ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑ Ο ^ Α.Ε. ΒΟΥΔΑΝΤΑ ΑΡΓΥΡΩ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑ Ο ^ Α.Ε. ΒΟΥΔΑΝΤΑ ΑΡΓΥΡΩ ΨΛ Δεκέμβριος 2012 Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου.

2 Πίνακας περιεχομένων Εισαγωγή...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Γενικά για την Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων Ιστορική αναδρομή Προσδιορισμών εννοιών... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Διεθνές Κοινοτικό Πλαίσιο. Νομοθεσία γενικά για την Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων, Ασφάλεια Εγκαταστάσεων και Ρύπανση του Περιβάλλοντος Εθνικό Πλαίσιο. Νομοθεσία Υγιεινής και Ασφάλειας των εργαζομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Περιβάλλον στο χώρο εργασίας-γενικά Βλαπτικοί παράγοντες στο εργασιακό περιβάλλον Οι κυριότερες πηγές Κινδύνων...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Τα βασικά βήματα Ελάχιστες προδιαγραφές για την Υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας...23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Διεθνείς Εταιρείες Έρευνες υδρογονανθράκων στον Ελλαδικό χώρο Εργατικά ατυχήματα εξόρυξης πετρελαίου σε Διεθνές επίπεδο Εταιρείες στην Ελλάδα Εξόρυξης Πετρελαίου-Ασφάλεια εργαζομένων...35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΒΑΛΑ OIL A.E Ιστορικό Παραγωγική διαδικασία και τελικό προϊόν Εγκαταστάσεις Σύμπλεγμα Εξεδρών Πρίνου

3 Εγκαταστάσεις Νότιας Καβάλας Χερσαίες Εγκαταστάσεις Αγωγοί Μεταφοράς Οργάνωση της εταιρείας Το Τμήμα Ασφαλείας Εκπαιδεύσεις Ασφάλειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Περιβάλλον & Αντιρρύπανση Αντιρρύπανση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Εγχειρίδιο Ασφαλείας ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γενικοί κανόνες Ασφαλείας Ειδικοί κανόνες ασφαλείας και Οδηγίες Ασφάλειας...61 Α Π Υ Ρ Κ Α Γ Ι Α Β ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ...63 Γ ΤΑΞΗ - ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΧΩΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δ ΡΟΥΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ...64 Ε ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΑΔΕΙΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΡΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ή ΕΙΣΟΔΟ ΣΕ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΧΩΡΟ (ΤΥΦΛΩΣΗ)...78 Ζ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ -TAG OUT H ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΑΔΕΙΩΝ ΙΙ. ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΛΙΚΩΝ...86 Α ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΥΛΙΚΩΝ...86 Β ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΥΛΙΚΩΝ...87 Γ ΟΧΗΜΑΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ, ΤΕΤΡΑΧΡΟΤΡΟΧΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ, ΠΕΡΟΝΟΦΟΡΑ, ΦΟΡΤΩΤΕΣ, ΤΡΟΧΗΛΑΤΟΙ ΓΕΡΑΝΟΙ ΠΕΡΟΝΟΦΟΡΑ ΤΕΤΡΑΤΡΟΧΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΙΙΙ. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Α ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ...90 ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΕΣ (ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ) Β ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΚΑΙ ΦΟΡΗΤΑ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ...92 Γ ΑΝΥΨΩΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΙΣ

4 Δ ΦΟΡΗΤΕΣ ΣΚΑΛΕΣ, ΙΚΡΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΞΕΔΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 95 Ε ΜΗΧΑΝΕΣ - ΑΝΤΛΙΕΣ, ΣΥΜΠΙΕΣΤΕΣ, ΕΡΓΑΛΕΙΟΜΗΧΑΝΕΣ κλπ Ιν. ΤΡΟΧΑΙΑ ΚΙΝΗΣΗ Α ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Β ΟΔΗΓΟΙ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Γ ΦΟΡΤΗΓΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΒΑΤΙΚΑ Δ ΠΕΖΟΙ V. ΧΡΗΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ, ΕΥΦΛΕΚΤΩΝ ΥΓΡΩΝ, ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΙ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ Α ΔΙΑΒΡΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΑ ΧΗΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Οδηγίες Προστασίας Β ΕΥΦΛΕΚΤΑ ΥΓΡΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΥΤΕΣ Γ ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΚΑΥΣΙΜΑ Δ ΑΕΡΙΑ Ε ΠΕΠΙΕΣΜΕΝΟΣ ΑΕΡΑΣ ΣΤ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΩΜΑΤΑ VI. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Α ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Β ΞΥΛΟΥΡΓΕΙΟ Γ ΓΡΑΦΕΙΑ Δ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ε ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΥΨΗΛΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Ή ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι -Ο ΝΟΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 1568/ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ

5 Εισαγωγή Στην παρούσα εργασία όπως προϊδεάζει και ο τίτλος της θα γίνει μια αναφορά στην Υγιεινή και την Ασφάλεια των εργαζομένων και μια πιο εκτενής αναφορά στους κανόνες και στις διαδικασίες που εφαρμόζει η εταιρεία εξόρυξης υδρογονανθράκων ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε. η μοναδική εταιρεία εξόρυξης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Η ανθρώπινη ζωή και η διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων θα πρέπει να είναι το πρώτιστο μέλημα κάθε εταιρείας. Τις τελευταίες δεκαετίες δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή στη μελέτη για την υγιεινή και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο. Τα αίτια και οι αφορμές ποικίλουν και εντοπίζονται σε θέματα που σχετίζονται κυρίως με τους εργαζόμενους και πιο συγκεκριμένα με τις επικίνδυνες συνθήκες του εργασιακού τους περιβάλλοντος. Οι συνθήκες αυτές πολύ συχνά οδηγούν σε εργατικά ατυχήματα ή υποσκάπτουν σταδιακά την υγεία των εργαζομένων με αυξητική πιθανότητα εμφάνισης επαγγελματικής ασθένειας. Το εργατικό ατύχημα ή η επαγγελματική ασθένεια έχει επίπτωση στον ίδιο τον εργαζόμενο και στον οικογενειακό του περίγυρο και δημιουργεί μικρά ή μεγάλα δράματα. Όμως, έχει επίπτωση και στην επιχείρηση που εργάζεται ο εργαζόμενος με την απώλεια ωρών εργασίας, με το κόστος της αντικατάστασης του από άλλον εργαζόμενο, με καθυστερήσεις, με δημιουργία εντάσεων στις εργασιακές σχέσεις μέσα στην επιχείρηση, με δαπάνες για νομικές συμβουλές ή δικαστικά και άλλα έξοδα. Επίσης, έχει άμεση επίπτωση και στην παραγωγή του έργου αφού δημιουργεί δυσλειτουργίες στον μηχανισμό παραγωγής τόσο στο επίπεδο των ανθρωπίνων πόρων όσο και στο επίπεδο της εν γένει οργάνωσης. Στην παρούσα εργασία θα γίνει μια προσπάθεια ώστε να προβληθεί η ιδιαίτερη σημασία και αξία που δίνει η ΚΑΒΑΛΑ OIL Α.Ε. στην ασφάλεια των εργαζομένων της στους χώρους εργασίας τους. Θα ήθελα να εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου σε όλους όσους με βοήθησαν και με στήριξαν - ο καθένας με τον δικό του τρόπο - στην προσπάθειά μου αυτή.

