ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ. ένδειξη σχετική µε τον καλλιτέχνη και την προέλευσή τους 1. Το ξεχωριστ ενδιαφέρον στην εικ να της Σιάτιστας εντοπίζεται, κυρίως,

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ. ένδειξη σχετική µε τον καλλιτέχνη και την προέλευσή τους 1. Το ξεχωριστ ενδιαφέρον στην εικ να της Σιάτιστας εντοπίζεται, κυρίως,"

Transcript

1 ΣΥΝΘΕΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ Στο Εκκλησιαστικ Μουσείο της Σιάτιστας φυλάσσεται φορητή εικ να της αγίας Παρασκευής, η οποία συντίθεται απ δ ο διαφορετικές εικ νες. Η κεντρική εικ να φέρει την αγία Παρασκευή του Ικονίου, ολ σωµη. Η εικ να αυτή πλαισιώνεται απ άλλη, παλαι τερη, που αποδίδονται δέκα σκηνές απ τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας (εικ. 1). Η δε τερη εικ να έχει διαστάσεις ,5 εκ. και διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Φθορές παρατηρο νται στις παρυφές τ σο της κεντρικής εικ νας, σο και της εικ νας που την πλαισιώνει. Μάλιστα, η κεντρική εικ να, διαστάσεων εκ., έχει αισθητά σηµαντικ τερες φθορές απ αυτές της εικ νας του πλαισίου, καθώς παρουσιάζονται σε ορισµένα σηµεία σαράκι και απολεπίσεις. Καµία απ τις δ ο εικ νες δεν φέρει υπογραφή, χρονολογία ή άλλη ένδειξη σχετική µε τον καλλιτέχνη και την προέλευσή τους 1. Το ξεχωριστ ενδιαφέρον στην εικ να της Σιάτιστας εντοπίζεται, κυρίως, στην τα τιση των δ ο αγίων µε το νοµα Παρασκευή που απεικονίζονται τ σο στη νε τερη κεντρική παράσταση που φέρει παλαιοσλαβικές επιγραφές, σο και στην εικ να του πλαισίου µε τις σκηνές του βίου της, που συνοδε εται απ ελληνικές επιγραφές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η σπανι τητα της απεικ νισης ορισµένων απ τις σκηνές, καθώς και ο συσχετισµ ς τους µε µαρτ ρια βίους της αγίας. Η κεντρική παράσταση Η κεντρική εικ να, µε την παράσταση της αγίας Παρασκευής, η οποία έχει προστεθεί µεταγενέστερα, ορίζεται στις τέσσερις πλευρές µε αυτ ξυλο πλαίσιο. Η αγία αποδίδεται ολ σωµη, σχεδ ν µετωπική, µε ελαφρά κλίση προς τα αριστερά, να πατά σταθερά στο δεξί της π δι, ενώ έχει ελαφρά λυγισµένο το αριστερ (εικ. 2). Με το υψωµένο δεξί της χέρι κρατά τον σταυρ, σ µβολο του µαρτυρίου της, ενώ µε το αριστερ κρατά ανοιχτ ειλητά- Απ τη θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή κ. Ε. Ν. Τσιγαρίδα για τις πολ τιµες συµβουλές του. 1. Η προέλευση της εικ νας είναι άγνωστη, πιθανολογείται, ωστ σο, η µεταφορά της απ τη Μονή της Αγίας Παρασκευής οµαβιστίου κοντά στο Σισάνιο.

2 60 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου ριο, που αναγράφεται µε παλαιοσλαβική γραφή το πρώτο άρθρο του Συµβ λου της Πίστεως, Véruju/ vo edi/nago B(o)ga/ otca Vse/der zh/itelja/ tvor/ca nebui i zemli/vi... (Πιστε ω ε ς να Θε ν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητ ν ο ρανο κα γ ς) 2.Η αγία είναι ενδεδυµένη µε σκο ρο µπλε χιτώνα, που φωτίζεται µε χρυσοκοντηλιές και χρυσή ζώνη µε διακ σµηση ανάλογη µε αυτή της παρυφής. Τα υποδήµατά της είναι κ κκινα, πως και ο πορπο µενος κάτω απ τον λαιµ µανδ ας της. Φέρει χρυσ φωτοστέφανο. ο άγγελοι ίπτανται εκατέρωθεν της κεφαλής της και τη στεφανώνουν µε χρυσ στέµµα. Επάνω απ την κεφαλή της αγίας και στο αυτ ξυλο πλαίσιο της κεντρικής εικ νας αποδίδεται το άγιο Μανδήλιο. Η παρουσία του Χριστο σε εικ νες µε την αγία Παρασκευή δεν είναι σπάνια και συνήθως σχετίζεται µε το Πάθος του Χριστο και το µαρτ ριο «ν Χριστ» της αγίας 3.Έτσι και στην εικ να µας προτιµήθηκε το θέµα του αγίου Μανδηλίου, θέµα που σχετίζεται µε το Πάθος του Χριστο, αλλά κυρίως, αποτελεί το αδιαµφισβήτητο τεκµήριο της Ενανθρωπήσεώς του Θερµές ευχαριστίες οφείλω στον καθηγητή κ. Κ. Νιχωρίτη, για τη µεταγραφή της παλαιοσλαβικής επιγραφής. 3. Βλ. για παράδειγµα εικ να της αγίας Παρασκευής στα Αγρίδια της Κ πρου, που στο στήθος της έχει τοποθετηθεί πρ σθετο εικονίδιο µε την ίδια αγία να κρατά στο στήθος της άλλο εικονίδιο µε το θέµα της Άκρας Ταπείνωσης (περί το 1500), S. Sophocleous, Icons of Cyprus.7th-20th Century, Λευκωσία 1994, σ. 98, αρ. 42. Σώζονται αρκετές εικ νες που η αγία Παρασκευή κρατά στα χέρια της τον Χριστ στο θέµα της Άκρας Ταπείνωσης. Στο παρελθ ν υποστηρίχθηκε η άποψη τι πρ κειται για την Παναγία, η οποία κρατά στα χέρια της τον νεκρ Χριστ ή τι πρ κειται για αλληγορία της ηµέρας της Μεγάλης Παρασκευής. Για την πρώτη άποψη βλ. Κ. Καλοκ ρης, Η Θεοτ κος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και σεως, Θεσσαλονίκη 1972, σσ σηµ. 2, µε σχετική βιβλιογραφία. Για τη δε τερη άποψη βλ. L. Réau, «Parascève ou Venerandia», Iconographie de l art chrétien, τ. ΙΙΙ, Paris 1959, σ κ.α. Αρχιµ. Σίλας Κουκιάρης, Ο κ κλος του βίου της Αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας και της εξ Ικονίου στη Χριστιανική Τέχνη, Αθήναι 1994, σ. 37. Σε άλλη εικ να της αγίας στην Πάτµο, στο νέο σκευοφυλάκιο της Μονής Αγίου Ιωάννη του Θεολ γου των µέσων του 16ου αι., σε µικρογραφία παρουσιάζεται αριστερά ο Χριστ ς να ευλογεί την αγία και δεξιά η Παναγία, Μ. Χατζηδάκης, Εικ νες της Πάτµου, Αθήνα 1995, σ. 101, αρ. 56, πίν. 48, 112. Επίσης, σε εικ να της Συλλογής Βελιµέζη του δε τερου τετάρτου του 16ου αι., η αγία κρατά στα χέρια της σταυρ µε τον Εσταυρωµένο Χριστ, εικονογραφικ ς τ πος µε τον οποίο συνηθίζεται να αποδίδεται η αγία. Βλ. Ν. Χατζηδάκη, Εικ νες της Συλλογής Βελιµέζη, Θεσσαλονίκη 1997, σσ , αρ. 16, εικ. 90, κ.α. 4. Για το άγιο Μανδήλιο βλ. A. Grabar, La Sainte Face de Laon. Le Mandylion dans l art orthodoxe, Prague, Semkond II, 1931, κυρίως σσ K. Weitzmann, «The Mandylion and Constantine Porphyrogennetos», Cah Arch 11 (1960) N. Thierry, «Deux notes à propos du Mandylion», Zograf 11 (1980) ODB, λήµ.: Mandylion, vol. II, σσ Στ. Παπαδάκη-Oekland,«Το Άγιο Μανδήλιο ως το νέο σ µβολο σε ένα αρχαίο εικονογραφικ σχήµα», ΧΑΕ Ι ( ) , που και πλο σια βιβλιογραφία Α. Μαντάς, Το εικονογραφικ πρ γραµµα του Ιερο Βήµατος των µεσοβυζαντινών ναών της Ελλάδας ( ), Αθήνα 2001, σσ

3 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 61 Οι παραστάσεις της αγίας Παρασκευής και του αγίου Μανδηλίου στην εικ να της Σιάτιστας, πλαισιώνονται στις τρεις πλευρές, εκτ ς απ το κάτω µέρος της κεντρικής εικ νας, απ γραπτή φυτική διακ σµηση χρυσο χρώ- µατος. Σαρκώδη φ λλα άκανθας ελίσσονται πλο σια στο χαµηλ µέρος της εικ νας για να στενέψουν σταδιακά στο επάνω µέρος της, προκειµένου να αναδειχθεί το θέµα του αγίου Μανδηλίου. Η διακ σµηση αυτή αποδίδεται µε τρ πο που, σαφώς, δεικν ει επιρροές απ την τέχνη του µπαρ κ. Το υ- π λοιπο τµήµα του πλαισίου της εικ νας είναι βαµµένο µε καφέ σκο ρο χρώµα. πως ήδη αναφέραµε, η κεντρική αυτή εικ να έχει τοποθετηθεί στο κεν που δηµιουργήθηκε απ την άτεχνη λάξευση του ξ λου σε βάθος 3,5 εκ. και αφαίρεση της κεντρικής παράστασης της εικ νας µε τις σκηνές του βίου της αγίας. Αυτ που δεν είµαστε σε θέση να γνωρίζουµε είναι ποιο εικονογραφικ τ πο της αγίας Παρασκευής 5 ακολουθο σε η εικ να µε τις σκηνές του βίου της στην κεντρική παράσταση, η οποία έχει αφαιρεθεί. Τίθεται, ε- πίσης, το ερώτηµα, γιατί αφαιρέθηκε και τι απέγινε η αρχική αυτή κεντρική παράσταση της αγίας. Θα πρέπει ασφαλώς να δεχθο µε τι η αρχική κεντρική παράσταση, πως και οι σκηνές του βίου, εικ νιζε την αγία Παρασκευή τη Ρωµαία. Σε τι αφορά τον εικονογραφικ τ πο, τον οποίο ακολουθο σε, µ νο υποθέσεις µπορο µε να διατυπώσουµε, µε βάση τις γνωστές εικ νες της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας 6 µε σκηνές του βίου της, που γνωρίζουµε. Έτσι, τρεις είναι οι εικονογραφικοί τ ποι µε τους οποίους θα µπορο σε να αποδίδεται η αγία: 1. Ολ σωµη ή σε προτοµή, µετωπική, να κρατά τον σταυρ µε το δεξί της χέρι, ενώ µε το αριστερ σεβίζει. Να σηµειώσουµε τι ο τ πος αυτ ς είναι ο παλαι τερος και συναντάται στην εικονογραφία και των τριών α- γίων µε το νοµα Παρασκευή Για την εικονογραφία της αγίας βλ. ιονυσίου του εκ Φουρνά, Ερµηνεία της ζωγραφικής τέχνης, υπ Α. Παπαδοπο λου-κεραµέως, εν Πετρουπ λει 1909, σσ. 207, RbK 2 (1971) λ. Heilige, στ κ.ε. (A. Chatzinikolaou) LCI 8 (1976) Κουκιάρης,.π. Χατζηδάκη,.π., σσ , αρ Η αγία Παρασκευή η Ρωµαία θεωρείται τι εικονίζεται για πρώτη φορά ως µεµονωµένη µορφή στο χειρ γραφο των Λ γων του Γρηγορίου του Θεολ γου ( ) στον Paris. gr. 510, f. 285, και στις τοιχογραφίες του Άϊ-Στράτηγου στους Μπουλαριο ς, στη Μέσα Μάνη (12ου αι.), στα ψηφιδωτά του Monreale (12ου αι.) και σε πλήθος µεταγενέστερες τοιχογραφίες και εικ νες [βλ. σχετ. U. Knoben, «Paraskeve (Pjatnika)», LCI 8 (1976) ]. 7. Βλ. εικ να απ το Εθνικ Μουσείο Κρακοβίας στην Πολωνία του δε τερου µισο του 15ου αι. Κουκιάρης,.π., σσ , που και η προγενέστερη βιβλιογραφία. Τα παραδείγµατα που ακολουθο ν τον συγκεκριµένο τ πο είναι πολλά, καθώς πρ κειται για

4 62 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου 2. Σε προτοµή 8 ή ολ σωµη 9, µετωπική ή στραµµένη, να κρατά τον σταυρ µε το δεξί της χέρι, ενώ µε το αριστερ κρατά την κεφαλή της 10 (εικ. 13, 14, 15). 3. Ένθρονη να κρατά τον σταυρ µε το δεξί της χέρι, ενώ µε το αριστερ κρατά ειλητάριο. Ο εικονογραφικ ς αυτ ς τ πος συναντάται σπάνια και είναι µεταγενέστερος των παραπάνω 11. Στο δε τερο τώρα ερώτηµα, για την αιτία της αφαίρεσης της αρχικής κεντρικής παράστασης της εικ νας, δεν µπορο µε να δώσουµε πειστική ε- ξήγηση. Φαίνεται, µάλιστα, τι συντελέστηκε πρ χειρα, τ σο που καταστράφηκαν τµήµατα απ τις σκηνές του βίου της αγίας. Η αφαίρεση της ξ λινης επιφάνειας στην οποία απεικονιζ ταν η αγία, έγινε µε κοπίδι, σε βάθος 3,5 περίπου εκατοστών, ενώ εξακολουθεί να παραµένει ένα εκατοστ απ το πάχος του ξ λου της εικ νας. Το εναποµείναν τµήµα της εικ νας µε τις σκηνές του βίου της αγίας δεν παρουσιάζει σηµαντική φθορά, ώστε να δικαιολογείται τυχ ν αφαίρεση του κεντρικο τµήµατος της εικ νας, εξαιτίας φθοράς. Επίσης, η περίπτωση κλοπής µ νο του κεντρικο τµήµατος δεν έχει λογική στήριξη. Τέλος, δεν θεωρο µε πιθαν η νε τερη εικ να που προστέθηκε να ήταν τ σο δηµοφιλής στην περιοχή, ώστε να αφαιρέθηκε η παλαι τερη προκειµένου να αναδειχθεί η νε τερη. Σε άρθρο του Βοκοτ πουλου λαµβάνουµε πληροφορίες για τις σ νθετες εικ νες, που αναφέρονται παραδείγµατα ενσωµάτωσης αρχαι τερων εικ νων σε µεταγενέστερο πίνακα, του οποίου ο διάκοσµος έχει κατά καν να άµεση σχέση µε την κεντρική εικ να 12. Το το συµβαίνει προκειµένου η αρχαι τερη εικ να να αναδειχθεί. Στην περίπτωση, ωστ σο, της εικ νας της Σιάτιστας συµβαίνει ακριβώς το αντίθετο, καθιερωµένο εικονογραφικ τ πο της αγίας, γνωστ απ εικ να του τέλους του 14ου αι. της Συλλογής Οικονοµοπο λου, βλ. Χρ. Μπαλτογιάννη, Εικ νες, Συλλογή. Οικονοµοπο λου, Αθήνα 1985, αρ Βλ. εικ να της αγίας Παρασκευής της συλλογής Βελιµέζη του δε τερου τέταρτου του 16ου αι. Χατζηδάκη,.π., σσ , αρ. 16, κ.α. 9. Βλ. εικ νες της αγίας Παρασκευής του Πέτρου Β σσου του 1774 και 1778 αντίστοιχα. Γ. Ρηγ πουλος, Εικ νες της Ζακ νθου και τα πρ τυπά τους,τ.β, Αθήνα 2006, σσ , αρ. 5.11, και σσ , αρ. 5.10, εικ. 196, αντίστοιχα. Βλ. επίσης, εικ να της α- γίας Παρασκευής µε δέκα έξι σκηνές του βίου της, η οποία βρίσκεται στη Μονή Καρακάλλου του Αγίου ρους (1776). Την υπ έκδοση εικ να µου επεσήµανε ο καθηγητής κ. Ε. Ν. Τσιγαρίδας, τον οποίο ευχαριστώ θερµά. 10. Να σηµειώσουµε τι στο Εκκλησιαστικ Μουσείο Σιάτιστας που βρίσκεται η εικ να µας, υπάρχει και άλλη εικ να της αγίας Παρασκευής, ολ σωµης και κεφαλοφ ρου, η οποία δεν φέρει σκηνές απ τον βίο της και χρονολογείται στα Βλ. εικ να απ τον να της Αγίας Παρασκευής στα Μέγαρα (19ος αι.). Κουκιάρης,.π., εικ Π. Λ. Βοκοτ πουλος, «Σ νθετες εικ νες. Μια πρώτη καταγραφή», Σήµα Μενελάου Παρλαµά, Ηράκλειο 2002, σσ

5 καθώς η εµβ λιµη κεντρική εικ να, είναι νε τερη της εικ νας µε τις σκηνές του βίου της αγίας 13. Οι σκηνές του πλαισίου Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 63 Η νε τερη εικ να µε την ολ σωµη αγία Παρασκευή του Ικονίου, ενσω- µατώθηκε, πως αναφέραµε, στο κέντρο παλαι τερης εικ νας, απ την ο- ποία αφαιρέθηκε η κεντρική παράσταση, ενώ έχουν διασωθεί µ νο τα επεισ δια απ τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας Σχ. 1. Σχέδιο της εικ νας του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας. 13. Βλ. αντίστοιχα την εικ να της αγίας Παρασκευής (εικ. 19 της παρο σης µελέτης), η οποία σήµερα βρίσκεται στο ιερ του κοιµητηριακο ναο της Αγίας Παρασκευής στη Θεσσαλονίκη. Η εµβ λιµη εικ να στο κέντρο θεωρήθηκε, αρχικά, τι εικονίζει την αγία Παρασκευή και κατά τον 18ο αι. τοποθετήθηκε σε πλαίσιο µε σκηνές του βίου της. Κατά τη συντήρηση της εικ νας διαπιστώθηκε τι εικονίζει τη Θεοτ κο δεξιοκρατο σα, η οποία χρονολογήθηκε γ ρω στο Για τον λ γο αυτ η εικ να της Θεοτ κου αφαιρέθηκε προκειµένου να εκτεθεί στο Μουσείο Βυζαντινο Πολιτισµο της Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο της εικ νας τοποθετήθηκε νε τερη εικ να της αγίας Παρασκευής. Για την εικ να βλ. Α. Το ρτα, «Εικ να δεξιοκρατο σας Παναγίας στη Θεσσαλονίκη», Ευφρ συνον. Αφιέρωµα στον Μαν λη Χατζηδάκη,τ.2,Αθήνα 1992, σ. 607, πίν. 342 Βοκοτ πουλος,.π., σ. 305, καθώς και σηµ. 53 της παρο σης µελέτης.

6 64 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Πρ κειται για δέκα σκηνές, οι οποίες ιστορο ν τα µαρτ ρια και θα - µατα της αγίας. Η αφήγηση στις σκηνές βαίνει απ την επάνω αριστερή γωνία προς τα δεξιά. Στις κάθετες πλευρές εικονίζονται απ ένα επεισ διο α- ριστερά και δεξιά, ενώ στο κάτω µέρος της εικ νας οι παραστάσεις βαίνουν απ τα δεξιά προς τα αριστερά. Τα εικονίδια µε τις σκηνές έχουν ορθογώνιο σχήµα. Είναι λα ισοµεγέθη εκτ ς απ τα δ ο επεισ δια που αποδίδονται στα πλαϊνά µέρη (5 και 10), εκατέρωθεν της κεντρικής εικ νας, τα οποία είναι µεγαλ τερα σε µέγεθος. Οι σκηνές χωρίζονται µεταξ τους µε κ κκινη γραπτή ταινία και συνοδε ονται απ επιγραφές, οι οποίες δηλώνουν το εικονιζ µενο επεισ διο και είναι ανορθ γραφες. Οι επιγραφές δεν είναι ευανάγνωστες σε λες τις σκηνές, είτε δι τι έχουν αποκοπεί κατά την τοποθέτηση της νε τερης εικ νας, είτε δι τι έχουν φθαρεί και έχουν απολεσθεί ορισµένα γράµµατα. Ξεκινώντας απ την επάνω αριστερή γωνία (σχ. 1), οι σκηνές οι οποίες ιστορο νται στην εικ να του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας είναι οι ακ λουθες: 1. Η αγία εικονίζεται να συνοµιλεί µε ηγεµ να 2. Στρατιώτες τοποθετο ν στην κεφαλή της αγίας πυρακτωµένη περικεφαλαία 3. Η αγία στη φυλακή 4. Η αγία συνοµιλεί µε δε τερο ηγεµ να 5. Στρατιώτες κρεµο ν την αγία απ τις τρίχες της κεφαλής της 6. Στρατιώτες χτυπο ν την αγία µε βο νευρα 7. Η αγία στη φυλακή, που εµφανίζεται ο Χριστ ς µε αγγέλους 8. Η αγία συνοµιλεί µε τρίτο ηγεµ να 9. Η αγία προσε χεται 10. Ο αποκεφαλισµ ς της αγίας 1. Η αγία συνοµιλεί µε ηγεµ να Στο πρώτο εικονίδιο (εικ. 3) η αγία εµφανίζεται ενώπιον του αυτοκράτορα Αντωνίνου ή Αντωνίου του Ευσεβο ς στη Ρώµη ή ενώπιον κάποιου ηγεµ να Αντωνίου σε µια π λη της αυτοκρατορίας, πως γνωρίζουµε απ τα κείµενα των Μαρτυρίων της 14.Η αγία αποδίδεται δεξιά, στραµµένη προς τον ηγεµ να, έχοντας τα χέρια της σε στάση που φανερώνει τη συνοµιλία της µαζί του. Φορά βαθ µπλε χιτώνα και µελιτζανί σκο ρο µαφ ριο, ενώ φέρει 14. Ενδεικτικά βλ. Bibliotheca Hagiographica Graeca, τ. 2, εκδ. Fr. Halkin, Bruxelles 1957, σσ , Νο 1419ζ-1421 Auctarium Bibliothecae Hagiographicae Graecae, εκδ. Fr. Halkin, Bruxelles 1969, σ Επίσης, βλ. Μηναίον Ιουλίου, έκδ. Αποστολικής ιακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, εν Αθήναις 1974, σσ κ.α.

7 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 65 χρυσ φωτοστέφανο. Πίσω της παρίστανται δ ο στρατιώτες, φρουροί του βασιλιά, οι οποίοι είναι ενδεδυµένοι µε πανοπλία και κωνική περικεφαλαία µε σιδερένιο περιλαίµιο. Ο ηγεµ νας αποδίδεται αριστερά, καθήµενος σε υπερυψωµένο θρ νο µε τέσσερις βαθµίδες στο έµπροσθεν µέρος, έχοντας το χέρι του σε στάση διαταγής. Ο µεσήλικας ηγεµ νας µε τα κοντά γένια, φορά µακρ χιτώνα µε χρυσή παρυφή, κ κκινο µανδ α πορπο µενο στον λαιµ και χρυσ στέµµα. Το βάθος της σκηνής γεµίζει µε συµβατικά οικοδοµήµατα, πως το κ κκινο µε την αετωµατική στέγη πίσω απ την αγία και το οικοδ µηµα πίσω απ τον ηγεµ να. Ανάµεσα στα δ ο οικοδοµήµατα και επάνω στο χρυσ βάθος της σκηνής αναπτ σσεται µε κ κκινα γράµµατα µεγαλογράµµατη επιγραφή: Η ΑΓΙΑ ΗΣ ΤΟ ΚΡΙΤΙΡΗ[Ο]. πως γνωρίζουµε απ τον βίο της αγίας, ο ηγεµ νας Αντώνιος της πρ τεινε να αρνηθεί την πίστη της διαφορετικά θα υποβαλλ ταν σε βασανιστήρια. Επειδή η αγία Παρασκευή δεν δελεάσθηκε και δεν φοβήθηκε, ο η- γεµ νας διέταξε τους στρατιώτες του να την υποβάλουν σε βασανιστήρια. 2. Στρατιώτες τοποθετο ν στην κεφαλή της αγίας πυρακτωµένη περικεφαλαία Έτσι, στη δε τερη σκηνή της εικ νας αποδίδεται βασανιστήριο που υ- πέστη η αγία, σ µφωνα µε το οποίο οι στρατιώτες του ηγεµ να τοποθέτησαν στο κεφάλι της πυρακτωµένη περικεφαλαία (εικ. 4). Η αγία εικονίζεται στην κάτω αριστερή γωνία του εικονιδίου γονυπετής και µε δεµένα τα χέρια, τα οποία έχει ακουµπήσει στα γ νατά της. Φορά την ίδια ενδυµασία µε την ο- ποία αποδίδεται και στην πρώτη σκηνή και φέρει χρυσ φωτοστέφανο. Στο κεφάλι της µ λις έχει τοποθετηθεί, µε σιδερένια τσιµπίδα απ τον στρατιώτη στα δεξιά της, η πυρακτωµένη σιδερένια περικεφαλαία. Πίσω του εικονίζεται δε τερος στρατιώτης, ο οποίος ενισχ ει τη φωτιά. Στην κορυφή των λ φων, οι οποίοι αποδίδονται σχηµατικά, έχει τοποθετηθεί κιβώριο, ως ένδειξη σεβασµο στο µαρτ ριο της αγίας. Εκατέρωθεν του κιβωρίου, στο χρυσ βάθος, είναι γραµµένη δυσανάγνωστη επιγραφή εξαιτίας φθοράς: Η ΑΓΙΑ ΒΑΝΟΝ[ΤΑΣ] [.] ΤΗ ΣΥ ΕΡA. 3. Η αγία στη φυλακή Στην τρίτη σκηνή αποδίδεται το επεισ διο της φυλακίσεως της αγίας απ τον ηγεµ να (εικ. 5). Τα περισσ τερα Μαρτ ρια βίοι της αγίας αναφέρουν τι φυλακίσθηκε µετά απ τη θαυµαστή διάσωσή της απ το βασανιστήριο της πυρακτωµένης περικεφαλαίας. Η αγία εµφανίζεται ηµίσωµη µέσα απ τετράγωνο καγκελ φραχτο παράθυρο, να προσε χεται. Η φυλα-

8 66 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου κή αποδίδεται µε οικοδ µηµα χρώµατος σκο ρο γκρι. Επάνω απ το οικοδ µηµα και στο χρυσ βάθος της σκηνής υπάρχει επιγραφή που αναγράφεται: Η ΑΓΙΑ ΗΣ ΤΙ ΦΥΛΑΚΗ. 4. Η αγία συνοµιλεί µε δε τερο ηγεµ να Γνωρίζουµε απ τον βίο της αγίας τι µετά την επιτυχή της δράση στην πρώτη π λη µετέβη σε άλλη για να συνεχίσει το κηρυκτικ της έργο. Τη συνάντησή της µε τον ηγεµ να 15 της π λης αυτής περιγράφει η τέταρτη σκηνή (εικ. 6), η οποία, επίσης, φέρει επιγραφή µε κ κκινα κεφαλαία γράµµατα. Απ την επιγραφή, η οποία µερικώς αποκρ πτεται, δι τι βρίσκεται στο ση- µείο της µεταλλικής βάσης στήριξης, διαβάζουµε: Η Α[ΓΙΑ ΗΣ] ΤΟ ΚΡΙΤΙΡΗΟ. Εικονογραφικά, θα λέγαµε, τι εκτ ς ελάχιστων διαφορών, έχουµε αντιγραφή και επανάληψη της πρώτης σκηνής. πως µε τον πρώτο ηγεµ να, έτσι και στην περίπτωση του δευτέρου, ακολουθείται η ίδια διαδικασία. Τελικά η αγία Παρασκευή έµεινε αµετάπειστη και δεν απέφυγε τα βασανιστήρια. 5. Στρατιώτες κρεµο ν την αγία απ τις τρίχες της κεφαλής της εξιά απ την κεντρική εικ να µε την αγία Παρασκευή και κάτω απ τη σκηνή της συνοµιλίας της µε τον δε τερο ηγεµ να, εικονίζεται το πέµπτο επεισ διο απ τον βίο της. Σ αυτ η αγία, ηµίγυµνη, είναι κρεµασµένη απ τα µαλλιά σε ένα δέντρο, απ το οποίο φαίνεται µ νο ένα φ λλο που παραπέµπει σε φοίνικα (εικ. 7). Έχει τα χέρια της δεµένα πίσω στην πλάτη και φέρει φωτοστέφανο. Χαµηλ τερα, στο έδαφος και µπροστά απ κοκκινωπ οικοδ µηµα, που δεσπ ζει στη σκηνή, αποδίδονται οι δ ο στρατιώτες του η- γεµ να. Επάνω απ το οικοδ µηµα και στο χρυσ βάθος της σκηνής υπάρχει επιγραφή: Η ΑΓΙΑ ΚΡΕΜΑΣΑΣ ΕΠΙ Τ[Ο]Ν ΤΡΙΧΟΝ ΤΙΣ ΚΕΦΑΛΙΣ. 6. Στρατιώτες χτυπο ν την αγία µε βο νευρα Στην έκτη σκηνή, στην κάτω δεξιά γωνία της εικ νας, αποδίδεται άλλο ένα βασανιστήριο της αγίας, η οποία εικονίζεται ξαπλωµένη στο κ κκινο έ- δαφος και δεµένη µε τα χέρια και τα π δια ανοιχτά (εικ. 8). Αποδίδεται η- µίγυµνη, µε λευκ περίζωµα. Πίσω της δ ο στρατιώτες κρατο ν στα υψω- µένα χέρια τους βο νευρα, έτοιµοι να χτυπήσουν την αγία. Στο χρυσ βάθος και στο επάνω µέρος της σκηνής, υπάρχει επιγραφή, η οποία έχει υποστεί 15. Στις πηγές ο ηγεµ νας φέρει ποικιλία ονοµάτων, πως Αθέµιος, Ανθέσβιος, Αρτέµιος, Ευθ µιος, Θέµιος, Θε τιµος, Θέσµιος, Θρησκίας, Θ µιος, Τριθέσµιος, προφανώς απ παραφθορά. Βλ. Κουκιάρης,.π., σ. 26.

9 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 67 σηµαντική φθορά, τ σο εξαιτίας της κοπής προκειµένου να τοποθετηθεί η νε τερη εικ να, σο και του αποχρωµατισµο ορισµένων γραµµάτων. Ωστ σο, µε επιφ λαξη µπορο µε να αναγνώσουµε: [Η ΑΓΙΑ] ΕΡΝ[Ο]ΝΤ[ΑΝ] ΜΕ ΒΟΥΝΕ[ΥΡΑ]. 7. Η αγία στη φυλακή, που εµφανίζεται ο Χριστ ς µε αγγέλους Στη σκηνή αυτή έχουµε µια εικονογραφική επανάληψη της τρίτης σκηνής, που η αγία βρίσκεται στη φυλακή. Η διαφορά εδώ εντοπίζεται στο - τι η αγία είναι στραµµένη προς τα αριστερά (εικ. 9), ενώ επάνω απ τη φυλακή αποδίδεται η µορφή του Χριστο, ηµίσωµου, µέσα σε νεφέλη. Εκατέρωθεν του Χριστο αποδίδονται δ ο άγγελοι, επίσης, µέσα σε νεφέλη. Οι άγγελοι απ δεξιά καταλαµβάνουν και τµήµα απ τη σκηνή του βασανισµο µε τα βο νευρα. Στο χρυσ βάθος, ανάµεσα στο οικοδ µηµα της φυλακής και τη µορφή του Χριστο, υπάρχει δυσανάγνωστη επιγραφή: Η ΑΓΙΑ ΗΣ ΤΗ ΦΙΛΑΚΗ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ [...]. 8. Η αγία συνοµιλεί µε τρίτο ηγεµ να Μετά τη δε τερη επιτυχία της η αγία µετέβη σε τρίτη π λη, της οποίας ο ηγεµ νας αναφέρεται στις πηγές, κυρίως, µε το νοµα Ασκληπι ς ή Ταράσιος και σπανι τερα Αθέµιος ή Ανθέµιος, προφανώς απ παραφθορά 16.Εικονογραφικά πρ κειται για επανάληψη των σκηνών ένα και τέσσερα, που η αγία εικονίζεται να συνοµιλεί µε τους δ ο άλλους ηγεµ νες (εικ. 10). Εξαιτίας της αποκοπής του επάνω µέρους του διαχώρου (προκειµένου να τοποθετηθεί η νε τερη κεντρική εικ να), η επιγραφή υπέστη σηµαντική φθορά. Απ τα ελάχιστα που σώζονται, καθώς και απ την επανάληψη της σκηνής, υποθέτουµε τι αναγράφεται η ίδια επιγραφή, που συναντήσαµε και στις άλλες σκηνές µε τους ηγεµ νες: [Η ΑΓΙΑ ΗΣ ΤΟ ΚΡΙΤΙΡΗΟ]. Στην περίπτωση του τρίτου ηγεµ να, πως µε τους δ ο προηγο µενους, η αγία αρνείται να υποκ ψει. Έτσι οδηγείται σε βασανιστήρια 17, τα οποία δεν αποδίδονται στην εικ να µας. 9. Η αγία προσε χεται Σ µφωνα µε τις πηγές η αγία παρακάλεσε τον ηγεµ να πριν την εκτέλεσή της, να της επιτρέψει να προσευχηθεί. Το επεισ διο αυτ αποδίδεται 16. Βλ. Κουκιάρης,.π., σ Οι περισσ τερες πηγές αναφέρουν τι ο τρίτος ηγεµ νας υπέβαλε την αγία στο βασανιστήριο του εγκλεισµο σε λέβητα µε ε φλεκτα υλικά και σπανι τερα αναφέρεται η ρίψη της σε λάκκο µε θηρία ή το βασανιστήριο του τροχο κ.α., βλ..π., σσ

10 68 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου στην κάτω αριστερή γωνία της εικ νας µας, που εικονίζεται η αγία γονατιστή στο έδαφος να προσε χεται στραµµένη προς τα αριστερά (εικ. 11). εξιά της αποδίδεται ο στρατιώτης, ο οποίος θα εκτελέσει τον αποκεφαλισµ της. Πίσω τους υψώνεται σχηµατικά λ φος σε αποχρώσεις του γκρι. Επάνω στο χρυσ βάθος της σκηνής υπάρχει η επιγραφή: Η ΑΓΙΑ [ΕΠΡ]ΟΣEΥΧΕΤ[ΟΝ]. 10. Ο αποκεφαλισµ ς της αγίας Αριστερά της κεντρικής εικ νας µε την αγία Παρασκευή ολ σωµη, εικονίζεται η σκηνή του αποκεφαλισµο της (εικ. 12). Η αγία εικονίζεται γονατιστή στο κ κκινο έδαφος έχοντας δεµένα τα χέρια της µπροστά απ το σώµα της. Αποδίδεται ακέφαλη, καθώς το κεφάλι της, το οποίο φέρει φωτοστέφανο, είναι πεσµένο κοντά στα γ νατά της. εξιά και πίσω της αποδίδεται ο στρατιώτης µε υψωµένο το δεξί του χέρι µε το οποίο κρατά το ξίφος, ενώ µε το αριστερ κρατά τον κολε του ξίφους. Πίσω τους υπάρχει υψηλ κτήριο στις αποχρώσεις του γκρι, µοιο µε το κτήριο της φυλακής της αγίας. Επάνω απ το κτήριο και στο χρυσ βάθος της σκηνής υπάρχει η επιγραφή: Η ΑΓΙΑ [...Υ.] ΤΕ[ΛΕΙΟΥ]ΤΕ. Η τα τιση των δ ο αγίων µε το νοµα Παρασκευή στην εικ να του Μουσείου της Σιάτιστας Η εικ να του Μουσείου της Σιάτιστας, πως ήδη αναφέραµε, είναι σ νθετη 18.Η κεντρική εικ να µε την αγία Παρασκευή ολ σωµη είναι ρωσικής τεχνοτροπίας και φέρει παλαιοσλαβικές επιγραφές. Η εικ να µε τις σκηνές του βίου της αγίας (στην οποία τοποθετήθηκε η παραπάνω εικ να), είναι παλαι τερη, φέρει επιγραφές στην ελληνική γλώσσα και είναι σαφώς άλλης τεχνικής και τεχνοτροπίας. Η σηµαντικ τερη, ωστ σο, διαφορά είναι τι οι δ ο εικ νες (η κεντρική και του πλαισίου) φαίνεται τι αποδίδουν δ ο διαφορετικές αγίες, οι οποίες φέρουν το νοµα Παρασκευή. Σχετικά µε το πρ σωπο της αγίας Παρασκευής, έχει επισηµανθεί απ την έρευνα η παρουσία τριών διαφορετικών εικονογραφικών κ κλων, οι ο- ποίοι αντιστοιχο ν σε τρεις διαφορετικές αγίες µε το ίδιο νοµα 19. Πρ κειται για την αγία Παρασκευή τη Ρωµαία 20, την αγία Παρασκευή του Ικονί- 18. Βοκοτ πουλος,.π., σσ Υπάρχει και η αγία Παρασκευή η αδελφή της αγίας Φωτεινής της Σαµαρείτιδας, για την οποία γίνεται αναφορά µ νο στα Ευαγγέλια, βλ. Κουκιάρης,.π., σ Η αγία Παρασκευή η Ρωµαία έζησε την περίοδο που αυτοκράτορας της Ρώµης ή- ταν ο Αντωνίνος Πίος ή Ευσεβής ( µ.Χ.). Ως τ πος καταγωγής της αναφέρεται µια κώµη κοντά στη Ρώµη. Οι γονείς της Αγάθων και Πολιτεία ήταν ευγενείς και απέκτησαν

11 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 69 ου 21 και την αγία Παρασκευή απ τους Επιβάτες, κοντά στην Κωνσταντινο πολη 22. Στην κεντρική εικ να του Μουσείου της Σιάτιστας αποδίδεται η αγία Παρασκευή του Ικονίου. Στις ρωσικές εικ νες, αν και δεν προσδιορίζεται α- π επιγραφές, εικονίζεται µ νο η αγία Παρασκευή του Ικονίου 23,η εικονογραφία της οποίας δεν εντοπίζεται στον υπ λοιπο ορθ δοξο χώρο 24. Έτσι, οι παλαιοσλαβικές επιγραφές που σώζονται στις επάνω (αριστερή και δεξιά) γωνίες της εικ νας, καθώς και στο ειλητάριο που κρατά η αγία, δεν α- φήνουν περιθώριο αµφιβολίας τι πρ κειται για απεικ νιση της αγίας Παρασκευής του Ικονίου. Επίσης, ο εικονογραφικ ς τ πος της αγίας, πως αποδίδεται στην κε- παιδί µετά απ τριάντα πέντε χρ νια. Το παιδί γεννήθηκε την έκτη µέρα της εβδοµάδας γι αυτ και το ον µασαν Παρασκευή. Η Παρασκευή απ µικρή αφιερώθηκε στον Θε και - ταν πέθαναν οι γονείς της διένειµε τα υπάρχοντά της στους φτωχο ς. Τ τε άρχισε το κηρυκτικ της έργο µε µεγάλη επιτυχία. Αυτή ήταν και η αφορµή της κατάδοσής της στους ηγεµ νες. Έτσι άρχισε ο κ κλος των βασανιστηρίων της και η αποκεφάλισή της. Η µνήµη της τιµάται στις 26 Ιουλίου. Βλ. Κουκιάρης,.π., κυρίως, σσ , που και σχετική βιβλιογραφία Γ. Xατζο λη, «H δεσποτική εικ να της αγίας Παρασκευής απ το τέµπλο του οµώνυµου ναο της συνοικίας Bαρουσίου Tρικάλων», «Πρακτικά 4ου Συµποσίου Tρικαλινών Σπουδών (Tρίκαλα, 8-10 Nοεµβρίου 1996)», Tρικαλινά 17 (1997) Η αγία Παρασκευή, η οποία καταγ ταν απ το Ικ νιο της Μικράς Ασίας, ήταν κ ρη ευγενών. Μετά τον θάνατο των γονιών της η αγία µοίρασε την περιουσία της στους φτωχο ς και κήρυττε τον λ γο του Θεο. ταν έφθασε ο ηγεµ νας Αέτιος ( ) στο Ικ νιο, οι κάτοικοι του Ικονίου συνέλαβαν την αγία και την παρουσίασαν µπροστά του. Ο ηγεµ νας ρώτησε το νοµά της και εκείνη απάντησε τι τη λένε Παρασκευή σε ανά- µνηση του Πάθους του Κυρίου. Μετά την άρνηση της αγίας στη διαταγή του ηγεµ να να θυσιάσει στα είδωλα, άρχισαν τα βασανιστήριά της και ο αποκεφαλισµ ς της. Η µνήµη της τιµάται στις 28 Οκτωβρίου. Βλ. Kουκιάρης,.π., κυρίως, σσ , που και σχετική βιβλιογραφία. 22. Η αγία Παρασκευή απ τους Επιβάτες γεννήθηκε τον 10ο µε 11ο αι. µ.χ. απ πλο σια οικογένεια στους Επιβάτες της Θράκης, κοντά στην Κωνσταντινο πολη. Ήταν αδελφή του οσίου Ευθυµίου, επισκ που Μαδ των. Τέλεσε πολλά θα µατα και η µνήµη της τιµάται στις 14 Οκτωβρίου. Το σκήνωµά της µεταφέρθηκε απ την Καλλικράτεια στο Τ ρνοβο της Βουλγαρίας, κατ πιν στο Βελιγράδι της Σερβίας και αργ τερα στην Κωνσταντινο πολη. Τέλος, επί Πατριάρχου Παρθενίου του Α ( ) και ηγεµ να Μολδαβίας Ιωάννη Βασιλείου Βοεβ δα, το σκήνωµα µεταφέρθηκε στον να των Τριών Ιεραρχών του Ιασίου, που διατηρείται µέχρι των ηµερών µας. Βλ. E. Bakalova, «La vie de sainte Paraskève de Tirnovo dans l art balkanique du Bas Moyen âge», Byzantinobulgarica 5 (1978) Θ. Ζήσης, «Η Αγία Παρασκευή η Επιβατηνή και άγνωστος Κανών του Μελετίου Συρίγου εις αυτήν», Κληρονοµία 11 (1979) Καλλικράτεια. Απ την Προποντίδα στη Χαλκιδική, ήµος Καλλικράτειας 2000, σσ Σουλτάνα. Λά- µπρου, Η Οσία Παρασκευή η Επιβατηνή: Ιστορία και γραµµατεία, Θεσσαλονίκη Το Μαρτ ριο βίος της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας είναι γνωστ στη Ρωσία, που τιµώνται και οι δ ο αγίες ως διαφορετικά πρ σωπα. Κουκιάρης,.π., σ Ωστ σο, στη Ρωσία σώζεται µεγάλος αριθµ ς εικ νων µ νο µε σκηνές απ τον βίο της αγίας Παρασκευής του Ικονίου, οι οποίες χρονολογο νται απ τον 15ο αι. και εξής. 24. Κουκιάρης,.π., σ. 120 και 177.

12 70 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου ντρική παράσταση της εικ νας της Σιάτιστας απαντά σε ρωσικές εικ νες, - πως αυτή της πινακοθήκης Tretiakov στη Μ σχα (15ος αι.) 25, του Εθνικο Μουσείου της Στοκχ λµης στη Σουηδία (δε τερο µισ του 15ου αι.) 26, σε ι- διωτική συλλογή στη Γερµανία, η οποία προέρχεται απ το Ν βγκοροντ (περί το 1500) 27, αλλά και σε εικ να απ τη Βαλαχία στη Μονή Hurez (17ος αι.) 28 κ.α. Αντιθέτως, στην παλαι τερη εικ να µε τις σκηνές του βίου της αγίας Παρασκευής τα συγκεκριµένα επεισ δια που ιστορο νται, οδηγο ν σαφώς στην τα τιση της εικονιζ µενης µε την αγία Παρασκευή τη Ρωµαία. Οι παραλλαγές του βίου της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας (σε αντίθεση µε της αγίας Παρασκευής του Ικονίου) είναι πολυάριθµες και διαφέρουν σηµαντικά µεταξ τους σε τι αφορά τον αριθµ των βασανιστηρίων της και τη σειρά µε την οποία αυτά συντελέστηκαν 29. Είναι, επίσης, γνωστ, τι τουλάχιστον απ τον 15ο αι., αναµειγν ονται απ τους ζωγράφους ορισµένες σκηνές απ τον βίο των δ ο αγίων µε το νοµα Παρασκευή 30. µως, ο κ κλος της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας παρουσιάζει ορισµένες χαρακτηριστικές παραστάσεις, οι οποίες τον διακρίνουν απ τον αντίστοιχο κ κλο της α- γίας Παρασκευής του Ικονίου 31, πως το βασανιστήριο µε την πυρακτωµένη περικεφαλαία, η φυλάκιση της αγίας και η παρουσία του Χριστο µε τους αγγέλους. Με βάση αυτές τις παραστάσεις φαίνεται τι στην εικ να της Σιάτιστας αποδίδονται σκηνές του βίου της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας. Συγκεκριµένα, πως περιγράφεται στο «Μαρτ ριον της οσίας Παρασκευής», το οποίο αναφέρεται στη Ρωµαία, κατά την έκδοση των Raciti Santoro,ο πρώτος ηγεµ νας, ο Αντώνιος διέταξε τους στρατιώτες του να υποβάλουν την αγία στα βασανιστήρια της πυρακτωµένης περικεφαλαίας και 25. V. Antonova, N. Mneva, Katalog drevnerusskoj Ïivopisi, τ. 1, Moskva 1963, αρ. 187, σ. 226 και Κουκιάρης,.π., σσ , πίν J. Taylor, Icon Painting, New York 1979, σσ και Κουκιάρης,.π., σσ , πίν Eikon. Ikonen der 15. bis 19. Jahrhunderts aus deutschem Privatbesitz, Städtische Kunsthalle Recklinghausen 1979, εικ M. Chatzidakis K. Weitzmann G. Alibegasvili A. Volskaya G. Babiç M. Alpatov T. Voinescou, Les icônes, Παρίσι 1982, σ. 376, εικ. 394 και 400 (T. Voinescou). 29. Στοιχεία για τον βίο της αγίας και τους κώδικες στους οποίους συµπεριλαµβάνεται βλ. Κουκιάρης,.π., σσ Συγκεκριµένα, υιοθετο νται στις σκηνές της αγίας Παρασκευής του Ικονίου τα επεισ δια της ρίψης στον λέβητα και της πάταξης του δράκοντα, τα οποία ανήκουν στα µαρτ ρια της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας. Κουκιάρης,.π., σ Στον εικονογραφικ κ κλο της αγίας Παρασκευής του Ικονίου αναφέρονται τα ακ λουθα βασανιστήρια: χτ πηµα µε βο νευρα, κρέµασµα σε ξ λο και γδάρσιµο στα πλευρά, φυλάκιση και εµφάνιση Παναγίας, καταστροφή των ειδώλων, κα ση των πλευρών µε λαµπάδες, προσευχή και αποκεφαλισµ ς.

13 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 71 της σταυρώσεώς της στο έδαφος που τη χτυπο νε µε βο νευρα κ.λπ. 32. Στους κώδικες Εσφιγµένου 150 και ( που το Συναξάριο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας), στη θέση του βασανιστηρίου µε τα βο νευρα, περιγράφεται η φυλάκιση της αγίας. Απ τα παραπάνω, φαίνεται τι η σειρά των επεισοδίων στην εικ να της Σιάτιστας ακολουθεί το κείµενο των κωδίκων Εσφιγµένου 150 και 201, καθώς µετά το επεισ διο της πυρακτωµένης περικεφαλαίας τοποθετεί το επεισ διο της αγίας στη φυλακή 34. Στους ίδιους κώδικες αναφέρεται ως βασανιστήριο του πρώτου ηγεµ να το κρέµασµα της αγίας απ τα µαλλιά, επεισ διο που ιστορείται στην εικ να µας, µετά µως απ τη συνοµιλία µε τον δε τερο ηγεµ να. Τέλος, επίσης στους κώδικες Εσφιγµένου 150 και 201, µετά τη συνάντηση της αγίας µε τον τρίτο ηγεµ να, περιγράφονται δ ο επεισ δια (τα οποία, ω- στ σο, στην εικ να µας αποδίδονται µετά τη συνάντηση µε τον δε τερο ηγε- µ να): ο δαρµ ς της αγίας µε βο νευρα και ο εγκλεισµ ς της σε φυλακή 35, που οι βασανιστές τη στα ρωσαν στη γη κ τεσσάρων και πάνω στα στήθη της τοποθέτησαν µια µεγάλη πλάκα. Μ νο στους κώδικες αυτο ς αναφέρεται το επεισ διο, σ µφωνα µε το οποίο τη ν χτα εµφανίσθηκε µπροστά στην αγία ο Χριστ ς µε πλήθος αγγέλων και αρχαγγέλων, την ενίσχυσε για το µαρτ ριο, την απελευθέρωσε απ την πλάκα και τα δεσµά της, θεράπευσε τις πληγές της και ανελήφθη. Την επ µενη ηµέρα οι στρατιώτες την παρουσίασαν στον ηγε- µ να υγιέστατη. Αν και το βασανιστήριο της αγίας δεν αποδίδεται στην εικ να της Σιάτιστας, ωστ σο, αποδίδεται το επεισ διο της εµφάνισης του Χριστο στη φυλακή, επεισ διο σπανι τατο στην εικονογραφία της αγίας. Παρ τι, λοιπ ν στην εικ να µας οι σκηνές του βίου της αγίας δεν αποδίδονται µε απ λυτη ιστορική σειρά, πως αναφέρονται στα περισσ τερα Μαρτ ρια βίους της αγίας Παρασκευής, ωστ σο η παρουσία τριών ηγε- µ νων και τα συγκεκριµένα επεισ δια καθιστο ν σαφές τι αναφέρονται στο πρ σωπο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας. 32. V. Raciti V. Santoro, Martirio di S. Parasceve o Venera, Rendiconti e memorie dell R. Accademia di scienze lettere ed arti degli Zelanti Ser. 3, III (Acireale ), σσ και κυρίως, σσ Ο κώδικας Εσφιγµένου 150, f. 422r-439v χρονολογείται στον 17ο αι., ενώ ο κώδικας Εσφιγµένου 201, f. 179v-195v χρονολογείται στα Τα κείµενα αυτά είναι Συναξάρια. 34. Ωστ σο, στην εικ να µας έχουµε απλουστευµένο το τελευταίο επεισ διο, καθώς απουσιάζει η µορφή του αγγέλου, ο οποίος κρατο σε τα σ µβολα του Πάθους του Κυρίου και ελευθέρωσε την αγία απ τα δεσµά. 35. Οι βασανιστές ξάπλωσαν το σώµα της αγίας κατά γης εις τέσσαρα και την έδειραν ασυµπάθητα µε νε ρα ωµά βοδιών. Η αγία Παρασκευή υπέµεινε το µαρτ ριο λη χαίρουσα και λη ευφραινοµένη. Βλ. κώδ. Εσφιγµένου 150, f. 432v-433r και 201, f. 189v- 190r.

14 72 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Απ τα παραπάνω γίνεται φανερ τι η εικ να του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας συντίθεται απ εικ να της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας µε σκηνές του βίου της, απ την οποία αφαιρέθηκε η κεντρική παράσταση (στην οποία απεικονιζ ταν η αγία Παρασκευή η Ρωµαία) και στη θέση της προστέθηκε νε τερη εικ να, η οποία απεικονίζει την α- γία Παρασκευή του Ικονίου. Η εικονογραφία των σκηνών απ τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρω- µαίας στο πλαίσιο της εικ νας του Μουσείου της Σιάτιστας Ο καλλιτέχνης της εικ νας του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας δεν παραθέτει µεγάλο αριθµ βασανιστηρίων, πως συµβαίνει στις πηγές αλλά και σε εικ νες µε τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας. Αρκείται σε ορισµένο αριθµ εξ αυτών, συγκεκριµένα µ νο σε τρία και στην απαραίτητη σκηνή του αποκεφαλισµο 36. Σε τι αφορά στην εικονογραφική απ δοση των επεισοδίων σε σχέση µε τοιχογραφίες και εικ νες που διασώζονται τα συγκεκριµένα επεισ δια, έχουµε να παρατηρήσουµε τα ε- ξής: Η απεικ νιση της αγίας να συνοµιλεί µε τους ηγεµ νες (εικ. 3, 6, 10) είναι η πιο συνηθισµένη απ τις σκηνές του βίου της 37. Τη συναντάµε σε λα σχεδ ν τα βυζαντινά και µεταβυζαντινά µνηµεία, στα οποία εικονίζεται ο κ κλος του βίου της. Απ τις παλαι τερες απεικονίσεις είναι οι τοιχογραφίες στους ναο ς της Αγίας Παρασκευής στο Ανισαράκι Καντάνου 38 και στις Μέλαµπες Ρεθ µνου 39 της Κρήτης (αρχές 14ου αι.) κ.α. Η αναγνώριση των ηγεµ νων γίνεται είτε µε τη σειρά µε την οποία αποδίδονται τα επεισ δια, είτε απ τις επιγραφές που τα συνοδε ουν. Εικονογραφικά συνήθως ακολουθείται ο τ πος του καθήµενου άνδρα απέναντι απ τον οποίο βρίσκεται οµάδα ανθρώπων (στην προκειµένη περίπτωση η αγία µε τους στρατιώτες του), τ πος γνωστ ς απ την προχριστιανική και την πρωτοχριστια- 36. Στην Ερµηνεία της ζωγραφικής τέχνης του ιονυσίου του εκ Φουρνά, αναφέρονται εννέα έως δέκα παραστάσεις απ τη ζωή της αγίας. Βλ. ιονυσίου του εκ Φουρνά,.π., σσ. 207, Ωστ σο, έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον είκοσι πέντε σκηνές απ τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας στην εικονογραφία, Κουκιάρης,.π., σ Βλ. κρητική εικ να του δε τερου µισο του 16ου αι., που εικονίζεται αποκλειστικά η συνάντηση της αγίας µε τους ηγεµ νες. Les icônes dans les collections suisses, Genève 1968, αρ. 13 (στο εξής: Les collections suisses). 38. Κ. Ε. Λασιθιωτάκης, «Εκκλησίες της υτικής Κρήτης», Κρητικά Χρονικά 22 (1970) , κυρίως, σσ Κουκιάρης,.π., σ Κ.. Καλοκ ρης, Αι βυζαντιναί τοιχογραφίαι της Κρήτης. Συµβολή εις την χριστιανικήν τέχνην της Ελλάδος,Αθήναι 1957, σ. 47 (στο εξής: Αι βυζαντιναί τοιχογραφίαι). Βλ. επίσης, Κουκιάρης,.π., σσ

15 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 73 νική τέχνη 40. Σ µφωνα µε τον Ρηγ πουλο, ο τ πος αυτ ς είναι γνωστ ς και απ την εικονογραφία των Παθών του Χριστο, πως του Χριστο ενώπιον του Πιλάτου, του Άννα κ.α. 41. Αντιθέτως, αν και αναφέρεται σχεδ ν σε λα τα Μαρτ ρια βίους της αγίας, το βασανιστήριο µε την πυρακτωµένη περικεφαλαία, το οποίο µάλιστα θεωρείται χαρακτηριστικ µαρτ ριο της αγίας 42, δεν απεικονίζεται συχνά στα βυζαντινά µνηµεία (αρ. 2 εικ. 4). Η παλαι τερη απεικ νιση που γνωρίζουµε βρίσκεται στον να της Αγίας Παρασκευής στη Γαλ φα Πεδιάδος Ηρακλείου στην Κρήτη (14ος αι.) 43. Στην τοιχογραφία το βασανιστήριο τελείται παρουσία του ηγεµ να Αντώνιου, η αγία υψώνει τα χέρια σε ανάταση, ενώ ο βασανιστής είναι ένας. Στα τέλη του 14ου αι., η σκηνή αποδίδεται στον να των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Αχρίδα, που η αγία κατά τη διάρκεια του βασανιστηρίου κάθεται σε θρ νο (εικ. 16) 44.Σε µεταβυζαντινά µνηµεία του 16ου-17ου αι., το συγκεκριµένο βασανιστήριο της πυρακτωµένης περικεφαλαίας εξακολουθεί να είναι σπάνιο 45.Το συναντάµε, επίσης, σε εικ να της Συλλογής Βελιµέζη µε την αγία Παρασκευή και σκηνές του βίου της (δε τερο τέταρτο 16ου αι.) (εικ. 13) 46, καθώς και σε εικ να του ναο της Παναγίας Ουρανοφ ρας της Σίφνου (τέλος 17ου αι.) 47. Αντιθέτως, το θέµα αυτ είναι συνηθέστερο κατά τον 18ο αι. και εξής, µε ενδιαφέρουσες παραλλαγές 48, πως σε εικ να, η οποία βρίσκεται στους Κοκ- 40. L. Kötzsche-Breitenbruch, Die neue Katakombe an der Via Latina in Rom. Untersuchungen zur Ikonographie der Alttestamentlichen Wandmalereien [JACH, 4], Münster 1976, σ. 56, πίν. 6b, σσ , πιν.14a. 41. Ρηγ πουλος,.π., σ Κουκιάρης,.π., σ Kl. Gallas Kl. Wessel M. Borboudakis, Byzantinisches Kreta, München 1983, σ. 136, που και η προγενέστερη βιβλιογραφία. Κουκιάρης,.π., σ G. Subotiç, Sveti Konstantin i Jelena u Ohridu, Beograd 1971, που και η προγενέστερη βιβλιογραφία. Κουκιάρης,.π., σ Σε τοιχογραφίες το συναντάµε σε οµώνυµους ναο ς στα 1602/3 στη Λο τσα Ευβοίας [Π. Λαζαρίδης, «Βυζαντινά και µεσαιωνικά µνηµεία Ευβοίας», Α 23 (1968), Β 1, Χρονικά, 243 και 25 (1970), Β 1, Χρονικά, 262 Κουκιάρης,.π., σ. 66] και στα 1648 στα Βραγγιανά Ευρυτανίας [Σ. Γουλο λης, «Επιγραφικά απ ναο ς των Βραγγιανών Ευρυτανίας», Ιστορικογεωγραφικά 2 (1988) 100 Κουκιάρης, αυτ., σσ ]. 46. Χατζηδάκη,.π., σσ , αρ Θ. Χρ. Αλιπράντης, Θησαυροί της Σίφνου. Εικ νες των ναών και των µονών, Αθήναι 1979, σ. 19, αρ Το συναντάµε στα 1710 σε τοιχογραφία στον να της Αγίας Παρασκευής στην Ανάβρα Αλµυρο Μαγνησίας [Ν. Νικονάνος, «Βυζαντινά και µεσαιωνικά µνηµεία Θεσσαλίας», Α 26 (1971), Β 2, Χρονικά, Α. εριζιώτης, «Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λαρίσης. Στερεωτικές και αναστηλωτικές εργασίες», Α 30 (1975), Β 1, Χρονικά, 202 Κουκιάρης,.π., σ. 68], στα 1714 σε τοιχογραφία στον να του Αγίου Παντελεήµονος στην Τσαριτσάνη της Ελλασ νας (Κ. Μακρής, Η Τσαριτσάνη και τα µνηµεία της, Aθήνα 1967, σ. 24, εικ. 9, 10 Κουκιάρης,.π., σ. 69), στα 1751 σε τοιχογραφία στο Μαρκ πουλο

16 74 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου κωτο ς του Αλµυρο Μαγνησίας (1721) 49, σε εικ να του Εκκλησιαστικο Μουσείου Σερρών (1766) (εικ. 17) 50, σε εικ να του ναο της Αγίας Παρασκευής στη Σιάτιστα (18ος αι.) 51, σε εικ να ιδιωτικής συλλογής της Ελβετίας (τέλος 18ου αι.) (εικ. 18) 52, σε σ νθετη εικ να µε σκηνές του βίου της αγίας, η οποία βρίσκεται στον Κοιµητηριακ να της Αγίας Παρασκευής Θεσσαλονίκης (εικ. 19) 53 κ.α. Ωστ σο, απ τα παραδείγµατα που γνωρίζουµε, η παραπάνω σκηνή της εικ νας µας παρουσιάζει εικονογραφική συγγένεια µε αδηµοσίευτη εικ να της αγίας Παρασκευής µε δέκα έξι σκηνές του βίου της, η οποία βρίσκεται στη Μονή Καρακάλλου του Αγίου ρους (1776) 54. Αναπ σπαστο στοιχείο της εικονογραφίας της αγίας σε τοιχογραφίες και φορητές εικ νες είναι το επεισ διο της φυλακίσεώς της (αρ. 3 εικ. 5). Το επεισ διο αυτ ιστορείται ήδη απ το 1362 στον να της Αγίας Παρασκευής στην Κάντανο (Τραχινιακ ς) Σελίνου της Κρήτης 55 και µάλιστα µε την ίδια απλ τητα που συναντάµε και στην εικ να της Σιάτιστας, που υπάρχει ένα µ νο πρ σωπο, αυτ της αγίας προσευχ µενης. Εικονογραφικά η σκηνή στην εικ να µας δεν παρουσιάζει οµοι τητες µε καµία άλλη απ σες εικ νες της αγίας Παρασκευής γνωρίζουµε, ενώ παρουσιάζει οµοι τητες µε παρ µοιες σκηνές φυλακίσεως άλλων αγίων, πως σε εικ να του αγίου Γεωργίου µε σκηνές του βίου του, η οποία βρίσκεται στο Μουσείο Καστοριάς (16ος αι.) 56. Τη σκηνή, που η αγία κρέµεται απ τα µαλλιά (αρ. 5, εικ. 7) (χωρίς να καίγεται µε λαµπάδες ή να ξέεται) συναντάµε σπανι τατα και µάλιστα σε µεταγενέστερες τοιχογραφίες και εικ νες, πως οι τοιχογραφίες του ναο της Αγίας Παρασκευής στο Σοφικ της Κορινθίας (1617) 57, του ναο του Αττικής [Μ. Λάζαρη, «Οι τοιχογραφίες του ναο της Αγίας Παρασκευής στο Μαρκ πουλο Μεσογείων», ΧΑΕ 4/11 ( ) Κουκιάρης,.π., σ. 70] κ.α. 49. Την εικ να αναφέρει ο Κουκιάρης,.π., σ Ιωάννης Γκερέκος Αθανάσιος Κανλής, Θησαυροί της Ι. Μητροπ λεως Σερρών και Νιγρίτης (Το Εκκλησιαστικ Μουσείο), Έκδοση της Ι. Μητροπ λεως Σερρών και Νιγρίτης, Σέρρες 1998, σ. 67, αρ. 28, εικ. σ. 66. Ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω στον φίλο Νικ λαο Σιώµκο, αρχαιολ γο της 10ης Εφορείας Αγίου ρους, για την επισήµανση της εικ νας και τις συµβουλές του. 51. Κουκιάρης,.π., σσ Les collections Suisses,.π., αρ Για την εικ να βλ. Το ρτα,.π., σ. 607, πίν. 342 Βοκοτ πουλος,.π., σ. 305, καθώς και σηµ. 13 της παρο σης µελέτης. 54. Η εικ να είναι υπ έκδοση. Βλ. σηµ. 9 της παρο σης µελέτης. 55. G. Gerola, Τοπογραφικ ς κατάλογος των τοιχογραφηµένων εκκλησιών της Κρήτης, Κ. Ε. Λασιθιωτάκης (µτφρ. πρ λ. σηµ.), Ηράκλειον 1961, σ. 40, αρ Βλ. και Κουκιάρης,.π., σποραδικά. 56. Ε. Ν. Τσιγαρίδας, Βυζαντιν Μουσείο Καστοριάς. Βυζαντινές και Μεταβυζαντινές εικ νες, Αθήνα 2002, σ Α. Ορλάνδος, «Βυζαντινοί ναοί της ανατολικής Κορινθίας», Αρχείον των Βυζαντινών Μνηµείων της Ελλάδος 1 (1935) Κουκιάρης,.π., σ. 66.

17 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 75 Αγίου Παντελεήµονα στην Τσαριτσάνη Ελασσ νας (1714) 58, σε εικ να απ τον να της Αγίας Παρασκευής στους Κοκκωτο ς του Αλµυρο της Μαγνησίας (1721;) 59 κ.α. Αντίθετα, συχνές είναι οι απεικονίσεις του βασανιστηρίου της αγίας µε τα βο νευρα (αρ. 6, εικ. 8), το οποίο ιστορείται απ το 1362 στις τοιχογραφίες του ναο της Αγίας Παρασκευής στην Κάντανο (Τραχινιακ ς) Σελίνου της Κρήτης 60, αν και το συγκεκριµένο βασανιστήριο αναφέρεται σε ελάχιστα απ τα Μαρτ ρια βίους της αγίας. Να σηµειώσουµε τι στην εικ να µας, ακολουθείται ο εικονογραφικ ς τ πος του βασανιζ µενου αγίου, ο οποίος είναι δεµένος ανάσκελα, φορά περίζωµα και δέρνεται απ δ ο βασανιστές. Συνηθέστερος, ωστ σο, είναι ο εικονογραφικ ς τ πος του αγίου δεµένου πρηνηδ ν (βλ. εικ. 13, 16, 17, 19). Σπάνια αποδίδεται το επεισ διο της εµφανίσεως του Χριστο µε τους αγγέλους κατά τη διάρκεια της φυλακίσεως της αγίας. Το συναντάµε σε τοιχογραφίες του ναο της Αγίας Παρασκευής στην Ανθο σα Καλαµπάκας (1736) 61, σε εικ να της αγίας Παρασκευής, πιθαν έργο του Πέτρου Β σσου (1774) (εικ. 14) 62, σε εικ να της Τήνου απ τον να της Αγίας Παρασκευής (τέλος 18ου αι.) 63, σε διαφορετικο ς, ωστ σο, εικονογραφικο ς τ πους. Το ίδιο σπάνια αποδίδεται και η προσευχή της αγίας Παρασκευής πριν τον αποκεφαλισµ της, αν και υπάρχει σχεδ ν σε λα τα Μαρτ ρια βίους της. Μάλιστα, αποτελεί το εκτενέστερο τµήµα των Μαρτυρίων, το οποίο είναι ιδιαίτερα δηµοφιλές στον λα 64.Το περιεχ µενο της προσευχής αυτής δεν είναι σταθερ στις διάφορες παραλλαγές των Μαρτυρίων. Το το ση- µαίνει τι οι βιογράφοι της αγίας διά µέσου των αιώνων κινήθηκαν µε αρκετή ελευθερία. Ωστ σο, η απεικ νιση αυτο του επεισοδίου δεν είναι συχνή 65.Η παλαι τερη που γνωρίζουµε είναι η τοιχογραφία στον να της Αγίας Παρασκευής στη Γαλ φα Πεδιάδος Ηρακλείου (14ος αι.) 66. Τη συναντάµε, επίσης, στις τοιχογραφίες του ναο του Αγίου Κωνσταντίνου και 58. Μακρής,.π., σ. 24, εικ Κουκιάρης,.π., σσ Την εικ να αναφέρει ο Κουκιάρης,.π., σ Gerola,.π., σ. 40, αρ Τις τοιχογραφίες αναφέρει ο Κουκιάρης,.π., σσ Η εικ να πιθανώς προέρχεται απ τον να της Αγίας Παρασκευής του Κ τσικα. Βλ. Ρηγ πουλος,.π., σσ , αρ. 5.11, εικ Η εικ να είναι αδηµοσίευτη. 64. Σχετικά µε την επίδραση του κειµένου της προσευχής της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας πριν τον αποκεφαλισµ της βλ. Κουκιάρης,.π., σσ. 29, Θα πρέπει, ωστ σο, να σηµειώσουµε τι το επεισ διο της προσευχής πριν τον α- ποκεφαλισµ είναι ιδιαίτερα συνηθισµένο στην εικονογραφία της αγίας Παρασκευής του Ικονίου σε ρωσικές εικ νες, βλ..π., σ Βλ. Gallas Wessel Borboudakis,.π., σ. 136, που και η προγενέστερη βιβλιογραφία. Κουκιάρης,.π., σσ

18 76 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Ελένης στην Αχρίδα (τέλος 14ου αι.) (εικ. 16) 67 και σε εικ να απ τον να της Αγίας Παρασκευής στους Κοκκωτο ς του Αλµυρο της Μαγνησίας (1721;) 68. Πριν τον αποκεφαλισµ της η αγία παρακάλεσε τον ηγεµ να να της επιτρέψει να προσευχηθεί και έτσι ο δήµιος την οδήγησε έξω απ την π λη. Για τον λ γο αυτ και στις απεικονίσεις απουσιάζουν τα οικοδοµήµατα, ενώ το περιστατικ λαµβάνει χώρα µπροστά απ έναν λ φο. Στην εικ να µας ακολουθείται ο απλ ς εικονογραφικ ς τ πος, πως και στην Αχρίδα, κατά τον οποίο η αγία γονατιστή ( ρθια στην Αχρίδα), υψώνει τα χέρια σε σηµείο προσευχής προς την επάνω αριστερή γωνία της εικ νας, στην οποία κανονικά θα έπρεπε να βρίσκεται το τεταρτοκ κλιο µε το χέρι του Θεο, ο οποίος την ενισχ ει στο µαρτ ρι της. Στον αποκεφαλισµ, σκηνή η οποία αποδίδεται σχεδ ν σε κάθε εικονογραφικ κ κλο της αγίας 69, ακολουθείται ο εικονογραφικ ς τ πος της αγίας γονατιστής, ενώ ο αποκεφαλισµ ς έχει ήδη συντελεσθεί και ο δήµιος στέκεται πίσω της µε υψωµένο το σπαθί (εικ. 12) 70. Στις µεταβυζαντινές εικ νες µε τον βίο της αγίας Παρασκευής συνηθίζεται ο εικονογραφικ ς τ πος, σ µφωνα µε τον οποίο δεν έχει συντελεσθεί ο αποκεφαλισµ ς, ενώ ο στρατιώτης είναι έτοιµος για την πράξη (βλ. εικ. 13, 14, 15, 17, 18, 19). Σπάνιος είναι ο εικονογραφικ ς τ πος, σ µφωνα µε τον οποίο ο αποκεφαλισµ ς έχει συµβεί, πως στις τοιχογραφίες του ναο του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στην Αχρίδα (τέλος 14ου αι.) (εικ. 16) 71 και σε εικ να της αγίας Παρασκευής στη Βουλγαρία στη Μονή Gorni Voden (19ος αι.) 72.Η σκηνή στην εικ να µας φαίνεται τι ακολουθεί παλαι τερα πρ τυπα µε σκηνές βίων αγίων, πως αυτές του αγίου Γεωργίου, που ο αποκεφαλισµ ς έχει ήδη συντελεσθεί 73. Είναι φανερ τι πλην του δαρµο µε τα βο νευρα, απουσιάζουν απ την εικ να µας χαρακτηριστικά επεισ δια απ τον βίο της αγίας, πως του 67. Subotiç,.π. Κουκιάρης,.π., σσ Την εικ να αναφέρει ο Κουκιάρης,.π., σ Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά την αρχαιολ γο κα Κάτια Λοβέρδου-Τσιγαρίδα, η οποία µου επισήµανε την παρξη εικ νων, που αποδίδεται αποκλειστικά το επεισ διο του αποκεφαλισµο της αγίας Παρασκευής. Βλ. εικ να του Μιχαήλ αµασκηνο µε το µαρτ ριο της αγίας (1592/3), πως και του Βίκτωρος (1651), η οποία αντιγράφει την παραπάνω [Κ. Σκαµπαβίας Ν. Χατζηδάκη, Μουσείο Πα λου και Αλεξάνδρας Κανελλοπο λου. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, Αθήνα 2007, σσ και σσ αντίστοιχα (Κ. Σκαµπαβίας)]. 70. Κ. Χαραλαµπίδης, Ο αποκεφαλισµ ς των µαρτ ρων εις τας ιστορικοφιλολογικάς πηγάς και την βυζαντινήν τέχνην, Θεσσαλονίκη 1989, σ Subotiç,.π. Κουκιάρης,.π., σσ Bulgarian Monasteries, Sofia 2004, σ Βλ. εικ νες του αγίου Γεωργίου του Μουσείου Καστοριάς (16ος αι.) (Τσιγαρίδας,.π., σ. 22), του Εθνικο Μουσείου Ιστορίας Σ φιας (1610) (National Museum of History, Sofia 2006, αρ. 120), του Peã (17ος αι.) (Peãka Patrijar ija, Beograd 1990, σ. 301, πίν. 193) κ.α.

19 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 77 λέβητα και του δράκου, τα οποία είναι και τα συνηθέστερα στην εικονογραφία της. Αντιθέτως, αποδίδονται επεισ δια που σπανίζουν στην εικονογραφία της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας, πως αυτ που η αγία κρέµεται απ τα µαλλιά, της εµφανίσεως του Χριστο µε τους αγγέλους στη φυλακή, καθώς και της προσευχής πριν τον αποκεφαλισµ. Μάλιστα, ορισµένες απ αυτές τις σκηνές αποδίδονται µ νο σε µεταγενέστερες του 17ου αι. εικ νες, ενώ δεν είναι γνωστές στους παλαι τερους εικονογραφικο ς κ κλους της αγίας. Συγκεκριµένα για τα επεισ δια της εµφανίσεως του Χριστο µε τους αγγέλους στη φυλακή και της προσευχής της αγίας πριν τον αποκεφαλισµ δεν γνωρίζουµε παλαι τερες απεικονίσεις σε εικ νες απ αυτές της Σιάτιστας. Ο τ πος που διαδραµατίζονται τα επεισ δια είναι αφαιρετικ ς. Απλές καµπ λες δηλώνουν την ένδειξη της ορεινής περιοχής και ελλειπτικά κτήρια τις π λεις. Ωστ σο, η έννοια του ιερο δηλώνεται µε σαφήνεια. Συµβολικά στοιχεία παρεισφρέουν στα επεισ δια καθιστώντας έντονη την παρουσία του «ιερο», πως το κιβώριο, τοποθετηµένο άτοπα επάνω στον λ φο, καλ πτοντας λη την επιφάνεια του βάθους σο η αγία δέχεται καρτερικά το βασανιστήριο της π ρινης περικεφαλαίας. Αλλά και η αγία δεν είναι κρεµασµένη σε στ λο ή σε κατασκε ασµα σχήµατος Π, πως συνήθως συµβαίνει στην εικονογραφία της σκηνής του βασανιστηρίου της κα σης µε τις λαµπάδες. Αντιθέτως, στην παρο σα σκηνή της εικ νας µας η αγία έχει κρεµαστεί σε δέντρο φοίνικα, πως σαφώς φανερώνεται απ το φ λλο που ελλειπτικά δηλώνει λο το δέντρο, σε ένα ξεκάθαρο συµβολισµ. Το θέµα µε τα φοινικ δεντρα ανήκει στη γνωστή κατηγορία συµβολικών παραστάσεων, καθώς, πως και το κυπαρίσσι, είναι δέντρα αειθαλή και αιων βια και γι αυτ θεωρο νται σ µβολα της αθανασίας 74.Το θέµα είναι γνωστ, ήδη, απ την παλαιοχριστιανική τέχνη και τοποθετείται ανάµεσα σε σταυρο ς ή χρίσµατα 75,σε σαρκοφάγους 76 κ.α. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται, επίσης, και µε την προτίµηση του καλλιτέχνη σε σκηνές, πως η εµφάνιση του Χριστο και των αγγέλων στην αγία κατά τη διάρκεια της φυλακίσεώς της, σκηνή που, πως διαπιστώσαµε, είναι σπάνια στην εικονογραφία της. 74. Για τον λ γο αυτ είναι συχνή και η χρήση τους στον διάκοσµο παλαιοχριστιανικών σαρκοφάγων, βλ. Θ. Παζαράς, «Ο γλυπτ ς διάκοσµος των βυζαντινών σαρκοφάγων και το ιδεολογικ του περιεχ µενο», (περίληψη), ΧΑΕ, έκατο έκτο Συµπ σιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Αθήνα 1996, σσ Βλ. παραστάσεις σαρκοφάγων στη Ραβέννα, G. Bovini, «Corpus» della scultura paleocristiana, byzantina ed altomediaevale di Ravenna, τ. I-III, Roma , τ. ΙΙ, εικ. 12, 13, 23, W. Volbach, Early Christian Art, London 1961, αρ. 176, που και πολλά άλλα παραδείγµατα.

20 78 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Τεχνικές και τεχνοτροπικές παρατηρήσεις στην εικ να του Μουσείου της Σιάτιστας Στις σκηνές της εικ νας της Σιάτιστας τα κ ρια χαρακτηριστικά είναι οι λιτές και ολιγοπρ σωπες παραστάσεις και η έµφαση στα οικοδοµήµατα του αρχιτεκτονικο βάθους. Βασικ, επίσης, χαρακτηριστικ του καλλιτέχνη είναι η στερε τυπη ε- πανάληψη των προσώπων. Τα ίδια πρ σωπα παρουσιάζονται µε την ίδια ενδυµασία, η οποία δεν εµφανίζει εναλλαγές ο τε στην επιλογή των χρωµάτων. Μέσα σ αυτή τη γενικ τερη οµοιοµορφία προκαλεί εντ πωση η απ δοση µε λεπτοµέρειες µ νο στις ενδυµασίες των στρατιωτών, οι οποίες, ω- στ σο, επίσης, επαναλαµβάνονται πανοµοι τυπες σε λες τις σκηνές. Ακ µη και η δράση των προσώπων στην αφήγηση των επεισοδίων είναι τυποποιη- µένη και µε επαναλαµβαν µενες χειρονοµίες. Ενδεικτικές των παραπάνω είναι, κυρίως, οι σκηνές της συνάντησης της αγίας µε τους ηγεµ νες. Παρατηρο µε, επίσης, απλοποιηµένο τρ πο απ δοσης των ανθρώπινων µορφών, πως και της πτυχολογίας των ενδυµάτων τους, η οποία είναι σχηµατοποιηµένη. Ο προπλασµ ς στα πρ σωπα είναι σκο ρος, µε ρ δινες πινελιές στα µάγουλα, το µέτωπο και τον λαιµ. Τα επιµέρους χαρακτηριστικά των προσώπων αποδίδονται κυρίως γραµµικά µε ωοειδή µάτια αλλά µικρ στ µα. Οι µορφές εµφανίζονται ψιλ λιγνες µε υψηλ λαιµ και άσαρκες. Τα στοιχεία αυτά συναντάµε στις τοιχογραφίες του ναο του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα, έργο Λινοτοπιτών ζωγράφων του τέλους του 16ου µε αρχές του 17ου αι. 77, αλλά και σε φορητές εικ νες, πως του αγίου Νικολάου µε σκηνές του βίου του, η ο- ποία βρίσκεται στον να του Αγίου Αθανασίου στις Συκιές Χαλκιδικής (1605) 78 και του αγίου Γεωργίου µε σκηνές του βίου του, η οποία βρίσκεται στη Μονή Παντοκράτορος Αγίου ρους (αρχές 17ου αι.) 79. Οι εικ νες αυτές αποδίδονται σε βορειοελλαδίτες ζωγράφους, οι οποίοι έδρασαν στο Άγιον ρος. Ωστ σο, στην εικ να µας εντοπίζουµε παράλληλα τη σχεδιαστική αδυναµία του καλλιτέχνη, εµφανή κυρίως στην απ δοση των χεριών, αλλά και σε λεπτοµέρειες πως ο γκος στο στήθος του στρατιώτη ο οποίος αποκεφαλίζει την αγία. Σχηµατική είναι επίσης, η απ δοση του αρχιτεκτονικο βάθους. Είναι φανερή η απουσία λεπτοµερειών είτε ρεαλιστικών είτε διακοσµητικών στα κτήρια. Απλές γραµµές και µεγάλοι γκοι συνθέτουν τα κτήρια, τα οποία επι- 77. Α. Γ. Το ρτα, Οι ναοί του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα και του Αγίου Μηνά στο Μονοδένδρι. Προσέγγιση στο έργο των ζωγράφων απ το Λινοτ πι, Αθήνα 1991, σποραδικά. 78. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή τέχνη, Kατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1986, σσ , αρ Εικ νες Μονής Παντοκράτορος, Άγιον ρος 1998, σσ , εικ (Γ. Ταβλάκης).

21 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 79 βάλλονται στον χώρο, η δε διακ σµηση περιορίζεται στο ελάχιστο, συγκεκριµένα στο επαναλαµβαν µενο κ σµηµα στο επάνω µέρος της φυλακής και των οικοδοµηµάτων που γεµίζουν το βάθος στις σκηνές των βασανιστηρίων. Τα στοιχεία αυτά συναντάµε σε εικ νες του αγίου Γεωργίου µε σκηνές του βίου του, πως είναι µια στο Μουσείο Καστοριάς (16ος αι.) 80 και µια δε τερη στο Εθνικ Μουσείο Ιστορίας της Σ φιας (1610) 81. Ενδεικτικ του τρ που µε τον οποίο ο ζωγράφος αντιλαµβάνεται τα πρ τυπα που χρησι- µοποιεί είναι και η παραν ηση της µορφής ορισµένων οικοδοµηµάτων. Συγκεκριµένα, το οικοδ µηµα πίσω απ τον ηγεµ να, στις σκηνές της συνάντησης της αγίας µε τους ηγεµ νες, απολήγει σε οριζ ντιο δώµα, ενώ έχει δ ο κιλλίβαντες εκατέρωθεν του ορθογωνίου ανοίγµατος, εκ των οποίων η µία είναι µετέωρη. Το χαρακτηριστικ αυτ στοιχείο συναντάµε σε εικ νες της βορειοελλαδικής σχολής του τέλους του 16ου µε 17ο αι. 82 που ακολουθο ν την εικονογραφική παράδοση της κρητικής σχολής 83. Το ίδιο παρατηρο µε και στην απ δοση του φυσικο περιβάλλοντος µε συµβατικές γραµµές που υποδηλώνουν τους λ φους και µ νη χαρακτηριστική λεπτοµέρεια µε ρεαλιστικά στοιχεία το φ λλο του φοίνικα απ το οποίο κρέµεται η αγία. Τα στοιχεία αυτά εντοπίζονται και σε εικ νες του αγίου Γεωργίου µε σκηνές του βίου του, η µια εκ των οποίων βρίσκεται στο Μουσείο Καστοριάς (16ος αι.) 84, ενώ η άλλη στο Peã (17ος αι.) 85. Η απλοποίηση και η επανάληψη είναι εµφανής και στη χρήση των χρω- µάτων στα ενδ µατα και στο βάθος των σκηνών, η οποία αποδεικν ει µια αντικλασική, λαϊκή αντίληψη. Τα χρώµατα στα ενδ µατα επαναλαµβάνονται µον τονα, ενώ στο χρυσ πάντα βάθος εναλλάσσονται το θερµ κ κκινο µε το ψυχρ µπλε γκρι του εδάφους. Γενικ τερα στην παλέτα του καλλιτέχνη είναι φανερή η προτίµηση αυτών των συγκεκριµένων χρωµάτων. Αποδίδει µε κ κκινο το κτήριο πίσω απ την αγία αλλά και το έδαφος στα 80. Τσιγαρίδας,.π., σ National Museum of History,.π., αρ Βλ. εικ νες Ευαγγελισµο και Γέννηση της Θεοτ κου του δε τερου τετάρτου του 17ου αι. του Μητροπολιτικο ναο της Βέροιας Xρ. Μαυροπο λου-τσιο µη, Βυζαντινές εικ νες απ την καρδιά της Ελλάδος. Βυζαντινές και µεταβυζαντινές εικ νες της Βέροιας, Θεσσαλονίκη Βέροια 2003, σσ , αρ. 32 και σσ , αρ. 36, αντίστοιχα. 83. Το αρχιτεκτονικ αυτ στοιχείο είναι σ νηθες στο θέµα του Ευαγγελισµο και το συναντάµε στο οικοδ µηµα πίσω απ τον αρχάγγελο σε εικ νες κρητικής τέχνης, πως τα βηµ θυρα του Βυζαντινο Μουσείου Αθηνών (τ. 737). ε τερο µισ 15ου αι. [βλ. ενδεικτικά Χρ. Μπαλτογιάννη, «Παράσταση Ευαγγελισµο κάτω απ νεώτερη επιζωγράφηση στο βηµ θυρο τ. 737 του Βυζαντινο Μουσείου», ΑΑΑ XVIII 17 (1984) 43, 47-73, αλλά και σε πολλά άλλα παραδείγµατα]. 84. Τσιγαρίδας,.π., σ Peãka Patrijar ija,.π., σ. 301, πίν. 193.

22 80 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου επεισ δια των µαρτυρίων της. Αποδίδει µε ψυχρ µπλε γκρι τους θρ νους και τα οικοδοµήµατα πίσω απ τους ηγεµ νες, αλλά και τη φυλακή της. Τα δ ο αυτά χρώµατα συνηθίζονται σε εικ νες της βορειοελλαδικής σχολής, πως η εικ να που αναφέραµε παραπάνω του αγίου Γεωργίου µε σκηνές του βίου του στο Μουσείο Καστοριάς (16ος αι.) 86. Γενικ τερα, λοιπ ν, στις σκηνές της εικ νας της Σιάτιστας είναι εµφανής η λιτή και ολιγοπρ σωπη σ νθεση, η αφαίρεση, η σχηµατοποίηση του αρχιτεκτονικο βάθους και του τοπίου και η περιορισµένη χρωµατική παλέτα. Τα παραπάνω, σε συνδυασµ µε τις ψιλ λιγνες, σχεδ ν άσαρκες µορφές, καθώς και µε τον τρ πο µε τον οποίο πλάθονται και φωτίζονται τα πρ σωπα και οι ενδυµασίες τους, παραπέµπουν σε έργα βορειοελλαδιτών ζωγράφων του τέλους του 16ου µε αρχές του 17ου αι. Σ µφωνα µε τα παραπάνω, θεωρο µε τι η εικ να µας αποτελεί έργο ζωγράφου της βορειοελλαδικής σχολής, ο οποίος φαίνεται τι έδρασε στο πρώτο µισ του 17ου αι. 87. Η καλλιτεχνική αντίληψη µε την οποία αποδίδονται οι σκηνές του βίου της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας έρχεται σε αντίθεση µε τη λαµπρ τητα µε την οποία απεικονίζεται η αγία στην κεντρική παράσταση, που φανερώνεται η δ ξα του προσώπου µετά το µαρτ ριο. Τη δ ξα αυτή «ν Χριστ» φαίνεται να αποδίδει ο ίδιος ο Χριστ ς µε την παρουσία του στην παράσταση του αγίου Μανδηλίου. Η παράσταση λαµβάνει χώρα επάνω απ την ουράνια στέψη της αγίας, η οποία συντελείται απ τους αγγελιοφ ρους του. Τη λαµπρ τητα αυτή ενισχ ει η ενδυµασία της αγίας αλλά και η οριοθέτηση της λης παράστασης µε γραπτή διακ σµηση απ σαρκώδη φ λλα άκανθας σε χρυσ χρώµα. Η διακ σµηση, η οποία απλώνεται στο αυτ ξυλο πλαίσιο της εικ νας, είναι σχεδιασµένη µε καλλιτεχνική επιτηδει τητα. Η εξέταση της εικονογραφίας στην κεντρική παράσταση της εικ νας φανερώνει την προσήλωση του καλλιτέχνη στην παράδοση των ρωσικών εικ νων που ανάγονται στον 15ο αι. και µετά 88.Ωστ σο, η τεχνική και η τεχνοτροπία συνάπτουν την εικ να της αγίας Παρασκευής του Ικονίου µε τη ρωσική παράδοση της τέχνης του 18ου αι. Στην ίδια περίοδο εντάσσεται και η διακ σµηση της εικ νας, η οποία είναι, σαφώς, επηρεασµένη απ την τέχνη του µπαρ κ του 18ου αι. µοια µπαρ κ διακ σµηση συναντάµε σε εικ νες ρωσικής τέχνης, πως σε εικ να µε την Παναγία, η οποία βρίσκεται στην Πινακοθήκη Tretiakov (τέλος 17ου αι.) 89, καθώς και σε εικ να µε τον άγιο Ιωάννη τον Θεολ γο µε δέκα έξι σκηνές του βίου του, η οποία βρίσκεται στο Μουσείο 86. Τσιγαρίδας,.π., σ Στο Εκκλησιαστικ Μουσείο Σιάτιστας η εικ να αναφέρεται τι ανήκει στο δε τερο µισ του 17ου αι. 88. Βλ. σσ της παρο σης µελέτης. 89. Konrad Onasch, Icônes de la Russie Ancienne, Berlin 1977, πίν. 46.

23 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 81 Andrei Rublyov (πρώτο µισ 18ου αι.) 90.Η τελευταία εικ να παρουσιάζει ο- µοι τητες µε την κεντρική παράσταση της εικ νας του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας, χι µ νο στη µπαρ κ διακ σµηση αλλά και στην απ δοση της πτυχολογίας µε µεγάλες επιφάνειες χρυσο χρώµατος. Συµπεράσµατα Απ την εξέταση της εικ νας του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας προκ πτει τι πρ κειται για «σ νθετη» εικ να (εικ. 1), στην οποία αποδίδονται σκηνές απ τον βίο της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας, στο κέντρο της οποίας, κατ πιν αφαιρέσεως της κεντρικής παράστασης, τοποθετήθηκε νε τερη εικ να µε την αγία Παρασκευή του Ικονίου, ολ σωµη (εικ. 2). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγον ς τι η κεντρική εικ να και αυτή µε τις σκηνές του βίου εικονίζουν διαφορετική αγία Παρασκευή. Οι παλαιοσλαβικές επιγραφές και ο εικονογραφικ ς τ πος της αγίας στην κεντρική εικ να δεν αφήνουν αµφιβολία τι πρ κειται για παράσταση της αγίας Παρασκευής του Ικονίου. Αντιθέτως, οι ελληνικές επιγραφές και τα συγκεκρι- µένα επεισ δια που ιστορο νται στο πλαίσιο της αρχικής εικ νας (αν και ο καλλιτέχνης δεν ακολουθεί πιστά την ιστορική αφήγηση) δεικν ουν, σαφώς, τι πρ κειται για την αγία Παρασκευή τη Ρωµαία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε ορισµένες απ τις σκηνές του πλαισίου, οι οποίες είναι σπάνιες στην εικονογραφία της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας, πως είναι η σκηνή που κρέµεται απ τα µαλλιά, η σκηνή της εµφανίσεως του Χριστο µε τους αγγέλους στη φυλακή, καθώς και η σκηνή της προσευχής της πριν τον αποκεφαλισµ. Οι σκηνές αυτές µάλιστα, αποδίδονται, κυρίως, σε εικ νες οι οποίες είναι µεταγενέστερες της εικ νας της Σιάτιστας. Τεχνικά και τεχνοτροπικά στοιχεία δεικν ουν τι ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε την εικ να του Εκκλησιαστικο Μουσείου της Σιάτιστας ανήκει στη βορειοελλαδική σχολή των αρχών 17ου αι. Η δε κεντρική εικ να µε την αγία Παρασκευή του Ικονίου είναι ρωσικής τέχνης και χρονολογείται στον 18ο αι. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Χ. ΠΑΠΑ ΗΜΗΤΡΙΟΥ 90. The Revelation of St. John the Theologian in the World Book Tradition, Mockba 1995, σσ , αρ. 183.

24 82 SUMMARY Paraskevi Papadimitriou, Complex Icon with Saint Paraskevi and Scenes from her Life in the Ecclesiastical Museum of Siatista. In the Ecclesiastical Museum of Siatista a «complex» icon is found with ten scenes from the life of saint Paraskevi the Roman (fig. 1) in the centre of which, after taking off the central panel, a more recent icon has been fitted in with saint Paraskevi of Ikonio, in full length (fig. 2). Special interest appears in the fact that the added central icon and that with scenes from her life, depict a different saint Paraskevi. The palaeoslavonic inscriptions and the iconographic type of the saint in the central icon leave no doubt that it is about a depiction of saint Paraskevi of Ikonio. On the contrary, the greek inscriptions and the particular incidents historiated on the frame of the older icon (although the artist doesn t follow the historic narration faithfully) clearly indicate that it is about saint Paraskevi the Roman. There has been special reference in certain scenes of the frame, which are scarce in the iconography of saint Paraskevi the Roman, such as the torture of the saint, which is hung by the hair, the apparition of Jesus Christ with the angels in her prison, as well as her prayer before her decapitation. In fact, these scenes are attributed mainly to icons which are dated after the 17th century. Technical and stylistic elements indicate that the artist who painted the icon of the Ecclesiastical Museum of Siatista belongs to the north-greek school of painting of the early 17th century. The added central icon with saint Paraskevi of Ikonio nevertheless belongs to a Russian artist and is dated in the 18th century.

25 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 83 Εικ. 1. Σ νθετη εικ να µε την αγία Παρασκευή του Ικονίου και σκηνές του βίου της αγίας Παρασκευής της Ρωµαίας. Εκκλησιαστικ Μουσείο Σιάτιστας. Fig. 1. Complex icon with saint Paraskevi of Ikonio and scenes from the life of saint Paraskevi the Roman. Ecclesiastical Museum of Siatista. 7

26 84 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 2. Η νε τερη κεντρική εικ να µε την αγία Παρασκευή του Ικονίου, 18ος αι. (Λεπτοµέρεια της εικ. 1). Fig. 2. The more recent central icon with saint Paraskevi of Ikonio, 18th century (Detail fig. 1).

27 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 85 Εικ. 3. Η αγία εικονίζεται να συνοµιλεί µε ηγεµ να (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 3. The saint is depicted talking to a sovereign (Detail fig. 1). Εικ. 4. Στρατιώτες τοποθετο ν στην κεφαλή της αγίας πυρακτωµένη περικεφαλαία (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 4. Soldiers plocce a glowing helmet on the saint s head (Detail fig. 1).

28 86 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 5. Η αγία στη φυλακή (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 5. The saint in prison (Detail fig. 1). Εικ. 6. Η αγία συνοµιλεί µε δε τερο ηγε- µ να (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 6. The saint is talking to a second sovereign (Detail fig. 1).

29 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 87 Εικ. 7. Στρατιώτες κρεµο ν την αγία απ τις τρίχες της κεφαλής της (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 7. Soldiers hang the saint from the hairs of her head (Detail fig. 1).

30 88 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 8. Στρατιώτες χτυπο ν την αγία µε βο νευρα (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 8. Soldiers hit the saint with whips (Detail fig. 1). Εικ. 9. Η αγία στη φυλακή, που εµφανίζεται ο Χριστ ς µε αγγέλους (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 9. The saint in prison, where Jesus Christ appears with his angels (Detail fig. 1).

31 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 89 Εικ. 10. Η αγία συνοµιλεί µε τρίτο ηγε- µ να (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 10. The saint is talking to a third sovereign (Detail fig. 1). Εικ. 11. Η αγία προσε χεται (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 11. The saint is praying (Detail fig. 1).

32 90 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 12. Ο αποκεφαλισµ ς της αγίας (Λεπτοµέρεια εικ. 1). Fig. 12. The decapitation of the saint (Detail fig. 1).

33 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 91 Εικ. 13. Η αγία Παρασκευή µε σκηνές του βίου της. ε τερο τέταρτο 16ου αι. Συλλογή Βελιµέζη. Fig. 13. Saint Paraskevi with scenes from her life. Second half of the 16th century. Velimezi Collection. Εικ. 14. Εικ να της αγίας Παρασκευής, πιθαν έργο του Πέτρου Β σσου του Σκευοφυλάκιο του ναο της Αγίας Μα ρας. Fig. 14. Icon of saint Paraskevi, probable work of Petros Vossos, Vestry of the Saint Mavra s Church.

34 92 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 15. Η αγία Παρασκευή. Έργο του Πέτρου Β σσου του Να ς Αγίας Παρασκευής στο Μπελο σι (Κυψέλη). Fig. 15. Saint Paraskevi. Work of Petros Vossos, Saint Paraskevi s church in Belussi (Kipseli).

35 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 93 Εικ. 16. Αχρίδα, να ς Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, τέλος 14ου αι. (Σχέδιο απ Κουκιάρη). Fig. 16. Ochrida, Saint Konstantine and Eleni s church, late 14th century (Drawing by Koukiaris).

36 94 Παρασκευή X. Παπαδηµητρίου Εικ. 17. Η αγία Παρασκευή Εκκλησιαστικ Μουσείο Σερρών. Fig. 17. Saint Paraskevi Ecclesiastical Museum of Serres.

37 Σ νθετη εικ να της αγ. Παρασκευής 95 Εικ. 18. Η αγία Παρασκευή. Τέλος 18ου αι. Ιδιωτική συλλογή στην Ελβετία. Fig. 18. Saint Paraskevi. Late 18th century. Private collection in Switzerland. Εικ. 19. Εικ να της αγίας Παρασκευής. Αρχές 19ου αι. Κοιµητηριακ ς να ς Αγίας Παρασκευής Θεσσαλονίκης. Fig. 19. Saint Paraskevi. Early 19th century. Cemeterial church of Saint Paraskevi in Thessaloniki.

ΣΥΝΘΕΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

ΣΥΝΘΕΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ ΣΥΝΘΕΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ Στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Σιάτιστας φυλάσσεται φορητή εικόνα της αγίας Παρασκευής, η οποία συντίθεται

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014 Άγιος Νικόλαος με τρεις σκηνές θαυμάτων του Συλλογή Μητροπολιτικού Μεγάρου Ιωαννίνων Προέλευση: Μονή Ελεούσας Νήσου Ιωαννίνων Διαστάσεις 0,92 Χ 0,62μ 1500 Εικόνα με πλαίσιο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου 18/05/2019 Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου / Ιερές Μονές Η μο νή του Με γά λου Με τε ώ ρου δι α μόρ φω σε μί α σει ρά α πό πε ρι κα λείς μου σεια κούς χώ ρους, για την α

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ Στό χος του Ο λο κλη ρω μέ νου Προ γράμ μα τος για τη βιώ σι μη α νά πτυ ξη της Πίν δου εί ναι η δια μόρ φω ση συν θη κών α ει φό ρου α νά πτυ ξης της ο ρει νής πε ριο χής, με τη δη

Διαβάστε περισσότερα

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη.

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Κυ ρι ε ε λε η σον Ἦχος Πα Α µην Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι ον Ἕτερον. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ υ ρι ι ον 1 ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΝΕΓΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Λάρισα, 5/9/2018 Αρ. πρωτ.: 2223 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Η Διοικουb σα Επιτροπηb του ΤΕΕ Τμηb ματος Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας, εbχοντας υπ οb ψιν τις διαταb ξεις του Π.Δ. 715/1979

Διαβάστε περισσότερα

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ... 21 ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ 1 o Η ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1 Η Α λιεί α ως Οι κο νο μι κή ρα στη ριό τη τα...25 1.2 Η Κοι νο τι κή Α λιευ τι κή Πο λι τι κή...28

Διαβάστε περισσότερα

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.

1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ»

ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΑΘΗΝΑ 2012 ΕΡΓΟ: ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΕΚΠΟΝΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο Ἐκλογή ἀργοσύντοµος εἰς τὴν Ἁγίν Κυρικήν, κὶ εἰς ἑτέρς Γυνίκς Μάρτυρς. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Ἦχος Νη ε Κ ι δυ υ υ υ ν µι ις Α λ λη λου ου ου ι ι ι ι ο Θε ος η η µων κ τ φυ γη η κι δυ υ υ ν µις βο η θο

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ- ΠΑΛΑΙΧΩΡΙ Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος είναι ένα μικρό παρεκκλήσι που χτίστηκε στις αρχές

Διαβάστε περισσότερα

anjologion ellhnikwn grammatoseirwn

anjologion ellhnikwn grammatoseirwn anjologion ellhnikwn grammatoseirwn Απλ µονοτυπικ Λειψίας µονοτυπικ εκαεξάρια τ ς κάσας εκαεξάρια Λειψίας τ ς κάσας Πελασγικ µονοτυπικ Αττικ µονοτυπικ Εκδ σεων «Μπ λ Λ τρ» Μα ρα 486 µονοτυπικ Μπεκκεριάνα

Διαβάστε περισσότερα

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε Ἦχος Νη α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε στη η και ε πι κα α θε ε ε ε δρα α λοι οι µων ου ουκ ε ε κα θι ι σε ε ε

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 183 / 198 Ταιρια σματα (Matchings) Ταίριασμα: Ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ 09.00 -.00 5 ZE MI WA 0 0 0 9 0,95 9 ΑΓ ΓΕ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 95 ΑΔ ΡΟ ΙΩ 0 0 0 0 0 0 97 ΑΙ ΚΩ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 5 507 ΑΛ ΕΥ ΤΖ 0 0 0 0 0 0 6 99 ΑΝ ΟΡ ΚΩ 7 5 0 0 0,65 7 95 ΑΝ ΙΩ ΟΡ 9 9 9 6

Διαβάστε περισσότερα

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν.

>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν. . ίέ ι;κ ί ν. f >.. - i V. ;ΐ \ i i ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ 026000265336 i- ψ,. Ϊ 1». ί 1 ι ] Iτ I V.. ' ν' ;. V! 1 ] * /.. > ' > : ' >7' ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΚΑΤΣΕΛΑΚΗ JJ Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ Υ Μ ΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίον XAE 4 ( ), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Γεωργίου Α. Σωτηρίου ( ) Σελ Ανδρέας ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑ 1966

Δελτίον XAE 4 ( ), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Γεωργίου Α. Σωτηρίου ( ) Σελ Ανδρέας ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑ 1966 Μία τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του ΙΑ αιώνος, εις τον ναόν του Αγίου Νικολάου της Στέγης (Κακοπετριά, Κύπρος).(Σημείωμα εις μνήμην του αειμνήστου Καθηγητού Γεωργίου Α. Σωτηρίου) (πίν. 75-76)

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΕΡ ΓΑ ΤO ΤΕ ΧΝΙ ΤΩΩΝ ΕΡ ΓO ΣΤΑ ΣΙ ΩΩΝ ΤΣΙ ΜΕ ΝΤO ΛΙ ΘΩΩΝ, ΤΣΙ

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία. Μάθημα 3

Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία. Μάθημα 3 Σύμβολα και σχεδιαστικά στοιχεία Μάθημα 3 Τα αρχιτεκτονικά σύμβολα αποτελούν μια διεθνή, συγκεκριμένη και απλή γλώσσα. Είναι προορισμένα να γίνονται κατανοητά από τον καθένα, ακόμα και από μη ειδικούς.

Διαβάστε περισσότερα

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού 5 Νοεμβρίου 2017 Τα αντικείμενα μικροτεχνίας μουσείου της βιβλιοθήκης Βατικανού Πολιτισμός / Ζωγραφική & Εικαστικές Τέχνες Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογίας Α.Π.Θ. Η συλλογή αντικειμένων

Διαβάστε περισσότερα

Η Αγία Σοφία και οι κόρες της Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη

Η Αγία Σοφία και οι κόρες της Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη Η Αγία Σοφία και οι κόρες της Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη Βίος της Αγίας Σοφίας Η Αγία Σοφία έζησε την εποχή που βασίλευε ο ειδωλολάτρης αυτοκράτορας Ανδριανός, περίπου το 117-138 μ.χ. Προερχόταν από μια πόλη

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο Αγιογράφος Ραλλού Λιόλιου Κούση Βυζαντινές Εικόνες Οι βυζαντινές εικόνες είναι ιεροί πνευματικοί θησαυροί του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Η βυζαντινή ζωγραφική είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚΑ ΘΗ ΓΗ ΤΩΩΝ ΦΡO ΝΤΙ ΣΤΗ ΡΙ ΩΩΝ ΞΕ ΝΩΩΝ ΓΛΩΩΣ ΣΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α.

Διαβάστε περισσότερα

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια Ηγούμενος Χρυσορρογατίσσης Διονύσιος Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΗΜΑΤΟΥ Διόρθωση ανακρίβειας που προήλθε από παρεξήγηση Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια που αναφέρεται στο βιβλίο της Μαρίνας

Διαβάστε περισσότερα

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Επιμέλεια έκθεσης Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νίκος Μπονόβας Mε την περιοδική έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας):

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Γι αυτό και εμείς, ενωμένοι με τους Αγγέλους και τους αγίους, διακηρύττουμε τη δόξα σου αναφωνώντας και λέγοντας (ψάλλοντας): ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ 99. Παρ ότι η δεύτερη ευχή είναι συγκροτημένη με το προοίμιό της, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με άλλα προοίμια, ιδιαίτερα με εκείνα που σε περίληψη περιγράφουν το Μυστήριο της Σωτηρίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Ο Λάζαρος ήταν στενός φίλος του Χριστού. Κατοικούσε στη Βηθανία, 3 χλμ. περίπου ανατολικά της Ιερουσαλήμ και οι αδελφές του Μάρθα και Μαρία φιλοξένησαν

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου

Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου Τάσος ΜΑΡΓΑΡΙΤΩΦ Δελτίον XAE 1 (1959), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Νίκου Βέη (1883-1958) Σελ. 144-148 ΑΘΗΝΑ 1960 ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

1.ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ. Μουσείο της Ακρόπολης

1.ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ. Μουσείο της Ακρόπολης ΠΡΟΤΥΠΟΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟΙΩΝΙ ΕΙΟΥ ΙΩΝΙ ΕΙΟΥΣΧΟΛΗΣ ΟΜΙΛΟΣ: Πάµε Μουσείο ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: : 2013-14 14 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Παραράς Ι. ΗΜΙΟΥΡΓΟΙ: Καπιζιώνη Σπυριδούλα Χατζηφούντα Μαριάννα Χιώτη

Διαβάστε περισσότερα

«Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» Η λιτάνευση των Βαΐων στα Ιεροσόλυμα (ΒΙΝΤΕΟ -ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)

«Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» Η λιτάνευση των Βαΐων στα Ιεροσόλυμα (ΒΙΝΤΕΟ -ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ) 20/04/2019 «Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» Η λιτάνευση των Βαΐων στα Ιεροσόλυμα (ΒΙΝΤΕΟ -ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ) Πατριαρχεία / Πατριαρχείο Ιεροσολύμων Ένα έθιμο που κρατάει από την εποχή της Αγίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ο Ναός της Παναγίας Ελεούσας Ποδύθου, ανήκει στη μεταβυζαντινή περίοδο και κτίστηκε στις αρχές του 16 ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

Η πρώτη οπτική επαφή με τα Αμπελάκια δίνει στον ταξιδιώτη την εντύπωση ότι αυτό το χωριό διαφέρει από τα άλλα... και όντως αυτό συμβαίνει.

Η πρώτη οπτική επαφή με τα Αμπελάκια δίνει στον ταξιδιώτη την εντύπωση ότι αυτό το χωριό διαφέρει από τα άλλα... και όντως αυτό συμβαίνει. Πέντε χιλιόμετρα από τα στενά των Τεμπών, ανηφορίζοντας κανείς μπορεί να δει να ξεπροβάλουν τα Αμπελάκια Λάρισας, η Ιστορική Κοινότητα των Αμπελακίων όπως έχει επικρατήσει. Βρίσκεται στους πρόποδες του

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο.

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ. Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. 107. Ο Κύριος να είναι μαζί σας. Και με το πνεύμα σου. ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ Ας υψώσουμε τις καρδιές μας. Είναι στραμμένες προς τον Κύριο. Ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο τον Θεό μας. Άξιο και δίκαιο. Ακολουθεί το

Διαβάστε περισσότερα

(2001/304/ΕΚ) (ΕΕ L 104 της , σ. 6)

(2001/304/ΕΚ) (ΕΕ L 104 της , σ. 6) 2001D0304 EL 03.05.2001 001.001 1 Το έγγραφο αυτ συνιστά βοήθηµα τεκµηρίωσης και δεν δεσµε ει τα κοινοτικά ργανα "B ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 11ης Απριλίου 2001 για τη σήµανση και χρήση ορισµένων ζωικών

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο)

Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο) 21/04/2019 Αποστολή Ιερουσαλήμ: Από εδώ ο Ιησούς ξεκίνησε την πορεία του για την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ. (δείτε το βίντεο) / Επιρότητα Από την Βηθφαγή ένα χωριό κοντά στο Όρος των Ελαιών ο Χριστός

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ... 19 1. Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ... 19 1.1. Γε νι κά... 19 1.2. Η καλ λιέρ γεια του βαμ βα κιού στην Ελ λά

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά)

Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) 28/01/2019 Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) / Επικαιρότητα Tα ψηφιδωτά αποτελούν είδος της εικονιστικής τέχνης που καλλιεργείται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάς Ζωγράφου Πύργος Χελανδαρίου Πύργος Καρακάλλου Πύργος Σταυρονικήτα Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Κιόσκι Κιόσκι Αγίου Παύλου Ι.Μ. Διονυσίου,

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα,

Διαβάστε περισσότερα

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987.

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987. Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (14501830), τ. 1, Αθήνα 1987. Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος, Εικόνες της Κέρκυρας, Αθήνα 1990. Κερκυραίοι ζωγράφοι: 19ος20ος αι., επιμ. Αθ. Χρήστου, Κέρκυρα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Σύντομο ιστορικό Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Παραλιμνίου Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου διαδέχθηκε το 19 ο αιώνα ένα παλαιότερο βυζαντινό ναό. Βρίσκεται στο κέντρο του

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη Νάγια Οικονομίδου 2014-2015 1 Περιεχόμενα Πρόλογος...3 1. Γνωρίσματα Κυκλαδικής Τέχνης...4 Πτυόσχημα ειδώλια.5 Βιολόσχημα ειδώλια 6

Διαβάστε περισσότερα

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας

Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό μνημείο της Αθήνας ΥΠΟΥΡΓΕΊΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΎ ΓΕΝΙΚΉ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΉΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΉΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΆΣ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΊΩΝ/ΤΜΉΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ Αναζητώντας το Δέντρο της Ζωής σ ένα βυζαντινό

Διαβάστε περισσότερα

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους.

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους. Προς το Ναϊσκο του Θεού τη μεγάλη Ιερή Πομπή ο Άγιος Πατέρας οδηγεί Πλαισιωμένος Από Κληρικούς όλων των βαθμίδων Από Εκπροσώπους της Πολιτείας Από Αντιπροσωπείες 1 / 16 Ιδρυμάτων και Φορέων Ακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

VAGONETTO. Ωρες: 09:00 17:00. t: (+30) e: w: Kρατήσεις: Fokis Mining Park Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας

VAGONETTO. Ωρες: 09:00 17:00. t: (+30) e: w:  Kρατήσεις: Fokis Mining Park Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας VAGONETTO Fokis Mining Park Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας Ωρες: 09:00 17:00 Kρατήσεις: t: (+30) 2265 078819 e: info@vagonetto.gr w: www.vagonetto.gr 5 1 o χ λ μ Ε. Ο. Λ α μ ί α ς Ά μ φ ι σ σ α ς Τ. Κ. 3 3

Διαβάστε περισσότερα

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους]

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους] ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ Η Χριστιανική Ζωγραφική διαιρείται συνήθως σε τρεις μεγάλες περιόδους Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [330-1453] και Γ. Μεταβυζαντινή

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος. για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB)

Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος. για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB) Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB) ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ χορηγία της Πολιτιστικής Eταιρείας Αθηνών, Poeta (fb: Poeta Politistiki) Αθήνα 017 Εκδόσεις Πολιτιστική Εταιρεία Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα είναι µια έντονη διαµαρτυρία εναντίον του πολέµου και της καταστροφής που αυτός σπέρνει. Τα µήνυµα που θέλει να

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος. Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα. Αθήνα, Απρίλιος 2001

Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος. Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα. Αθήνα, Απρίλιος 2001 Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών του Μαθήµατος Α Τάξη 1 ου Κύκλου Τ.Ε.Ε. 2 ώρες /εβδοµάδα Αθήνα, Απρίλιος 2001 Σελίδα 1 από 8 Μάθηµα: «Ιστορία Ενδυµασίας Ι». Α. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Το µάθηµα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 23 / 47 Βαθμοι Κορυφω ν Βαθμός κορυφής: d G (v) =

Διαβάστε περισσότερα

Σχολ. έτος Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Γιάννης Ανθόπουλος, Εργασία στην Ιστορία

Σχολ. έτος Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Γιάννης Ανθόπουλος, Εργασία στην Ιστορία Σχολ. έτος 2014-15 Λεονάρντο Ντα Βίντσι Γιάννης Ανθόπουλος, Β1 Εργασία στην Ιστορία Σχολ. έτος 2014-15 1 2 Leonardo da Vinci Ο Da Vinci γεννήθηκε στο Βίντσι της Ιταλίας στις 15 Απριλίου του 1452. Το πλήρες

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικό μέρος Πρόλο γος της Ελ λη νι κής Έκ δο σης...11 Κλιμάκωση των Βημάτων για Επιτυχία στο Ποδόσφαιρο...12 Ôï Ü èëç ìá του Ποδοσφαίρου...13 Το Γήπε δο του Πο δο σφαίρου...15 Εξοπλισμός...16

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Ο Ιουστινιανός και η συνοδεία του : ψηφιδωτό από τον Άγιο Βιτάλιο της Ραβέννας 1 Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟΤΟΥ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ Στα χρόνια του Ιουστινιανού κατασκευάστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ. ΘΕΜΑ: «Προκήρυξη πλήρωσης θέσεων Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων και Προϊσταμένων Δημοτικών Σχολείων Π.Ε. Καρδίτσας»

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ. ΘΕΜΑ: «Προκήρυξη πλήρωσης θέσεων Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων και Προϊσταμένων Δημοτικών Σχολείων Π.Ε. Καρδίτσας» ΛΛΗ Ι Η ΔΗΜΟ Ρ Ι ΥΠΟΥΡ ΙΟ Π ΙΔ Ι Σ Ρ Υ Σ Ι ΘΡΗΣ ΥΜ Ω Π ΡΙ Ρ Ι Η ΔΙ ΥΘΥ ΣΗ Π/ΘΜΙ Σ & Δ ΘΜΙ Σ Π ΙΔ ΥΣΗΣ Θ ΣΣ ΛΙ Σ ΔΙ ΥΘΥ ΣΗ Π ΘΜΙ Σ Π ΙΔ ΥΣΗΣ ΡΔΙ Σ Σ ΜΗΜ Π ΙΔ Υ Ι Ω Θ Μ Ω χ Δ νση : Πλ σ ή Πόλη : 43132 ί

Διαβάστε περισσότερα

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους 20/04/2019 Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους / Ορθόδοξες Προβολές Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία

Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Οι εικόνες της Ανάστασης στην Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία Η γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου είναι η σημαντικότερη, η λαμπρότερη, η πιο χαρούμενη μέρα μέσα στον εορταστικό κύκλο της Χριστιανοσύνης. Και

Διαβάστε περισσότερα

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου)

(Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Εν αρχή ην ο Λόγος. (Εξήγηση του τίτλου και της εικόνας που επέλεξα για το ιστολόγιό μου) Στις νωπογραφίες της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα φαίνεται να απεικονίζονται μέρη του ανθρώπινου σώματος, όπως ο εγκέφαλος,

Διαβάστε περισσότερα

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης BYZANTINH TEXNH:AΡXITEKTONIKH kαι ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ H Βυζαντινή αρχιτεκτονική και ως αναπόσπαστο τμήμα της η ζωγραφική: - Ψηφιδωτή και νωπογραφία- νοείται η τέχνη που γεννήθηκε και ήκμασε μεταξύ 4ου και 15ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 168 / 182 Χρωματισμοι Γραφημα των Χρωματισμο ς Κορυφω

Διαβάστε περισσότερα

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ.

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ. ΞΕ ΝΩ ΝΕΣ Οι ξε νώ νες λει τουρ γούν µε σκο πό την προ σω ρι νή διαµονή, κυ ρί ως των νε ο το ποθε τη µέ νων Μον. Αξ κών - Αν θστών και των µε λών των οικο γε νειών τους που τυ χόν τους συ νο δεύ ουν µέ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΥΛΩΝΑΣ

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΥΛΩΝΑΣ Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΥΛΩΝΑΣ Σύντοµο Ιστορικό Του Αµβροσίου Καρατζά Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Αυλώνας είναι χτισµένος στο κέντρο του χωριού, πλαισιωµένος από τον αιωνόβιο πλάτανο και δεσπόζει

Διαβάστε περισσότερα

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο ΧΕΡΟΥΒΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΙΝΩΝΙΟ Λ. Β Χερουβικόν σε ἦχο πλ. β. Ἐπιλογές Ἦχος Μ Α µη η η η ην Οι τ Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ. Των μετόχων της Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία. Σε Τακτική Γενική Συνέλευση

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ. Των μετόχων της Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία. Σε Τακτική Γενική Συνέλευση ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Των μετόχων της Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία «AUTOGLASSSERVICE ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΜΠΟΡΙΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ, ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ &ΑΞΕΣΟΥΑΡ ΟΧΗΜΑΤΩΝ &ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ». ΑΡ. Γ.Ε.Μ.Η.

Διαβάστε περισσότερα

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών

Διαβάστε περισσότερα

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ

Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ Η Βασιλική της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ ένα από τα πλέον σημαντικά και δημοφιλή προσκυνήματα για όλους τους Χριστιανούς από κάθε γωνιά της γης. Μαθητής : Μιχαλόπουλος Πέτρος 3ο Γυμνάσιο Κοζάνης Τάξη: Α Γυμνασίου-Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

À ª. π ø º πƒ. À ƒ º πƒ. ª º πƒ. ƒø π ø º πƒ. µπ º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 5 ÎÂÊ Ï ÈÔ 8 ÎÂÊ Ï ÈÔ 9 ÎÂÊ Ï ÈÔ 6 ÎÂÊ Ï ÈÔ 10 ÎÂÊ Ï ÈÔ 7

À ª. π ø º πƒ. À ƒ º πƒ. ª º πƒ. ƒø π ø º πƒ. µπ º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 5 ÎÂÊ Ï ÈÔ 8 ÎÂÊ Ï ÈÔ 9 ÎÂÊ Ï ÈÔ 6 ÎÂÊ Ï ÈÔ 10 ÎÂÊ Ï ÈÔ 7 ª ƒ ƒπ À ª ÎÂÊ Ï ÈÔ 5 π ø º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 6 ª º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 7 π º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 8 À ƒ º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 9 µπ º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 10 ƒø π ø º πƒ ÎÂÊ Ï ÈÔ 5 π ø º πƒ ƒ π Ã O ª ÛÙ Ì Ù Î È appleôû ÛÙ Ì Ù 117 115 º π 5

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Είναι η τέχνη της απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών Είναι η ζωγραφική παράσταση θρησκευτικών

Διαβάστε περισσότερα

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚOΙ ΝΩΩ ΝΙ ΚΩΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης

3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης 3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης Σύγχρονη Συνάντηση με την Παράδοση Ομαδική Εργασία Μνημειακού Χαρακτήρα Ομάδα 1 Γυμνάσιο Χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή ξυλογλυπτική,

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 10η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 10η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 0η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 05 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 0η Δια λεξη Φεβρουα ριος 05 99 / 0 Χρωματισμο ς Ακμω ν k-χρωματισμός ακμών: Η ανα

Διαβάστε περισσότερα

ψ Ρ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ -N^ ->5^ **' ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ

ψ Ρ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ -N^ ->5^ **' ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ ψ Ρ ' '.'."» *?' Ρ -N^ ->5^ ι"*** **' "HSf % ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ Το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων

Διαβάστε περισσότερα

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων

Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων από την H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΙΝΑ «Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΣΙΝΑ είναι ένα Ελληνορθόδοξον Χριστιανικόν μοναστικόν κέντρον με αδιάκοπον πνευματική ζωήν δεκαεπτά αιώνων. Η ασκητική

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ:

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ: Η Αικατερίνη είχε κάλλος και ομορφιά ασύγκριτη. Η μητέρα της και οι συγγενείς της την πίεζαν συνεχώς να παντρευτεί, για να μην φύγουν από τα χέρια τους

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου

του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου του Αριστείδη Βικέτου, δημοσιογράφου Λαμπρή, αλλά και συνάμα λιτή ήταν η Ακολουθία στην γυναικεία Μονή Αγίου Νικολάου Ορούντας, που τελέστηκε το Σάββατο της Διακαινησιμού προεξάρχοντος του Μητροπολίτη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΙΓΑΔΙΚΟΤ-ΟΡΙΑ-ΤΝΕΧΕΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΙΓΑΔΙΚΟΤ-ΟΡΙΑ-ΤΝΕΧΕΙΑ (ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΑΚΗΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΣΗΝ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ ΣΗ Ε.Μ.Ε) ΑΚΗΗ 1 Έςτω ςυνεήσ ςυνάρτηςη :RR, με (0)=2 η οποία ικανοποιεί τη ςέςη ( ) 4 = 6 ια κά ε R α) Να βρείτε τισ τιμέσ (2) και (-2) β) Να απο είξετε τι υπάρει

Διαβάστε περισσότερα

Οδοιπορικό στο ιερό Προσκύνημα της Χιοπολίτιδας Αγίας Μαρκέλλας

Οδοιπορικό στο ιερό Προσκύνημα της Χιοπολίτιδας Αγίας Μαρκέλλας 22/07/2019 Οδοιπορικό στο ιερό Προσκύνημα της Χιοπολίτιδας Αγίας Μαρκέλλας / Ιερές Μονές Στο κεφαλοχώρι της Βολισσού σε γραφική ακρογιαλιά βρίσκεται το κτιριακό συγκρότημα του ιερού Προσκυνήματος της Χιοπολίτιδας

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα