ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 12 Ιουνίου 2019 ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Εσπερινών Γενικών Λυκείων ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α.1 α. Στο τέλος του 19 ου αι. συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε Βαλκανικές (π.χ. Βουλγαρία). Η κατάσταση αυτή κράτησε ως το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, μιας πόλης με σημαντικό -για τα μέτρα της περιοχής- βιομηχανικό υπόβαθρο και με κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, αποτέλεσε σημείο αναφοράς για το εργατικό κίνημα. Η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης, η Φεντερασιόν, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση της σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. β. Μετά την εθνοσυνέλευση του 1862 συγκροτήθηκαν οι πυρήνες των δύο μεγάλων παρατάξεων, των πεδινών και τον ορεινών όπως ονομάστηκαν. Οι ορεινοί απαρτίστηκαν από διάφορες ομάδες (υπό τον Δ. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη) με κοινό στόχο την αντίσταση στην πολιτική των πεδινών. Βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εμπόρων και των πλοιοκτητών. γ. ΕΑΠ: Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Πρόκειται για αυτόνομο οργανισμό με πλήρη νομική υπόσταση, ο οποίος ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ), τον Σεπτέμβριο του 1923 και είχε έδρα την Αθήνα. Βασική αποστολή της ΕΑΠ ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα το 1922 παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση. 1

2 Α.2 α. Σωστό β. Λάθος γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος Β1. α. «Τον Νοέμβριο του 1920 οι Φιλελεύθεροι προκήρυξαν εκλογές για αναθεωρητική εθνοσυνέλευση, με στόχο να νομιμοποιήσουν τις μέχρι τότε ενέργειές τους και να περιορίσουν τις αρμοδιότητες του Βασιλιά ολοκληρωτική ήττα. Στις 25 Ιανουαρίου 1921 η Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση εξ ολοκλήρου το Σύνταγμα» (σχολικό βιβλίο σελ. 97) β. Για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο οι Σύμμαχοι προχώρησαν σε έναν ιδιόμορφο δανεισμό της χώρας, που θα είχε οδυνηρές συνέπειες για το μέλλον. Ενέκριναν την έκδοση πρόσθετου χαρτονομίσματος με το οποίο η κυβέρνηση Βενιζέλου θα χρηματοδοτούσε την πολεμική της προσπάθεια. (σχολικό βιβλίο σελ. 50) «Τον Νοέμβριο του 1920 βασιλιά Κωνσταντίνο.» (σχολικό βιβλίο σελ. 50) «Αυτό έδωσε την αφορμή στους Συμμάχους Ελλάδα» (σχολικό βιβλίο σελ. 144) «Οι Σύμμαχοι σε αντίποινα χωρίς αντίκρισμα» (σχολικό βιβλίο σελ. 50) Β2. «Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε του Νεοελληνικού Έθνους» (σχολικό βιβλίο σελ. 166) «Οι πρόσφυγες της σημερινής ελληνική ταυτότητας» (σχολικό βιβλίο ενότητα δ. Πολιτισμός σελ. 169) 2