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Γενικά για την Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων 1.1. Ιστορική αναδρομή. Η υγιεινή και η ασφάλεια στον εργασιακό χώρο αποτελούν ύψιστο δικαιωμάτων εργαζομένων στους οργανισμούς και είναι απαραίτητο στοιχείο μιας κοινωνικά δίκαιης κοινωνίας. Για τον λόγο αυτό οι πρώτες νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα, όσον αφορά στην υγεία και στην ασφάλεια των εργαζομένων ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του 1910 και καθιερώνονται το 1911 με το ν. ΓπΛΔ / 2 «Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και περί ωρών εργασίας» που κωδικοποιήθηκε με το Β.Δ. του 1920 «Περί κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και ασφάλειας των εργατών διατάξεων». Σύμφωνα με την εξουσιοδότηση του άρθρο 6 του διατάγματος αυτού, εκδόθηκαν αρκετά διατάγματα τα οποία και καθόριζαν τις υποχρεώσεις των εργοδοτών για την λήψη μέτρων και την προστασία των εργαζομένων. Μερικά από αυτά θεωρούνται αρκετά σημαντικά και κάποια έχουν εν μέρει εφαρμογή ως τις μέρες μας. Σημαντικός, ωστόσο, σταθμός για την εξέλιξη περί υγιεινής και ασφάλειας στον εργασιακό χώρο υπήρξε ο Ν. 1568/1985 «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», ο οποίος είχε ως βασικό στόχο να καλύψει τα υπάρχοντα νομοθετικά κενά και να επιτύχει τον συντονισμό της μέχρι τότε αποσπασματικής νομοθεσίας. Ο Ν. 1568/85 σηματοδοτεί την μετάβαση από την στενή αντίληψη του εργασιακού περιβάλλοντος που αφορούσε μόνο τις φυσικές παραμέτρους της εργασίας σε μια πολύ ευρύτερη σύγχρονη αντίληψη που περιλαμβάνει και τις παραμέτρους του κοινωνικού και οργανωτικού περιβάλλοντος. Έτσι, περνάμε από την προστασία στην προαγωγή της υγείας. Η μετάβαση αυτή, όταν υλοποιείται έχει αποτελέσματα που συνδέονται άμεσα με την απόδοση στην εργασία και την παραγωγικότητα της επιχείρησης. Εξάλλου, η έμφαση που δίνεται στη λήψη μέτρων από τα πρώιμα στάδια του σχεδιασμού κτιρίων, μέσων και υλικών σηματοδοτεί την προτεραιότητα που έχει η ενσωμάτωση της πρόληψης έναντι της απλής προστασίας των διορθωτικών μέτρων. Η αποτύπωση ευθυνών, υποχρεώσεων και δικαιωμάτων για πρώτη φορά διατυπώνεται με σαφήνεια στον 1568/85. 'Έτσι, και σε αντίθεση με τις παλιές νομοθετικές ρυθμίσεις που είτε δεν διασαφήνιζαν το θέμα είτε, οι πολύ παλιές, ανέφεραν ευθύνες γενικά και στους εργαζόμενους ανεξάρτητα από τη θέση τους στην πυραμίδα ιεραρχίας της επιχείρησης και ανεξάρτητα από το γνωστικό τους αντικείμενο, ο θεσμικός νόμος του 6-149

7 1985 ορίζει υποχρεώσεις στους εργαζομένους όπως π.χ. τεχνικούς ασφάλειας, γιατρούς εργασίας, σωστή χρήση των εργασιακών μέσων και υλικών, την εκτέλεση της εργασίας τους χωρίς να δημιουργούν κίνδυνο για τον εαυτό τους ή για τους άλλους εργαζομένους κλπ. Αυτές όμως οι υποχρεώσεις δεν συναρτώνται με τις κυρώσεις που προβλέπονται για τη μη εφαρμογή του νόμου και των εκτελεστικών του πράξεων. Αντίθετα οι υποχρεώσεις των εργοδοτών για σχεδιασμό και εφαρμογή των μέτρων για ασφαλή και χωρίς κινδύνους για την υγεία εργασία, έχουν την έννοια της ευθύνης και άρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις κυρώσεις. Τέλος, εισάγεται για πρώτη φορά στην Ελληνική Νομοθεσία η αρχή της άμεσης συμμετοχής των εργαζόμενων στην λήψη και τήρηση των μέτρων Υγιεινής και Ασφάλειας. Η συμμετοχή αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές προϋποθέσεις για την βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος, αφού επιτρέπει να κατανοηθούν βαθύτερα οι συνθήκες, να εμπλουτισθούν και να υλοποιηθούν τα μέτρα και να αλλάξουν συμπεριφορές. Καθώς επίσης ορίζεται και η οργάνωση της πρόληψης σε εθνικό και νομαρχιακό επίπεδο. Περαιτέρω, ένα πλήθος νομοθετημάτων έρχονται να διευρύνουν και να εξειδικεύσουν την εφαρμογή του θεσμικού νόμου 1568/85. Το ΠΔ 17/96 που επικυρώνει την Οδηγία Πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ, είναι από τα σημαντικότερα νομοθετήματα για την ΥΑΕ στην Ελλάδα. Το τελευταίο επιβάλλει μια εσωτερική διαγνωστική διαδικασία σε όλες τις επιχειρήσεις, υποχρεώνοντας κάθε εργοδότη να κατέχει μια γραπτή εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων. Επίσης υποχρεώνει τους εργοδότες να παίρνουν μεταξύ άλλων προληπτικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων όπως την απουσία των κινδύνων, την αντικατάσταση των επικίνδυνων ουσιών από ακίνδυνες ή λιγότερο επικίνδυνες και τη μείωση των κινδύνων στην πηγή τους. Συμπλήρωμα στην όλη προσπάθεια της αποτελεσματικότερης προώθησης των θεμάτων υγιεινής και ασφάλειας στον εργασιακό χώρο της χώρας μας, έρχονται να δώσουν οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες και υποχρεωτικά υιοθετούνται από το εθνικό μας δίκαιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίζει να ασχολείται με τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας μόλις το 1974 μετά την Συνθήκη της Ρώμης με οδηγίες προς τα κράτη μέλη. Η πρώτη όμως σημαντική ώθηση σ'αυτόν τον τομέα ήταν η ψήφιση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης το 1987, και ιδιαίτερα τα άρθρα 100 και 118 (σημερινά άρθρα 97 & 137), η οποία στόχο είχε την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης με την 7-149

8 ταυτόχρονη επιταγή εξισορρόπησης των οικονομικών και κοινωνικών στόχων της Ένωσης. Συγκεκριμένα: 100 Οικονομικοί στόχοι: Διακίνηση προϊόντων, μη στρέβλωση του ανταγωνισμού Αποφυγή Κοινωνικού Ντάμπιγκ Οδηγίες πλήρους εναρμόνισης (υποχρεωτικές προδιαγραφές) 118 Κοινωνικοί στόχοι: Προστατευτικοί - Προληπτικοί Κανόνες Οδηγίες ελαχίστων προδιαγραφών Προς τα άνω εναρμόνιση Διατήρηση των υφιστάμενων υψηλών προτύπων από τα κράτη-μέλη. Η σημαντικότερη ωστόσο οδηγία σε κοινοτικό επίπεδο εξεδόθη στις 12Ιουνίου 1989 «Σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία» που ονομάζεται και «Οδηγία Πλαίσιο». Η «Οδηγία Πλαίσιο» ενσωματώθηκε στην ελληνική εργατική νομοθεσία με το Π.Δ. 17/1996 «Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/EOK και 91/383/EOK».H Οδηγία ρυθμίζει τις αρχές που πρέπει να τηρούνται σε θέματα Ασφάλειας και Υγείας και περιλαμβάνει «18 ειδικές οδηγίες». Οι 18 «ειδικές οδηγίες» είναι θεματικές, ενώ στο ίδιο πλαίσιο έχουν ενταχθεί και παλαιότερες οδηγίες που έχουν τροποποιηθεί και ενσωματωθεί και ήδη έχουν φθάσει τις 42 κοινοτικές οδηγίες. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω η τελευταία εικοσαετία υπήρξε αποφασιστική για τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου της Υγιεινής και της ασφάλειας στο χώρο της εργασίας στην Ελλάδα με απαραίτητη προϋπόθεση τη συνεργασία της εργοδοσίας, των εργαζομένων και της Πολιτείας Προσδιορισμών εννοιών Για την υγιεινή και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο δίνονται διάφοροι ορισμοί βασικών εννοιών, ωστόσο κρίνεται σκόπιμο η αναφορά των κυριοτέρων για αφομοίωση του σχετικού περιεχομένου και την αποφυγή παρανοήσεων

