσότερα

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ Αισθητικότητα ονομάζεται η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε αφενός το εξωτερικό μας περιβάλλον και το ίδιο μας το σώμα,

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαίος Μυελός. Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος

Νωτιαίος Μυελός. Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος Νωτιαίος Μυελός Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος Νωτιαίος Μυελός (Spinal Cord) Επίμηκες μόρφωμα που βρίσκεται μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα και μεταφέρει προσαγωγά ερεθίσματα (πληροφορίες) από το σώμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ ΤΡΙΔΥΜΟΥ ΝΕΥΡΟΥ. Νευραλγία τρίδυμου ν.

ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ ΤΡΙΔΥΜΟΥ ΝΕΥΡΟΥ. Νευραλγία τρίδυμου ν. ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ ΤΡΙΔΥΜΟΥ ΝΕΥΡΟΥ Νευραλγία τρίδυμου ν. Η νευραλγία τρίδυμου νεύρου (ΤΝ), είναι ένα συνηθισμένο επώδυνο σύνδρομο. Η κλασική μορφή του (Τύπος 1)χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εμφάνιση οξύ, σποραδικού,

Διαβάστε περισσότερα

Ύπνος. Στάδια συνείδησης

Ύπνος. Στάδια συνείδησης Ύπνος Εγρήγορση Στάδια συνείδησης Ύπνος Τι συµβαίνει όταν κοιµόµαστε; (νευρώνες που αυξάνουν 5 µε 10 φορές τη συχνότητα δηµιουργίας δυναµικών ενεργείας κατά τη διάρκεια του ύπνου) Γιατί κοιµόµαστε; Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml Σημαντικές πληροφορίες ασφάλειας για γιατρούς Σκοπός αυτού του εγχειριδίου είναι να παρέχει σε γιατρούς με δικαίωμα συνταγογράφησης και χορήγησης

Διαβάστε περισσότερα

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics Recording and Processing Brain Signals Μαρία Σαγιαδινού Ο ανθρώπινος εγκέφαλος Πιο πολύπλοκο δημιούργημα της φύσης Προιόν βιολογικής εξέλιξης εκατομμυρίων ετών

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική εικόνα CRPS. Κωνζηανηίνος Δρεηάκης Ορθοπαιδικός Χειροσργός Νοζοκ. ΥΓΕΙΑ Διδάκηωρ Πανεπιζηημίοσ Κρήηης

Κλινική εικόνα CRPS. Κωνζηανηίνος Δρεηάκης Ορθοπαιδικός Χειροσργός Νοζοκ. ΥΓΕΙΑ Διδάκηωρ Πανεπιζηημίοσ Κρήηης Κλινική εικόνα CRPS Κωνζηανηίνος Δρεηάκης Ορθοπαιδικός Χειροσργός Νοζοκ. ΥΓΕΙΑ Διδάκηωρ Πανεπιζηημίοσ Κρήηης Ορισμοί - Ονοματολογία CRPS: Complex Regional Pain Syndrome Ομάδα επώδυνων καταστάσεων που χαρακτηρίζονται

Διαβάστε περισσότερα

που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα υγειές σύστημα με ισχυρά οστά είναι απαραίτητο για την γενική υγεία και ποιότητα ζωής.

που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα υγειές σύστημα με ισχυρά οστά είναι απαραίτητο για την γενική υγεία και ποιότητα ζωής. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΙΤΛΟΣ : ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΤΙΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ! Εισαγωγή : Τα οστά είναι το σπίτι για να μείνουμε, είναι η στέγη που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα

Διαβάστε περισσότερα

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης Δαούσης Δημήτριος Λέκτορας Παθολογίας/Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

Stress & Πόνος συνδέονται; μέρος 6ο

Stress & Πόνος συνδέονται; μέρος 6ο Stress & Πόνος συνδέονται; μέρος 6ο Συνδυασμός Κρανιοϊερής Θεραπείας και Νευροθεραπείας: Μια θεραπευτική προταση για τον χρόνιο πόνο. Μπορεί ο συνδυασμός της Κρανιοϊερής Θεραπείας του Upledger και της

Διαβάστε περισσότερα

Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era)

Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era) www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ/ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή Δημακοπούλου Ε., Καρυδάκη Μ., Αποστολόπουλος Ξ., Βλαχογιάννη Α., Παπαγιάννη Μ. Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr Πολλες από τις ρευματικες παθησεις των ενηλικων προσβαλουν και τα παιδια,αν και σε μικροτερη συχνοτητα. Επιπλεον καποιες παθησεις όπως είναι ο συστηματικης έναρξης ή ο ολιγοαρθρικος τυπος εναρξης της Νεανικης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

Πονοκέφαλος Ημικρανία

Πονοκέφαλος Ημικρανία Πονοκέφαλος Ημικρανία Ο πονοκέφαλος ως σύμπτωμα είναι τόσο συνηθισμένο, ώστε αρκετοί άνθρωποι να τον θεωρούν φυσιολογικό επισκέπτη στη ζωή τους, ή, αφού έχουν εξαντλήσει αρκετές θεραπευτικές προσπάθειες

Διαβάστε περισσότερα

Cold Lazer LLLT η πράσινη θεραπεία του 21ου αιώνα

Cold Lazer LLLT η πράσινη θεραπεία του 21ου αιώνα Cold Lazer LLLT η πράσινη θεραπεία του 21ου αιώνα Τι είναι η Cold Laser LLLT Η θεραπεία με Laser, θεωρείται η πράσινη θεραπεία του 21ου αιώνα. Το Laser δεν περιέχει χημικές ουσίες, είναι καθαρή ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή 1 Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 2 Δομή μαθήματος-ενότητες Μυϊκό -Δομή και λειτουργία ΚΝΣ-Νευρομυϊκός έλεγχος Επίδραση της

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ Στυλιανή Καραχριστιανού Ιατρείο Επιληψίας Γ.Ν. Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης Αριστερό πνευμονογαστρικό νεύρο Ερέθισμα: 30 sec

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ιωάννης Κοντολάτης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός Τραυματιολόγος

Γράφει: Ιωάννης Κοντολάτης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός Τραυματιολόγος Γράφει: Ιωάννης Κοντολάτης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός Τραυματιολόγος Το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα είναι μια κοινή αιτία μουδιάσματος και πόνου των χεριών. Οι τένοντες στον καρπό πρήζονται και ασκούν πίεση

Διαβάστε περισσότερα

YΠΟΤΡΟΧΑΝΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ. Από τον ελάσσονα τροχαντήρα έως το όριο άνω προς μέσο τριτημόριο του μηριαίου

YΠΟΤΡΟΧΑΝΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ. Από τον ελάσσονα τροχαντήρα έως το όριο άνω προς μέσο τριτημόριο του μηριαίου YΠΟΤΡΟΧΑΝΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ Από τον ελάσσονα τροχαντήρα έως το όριο άνω προς μέσο τριτημόριο του μηριαίου ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΩΝ Το κεντρικό τμήμα ευρίσκεται σε κάμψη απαγωγή έξω στροφή (λαγονοψοϊτης- απαγωγείς,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05 /2017 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός:.. Ολογράφως:.. Υπογραφή:.. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα. Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα. Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος ΤΙΤΛΟΣ: Η Σημασία του στρες και του ύπνου στη ζωή του/της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΤΑΣΗΣ. Αιτιολογία

ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΤΑΣΗΣ. Αιτιολογία ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ Ο πονοκέφαλος αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πεδία έρευνας της σύγχρονης Ιατρικής. Πολλές ειδικότητες ασχολούνται. Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για την αιτιολογία και τη θεραπεία του. Η

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας Ο πατέρας της Οστεοπαθητικής Dr A. T. Still, διατύπωσε την άποψη στις αρχές του 20ου αιώνα ότι

Διαβάστε περισσότερα

Νέα Δεδομένα στην Αγγειοχειρουργική στην Κύπρο - Ενδοφλεβική Θεραπεία με λέϊζερ Μέθοδος EVLA Η πιολιγότερο ανώδυνη ιατρική πρακτική για Κιρσούς

Νέα Δεδομένα στην Αγγειοχειρουργική στην Κύπρο - Ενδοφλεβική Θεραπεία με λέϊζερ Μέθοδος EVLA Η πιολιγότερο ανώδυνη ιατρική πρακτική για Κιρσούς Νέα Δεδομένα στην Αγγειοχειρουργική στην Κύπρο - Ενδοφλεβική Θεραπεία με λέϊζερ Μέθοδος EVLA Η πιολιγότερο ανώδυνη ιατρική πρακτική για Κιρσούς Πια είναι η καλύτερη μέθοδος θεραπείας; Κιρσοί είναι το αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

Ρήξη του Τενοντίου Πετάλου του Ώμου: Γενικές Πληροφορίες

Ρήξη του Τενοντίου Πετάλου του Ώμου: Γενικές Πληροφορίες Ρήξη του Τενοντίου Πετάλου του Ώμου: Γενικές Πληροφορίες Ποιά είναι η ανατομική κατασκευή του ώμου; Η άρθρωση του ώμου σχηματίζεται από την σύνδεση τριών οστών: του βραχιονίου, της ωμοπλάτης και της κλείδας.

Διαβάστε περισσότερα

CROWNED DENS SYNDROME Γ. ΚΑΤΣΙΚΑΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΓΝΑ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ»

CROWNED DENS SYNDROME Γ. ΚΑΤΣΙΚΑΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΓΝΑ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» CROWNED DENS SYNDROME Γ. ΚΑΤΣΙΚΑΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΓΝΑ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» CROWNED DENS SYNDROME Ονομασία από Bouvet et al το 1985 1 Εναπόθεση κρυστάλλων CPP (ή ΗΑ) στην ΑΜΣΣ Η εναπόθεση πέριξ του οδόντα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η ρήξη του έσω μηνίσκου ;

Τι είναι η ρήξη του έσω μηνίσκου ; Τι είναι η ρήξη του έσω μηνίσκου ; Η άρθρωση του γόνατος σχηματίζεται από την ένωση δύο οστών, της κνήμης και μηριαίου ( βλέπε ανατομία γόνατος). Μεταξύ των δύο οστών υπάρχουν δύο στρογγυλοί δίσκοι οι

Διαβάστε περισσότερα

ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΛΥΓΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ MD MSC ΕΙΔΙΚΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΛΥΓΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ MD MSC ΕΙΔΙΚΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΛΥΓΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ MD MSC ΕΙΔΙΚΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ Αρχαιότερη σύγχρονη μέθοδος θεραπείας Εισαγωγή ειδικών βελονών σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ. Σταυρούλα Δικαίου Ρευµατολόγος

ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ. Σταυρούλα Δικαίου Ρευµατολόγος ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ Σταυρούλα Δικαίου Ρευµατολόγος Νευροπαθητικός πόνος Pain arising as a direct consequence of a lesion or disease affecting the somatosensory system (Special Interest Group on Neuropathic

Διαβάστε περισσότερα

Bλάβες αρθρικού χόνδρου και σύγχρονες θεραπείες - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 02 Ιούλιος :04

Bλάβες αρθρικού χόνδρου και σύγχρονες θεραπείες - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Δευτέρα, 02 Ιούλιος :04 Γράφει: Δρ. Νικόλαος Πισκοπάκης MD, PhD, Ορθοπεδικός Χειρουργός, Δ/ντής Ορθοπεδικής Κλινικής Αθλητικών Κακώσεων Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Αρθροσκοπικής Εταιρείας (ΕΑΕ) Τι είναι ο αρθρικός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Η δυσλιπιδαιμία χαρακτηρίζει τις μη φυσιολογικές συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα. Ορίζεται περαιτέρω ως η ύπαρξη αυξημένων συγκεντρώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου 2016 Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Τζάνος Ιωάννης Αλέξανδρος Φυσίατρος, Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Διατήρηση του πόνου

Διαβάστε περισσότερα

13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο. Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες

13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο. Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες 13 Επιστημονική Συνάντηση Ρευματολόγων Βορειοδυτικής Ελλάδος 21 & 22 Ιανουαρίου 2011, Μέτσοβο Ο ρόλος της µαγνητικής τοµογραφίας στις σπονδυλοαρθροπάθειες Σε ασθενείς µε οροαρνητική σπονδυλαρθροπάθεια

Διαβάστε περισσότερα