3 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Γ1. Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας που συγκροτήθηκε εργάσθηκε με ζήλο και απέδωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαντικό έργο (σχολικό βιβλίο -ενότητα 2. Η περίοδος της δημιουργίας-, σ. 208). Οι δευτερογενείς πηγές, οι οποίες παρατίθενται, παρουσιάζουν τις αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας και διοίκησης της Κρητικής πολιτείας κατά την πρώτη περίοδό της. Το θετικό και αισιόδοξο κλίμα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος άρχισαν να σκιάζουν απειλητικά σύννεφα, τα οποία επρόκειτο να δημιουργήσουν λίγο αργότερα σοβαρή εσωτερική κρίση. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά συντηρητικό. Όπως πιστοποιείται και από το κείμενο Α, παρότι το Κρητικό Σύνταγμα εγκρίθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, με στόχο να διασφαλίσει την αυτονομία της Κρητικής Πολιτείας, στην πραγματικότητα δεν ήταν εφαρμόσιμο και συντέλεσε στην αύξηση της ανασφάλειας για την λειτουργία του πολιτικού συστήματος στο νησί («Ενέκριναν το Κρητικόν Σύνταγμα καταστάσεως», Κείμενο Α ). Επίσης, παραχωρούσε στον Ηγεμόνα, όπως ονομάστηκε ο Ύπατος Αρμοστής, υπερεξουσίες, που εύκολα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε δεσποτική συμπεριφορά. Πράγματι, όπως προκύπτει από την πηγή Β, ο τότε ύπατος αρμοστής δεν επέδειξε διάθεση συνεργασίας με την κρητική κυβέρνηση. Απεναντίας, εξέφρασε την αποδοκιμασία του για το συνταγματικό πολίτευμα («Τον ύπατο αρμοστή κυβερνήσεις», Κείμενο Β ). Επιπλέον, στον τρόπο διακυβέρνησης του νησιού παρουσίαζε αυταρχικότητα και αυστηρότητα («δεν αντιλαμβανόταν τίποτε άλλο από την αυστηρή πειθαρχία», Κείμενο Β ) και λειτουργούσε περισσότερο ως στρατιωτικός παρά ως πολιτικός παράγων του νησιού. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και ο γενικός πρόξενος της Αγγλίας, Εσμέ Χάουαρντ, ήθελε να κυβερνήσει την Κρήτη σαν πολεμικό πλοίο, με τον ίδιο να είναι ο καπετάνιος («Ο τότε γενικός πρόξενος Χάουαρντ», «είχε σκοπό καπετάνιο», Κείμενο Β ). Επιπλέον, η ασάφεια στον ακριβή καθορισμό αρμοδιοτήτων δημιουργούσε τριβές και προσωπικές αντιπαραθέσεις στο έργο της διοίκησης. Οι τοπικοί παράγοντες της Κρήτης, που πολέμησαν για την ελευθερία του νησιού και στήριξαν με ενθουσιασμό τον Πρίγκιπα, έβλεπαν τώρα με δυσφορία και πικρία να παραγκωνίζονται και να διορίζονται σε καίριες θέσεις Αθηναίοι σύμβουλοι του Γεωργίου, που αγνοούσαν τα κρητικά πράγματα και την ψυχολογία των Κρητών (σχολικό βιβλίο -ενότητα 2. Η περίοδος της δημιουργίας-, σ. 208). Αλλά το πιο σημαντικό ήταν η διαχείριση του εθνικού ζητήματος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Στο ουσιώδες αυτό ζήτημα παρατηρήθηκε εξαρχής διάσταση απόψεων μεταξύ του Γεωργίου και του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος ανέκαθεν είχε έντονη 3

4 ανησυχία για οποιοδήποτε θέμα αφορούσε την Κρήτη («η παλιά της Κρήτης», Κείμενο Γ ). Ο Γεώργιος πίστευε ότι η λύση του εθνικού ζητήματος θα ωρίμαζε με συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, τα οποία, όπως προκύπτει και από την πηγή Γ, δεν θεωρούσε σκόπιμο να ανακοινώνει στους συμβούλους του, με αποτέλεσμα να εντείνεται το κλίμα καχυποψίας προς το πρόσωπό του («Η άγνοια με τον Βενιζέλο», Κείμενο Γ ). Ο Βενιζέλος, από την πλευρά του, βλέποντας τα πράγματα πρακτικότερα και ρεαλιστικότερα, θεωρούσε ότι η λύση έπρεπε να είναι σταδιακή, με βαθμιαίες κατακτήσεις. Ως πρώτη μάλιστα κατάκτηση θεωρούσε την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάστασή τους από ντόπια πολιτοφυλακή, με Έλληνες αξιωματικούς. Η διάσταση των απόψεων στο πολιτικό ζήτημα δεν άργησε να λάβει τη μορφή προσωπικής αντιπαράθεσης. Ο Βενιζέλος είχε καταστήσει σαφές ότι δεν αναγνωρίζει στον Πρίγκιπα το δικαίωμα να διαχειρίζεται προσωπικώς το εθνικό ζήτημα της Κρήτης: «Ως ένας εκ των τριακοσίων χιλιάδων Κρητών, δεν σας εκχωρώ το δικαίωμά μου, ώστε μόνος σεις να ρυθμίζετε αυτοβούλως την εθνικήν πολιτικήν του τόπου μου!». Κακοί σύμβουλοι του Γεωργίου διοχέτευαν χαλκευμένα και συκοφαντικά κείμενα στις αθηναϊκές εφημερίδες εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεγονός που δημιούργησε βαρύ κλίμα διχασμού (σχολικό βιβλίο -ενότητα 2. Η περίοδος της δημιουργίας-, σ. 209). Δ1 Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων ήταν σημαντικό, δεν κλόνισε όμως την εθνική οικονομία, όπως συνέβαινε με τις στρατιωτικές κινητοποιήσεις του 19 ου αιώνα. Επιπλέον, στην περίπτωση αυτή, η Ελλάδα βγήκε ιδιαίτερα κερδισμένη από τον πόλεμο. H Ελλάδα απαλλασσόταν από την εδαφική στενότητα η οποία είχε ως επακόλουθο την οικονομική καχεξία, την στρατιωτική και διπλωματική ανεπάρκεια («Η Ελλάδα αδυναμία», Κείμενο Β ). Μετά τον πόλεμο, ενσωμάτωσε πλούσιες περιοχές (Ήπειρο, Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, Νησιά του Αιγαίου, Κρήτη) και εκατομμύρια νέους κατοίκους. Τα εδάφη της αυξήθηκαν κατά 70% περίπου (από σε τετρ. χλμ.) και ο πληθυσμός της κατά 80% (από σε κατοίκους) (σχολικό βιβλίο, ενότητα 3. Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο , 49). Η απόκτηση πλούσιων καλλιεργήσιμων εδαφών και η διάνοιξη δρόμων επικοινωνίας με τη Βαλκανική, έδωσαν προοπτικές εξέλιξης τόσο στον στρατιωτικό όσο και στον οικονομικό τομέα («Η απόδοση δυνάμεως», Κείμενο Β ). Το κυριότερο όμως ήταν οι νέες οικονομικές προοπτικές. Τα νεοαποκτηθέντα εδάφη ήταν ως επί το πλείστον πεδινά και αρδευόμενα, πράγμα που δημιουργούσε άριστες προοπτικές για τη γεωργική παραγωγή. Το κύριο πρόβλημα ήταν η παρουσία ισχυρών μειονοτικών ομάδων στις περιοχές αυτές. Στη σχετικά ομοιογενή Ήπειρο, για παράδειγμα, δίπλα στους Έλληνες υπήρχαν, το 1914, μουσουλμάνοι (αλβανικής κυρίως καταγωγής) και μερικές χιλιάδες Εβραίοι (σχολικό βιβλίο, ενότητα 3. Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο , 49). 4

5 Οπωσδήποτε όμως, η Ελλάδα έγινε υπολογίσιμη πλέον δύναμη και η εμπιστοσύνη που ενέπνεε στις αγορές χρήματος και πιστώσεων αυξήθηκε σημαντικά. Ενισχύθηκαν οι τομείς του εμπορίου, της ναυτιλίας και του τραπεζικού συστήματος, σημαντικά («Πρόκειται τραπεζών», Κείμενο Α ). Όπως αναφέρει και το κείμενο Α, η Ελλάδα εκτός από την προσάρτηση νέων εδαφών και την απόκτηση πλουτοπαραγωγικών πόρων, ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή της και καλλιέργησε μεγάλες οικονομικές προσδοκίες («Οι Βαλκανικοί πόλεμοι οικονομικές», Κείμενο Α ). Πέραν όμως των θετικών αποτελεσμάτων, η Ελλάδα κέρδισε ότι απέκτησε ομόνοια και ομοψυχία σε ηγετικό επίπεδο και στον λαό, με αποτέλεσμα να έχει ένα ισχυρό έρεισμα για την ολοκλήρωση της εσωτερικής ανοικοδόμησης και την εκπλήρωση των εθνικών προσδοκιών («Και ακόμη προσδοκιών», Κείμενο Β ). 5