9 Εργαζόμενος Κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό Εργοδότης Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/και την εγκατάσταση. Ασφάλεια του εργαζομένου Τα χαρακτηριστικά εκείνα του περιβάλλοντος που συνδέονται με τραυματισμούς ή θάνατο του εργαζομένου. Υναα του εργαζόμενου Τα χαρακτηριστικά εκείνα που απειλούν τη φυσική, ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του εργαζόμενου. Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ): Συνθήκες και παράγοντες που επηρεάζουν την ευεξία των εργαζομένων, των προσωρινά απασχολουμένων, του προσωπικού των εργολάβων, των επισκεπτών και οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο χώρο εργασίας. Σύστημα διαχείρισης της ΥΑΕ: Μέρος του συνολικού συστήματος διαχείρισης το οποίο διευκολύνει τη διαχείριση των κινδύνων για την ΥΑΕ, που σχετίζονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα του οργανισμού. Αυτό περιλαμβάνει την οργανωτική δομή, τις δραστηριότητες σχεδιασμού, τις ευθύνες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες, τις διεργασίες και τους πόρους για την ανάπτυξη, την εφαρμογή, την επίτευξη, την ανασκόπηση και τη διατήρηση της πολιτικής για την ΥΑΕ του οργανισμού. Επιχείρηση Κάθε επιχείρηση, εκμετάλλευση, εγκατάσταση και εργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσεται. Ατύχημα Ανεπιθύμητο γεγονός που προκαλεί θάνατο, ασθένεια, τραυματισμό, κάκωση ή άλλη απώλεια. Παρ ολίγον ατύχημα Γεγονός που δεν προκάλεσε κανένα τραυματισμό ή ζημιά τη στιγμή που προκλήθηκε, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για πραγματικό ατύχημα. Κίνδυνος Πηγή ή κατάσταση με δυνατότητα πρόκλησης βλάβης με τη μορφή τραυματισμού ή ασθένειας, ζημίας περιουσιακών στοιχείων, σε ζημία στο περιβάλλον του χώρου εργασίας ή συνδυασμό αυτών. Εκτίμηση κινδύνων η διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων κατά την εργασία, που απορρέουν από τις συνθήκες εμφάνισης μιας πηγής κινδύνου στο χώρο εργασίας. Επικινδυνότητα Συνδυασμός της πιθανότητας και της συνέπειας/ των συνεπειών του να συμβεί ένα καθορισμένο επικίνδυνο γεγονός. Εκτίμηση της επικινδυνότητας 9-149

10 Συνολική διεργασία υπολογισμού του μεγέθους της επικινδυνότητας και της απόφασης κατά πόσο η επικινδυνότητα είναι ανεκτή. Πρόληψη Το σύνολο των διατάξεων ή μέτρων που λαμβάνονται ή προβλέπονται καθ' όλα τα στάδια της δραστηριότητας της επιχείρησης, με στόχο την αποφυγή ή τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 2.1. Διεθνές Κοινοτικό Πλαίσιο. Νομοθεσία γενικά για την Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων, Ασφάλεια Εγκαταστάσεων και Ρύπανση του Περιβάλλοντος. Οι κανονιστικές/νομοθετικές ρυθμίσεις για την Υγιεινή και Ασφάλεια των Εργαζομένων, αλλά και για την ασφάλεια των διαφόρων εγκαταστάσεων ισχύουν εδώ και πολλές δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν προστεθεί πολλές νέες οδηγίες και κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τις οποίες η χώρα μας έχει εναρμονίσει την νομοθεσία της. Επίσης, υπάρχουν οδηγίες για την ρύπανση του περιβάλλοντος από εγκαταστάσεις, υγρά και στερεά απόβλητα. Στο σύντομο αυτό κείμενο παρουσιάζονται οι βασικότεροι νόμοι και οδηγίες, και ιδιαίτερα που αφορούν την ΥΑΕ και την ασφάλεια εγκαταστάσεων. Ένας πιο πλήρης κατάλογος των νομοθεσιών για υγιεινή και ασφάλεια στο εργασιακό περιβάλλον βρίσκεται στο Παράρτημα 1 του εγχειριδίου αυτού: Νόμος 1568/85 (ΦΕΚ 177/Α) "Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων (νόμος- πλαίσιο). ΚΥΑ 88555/3293/88 (ΦΕΚ 721/Β) "Υγιεινή και ασφάλεια του προσωπικού του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. και των Ο.Τ.Α.". Οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ (Π.Δ. 17, , ΦΕΚ 11/Α). "Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία" ( 89/391 Οδηγία-πλαίσιο). Προσαρμογή της ελληνική νομοθεσίας περί την ΥΑΕ στις οδηγίες ΕΕ. Γενικές αρχές σχετικά με την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων και την προστασία της ασφάλειας και της υγείας, την εξάλειψη των συντελεστών κινδύνου των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, την ενημέρωση, διαβούλευση, την ισόρροπη συμμετοχή, την κατάρτιση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους, των γενικών αυτών αρχών. καθώς και τους κανόνες για την εφαρμογή Η Οδηγία-πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ (εναρμόνιση : ΠΔ 17/96, ΦΕΚ 11/Α, 1996) συνοδεύεται από πολυάριθμες "θυγατρικές" οδηγίες που αφορούν συγκεκριμένους παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Μέχρι

12 σήμερα η Ελλάδα έχει εναρμονίσει την νομοθεσία της στις περισσότερες από αυτές: Π.Δ. 16/1996 " Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συμμόρφωση με την Οδηγία 89/654/ΕΟΚ". Π.Δ. 395/94 " Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για την χρησιμοποίηση εξοπλισμού εργασίας από τους εργαζόμενους κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 89/655/ΕΟΚ". Π.Δ. 396/94 " Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για την χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμών ατομικής προστασίας κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 89/656/ΕΟΚ". Π.Δ. 398/94 " Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης σε συμμόρφωση με την Οδηγία 90/270/ΕΟΚ". Π.Δ. 399/94 "Προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που συνδέονται με την έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 90/394/ΕΟΚ". 5 Π.Δ. 105/95 " Ελάχιστες προδιαγραφές για τη σήμανση ασφάλειας ή/και υγείας στην εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 92/58/ΕΟΚ". Π.Δ. 186/95 "Προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσής τους σε βιολογικούς παράγοντες κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 90/679/ΕΟΚ και 93/88/ΕΟΚ". Οδηγία 92/85/ΕΟΚ " Εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων" (10η ειδική οδηγία). Δεν έχει γίνει εναρμόνιση. Επίσης, υπάρχουν πολλές κανονιστικές/νομοθετικές ρυθμίσεις για πολλά θέματα και παράγοντες που αφορούν την ΥΑΕ. Παρακάτω παρουσιάζουμε μια επιλογή ορισμένων από αυτές που έχουν σημασία για ερευνητικά εργαστήρια: Αποφ /1993 (ΦΕΚ 673/Β/ ) "Κανονισμός για την ασφαλή κατασκευή και κυκλοφορία των δοχείων πίεσης και των συσκευών αερίου"

13 Π.Δ. 77/1993 (ΦΕΚ 34/Α) "Για την προστασία των εργαζομένων από φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες και τροποποίηση και συμπλήρωση του ΠΔ307/1986 (ΦΕΚ 135/Α) σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 88/642/ΕΟΚ". Οδηγία 93/793/ΕΟΚ "για την αξιολόγηση και τον έλεγχο των κινδύνων από τις υπάρχουσες ουσίες" ^ 84/ 1 / ). Δεν έχει γίνει εναρμόνιση. Π.Δ. 85/1991 (ΦΕΚ 38/Α) "Προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της έκθεσης τους στο θόρυβο κατά την εργασία, σε συμμόρφωση προς την οδηγία 86/188/ΕΟΚ". Οδηγία 90/641/ΕΥΡΑΤΟΜ " Προστασία στην πράξη των εξωτερικών εργαζομένων που εκτίθενται σε κίνδυνο από ιοντίζουσες ακτινοβολίες κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων τους σε ελεγχόμενη περιοχή". Αποφ. Α2 1539/1985 (ΦΕΚ 280/Β) " Βασικοί κανόνες προστασίας της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένων από τους κινδύνους που προκύπτουν από ιοντίζουσες ακτινοβολίες, σε συμμόρφωση προς τις Οδηγίες 8 0 / ^ ^ ^ / , 84/467^ ^ ογή/ ). Αποφ / (ΦΕΚ 930/Β) " Προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους με την απαγόρευση ορισμένων ειδικών παραγόντων και/ή ορισμένων δραστηριοτήτων, σε συμμόρφωση προς την οδηγία6 88/364/ΕΟΚ "(2-ναφθυλαμίνη και άλατα, 4-αμινοδιφαινύλιο, βενζιδίνη και 4-νιτροδιφαινύλιο). Π.Δ. 70α/1988 (ΦΕΚ 31/ και 150/Α ) " Προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται σε αμίαντο κατά την εργασία". Αποφ /272/1988 (ΦΕΚ 26/Β) " Καθορισμός μέτρων και περιορισμών για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης που περικλείουν ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες, σε συμμόρφωση των οδηγιών 82/501/ΕΟΚ και 87/216/ΕΟΚ). Π.Δ. 94/1987 (ΦΕΚ 54/Α) "Προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται στον μεταλλικό μόλυβδο και τις ενώσεις ιόντων του κατά την εργασία, σε συμμόρφωση της οδηγίας 82/605/ΕΟΚ"

14 Π.Δ. 289/1986 (ΦΕΚ 129/Α) " Προστασία της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε ορισμένους χημικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια της εργασίας τους". Π.Δ. 329/1983 κ.ά. (ΦΕΚ 118/Α, 140/Α,κ.ά. η οδηγία αυτή της ΕΟΚ περιέχει πολλές τροποποιήσεις και βελτιώσεις) "Ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών". Σε συμμόρφωση με την 67/548/ΕΟΚ και τις τροποποιήσεις-βελτιώσεις που ακολουθούν έχουν εκδοθεί και νεότερες αποφάσεις. Υπ.Αποφ. Α2στ/οικ. 2236/ (ΦΕΚ 422/Β/78) "Περί κανονισμών ακτινοπροστασίας". Ν. 1181/1981 (ΦΕΚ 195/Α) " Περί κυρώσεως της ψηφισθείσης εις Γενεύη το έτος 1960 υπ.αρ. 115 συμβάσεως περί προστασίας των εργαζομένων από τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες". Π.Δ. 1179/1980 (ΦΕΚ 302/Α) " Περί προστασίας της υγείας των εργαζομένων των εκτιθεμένων εις το μονομερές βινυλοχλωρίδιο". Ν. 61/1975 (ΦΕΚ 132/Α) " Περί προστασίας των εργαζομένων8ά a "strong overall" safet εκ των κινδύνων των προερχομένων εκ της χρήσεως βενζολίου ή προϊόντων περιεχόντων βενζόλιο" Π.Δ. 71/88 (ΦΕΚ 241/Β) " Κανονισμός πυροπροστασίας κτιρίων" Αποφ. 7755/160/88 (ΦΕΚ 241/Β) " Λήψη μέτρων πυροπροστασίας στις βιομηχανικές-βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και αποθήκες αυτών, καθώς και αποθήκες εύφλεκτων και εκρηκτικών υλών" Π. Δ. 105/95 (ΦΕΚ 67/Α/1995) " Ελάχιστες προδιαγραφές για τη σήμανση ασφάλειας /και υγείας στην εργασία", σε συμμόρφωση με την οδηγία 92/58/ΕΟΚ Εθνικό Πλαίσιο. Νομοθεσία Υγιεινής και Ασφάλειας των εργαζομένων. Καθοριστικό στοιχείο μιας εθνικής πολιτικής πρόληψης σε θέματα ασφάλειας και υγείας της εργασίας είναι το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο. Στην Ελλάδα η έκδοση νομοθεσίας για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία ξεκίνησε ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα. Επιπλέον, τα τελευταία

15 χρόνια, ο τομέας της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας αποκτά αυξανόμενο ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα την εμφάνιση πληθώρας νομοθετημάτων που πραγματεύονται την προστασία των εργαζομένων. Έτσι, σήμερα στο εθνικό μας δίκαιο, καταγράφονται πάνω από 100 νομοθετήματα για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων, στα οποία περιλαμβάνονται νόμοι, διατάγματα και αποφάσεις, με κοινό χαρακτηριστικό την υποχρεωτική εφαρμογή τους. Οι προβλεπόμενες ρυθμίσεις περιλαμβάνουν τόσο οργανωτικά όσο και τεχνικά μέτρα. Σε ότι αφορά το περιεχόμενο τους, διακρίνεται μεγάλος αριθμός "γενικών" νομοθετημάτων, τα οποία εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα, ανεξάρτητα από τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας και τον αριθμό των εργαζομένων, ενώ παράλληλα υπάρχουν πολλά "ειδικά" νομοθετήματα, που ρυθμίζουν θέματα ασφάλειας και υγείας της εργασίας σε ειδικότερες περιπτώσεις. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια νομοθετήματα του Εθνικού Νομοθετικού πλαισίου: ΠΔ 1568/85 (ΦΕΚ 177/Α/85) Περί προστασίας των εργαζομένων από τους κινδύνους που παρουσιάζονται συνεπεία εκθέσεως τους κατά την διάρκεια της εργασίας σε χημικά, φυσικά ή βιολογικά μέσα. ΠΔ 16/96 (ΦΕΚ 10/Α/96) Σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις των χώρων εργασίας για την υγιεινή και την ασφάλεια. ΠΔ 85/91 (ΦΕΚ 38/Α/91) Περί προστασίας των εργαζομένων από τους κινδύνους που διατρέχουν λόγω της εκθέσεως τους κατά τη διάρκεια της εργασίας στον θόρυβο. ΠΔ 396/94 (ΦΕΚ 220/Α/94) Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας και τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμών ατομικής προστασίας κατά την εργασία. ΠΔ 397/94 (ΦΕΚ 221/Α/94) Σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας για τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων όπου υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος βλάβης της ράχης και οσφυϊκής χώρας. ΠΔ 177 (ΦΕΚ 150/Α/97) Περί των ελαχίστων προδιαγραφών για τη βελτίωση της προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων στις εξορυκτικές δια γεωτρήσεων βιομηχανίας. ΠΔ 176 (ΦΕΚ 150/Α/97) Σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στην βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων

16 ΠΔ 31/90 (ΦΕΚ 11/Α/90) Σχετικά με την επίβλεψη της λειτουργίας χειρισμό και συντήρηση μηχανημάτων εκτέλεσης τεχνικών έργων. ΠΔ 18187/272/88 (ΦΕΚ 26/Β/88) Καθορισμός μέτρων και περιορισμών για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης που περικλείουν ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες. ΠΔ 213/86 (ΦΕΚ 87/Α/86) Καθιέρωση της Ιατρικής ειδικότητας της ιατρικής εργασίας. ΠΔ 88740/1883/95 (ΦΕΚ 1008/Β/95) Καθορισμός μέτρων και ορών για την σκόπιμη ελευθέρωση γενετικών τροποποιημένων μικροοργανισμών στο περιβάλλον. ΠΔ 35/68 (ΦΕΚ 284/Α/68) Περί των ορών ιδρύσεως και λειτουργίας εργαστηρίων εργοστασίων και αποθηκών εκρηκτικών υλών. ΠΔ 17/96 (ΦΕΚ 11/Α/96) Συμπλήρωση των μέτρων που αποσκοπούν στο να προάγουν τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία των εργαζομένων με σχέση εργασίας ορισμένου χρόνου ή με σχέσης πρόσκαιρης εργασίας. ΠΔ 305/96 (ΦΕΚ 212/Α/96) Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά εργοτάξια. ΠΔ 281/96 (ΦΕΚ 198/Α/96) Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε αλιευτικά σκάφη. ΠΔ 71/88 (ΦΕΚ 32/Α/88) Κανονισμός πυροπροστασίας κτιρίων. ΠΔ 378/94 (ΦΕΚ 705/Β/94) Επικίνδυνες ουσίες, ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση αυτών σε συμμόρφωση με την οδηγία 67/548/ΕΟΚ όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ 3.1. Περιβάλλον στο χώρο εργασίας-γενικά Είναι κοινά αποδεκτό ότι ο άνθρωπος περνά ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στο χώρο εργασίας. Είναι λοιπόν απαραίτητος ο έλεγχος των περιβαλλοντικών συνθηκών στο χώρο εργασίας. Το εργασιακό περιβάλλον αποτελείται από όλους τους παράγοντες που καθορίζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και ιδιαίτερα εκείνους που μπορεί να περικλείουν δυνητικούς κινδύνους για ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων Βλαπτικοί παράγοντες στο εργασιακό περιβάλλον. Ως βλαπτικούς παράγοντες στο εργασιακό περιβάλλον ορίζουμε τις διάφορες συνιστώσες του συστήματος εργασίας που όταν αλληλεπιδρούν με το σύστημα άνθρωπος, μπορεί, αν δεν ελεγχθούν, να επιφέρουν βλάβη στην υγεία του ή να απειλήσουν την ασφάλειά του. Τέτοιες συνιστώσες είναι ο εξοπλισμός εργασίας (μηχανές), οι φυσικοί παράγοντες (ο θόρυβος, ο φωτισμός, ο εξαερισμός), οι οργανωτικοί παράγοντες (ο ρυθμός εργασίας, το άγχος, στρες), ή άλλα χαρακτηριστικά των χώρων εργασίας (η προστασία) κλπ. Συνέπεια των επιδράσεων που έχουν στον άνθρωπο μπορεί να είναι η πρόκληση εργατικών ατυχημάτων, πρόωρης φθοράς της υγείας του, επαγγελματικών ασθενειών ή ακόμα και θανάτου. Τα αποτελέσματα αυτά μπορεί να αποδοθούν σε έναν μόνο βλαπτικό παράγοντα ή στη συνέργειά του με άλλους. Προϋπόθεση του ελέγχου των βλαπτικών παραγόντων στο εργασιακό περιβάλλον είναι ο ποσοτικός και ποιοτικός προσδιορισμός τους Οι κυριότερες πηγές Κινδύνων Η πιο συχνή αιτία ατυχήματος στη δουλειά είναι το γλίστρημα ή το παραπάτημα. Η πτώση που συνήθως ακολουθεί μπορεί να είναι επικίνδυνη. Η τάξη και η σωστή διάταξη των μηχανημάτων, του εξοπλισμού, των διαφόρων υλικών και των προϊόντων, τα ομαλά και ελεύθερα προσκρούσεων δάπεδα των διαδρόμων κυκλοφορίας είναι τα ελάχιστα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την αποφυγή των πτώσεων των εργαζομένων. Τα είδη μηχανημάτων και εργαλείων καλύπτουν μια τεράστια ποικιλία από συσκευές και εργαλεία πάσης φύσεως. Η σωστή επιλογή των μηχανημάτων, η εγκατάσταση, η χρήση και σωστή συντήρησή τους σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, καθώς και η εκπαίδευση και

18 ενημέρωση των εργαζομένων για τη σωστή χρήση τους θα βοηθήσουν στη μείωση ή και εξάλειψη των ατυχημάτων από αυτά. Ο ανυψωτικός εξοπλισμός αποτελείται κυρίως από ανελκυστήρες, ανυψωτικά μηχανήματα (γερανοί, βαρούλκα κλπ) και τα ανυψωτικά εξαρτήματα (αλυσίδες, σαμπάνια, άγκιστρα, περόνες αρπάγες, κάδους κλπ). Τα συνηθέστερα ατυχήματα κατά τη χρήση αυτού του εξοπλισμού είναι τραυματισμοί από σύνθλιψη και πτώση φορτίων. Ατμολέβητες, υδροθερμαντήρες, αεροσυμπιεστές, βραστήρες ατμού είναι κοινά παραδείγματα εξοπλισμού και συστημάτων που περιέχουν υγρό ή αέριο υπό πίεση. Τέτοιες συσκευές και συστήματα είναι δυνατόν να προκαλέσουν θανάτους ή τραυματισμούς σε ανθρώπους και σοβαρές ζημιές στα κτίρια, όταν το περιεχόμενο εκτονωθεί ανεξέλεγκτα. Έχουμε πολλά ατυχήματα αυτού του είδους κάθε χρόνο. Συμβαίνουν σε περίπτωση αποτυχίας του εξοπλισμού, είτε εξαιτίας κακού σχεδιασμού είτε λόγω πλημμελούς συντήρησης ή όταν η ακολουθούμενη διαδικασία εργασίας είναι ανασφαλής ή αν κάποιος κάνει ένα σοβαρό λάθος κατά το χειρισμό τους. Κάθε χρόνο πολλοί άνθρωποι σκοτώνονται και ακόμη περισσότεροι τραυματίζονται σοβαρά σε ατυχήματα που έχουν σχέση με τα μεταφορικά οχήματα τα οποία χρησιμοποιούνται στο χώρο εργασίας. Το να χτυπηθεί ή να πατηθεί κάποιος από κινούμενο όχημα ή πτώση από όχημα ή η ανατροπή του ίδιου του οχήματος είναι τα πιο συχνά αίτια ατυχημάτων. Τα οχήματα που χρησιμοποιούνται στο χώρο εργασίας μπορεί να είναι αυτοκίνητα, φορτηγάκια, περονοφόρα οχήματα, βαριά φορτηγά, υδροφόρες, ειδικά οχήματα. Πολλές φορές υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος από τα οχήματα στο χώρο εργασίας, παρά στους δημόσιους δρόμους γιατί οι συνθήκες λειτουργίας είναι διαφορετικές. Το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να γίνει αιτία ατυχημάτων και πυρκαγιών. Ηλεκτροπληξία μπορεί να συμβεί, όταν κάποιο άτομο αγγίξει το μεταλλικό μέρος μιας μη καλά γειωμένης συσκευής που συνδέεται με ηλεκτρικό ρεύμα και υπάρχει διαρροή ή έλθει σε επαφή με γυμνούς ηλεκτροφόρους αγωγούς. Σε περίπτωση ελαττωματικής μόνωσης και βραχυκυκλώματος είναι δυνατόν να αναπτυχθεί σπινθήρας ή έντονη θερμότητα, με αποτέλεσμα την πρόκληση σοβαρής πυρκαγιάς ή έκρηξης όταν στο περιβάλλον έχουμε εκρηκτικό μίγμα αερίου και αέρα. Ο κίνδυνος ηλεκτροπληξία είναι ακόμη μεγαλύτερος στις περιπτώσεις χρήσης φορητών ηλεκτροκίνητων εργαλείων χειρός με ελαττωματική μόνωση ή με φθαρμένα καλώδια και κακή γείωση της ηλεκτρικής εγκατάστασης

19 Εργασίες συγκόλλησης πραγματοποιούνται σε πολλούς χώρους εργασίας. Οι κίνδυνοι από τις συγκολλήσεις δεν αφορούν μόνον τους συγκολλητές αλλά και τα άτομα που εργάζονται στον ίδιο χώρο. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι: βλάβη της όρασης, τραύματα του δέρματος, εγκαύματα και εισπνοή τοξικών αερίων. Η συγκόλληση μέσα ή κοντά σε χώρους όπου αποθηκεύονται εύφλεκτα υλικά δεν πρέπει να επιτρέπεται ποτέ, γιατί υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς. Στους συγκολλητές πρέπει να διατίθενται τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας (γυαλιά, ή μάσκα προσώπου, γάντια, ποδιά κλπ.) επίσης πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια για την απομάκρυνση των καπναεριών. Κάθε μέρα εκτιθέμεθα σε διάφορες χημικές ουσίες στο σπίτι και την εργασία μας. Έχει υπολογισθεί ότι υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια χημικές ενώσεις, πολλές από τις οποίες έχουν επικίνδυνες ιδιότητες. Γι αυτό το λόγο οι χημικές ουσίες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με μεγάλη προσοχή. Η έκθεση στις χημικές ουσίες γίνεται με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με την εισπνοή, την απορρόφηση (επαφή με το δέρμα) και την πέψη (κατάποση).αν η έκθεση δεν παρεμποδιστεί ή αν δεν μειωθεί σε χαμηλά επίπεδα, τότε μπορεί να επιφέρει σοβαρές ασθένειες, (άσθμα, δερματίτιδα, καρκίνο και μερικές φορές θάνατο). Τα μέτρα προστασίας πρέπει να οδηγούν στην ελαχιστοποίηση της έκθεσης και σε κάθε περίπτωση το επίπεδο έκθεσης πρέπει να είναι κατώτερο από εκείνο που ορίζουν οι σχετικές οριακές τιμές. Είναι επίσης σημαντικό οι εργαζόμενοι να ενημερώνονται για τους κινδύνους και να εκπαιδεύονται για τους τρόπους προφύλαξης και προστασίας τους. Ο φωτισμός σε ένα εργασιακό χώρο είναι συνδυασμός του φυσικού φωτισμού που μπαίνει από τα παράθυρα ή τα ανοίγματα και του τεχνητού φωτισμού. Σε περιπτώσεις που θα πρέπει να φωτίζεται καλύτερα η θέση και το αντικείμενο της εργασίας, χρησιμοποιείται και τοπικός φωτισμός. Γενικά κάθε εργασία απαιτεί συγκεκριμένο επίπεδο φωτισμού, ώστε να εκτελείται με άνεση και ασφάλεια. Η βρωμιά στους λαμπτήρες και στις εγκαταστάσεις αποτελεί την πιο απλή αιτία μείωσης του φωτισμού. Ο συνδυασμός υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας σημαίνει δύσκολες συνθήκες εργασίας με δυσμενή αποτελέσματα, τόσο στην υγεία των εργαζομένων όσο και στην απόδοσή τους. Οι μηχανές και ορισμένες κοπιαστικές εργασίες συμβάλλουν ιδιαίτερα στη θερμική καταπόνηση του εργαζόμενου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να διατηρούμε τους χώρους εργασίας σε ανεκτές θερμοκρασίες

20 Οι υψηλές στάθμες θορύβου στην εργασία μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της ακοής. Αυτό μπορεί να πάρει κάποιο χρόνο για να γίνει μόνιμο. Οι νέοι προσβάλλονται τόσο όσο και οι μεγαλύτεροι, αλλά η πρόωρη κώφωση είναι η χειρότερη. Οι παθόντες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη δυσκολία τους να ακούν, όταν πλέον δεν μπορούν να παρακολουθήσουν καλά τη συνομιλία που γίνεται ανάμεσα σε μια ομάδα ανθρώπων ή όταν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τους παραπονιούνται ότι η τηλεόραση είναι πολύ δυνατά. Η κώφωση μπορεί να κάνει τους παθόντες να αισθάνονται απομονωμένοι από την οικογένεια τους, τους φίλους τους και τους συναδέλφους τους. Η δόνηση από ηλεκτροκίνητα εργαλεία, από εργαλεία λειτουργίας με αέρα, από άλλο εξοπλισμό ή ακόμα και από κάποιες διαδικασίες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα χέρια και στους βραχίονες των χρηστών, δημιουργώντας το σύνδρομο Κ8γπ8ϋά. Αυτό είναι μια οδυνηρή και μη αναστρέψιμη κατάσταση, ο οποία συμπεριλαμβάνει το σύμπτωμα των άσπρων δακτύλων και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι κακή κυκλοφορία του αίματος, βλάβες στα νεύρα και στους μύες και απώλεια της φυσιολογικής αίσθησης της αφής και συλληπτικής ικανότητας των χεριών. Η δόνηση ολόκληρου του σώματος όταν οδηγούμε ή επιβαίνουμε σε οχήματα που κινούνται πάνω σε ανώμαλο έδαφος μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα της σπονδυλικής στήλης. Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων σημαίνει μεταφορά ή υποστήριξη φορτίων με τα χέρια ή με τη δύναμη του σώματος. Πολλοί άνθρωποι καταπονούν την πλάτη τους, τα μπράτσα, τα χέρια ή τα πόδια τους. Ένα μόνο σήκωμα φορτίου με άσχημο τρόπο, μπορεί αθροιστικά με το χρόνο να επιφέρει βλάβες. Επίσης προβλήματα ων άνω άκρων του σώματος μπορεί να δημιουργηθούν και κατά την εργασία γραφείου, αν οι απασχολούμενοι εργαζόμενοι σε αφύσικη στάση λόγω κακού σχεδιασμού της θέσης εργασίας ή του εξοπλισμού εργασίας, καθώς και σαν αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων ή απότομων κινήσεων. Οι οθόνες οπτικής απεικόνισης (υπολογιστές, τηλεοράσεις, οθόνες κυκλωμάτων παρακολούθησης κλπ.) κρύβουν μια ποικιλία κινδύνων για τους εργαζόμενους μπροστά από αυτές. Οι κίνδυνοι βλάβης της υγείας αφορούν κατά μεγάλο μέρος τα μάτια, αλλά όχι μόνο αυτά. Αφορούν και τα χέρια, την πλάτη και γενικότερα το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου. Επειδή η εργασία μπροστά σε οθόνες όλο και θα αυξάνεται στο μέλλον ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις, έχει σημασία να εφαρμόζονται

21 εξαρχής όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για τη προστασία των εργαζομένων. Μπορεί τα αποτελέσματα από την εργασία σε οθόνες να μην είναι άμεσα, αλλά δεν πρέπει να αγνοούνται ή να μετατίθεται η επίλυσή τους για αργότερα, διότι σίγουρα είναι σοβαρά. Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται είναι τεχνικά, εργονομικά αλλά και οργανωτικά (διαλείμματα κλπ.). Είναι εύκολο να παραβλέψει κανείς αυτές τις εργασίες, επειδή συμβαίνουν περιστασιακά και επειδή συνήθως ένας εργολάβος ή μια τεχνική εταιρεία κάνει τη δουλειά. Μερικές φορές οι εργασίες αυτές πρέπει να γίνουν σε μέρη που κανονικά δεν πάει κανείς π.χ. στην ταράτσα ή στον ηλεκτρικό πίνακα της εγκατάστασης. Μπορεί να χρειαστεί να γίνει έλεγχος μιας βλάβης ή μια γρήγορη επισκευή, συχνά εκτός ρουτίνας. Μπορεί προσωρινά να δημιουργηθεί κάποιο άνοιγμα σε δάπεδο ή σε τοίχο. Πτώσεις από ύψος π.χ. από φορητή σκάλα, από σκαλωσιά, από ανοίγματα και κενά, από πατάρια και υπερυψωμένα δάπεδα ή από τη στέγη, είναι η συνηθέστερη αιτία σοβαρού τραυματισμού. Κάθε χρόνο πολλοί άνθρωποι παθαίνουν εγκαύματα που προκαλούνται από τα εύφλεκτα υλικά με τα οποία εργάζονται. Η μεγάλη ποικιλία εύφλεκτων υλικών στο χώρο εργασίας ξεκινάει από τα πιο προφανή, π.χ. καύσιμα θέρμανσης, βενζίνη, διαλυτικά και αέρια συγκολλήσεων, μέχρι τα λιγότερο ύποπτα υλικά, π.χ. είδη συσκευασίας και σκόνες ξύλου, ζάχαρης και αλευρόσκονη. Για να ξεκινήσει μια φωτιά χρειάζονται καύσιμο, αέρας και σπινθήρας. Αν ελέγχει κανείς αυτούς τους παράγοντες μπορεί να ελέγξει την πυρκαγιά

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Τα βασικά βήματα για το σχεδιασμό και την εγκατάσταση ενός Συστήματος Διαχείρισης Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας είναι: Οι κανόνες Υγιεινής και Ασφάλειας των Εργαζομένων (ΥΑΕ) στους χώρους εργασίας είναι απαίτηση της εποχής μας και στόχος κάθε κοινωνίας με βασικές αρχές για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος. Οι διεθνείς συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), οι Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και οι κανονιστικές/νομοθετικές διατάξεις στην Ελλάδα υποχρεώνουν τους εργοδότες και τους εργαζομένους να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ασφάλειας και υγιεινής ώστε να προληφθούν τα εργατικά ατυχήματα, οι επαγγελματικές ασθένειες, να προστατευθεί η υγεία του ανθρώπινου δυναμικού, και να αποφευχθεί τόσο η δημιουργία επικίνδυνων καταστάσεων, όσο και η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της ΥΑΕ πρέπει υποχρεωτικά οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι να τηρούν σχολαστικά τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί και για τους οποίους έχουν ενημερωθεί πλήρως. Οι κανόνες αυτοί καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιούνται οι εξωτερικοί και εσωτερικοί χώροι των κτιρίων των εργασιακών χώρων, και τους τρόπους με τους οποίους εκτελούνται οι διάφορες εργασίες. Για οποιαδήποτε αλλαγή χρήσεων κτιριακών χώρων, εργασιακών διεργασιών και κανονισμών πρέπει απαραίτητα να ενημερώνονται όλοι οι εργαζόμενοι

23 1. Η καταλληλότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων και της τεχνολογικής υποδομής για τους κανόνες ΥΑΕ είναι απαραίτητη. 2. Σε περίπτωση εκτάκτων αναγκών (πυρκαγιά) απαιτείται εύκολη πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων και ασθενοφόρων. Πληροφόρηση των εργαζομένων για τον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών. 3. Ετοιμότητα παροχής πρώτων βοηθειών σε περίπτωση ατυχήματος και σωστής νοσοκομειακής περίθαλψης. 4. Σωστή αποθήκευση και χρήση εύφλεκτων και επικίνδυνων ουσιών, αερίων, κλπ, για την αποφυγή ατυχημάτων. 5. Κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού για τους κανόνες ασφάλειας κατά την χρήση μηχανημάτων, πειραματισμό με πειραματόζωα, εκτέλεση πειραμάτων με βιολογικούς παράγοντες και με ραδιενεργά υλικά. 6. Σωστή διαχείριση ή καταστροφή των τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς και μολυσματικών και ραδιενεργών υλικών. 7. Σωστή και απλή επισήμανση όλων των εργασιακών χώρων και κανόνες απαγορεύσεων για επικίνδυνες εργασίες ή συνθήκες εργασίας. 8. Τήρηση των κανόνων ΥΑΕ κατά την διάρκεια της εργασίας και ανάληψη υποχρεώσεων για συχνή επιθεώρηση των εργασιακών χώρων. 9. Εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού στα μέτρα ΥΑΕ. 10. Σε περίπτωση ασθένειας ή ενόχλησης συμβουλευθείτε τον γιατρό της υπηρεσίας σας ή τους παθολόγους νοσοκομείων. 11. Βασικός κανόνας: μην υποτιμάτε τον κίνδυνο για ατυχήματα και εκθέσεις σε τοξικούς παράγοντες που μακροχρόνια μπορούν να αποβούν βλαβεροί για την υγεία. 12. Οι πρόσφατες Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι νομοθετικές ρυθμίσεις για ΥΑΕ στη χώρα μας είναι υποχρεωτικές για εργοδότες και εργαζόμενους Ελάχιστες προδιαγραφές για την Υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας. Οι ελάχιστες προδιαγραφές για την ασφάλεια των χώρων εργασίας έχουν ταξινομηθεί από την Οδηγία 89/654/ΕΟΚ (Π.Δ. 16/1996, ΦΕΚ

24 10/Α/ ) με την οποία η χώρα μας έχει εναρμονισθεί πρόσφατα. Οι βασικοί κανόνες ΥΑΕ υπήρχαν ήδη από τον Ν. 1568/85 για την "υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων" και άλλες κανονιστικές/νομοθετικές διατάξεις που καθόριζαν το πλαίσιο για την ασφάλεια των εργασιακών χώρων. Με τις πρόσφατες Οδηγίες, και ιδιαίτερα με την Οδηγία-πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ (Π.Δ. 17/ ), με τις οποίες έχει εναρμονίσει τις νομοθετικές της διατάξεις και η χώρα μας, ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων, για την εξάλειψη των συντελεστών κινδύνου εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών και για την ενημέρωση, διαβούλευση, ισόρροπη συμμετοχή και κατάρτιση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους. Ο εργοδότης δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη του, ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους, ούτε όταν αναθέτει καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου σε άλλα άτομα ή υπηρεσίες, εντός ή εκτός της επιχείρησης. Με την νέα νομοθεσία υπάρχουν δύο κατηγορίες: χώροι εργασίας που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά (μετά την ) και χώροι που ήδη έχουν χρησιμοποιηθεί (πριν από την ) και θα πρέπει να πληρούν τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας το αργότερο σε 3 χρόνια από την εναρμόνιση (δηλαδή μέχρι το τέλος του 1997). Με βάση την οδηγία αυτή έχουν καταγραφεί οι σημαντικότερες υποχρεώσεις για ΥΑΕ στους εργασιακούς χώρους και οι ελάχιστες προδιαγραφές. Ισχύουν σχεδόν οι ίδιοι κανόνες και για τις δύο περιπτώσεις. Παρακάτω γίνεται επιλογή των κυριότερων προδιαγραφών σε σύντομη αναφορά και ειδικά για αυτές που αφορούν χώρους όπως τα ερευνητικά εργαστήρια: 1. Σταθερότητα, στερεότητα, αντοχή και ευστάθεια των κτιρίων: Η σωστή κατασκευή και η κτιριολογικές διαρρυθμίσεις για εύρυθμη λειτουργία των εργασιακών χώρων είναι σοβαρή προϋπόθεση για ασφαλές και υγιεινό εργασιακό περιβάλλον. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα

25 πρέπει να τηρούνται επιπλέον και οι κανονισμοί αντισεισμικού σχεδιασμού. 2. Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις: Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πρέπει να είναι σύμφωνες με τις διατάξεις του "κανονισμού εσωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και πρέπει να τηρούνται οι κανόνες σε περίπτωση αλλαγών, προσθηκών κλπ. 3. Οδοί διαφυγής και έξοδοι κινδύνου: Για τις εξόδους κινδύνου πρέπει να τηρούνται : ο Ν. 1568/85, άρθρο 8 και το Π.Δ. 71/1988 (ΦΕΚ 32/Α/1988) Για τον "κανονισμό παθητικής πυροπροστασίας κτιρίων". Οι θύρες εξόδου πρέπει να ανοίγουν προς τα έξω, να είναι εμφανείς (κατάλληλος φωτισμός και σήμανση) και να μπορούν όλοι οι εργαζόμενοι να εκκενώνουν γρήγορα τα κτίρια και με συνθήκες πλήρους ασφάλειας. 4. Πυρανίχνευση και πυρόσβεση Ανάλογα με τις διαστάσεις και την χρήση των κτιρίων και τον υπάρχοντα εξοπλισμό, οι χώροι εργασίας πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με κατάλληλο και επαρκή εξοπλισμό πυρανίχνευσης και συστήματα συναγερμού (π.χ. ανιχνευτές καπνού, ειδικοί ανιχνευτές για διαρροές υγραερίου). Επίσης, πρέπει να υπάρχουν σε εμφανή σημεία πυροσβεστήρες ανάλογα με το είδος των υλικών που χρησιμοποιούνται (π.χ. διοξειδίου του άνθρακα ή σκόνης αντί νερού για πυρκαγιές από χημικές ουσίες). Η χρήση των πυροσβεστήρων να είναι εύχρηστη και οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν το χειρισμό τους. Η σήμανση των εργασιακών χώρων για την περίπτωση πυρκαγιάς πρέπει να γίνει σύμφωνα με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας, όπως ορίζονται από την Οδηγία 92/58/ΕΟΚ (Π.Δ , ΦΕΚ 67/Α/1995), τοποθετημένη σε κατάλληλα σημεία και μόνιμη. 5. Εξαερισμός κλειστών χώρων εργασίας Ανάλογα με τις μεθόδους εργασίας και της σωματικής προσπάθειας που καταβάλλουν οι εργαζόμενοι, οι χώροι εργασίας πρέπει να έχουν επαρκή νωπό αέρα. Για τα εργαστήρια οπωσδήποτε απαιτείται ανανέωση του αέρα, αλλά και πρόσθετος εξαερισμός για εργασίες κατά τις οποίες παράγονται χημικοί

26 ατμοί, σωματίδια ή αέρια με τοξικές ιδιότητες (δες και απαγωγούς χημικών εργαστηρίων). Η ανανέωση του αέρα πρέπει να γίνεται με συστήματα εξαερισμού ή κλιματισμού (των οποίων η λειτουργία να είναι προσαρμοσμένη με τους εργασιακούς χώρους). 6. Απαγωγή διαφόρων παραγόντων (αέρια, ατμοί, σωματίδια κλπ) Για τις ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας όπου παράγονται αέρια, ατμοί, σωματίδια και διάφορες σκόνες, πρέπει να απάγονται ή να κατακρατούνται με κατάλληλα μέσα (π.χ. εργαστηριακοί απαγωγοί). Οι παράγοντες που απάγονται, εφόσον είναι επιβλαβείς, πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία (συμπύκνωση, κατακρήμνιση, εξουδετέρωση κλπ) πριν εκδιωχθούν στο περιβάλλον. 7. Θερμοκρασία χώρων Η θερμοκρασία των εργασιακών χώρων πρέπει να είναι ανεκτή από τους εργαζόμενους και ανάλογη με την σωματική προσπάθεια που καταβάλλουν κατά την εργασία τους, λαμβανομένων υπόψη και των κλιματολογικών συνθηκών των εποχών του έτους. Η θερμοκρασία χώρων ανάπαυσης, υγιεινής, παροχής πρώτων βοηθειών κλπ πρέπει να είναι κατάλληλη για τους χώρους αυτούς. 8. Φωτισμός Πρέπει να υπάρχει επαρκής φυσικός φωτισμός. Ο τεχνητός φωτισμός πρέπει να ανταποκρίνεται στο είδος και την φύση της εργασίας. Οι εγκαταστάσεις φωτισμού στους εργασιακούς χώρους και διαδρόμους πρέπει να πληρούν τους όρους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. 9. Δάπεδα, τοίχοι, οροφές και στέγες των χώρων Πρέπει να υπάρχει επαρκής θερμομόνωση των χώρων εργασίας. Οι επιφάνειες δαπέδων, τοίχων κλπ πρέπει να μπορούν να καθαρίζονται ώστε να επιτυγχάνονται οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής. Τα δάπεδα να μην παρουσιάζουν επικίνδυνες κλίσεις, ολισθηρές επιφάνειες και να μην δημιουργούν σκόνη λόγω φθοράς. Να διαθέτουν σύστημα αποχέτευσης, να είναι πυράντοχα και κατάλληλα για τις διάφορες εργασιακές συνθήκες. Οι τοίχοι επίσης πρέπει να πληρούν διάφορους όρους ασφάλειας. Οι

27 στέγες και οι οροφές πρέπει να εξασφαλίζουν στεγανότητα, να μπορούν να καθαρίζονται και να συντηρούνται με ευχέρεια και ασφάλεια. 10. Παράθυρα και φεγγίτες Πρέπει να είναι σχεδιασμένα ώστε να καθαρίζονται και να συντηρούνται με ευχέρεια και ασφάλεια. Πρέπει να ανοίγουν σε περίπτωση εκτάκτων αναγκών και εξαερισμού. 11. Θύρες και πύλες Πρέπει να είναι κατασκευασμένες από ασφαλή υλικά και να είναι κατάλληλες για τους χώρους εργασίας, οδούς διαφυγής, αποθήκες κλπ. 12. Διάδρομοι κυκλοφορίας και κλιμακοστάσια Σχεδιάζονται, διαρρυθμίζονται και διατηρούνται ώστε να επιτρέπουν πλήρη ασφάλεια στους εργαζόμενους και την αποφυγή ατυχημάτων. 13. Διαστάσεις και όγκος αέρα των χώρων εργασίας. Χώρος για την ελευθερία κινήσεων στη θέση εργασίας. Οι χώροι εργασίας πρέπει να επιτρέπουν στους εργαζόμενους να εκτελούν την εργασία τους χωρίς κινδύνους για την ασφάλεια, την υγεία και την ευεξία τους. Οι διαστάσεις των χώρων και η διαρρύθμιση τους πρέπει να γίνει ανάλογα με το είδος της εργασίας και τον αριθμό των εργαζομένων. 14. Χώροι ανάπαυσης Για αριθμό εργαζομένων μεγαλύτερο του 50, επιβάλλεται να υπάρχει χώρος ανάπαυσης. Η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται εφόσον το προσωπικό εργάζεται σε γραφεία ή σε χώρους εργασίας που προσφέρουν δυνατότητες ανάπαυσης στην διάρκεια των διαλειμμάτων. Οι χώροι ανάπαυσης πρέπει να έχουν κατά το δυνατόν οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον και να φωτίζονται επαρκώς. 15. Έγκυες γυναίκες και γαλουχούσες μητέρες Οι γυναίκες αυτές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κατακλίνονται προς ανάπαυση σε κατάλληλες συνθήκες. 16. Αποδυτήρια και ιματοφυλάκια Εφόσον το προσωπικό υπερβαίνει τους 50 εργαζόμενους ή εάν πρέπει να φορούν ειδικά ρούχα εργασίας, πρέπει να διατίθενται κατάλληλοι χώροι

28 αποδυτηρίων. Τα αποδυτήρια πρέπει να διαθέτουν ατομικά ερμάρια. Εάν οι συνθήκες εργασίας το απαιτούν (επικίνδυνες ουσίες, υγρασία, ρύποι) πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστά ερμάρια για τον ιματισμό εργασίας. 17. Λουτρά (ντους), νιπτήρες Εφόσον επιβάλλεται από το είδος της δραστηριότητας ή από την υγιεινή, πρέπει να υπάρχουν επαρκή και κατάλληλα λουτρά και νιπτήρες, χωριστά για άνδρες και γυναίκες, με ζεστό και κρύο νερό. 18. Αποχωρητήρια και νιπτήρες Πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστά αποχωρητήρια και νιπτήρες σύμφωνα με τις υγειονομικές διατάξεις (Αποφ. Γ1γ/9900/ "περί υποχρεωτικής κατασκευής αποχωρητηρίων" (ΦΕΚ 1266/Β/74) που τροποποιήθηκαν με αποφ. Γ1/2400/ ) (ΦΕΚ 371/Β) και Α1β/2055/ (ΦΕΚ 338/Β/80) και με την αποφ. Α1 β/8577/83 ) (ΦΕΚ 526/Β/83). 19. Χώροι πρώτων βοηθειών Για πάνω από 100 εργαζόμενους πρέπει να υπάρχουν ένας ή περισσότεροι χώροι πρώτων βοηθειών και απαιτούμενα υλικά πρώτων βοηθειών. Πρέπει να υπάρχει ένα ή περισσότερα άτομα εκπαιδευμένα στην παροχή πρώτων βοηθειών. Πίνακας με οδηγίες για την παροχή πρώτων βοηθειών συνοδευόμενες με σχήματα και εικόνες πρέπει να αναρτάται σε εμφανή σημεία των χώρων εργασίας. Ιδιαίτερα για τα ατυχήματα σε ερευνητικά εργαστήρια που χρησιμοποιούν διάφορες χημικές ουσίες πρέπει να διατηρούνται στον χώρο πρώτων βοηθειών και άλλα απλά υλικά που θα βοηθήσουν σε περίπτωση εγκαυμάτων, εκτίναξης διαβρωτικών υλικών σε οφθαλμούς και εξουδετέρωση διαφόρων τοξικών (δηλητηρίων) ουσιών. Χρήσιμο είναι να υπάρχει και ένας οδηγός-εγχειρίδιο εκτάκτων αναγκών για συγκεκριμένες τοξικές ουσίες (για εμετικά, αντιοξειδωτικά κλπ). Λεπτομέρειες θα υπάρξουν στο κεφάλαιο των πρώτων βοηθειών για χημικά εργαστήρια. 20. Εργαζόμενοι με ειδικές ανάγκες

29 Ο σχεδιασμός των κτιρίων και πρόσβασης προς τους εργασιακούς χώρους πρέπει να γίνεται και για τις ανάγκες των εργαζομένων που είναι άτομα με ειδικές ανάγκες. Το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει Γραφείο μελετών για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. 21. Εξωτερικοί χώροι εργασίας (ιδιαίτερες διατάξεις) Εφόσον οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε εξωτερικές θέσεις εργασίας, αυτές πρέπει να διευθετούνται κατά τρόπο που να προστατεύονται οι εργαζόμενοι από ατμοσφαιρικές επιδράσεις και από πτώση αντικειμένων, να μπορούν να απομακρύνονται γρήγορα σε περίπτωση κινδύνου και να μην είναι εκτεθειμένοι σε επιβλαβή ηχητικά επίπεδα, ούτε σε επιβλαβή εξωτερική επίδραση (αέρια, σκόνες, ατμούς κλπ). Μέσω της οδηγίας πλαίσιο που αναφέραμε παραπάνω και των επιμέρους ειδικών οδηγιών, η κοινοτική νομοθεσία παρέχει στους ευρωπαίους εργαζομένους ένα πλαίσιο για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας. Η πρακτική εφαρμογή των διατάξεων αυτών διαφοροποιείται ανά χώρα, κλάδο, κατηγορία εργαζομένων και μέγεθος επιχείρησης. Η αυξανόμενη σημασία των «αναδυόμενων» κινδύνων αποτελεί πρόκληση για τους αρμόδιους χάραξης πολιτικής κατά την ανάπτυξη αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης. Γι αυτό το λόγο υπάρχουν διάφοροι φορείς επαγγελματικής ασφάλειας όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο οργανισμός αυτός (Εϋ-ΟβΗΛ) επιδιώκει την οικοδόμηση ενός ασφαλέστερου, υγιεινότερου και παραγωγικότερου εργασιακού περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Προάγουν την ανάπτυξη νοοτροπίας πρόληψης κινδύνων για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην Ευρώπη. Σύμφωνα με το παρακάτω διάγραμμα βλέπουμε στην Ευρώπη τις Επιχειρήσεις στις οποίες διενεργούνται τακτικά έλεγχοι όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας