ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «OI ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ ΑΠΟ ΤΟ 1979 ΕΩΣ ΤΟ 2000.

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ TMHMA ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΟΡΟΥ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «OI ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ ΑΠΟ ΤΟ 1979 ΕΩΣ ΤΟ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ» Μικελάτου Ελευθερία Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Καθηγήτρια Κουτσούμπα Μαρία ΙΟΥΛΙΟΣ 2020

2 Copyright Μικελάτου Ελευθερία Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εθνικής Αντιστάσεως 41, , Δάφνη, Αθήνα ii

3 OI ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ ΑΠΟ ΤΟ 1979 ΕΩΣ ΤΟ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Περίληψη Η εκπόνηση πτυχιακών εργασιών στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα συνιστά μια σημαντική παράμετρο της ακαδημαϊκής και ερευνητικής διαδικασίας συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του εκάστοτε γνωστικού αντικειμένου. Στη βάση αυτή, η εκπόνηση πτυχιακών εργασιών στο πλαίσιο της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) είναι πολύ σημαντική για τη διάσωση του ελληνικού παραδοσιακού χορού. Σημαντικό στοιχείο προς την κατεύθυνση αυτή συνιστά η αρχειοθέτησή τους. Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι οι πτυχιακές εργασίες της συγκεκριμένης Ειδίκευσης δεν έχουν αρχειοθετηθεί, πόσο μάλλον ταξινομηθεί για το χρονικό διάστημα πριν από το Ειδικότερα, αν και ο ελληνικός παραδοσιακός χορός λειτουργεί ως Ειδίκευση από το , έκτοτε έχει εκπονηθεί μόνο μία αρχειοθέτησης πτυχιακών εργασιών (για το χρονικό διάστημα ). Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει αυτή η εργασία. Σκοπός λοιπόν της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή και ταξινόμηση των πτυχιακών εργασιών της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» της ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ για το χρονικό διάστημα μέσω της αρχειακής ς. Ο συνολικός αριθμός των ευρεθέντων πτυχιακών εργασιών ανήλθε στις 384. Οι πτυχιακές αυτές εργασίες ταξινομήθηκαν ανάλογα με τα ακαδημαϊκό έτος εκπόνησής τους, τη μέθοδο ς, το είδος ς (βασική ή εφαρμοσμένη) και τη γεωγραφική περιφέρεια, αν αυτή υπήρχε. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι 304 πτυχιακές εργασίες αποτελούν βασική, ενώ η εθνογραφική μέθοδος ς χρησιμοποιήθηκε στις περισσότερες πτυχιακές εργασίες (149). Επιπλέον, το 1983, έτος που σχετίζεται με την ανωτατοποίηση της Σχολής, ήταν το έτος που εκπονήθηκαν οι περισσότερες πτυχιακές εργασίες (30). Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τις 384 ανευρεθείσες πτυχιακές εργασίες, οι 154 πτυχιακές εργασίες δεν είχαν το έτος εκπόνησής τους. Τέλος, η γεωγραφική περιοχή που εμφανίζει τον μεγαλύτερο αριθμό πτυχιακών εργασιών είναι αυτή της iii

4 Ηπείρου (42). Καταληκτικά, στο χρονικό αυτό διάστημα των 21 χρόνων ( ) διαπιστώνεται ότι όλες αυτές οι ανευρεθείσες πτυχιακές εργασίες αποτελούν σημαντικό έργο, το οποίο δίνει ερεθίσματα για περαιτέρω. Λέξεις κλειδιά: εκπόνηση πτυχιακών εργασιών, καταγραφή, ταξινόμηση, αρχειοθέτηση iv

5 THE UNDERGRADUATE THESIS OF GREEK TRADITIONAL DANCE SPECIALTY OF SPESS OF THE NKUA FROM 1979 TO ARCHIVAL RESEARCH. Mikelatou Eleftheria School of Physical Education and Sports Science National and Kapodistrian University of Athens Abstract The elaboration of undergraduate thesis in Universities is an important factor of the academic and researcher process, which contributes to the development of each subject. On this basis, the elaboration of undergraduate thesis in the context of «Greek Traditional Dance» Specialty of School of Physical Education and Sports Science (PESS) of the National and Kapodistrian University of Athens (NKUA), is very important for the preservation of Greek Traditional Dance. To this direction, the archiving of these undergraduate thesis is an important element. From the bibliography review, it was ascertained that the undergraduate thesis of this Specialty had neither been archived nor sorted for the time period before Specifically, even if the Greek traditional dance has been characterised as Specialty since , only one more archival research has been elaborated since then (specifically about the research of undergraduate thesis for the period time between ). The following undergraduate thesis aim, is to fill this gap. The aim of that project is the classification and registration of undergraduate thesis of «Greek Traditional Dance» Specialty, of PESS of NKUA for the time period between 1979 to 2000 via archival research. The total number found for these undergraduate thesis comes up to 384. These undergraduate thesis was categorized based on the academic year, research method, research types (basic or applied) and the geographical place if it existed. The results proved that the 304 undergraduate thesis consist of basic research and the ethnographical method of research was the most used (149). Also, in the year 1983, which is related to the upgrading of the department, most of the undergraduate thesis were written (30). However, from the 384 undergraduate thesis found, among the 154 undergraduate thesis, the year of their elaboration wasn t indicated. Finally, the geographical place which has the most undergraduate thesis (42) was the so-called v

6 Epirus region of Greece. Finally, in the 21year time period ( ) it was ascertained that all the undergraduate thesis found, consist of important work, and all that gives incentives for further research. Key words: elaboration of undergraduate thesis, registration, classification, archiving vi

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περίληψη στην ελληνική γλώσσα iii Περίληψη στην αγγλική γλώσσα (Abstract).v Πίνακας Περιεχομένων vii Κατάλογος πινάκων.viii Κατάλογος γραφημάτων...viii I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος Σκοπός Σημασία της ς Περιορισμοί της ς Δομή της εργασίας...4 ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στην Ελλάδα Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στη ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ 7 ΙΙΙ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» της ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ από το Ταξινόμηση πτυχιακών εργασιών..41 V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ.82 vii

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.2. Κύρια χαρακτηριστικά πρώτης και δεύτερης ύπαρξης του χορού..8 Πίνακας 4.1. Πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» Σ.Ε.Φ.Α.Α. Ε.Κ.Π.Α από το 1979 έως το Πίνακας 4.2. Ταξινόμηση πτυχιακών εργασιών της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός χορός» Σ.Ε.Φ.Α.Α. Ε.Κ.Π.Α. από το 1979 έως το 2000 με βάση το είδος και τη μέθοδο ς..42 Πίνακας 4.3. Ακαδημαϊκά έτη εκπόνησης πτυχιακών..73 Πίνακας 4.4. Μέθοδος ς προσέγγισης θέματος πτυχιακών εργασιών..75 Πίνακας 4.5. Είδος ς...76 Πίνακας 4.6. Επιλογή γεωγραφικής περιφέρειας σύμφωνα με της προτιμήσεις των φοιτητών...78 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 4.1. Αριθμός πτυχιακών εργασιών ανά ακαδημαϊκό έτος.74 Γράφημα 4.2. Πτυχιακές εργασίες με βάση τη μέθοδο ς των φοιτητών. 76 Γράφημα 4.3. Πτυχιακές εργασίες με βάση το είδος της ς 77 Γράφημα 4.4. Πτυχιακές εργασίες με βάση τη προτίμηση γεωγραφικής περιφέρειας...79 viii

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος Η έννοια της παράδοσης και, ως εκ τούτου και του παραδοσιακού χορού, ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς παραπέμπει στο παρελθόν και, ως μέρος του εκάστοτε πολιτισμού, προστατεύονται και διατηρούνται στην πορεία του χρόνου (Δήμας, 2010). Ποιοι είναι όμως οι φορείς που καθορίζουν τη διάσωση αυτών των πολιτιστικών στοιχείων και συγκεκριμένα του ελληνικού παραδοσιακού χορού στο πέρασμα του χρόνου; Πέρα από την ύπαρξη πολιτιστικών και χορευτικών συλλόγων, ένας σημαντικός φορέας είναι το πανεπιστήμιο. Ειδικότερα, στη χώρα μας, στο πλαίσιο των Σχολών/Τμημάτων Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ/ΤΕΦΑΑ) των πανεπιστημίων λειτουργούν οι Ειδικεύσεις «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός». Μια από αυτές λειτουργεί στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Ειδίκευσης οι φοιτητές είναι υποχρεωμένοι, σύμφωνα με το Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών (Οδηγός ΠΠΣ, ), να εκπονήσουν πτυχιακή εργασία. Οι πτυχιακές αυτές εργασίες είναι πολύ σημαντικά αρχεία για τη διατήρηση και διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας όσον αφορά το αντικείμενο του ελληνικού παραδοσιακού χορού. Έχοντας ολοκληρώσει την Ειδίκευση «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» κατά το ακαδημαϊκό έτος , αλλά και λόγω της πολυετούς μου ενασχόλησης με τον παραδοσιακό χορό ως μέλος σε διάφορα χορευτικά και πολιτιστικά σωματεία, ήταν αναμενόμενο να εκπονήσω τη πτυχιακή μου εργασία στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. Την ιδέα για το θέμα της πτυχιακής μου έδωσε η καθηγήτριά μου κ. Κουτσούμπα Μαρία, και, συγκεκριμένα, η πτυχιακή μου εργασία να αποτελέσει συνέχεια προηγούμενης πτυχιακής εργασίας της απόφοιτης πλέον Χίλντεγκαρντ-Ζωής Ούτση-Δημητριάδη με θέμα «Οι πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός του ΤΕΦΑΑ ΕΚΠΑ. Αρχειακή» (2015). Στην προαναφερθείσα πτυχιακή αυτή είχαν καταγραφεί 1

10 και ταξινομηθεί οι πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» για το χρονικό διάστημα 2000 έως Η ιδέα λοιπόν για την παρούσα πτυχιακή ήταν η καταγραφή και ταξινόμηση των πτυχιακών εργασιών για πριν από το 2000 διάστημα και, συγκεκριμένα, για το διάστημα 1979 έως και 2000 καθώς η συγκεκριμένη διαδικασία δεν είχε διεξαχθεί για το πριν από το Η ιδέα μου άρεσε καθώς έτσι θα δινόταν η δυνατότητα πλήρους καταγραφής και ταξινόμησης όλων των ευρεθέντων πτυχιακών εργασιών που συγγράφηκαν το διάστημα των 36 χρόνων, από το 1979 έως το Πλέον, θα είναι πιο εύκολη η αναζήτηση διαφόρων θεμάτων για τον ελληνικό παραδοσιακό χορό που έχουν μελετηθεί από τους φοιτητές της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» της ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ όχι μόνο από τους επόμενους φοιτητές, αλλά και από κάθε ενδιαφερόμενο Σκοπός Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή και η ταξινόμηση των πτυχιακών εργασιών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ειδίκευση «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» (πρώην Ειδικότητα και Κύκλος) της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) κατά το χρονικό διάστημα 1979 έως και Σημασία της ς Η πραγματοποίηση αυτής της εργασίας σκοπεύει στην καλύτερη οργάνωση των πτυχιακών εργασιών της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός», οι οποίες αποτελούν πολύ σημαντικά και χρήσιμα έγγραφα και εργαλεία ς για το αντικείμενο του ελληνικού παραδοσιακού χορού, τόσο για τους φοιτητές της Ειδίκευσης όσο και για τους υπόλοιπους ερευνητές. Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία έχει πολύ μεγάλη σημασία και σημαντικότητα όσον αφορά το αντικείμενο του ελληνικού παραδοσιακού χορού εντός και εκτός του πλαισίου της ΣΕΦΑΑ. 2

11 Αρχικά, η παρούσα πτυχιακή εργασία (αρχειοθέτηση πτυχιακών από το ) αποτελεί επακόλουθη της πτυχιακής εργασίας απόφοιτης ΤΕΦΑΑ Αθηνών με θέμα αυτής την αρχειοθέτηση των πτυχιακών εργασιών για μια δεκαπενταετία μετά ( ). Ο συνολικός αριθμός πτυχιακών εργασιών που καταγράφηκε αυτό το διάστημα των 15 χρόνων ανέρχεται στις 134 (Ούτση- Δημητριάδη, 2015; Ούτση-Δημητριάδη, Κουτσούμπα, Καρφής & Τυροβολά, 2015). Αυτό σημαίνει ότι στο αρχείο της Σχολής θα υπάρχει αρχειοθετημένο και εύκολα προσβάσιμο υλικό στις πτυχιακές εργασίες περί τη παράδοση και τον ελληνικό παραδοσιακό χορό από το 1979 έως και το 2015, δηλαδή περίπου 36 χρόνια. Ο συνολικός αριθμός των πτυχιακών εργασιών σε αυτό το διάστημα ( ) ανέρχεται στις 518 πτυχιακές εργασίες, αναφερόμενες σε θέματα του χορού και κυρίως του παραδοσιακού χορού. Ο τόσος μεγάλος όγκος πτυχιακών εργασιών αποτελεί σημαντικότατο εγχειρίδιο για νέους -και μη- ερευνητές στον χορό, φοιτητές, χορευτές, καθηγητές και δασκάλους χορού. Επίσης, η εργασία αυτή θα αναδείξει την ποικιλότητα στα θέματα ς του ελληνικού παραδοσιακού χορού, καθώς και στις μεθόδους ς που χρησιμοποιούνται από κάθε φοιτητή. Πολύ σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η παρούσα πτυχιακή εργασία θα αποτελέσει οδηγό για τους φοιτητές και ερευνητές ώστε να μην επαναληφθεί η ίδια θεματολογία ς. Τέλος, και πολύ σημαντικό, είναι ότι η συγγραφή και η μελέτη της συγκεκριμένης εργασίας προτρέπει τους φοιτητές να συνεχίσουν την καταγραφή και αρχειοθέτηση των πτυχιακών εργασιών από το 2015 και μετά. 1.4 Περιορισμοί της ς Όλες οι έρευνες, όπως είναι γνωστό, κατά τη πραγματοποίησή τους αντιμετωπίζουν όρια και περιορισμούς. Έτσι, και η παρούσα πτυχιακή εργασία αντιμετώπισε τέτοιους περιορισμούς κατά τη συγγραφή της. Αρχικά, εξαιτίας του παλιού υλικού περί του οποίου έγινε η, υπήρξαν δυσκολίες στην εύρεση της ημερομηνίας που συγγράφηκαν πολλές εργασίες. Οι περισσότερες πτυχιακές εργασίες, όπως είναι φανερό στους παρακάτω πίνακες και γραφήματα, δεν αναφερόταν πουθενά η ημερομηνία συγγραφής τους, με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η κατάταξή τους 3

12 ανά ημερομηνία. Επίσης, ένας σημαντικός περιορισμός ήταν ότι οι περισσότερες πτυχιακές εργασίες ήταν χειρόγραφες, με αποτέλεσμα τη δύσκολη ανάγνωση και καταγραφή τους. Σε συνδυασμό με αυτό, αρκετές από αυτές ήταν σε κακή κατάσταση λόγω της παλαιότητάς τους. Τέλος και πολύ σημαντικό, είναι ότι, εξαιτίας των χρονολογιών που συγγράφηκαν οι εργασίες, σε αρκετές από αυτές δεν υπήρχε η δομή και μορφή μιας ακαδημαϊκής πτυχιακής εργασίας με τα σημερινά δεδομένα (βλ. Οδηγός ΠΠΣ ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ, ). Με άλλα λόγια, συνάντησα πολλές που ήταν γραμμένες σε μία με δύο σελίδες, χωρίς τα βασικά μέρη συγγραφής μιας εργασίας. Για παράδειγμα, στις πτυχιακές εργασίες που έλειπε το εξώφυλλο ή οι πρώτες σελίδες υπήρξε δυσκολία στην καταγραφή του τίτλου της εργασίας. Παρ αυτούς τους περιορισμούς, η παρούσα εργασία αποπερατώθηκε με επιτυχία και, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αποτελεί ένα σημαντικό εγχειρίδιο για το αντικείμενο του ελληνικού παραδοσιακού χορού. 1.5 Δομή της εργασίας Η παρούσα πτυχιακή εργασία απαρτίζεται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο περιέχεται η εισαγωγή, στο δεύτερο περιλαμβάνεται η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, στο τρίτο παρουσιάζεται η μεθοδολογία της ς. Στο τέταρτο κεφάλαιο καταγράφονται τα αποτελέσματα της ς για τις πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» και στο πέμπτο η συζήτηση και τα συμπεράσματα. 4

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στην Ελλάδα Ο χορός είναι ένα μέσο έκφρασης και επικοινωνίας μέσα σε μια κοινωνία ανθρώπων που συνδέεται άμεσα με την ιστορία, τον πολιτισμό και την εξέλιξή της. Ειδικότερα, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, ένα από τα πιο ζωντανά και πιο δυναμικά στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και συλλογικής ταυτότητας της ελληνικής κοινωνίας στην ιστορική της πορεία (Πραντσίδης, 2004). Όπως αναφέρει ο ίδιος συγγραφέας (2004), ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, η μουσική και τα τραγούδια συνδέονται άμεσα με την περίοδο της τουρκοκρατίας και της ελληνικής επανάστασης. Αυτά ήταν και οι θεμελιώδεις παράγοντες διατήρησης της εθνικής συνείδησης κατά τις δύσκολες αυτές περιόδους. Πέραν αυτών των λειτουργιών, ο χορός ήταν ένα μέσο έκφρασης της λατρείας, της λύπης, της χαράς. Η χρήση του εμφανίζεται σε πολλά έθιμα του γάμου, κηδείες, στη γεωργία, στο πανηγύρι, σε εορτασμούς της εκκλησίας και σε εθνικές εορτές. Έτσι, ο χορός αποτελεί ένα δυναμικό φαινόμενο που δε μένει στατικό αλλά ακολουθεί τις κοινωνικές αλλαγές μαζί με άλλα πολιτιστικά στοιχεία, όπως τη γλώσσα, τη μουσική, τη φορεσιά και τα έθιμα. Στην ελληνική πραγματικότητα κάθε κοινότητα έχει το δικό της μουσικοχορευτικό περιεχόμενο με το δικό της χορευτικό ρεπερτόριο αλλά και τρόπο έκφρασης, τα οποία καθορίζονται από το πολιτικό σύστημα, τις κοινωνικές τάξεις, το φύλο και την ισορροπία μεταξύ των δύο φύλων, καθώς και τα επίπεδα κοινωνικής συνοχής (Πραντσίδης, 2004). Για παράδειγμα, υπάρχουν περιπτώσεις που οι χορευτές μπαίνουν κατά σειρά ηλικίας ή να προηγούνται οι άντρες και να ακολουθούν οι γυναίκες ή ακόμη και κατά σειρά δέσμευσης, όπως να προηγούνται οι παντρεμένοι να ακολουθούν οι αρραβωνιασμένοι και στο τέλος οι ελεύθεροι. Εκτός όμως από ψυχαγωγικό χαρακτήρα, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στις τοπικές κοινότητες είχε και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Αποτελούσε ένα μέσο διαπαιδαγώγησης, καθώς λειτουργούσε ως ένας τρόπος μύησης στο σύστημα των 5

14 συλλογικών παραστάσεων, πολιτιστικών αξιών και κοινωνικών συμβόλων (Πραντσίδης, 2004). Αυτό αποτελούσε μία σύνθετη διαδικασία που, εκτός από το τραγούδι, τη μουσική και τον χορό, περιελάμβανε και τον τρόπο και τόπο οργάνωσης του χορού, καθώς και τα πρόσωπα που συμμετείχαν. Η όλη αυτή διαδικασία αντανακλούσε τη δομή της κοινωνίας, τις ηθικές αξίες και τον ρόλο των δύο φύλων (Πραντσίδης, 2004). Σύμφωνα με τη Τυροβολά (2013), οι κάτοικοι των απομακρυσμένων κοινοτήτων, και κυρίως των αγροτικών-κτηνοτροφικών, ορεινών ή πεδινών, δηλαδή των λεγόμενων παραδοσιακών κοινωνιών, μέσα από προφορικές διαδικασίες διατήρησαν τα πολιτισμικά προϊόντα των προηγούμενων γενεών. Συνέχισαν να χορεύουν και να τραγουδούν μεταδίδοντας προφορικά και συλλογικά από γενιά σε γενιά, την παράδοση του τόπου τους. Η ίδια συγγραφέας (2013), αναφέρει ότι κανείς δεν προσφέρθηκε να καταγράψει την προφορική μουσικοχορευτική παράδοση, ενώ κάθε είδους λόγιοι της εποχής, όπως φιλόλογοι, λαογράφοι, ιστορικοί, που θα μπορούσαν να τη καταγράψουν, είτε την απαξίωσαν, είτε τη νόθευσαν. Οι πολλαπλές παρεμβάσεις και οι επιρροές από τη Δύση ήρθαν και άλλαξαν τα προϊόντα του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού, όπως είναι η μουσική, το τραγούδι και ο χορός. Εξαιτίας, λοιπόν, κοινωνικο-πολιτικών, ιδεολογικών και πολιτισμικών συνθηκών που επικράτησαν στην Ελλάδα ο λαϊκός παραδοσιακός χορός διαμορφώθηκε σύμφωνα με αυτά (Τυροβολά, 2013). Έτσι, σύμφωνα με την ίδια συγγραφέα (2013), ανασύρθηκαν χοροί από τη λήθη, κατασκευάστηκαν νέες χορευτικές μορφές, σε πολλές περιπτώσεις αφαιρέθηκε ο στίχος από το τραγούδι αφήνοντας μόνο τη μελωδία, αλλάχτηκαν ή μεταφράστηκαν ονομασίες χορών, συμπτύχθηκαν διαφορετικοί χοροί για να δημιουργήσουν έναν. Αυτός ο ένας χορός κρινόταν ως αντιπροσωπευτικός για μια ολόκληρη γεωγραφική περιοχή ή αποκαλέστηκαν ως εθνικοί χοροί, ή συρτοί. Για παράδειγμα, το τσάμικο και ο τσακώνικος κρίθηκαν ως εθνικοί χοροί. Στην Ελλάδα εμφανίστηκαν ομάδες λαϊκού χορού τη δεκαετία του 1910 με την ίδρυση του Λυκείου των Ελληνίδων το 1911 και μεταγενέστερα με την ίδρυση του 6

15 Σωματείου Ελληνικοί Χοροί Δόρα Στράτου, από τη Δόρα Στράτου το Και τα δύο εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να διατηρούν τη παρουσία τους στο χώρο της ελληνικής λαϊκής μουσικο-χορευτικής παράδοσης και ενδυματολογίας (Τυροβολά, 2013). Σύμφωνα με την ίδια (2013), οι όροι λαϊκός, εθνικός και ελληνικός χορός επικράτησαν στην Ελλάδα από τις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα, οι οποίοι αναφέρονται στο λαϊκό χορό που προβλήθηκε υπό τους όρους της παράστασης ή αναπαράστασης στο πλαίσιο της διδασκαλίας μέσω δασκάλου, της σκηνικής παρουσίασης και άλλα. Έτσι, το 1980, προτίθεται ο όρος παραδοσιακός χορός για την αντικατάσταση του όρου λαϊκός, ο οποίος χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στη ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ Στη σημερινή εποχή, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός διδάσκεται και μεταλαμπαδεύεται από άνθρωπο σε άνθρωπο σε κάθε περιοχή της Ελλάδας καθώς και σε χώρες του εξωτερικού. Σύμφωνα με τον Δήμα (2010), «ο όρος παραδοσιακές διαδικασίες, αναφέρεται στη διαδικασία και τους τρόπους εκμάθησης του τοπικού μουσικοχορευτικού ρεπερτορίου στην παραδοσιακή κοινωνία» (σελ. 43) ενώ, «ο όρος φολκλορικές διαδικασίες, αναφέρεται στη διαδικασία και τους τρόπους εκμάθησης της μουσικοχορευτικής παράδοσης, που αναβιώνεται και αναπαριστάνεται από τους πολιτιστικούς συλλόγους, την Α /θμια και Β /θμια εκπαίδευση και τα πνευματικά κέντρα των Δήμων» (σελ. 45). Βασιζόμενοι στα παραπάνω, η διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού επέρχεται ως φυσικό επακόλουθο στα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τους συλλόγους συνοδευόμενη από αναβιώσεις και αναπαραστάσεις παραδοσιακών μορφών. Αυτό το φαινόμενο αποδίδεται από ξένους και Έλληνες μελετητές ως δεύτερη ύπαρξη (Κουτσούμπα, 2010). Αναλυτικότερα, στη δεύτερη ύπαρξη, ο χορός μεταδίδεται από χοροδιδασκάλους. 7

16 Πίνακας 2.2. Κύρια χαρακτηριστικά πρώτης και δεύτερης ύπαρξης του χορού (Πηγή Κουτσούμπα, 2010:104) Χορευτική ύπαρξη Πρώτη ύπαρξη Αναπόσπαστο μέρος όλων των κινήσεων Αυτοσχεδιασμός Μαθαίνεται βιωματικά Βιώνεται συνειδητά Δεύτερη ύπαρξη Μέρος μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων Πανόμοια επιτελούμενη χορευτική κίνηση Μαθαίνεται με διδασκαλία Βιώνεται και αναβιώνεται συνειδητά Ειδικότερα, αναφερόμενοι στη διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού σε πανεπιστήμια, είναι αναγκαίο να αναφερθεί το εξής. Πέραν της διδασκαλίας του ως μέσο διασκέδασης και ψυχαγωγίας, σε πανεπιστημιακό επίπεδο διδάσκεται ως υποχρεωτικό μάθημα κορμού στις Σχολές Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ) της χώρας και ως ειδίκευση/ειδικότητα. Στη ΣΕΦΑΑ του Εθνικού και Καποδιστριακού Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), ο ελληνικός παραδοσιακός χορός υπάρχει και ως Ειδίκευση «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός», ενώ ως γνωστικός αντικείμενο ανήκει στον Τομέα Γυμναστικής και Χορού (Οδηγός ΠΠΣ ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ, ). Σύμφωνα με τη Κουτσούμπα (2012), η αρχή της διδασκαλίας κινητικών δεξιοτήτων με μουσική σημειώνεται τη χρονολογία 1899 στη τότε «Σχολή Γυμναστών», ενώ το 1918 συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στο πρόγραμμα σπουδών στο «Διδασκαλείο Γυμναστικής». Το 1932, με την ίδρυση της «Γυμναστικής Ακαδημίας», διδασκόταν οι λεγόμενοι εθνικοί χοροί από αναγνωρισμένους χοροδιδασκάλους με ειδικότητα στους ελληνικούς χορούς. Με τη κατάργηση της «Γυμναστικής Ακαδημίας» και την 8

17 ακόλουθη ίδρυση της «Εθνικής Ακαδημίας Σωματικής Αγωγής» (ΕΑΣΑ), οι εθνικοί χοροί αποτελούσαν υποχρεωτικό μάθημα και στα τρία έτη σπουδών. Το 1983 ιδρύεται το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) όπου η διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού σε προπτυχιακό επίπεδο ήταν υποχρεωτική για δύο εξάμηνα, χειμερινό και εαρινό, ενώ την ίδια χρονιά ( ) λειτούργησε θεσμοθετημένα και πρώτη ειδικότητα «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» (σελ. 33). Τέλος, το ΤΕΦΑΑ του ΕΚΠΑ έγινε Σχολή (ΣΕΦΑΑ) όπου η διδασκαλία του ελληνικού παραδοσιακού χορού πραγματοποιείται στο δεύτερο έτος σπουδών για ένα εξάμηνο, εαρινό ή χειμερινό, και υπάρχει και ως Ειδίκευση «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός». Το ερώτημα που δημιουργείται είναι γιατί να υπάρχει ο ελληνικός παραδοσιακός χορός στη ΣΕΦΑΑ. Η απάντηση αυτού του ερωτήματος βρίσκεται στο ότι ο χορός αποτελεί μία από τις τέσσερις μορφές κίνησης, ενώ οι άλλες τρεις είναι το παιχνίδι, το άθλημα και η γυμναστική (Χατζηχαριστός, 2003). Επομένως, ο χορός συνιστά αναπόσπαστο κομμάτι της επιστήμης της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού και είναι προφανές ότι οφείλει να μελετάται και να διδάσκεται στη συγκεκριμένη Σχολή. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, εκτός από υποχρεωτικό μάθημα του δεύτερου έτους των προπτυχιακών σπουδών, υπάρχει και ως Ειδίκευση. Οι φοιτητές/-τριες που επιλέγουν και ολοκληρώνουν την Ειδίκευση στον ελληνικό παραδοσιακό χορό χορηγείται δίπλωμα Ειδίκευσης με τίτλο «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός». Με τη χορήγηση του διπλώματος αυτού ειδίκευσης υπάρχουν ποικίλα πεδία δράσης, επαγγελματικής σταδιοδρομίας και απασχόλησης. Αναλυτικότερα, περιλαμβάνονται θέσεις εργασίας στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια), σε ιδιωτικά και δημόσια γυμναστήρια, καλλιτεχνικά σωματεία, χορευτικούς ομίλους, σχολές χορού και θεάτρου, καθώς και σε χώρους εργασίας και αναψυχής σε χειμερινά και θερινά θέρετρα ή ομάδα σε ειδικούς πληθυσμούς, ηλικιωμένοι ή άτομα με ειδικές ανάγκες (Οδηγός ΠΠΣ ΤΕΦΑΑ, 2011). Τέλος, εκτός από το επίπεδο προπτυχιακών 9

18 σπουδών, υπάρχουν και τα προγράμματα μεταπτυχιακού και διδακτορικού κύκλου σπουδών στον Ελληνικό Παραδοσιακό Χορό. Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι από την ίδρυση του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού οπότε και λειτούργησε για πρώτη φορά η Ειδίκευση (πρώην Ειδικότητα και Κύκλος Σπουδών) «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» κατά το ακαδημαϊκό έτος 1983 και, κατ επέκταση, ξεκίνησε και η εκπόνηση πτυχιακών εργασιών στο πλαίσιο αυτής, έχει εκπονηθεί μια μόνο αρχειοθέτησης των πτυχιακών εργασιών (Ούτση-Δημητριάδη, 2015; Ούτση-Δημητριάδη, Κουτσούμπα, Καρφής & Τυροβολά, 2015). Η αυτή αφορά το χρονικό διάστημα 2000 έως Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει αρχειοθέτηση (καταγραφή πόσο μάλλον ταξινόμηση) των πτυχιακών εργασιών της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» για το διάστημα πριν από το Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει η παρούσα εργασία. 10

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφερθεί ο ορισμός της ς. Η είναι ένας δομημένος τρόπος επίλυσης των προβλημάτων (Thomas & Nelson, 2009) που όπως αναφέρουν οι Thomas και Nelson (2009) σκοπεύει στον προσδιορισμό της έννοιας των πραγμάτων του πως είναι, σε σύγκριση με το πως θα έπρεπε να είναι. Σύμφωνα με τους Thomas και Nelson (2009), «η μπορεί να τοποθετηθεί σε μια συνέχεια στην εφαρμοσμένη από τη μία και στη βασική από την άλλη» (σελ. 6). Ταυτόχρονα, η περιλαμβάνει περαιτέρω είδη ς για την επίλυση διαφόρων επιστημονικών προβλημάτων. Μερικά από αυτά και πιο βασικά είδη ς είναι η αναλυτική, περιγραφική, πειραματική και ποιοτική. Στην παρούσα εργασία, λοιπόν, η που χρησιμοποιήθηκε είναι η αρχειακή. Σύμφωνα με τη Ντούμα (2006), «η βιβλιογραφική ή αρχειακή, προϋποθέτει τον εντοπισμό γραπτών τεκμηρίων, τον έλεγχο της εγκυρότητας και επιστημονικής αξίας τους, την κατηγοριοποίηση του ποιοτικού υλικού και στη συνέχεια την σύνθεση αυτών» (σελ. 8-9). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ντούμα (2006), «αρχειακή είναι η κατεξοχήν ιστορική (αν και όχι αποκλειστικά) που αποσκοπεί στην εξέταση, ταξινόμηση και ανάλυση ιστορικών πηγών πάσης φύσεως που είναι οργανωμένες από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς ή και από ιδιώτες με τη μορφή αρχείων» (σελ. 8-9).. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ανάλογα με τους βασικούς σκοπούς που θέτει η από πριν, διακρίνεται σε θεμελιώδη ή βασική και εφαρμοσμένη. Τα όρια της ς έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τα δύο αυτά είδη ς. Θα ήταν χρήσιμο να αναφερθεί ότι οι περισσότερες έρευνες δεν είναι ούτε αμιγώς εφαρμοσμένες ούτε αμιγώς βασικές, αλλά εμπεριέχουν χαρακτηριστικά και των δύο ειδών (Thomas & Nelson, 2009). Αναλυτικότερα, η θεμελιώδης ή βασική θέτει σκοπό της να μελετήσει σε πλάτος και βάθος τα φαινόμενα, προσδιορίζοντας τους νόμους που τα διέπουν και δίνοντας μια θεωρητική ερμηνεία, ανεξάρτητα από τις δυνατότητες άμεσης 11

20 χρησιμοποίησης των γνώσεων που αποκτήθηκαν (Θωμάτος, 2013). Επομένως, η θεμελιώδης ή βασική είναι μια πειραματική ή θεωρητική εργασία που αναλαμβάνεται κυρίως για τη παραγωγή νέων γνώσεων σχετικά με τα βασικά αίτια φαινομένων και παρατηρήσιμων γεγονότων, χωρίς να προβλέπεται άμεση πρακτική εφαρμογή ή χρήση (Θωμάτος, 2013). Σύμφωνα με τους Thomas και Nelson (2009), ως βασική ορίζεται το «είδος ς που μπορεί να έχει περιορισμένη άμεση εφαρμογή αλλά στην οποία ο ερευνητής έχει προσεκτικό έλεγχο των συνθηκών» (σελ. 6). Αντίθετα, ως εφαρμοσμένη σύμφωνα με τους Thomas και Nelson (2009), ορίζεται το «είδος ς που μπορεί να έχει άμεση αξία στους πρακτικούς αλλά στην οποία ο ερευνητής έχει περιορισμένο έλεγχο του ερευνητικού περιβάλλοντος» (σελ. 6). Παρομοίως, η εφαρμοσμένη έχει σαν προορισμό την επίλυση πρακτικών προβλημάτων και όχι τη παραγωγή επιστημονικής γνώσης, ενώ προσφεύγει συνήθως σε εμπειρικές μεθόδους (Θωμάτος, 2013). Εν συνεχεία του ορισμού της εφαρμοσμένης ς, είναι απαραίτητο να αναφερθεί ότι διαχωρίζεται σε ποιοτική και ποσοτική. Οι ποιοτικές μέθοδοι ς, όπως αναφέρουν οι Thomas και Nelson (2009), συνήθως περιλαμβάνουν επιτόπιες παρατηρήσεις, μελέτες περίπτωσης, εθνογραφικές και αφηγηματικές εκθέσεις. Η ποιοτική εστιάζεται στη ουσία των φαινομένων. Ο ερευνητής παρατηρεί και συλλέγει δεδομένα επιτόπου, δηλαδή στο φυσικό περιβάλλον (Thomas & Nelson, 2009). Οι ποσοτικές μέθοδοι ς περιλαμβάνουν ακριβείς μετρήσεις, αυστηρό έλεγχο των μεταβλητών -συχνά σε εργαστηριακό περιβάλλονκαι στατιστικές αναλύσεις. Συνήθως στις ποσοτικές μεθόδους ς, ο ερευνητής απέχει από το περιβάλλον, παρατηρεί και αναλύει τα δεδομένα με στατιστικούς τύπους, ερωτηματολόγια ή άλλα εργαστηριακά αντικείμενα (Thomas & Nelson, 2009). Στη παρούσα εργασία δεν βρέθηκαν πτυχιακές εργασίες συγγεγραμμένες με αυτή τη μέθοδο ς. Η παρούσα αυτή διεξήχθη στη Σχολή και, συγκεκριμένα, στην Αίθουσα «Σημειογραφίας και Μορφολογίας Χορού» στην οποία είναι συγκεντρωμένες οι πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» που έχουν 12

21 εκπονηθεί για το υπό μελέτη χρονικό διάστημα. Οι πτυχιακές αυτές εργασίες ήταν είτε σε μορφή ολόκληρου κειμένου είτε εκτυπωμένες σε βιβλιοδεσία, είτε χειρόγραφες, ανάλογα με τη χρονολογία που συγγράφηκε η καθεμία. Η αρχή της ς ορίζεται τον Οκτώβριο του 2019 και το τέλος της τον Φεβρουάριο του 2020, δηλαδή, διάστημα περίπου πέντε μηνών. Ύστερα από τη καταγραφή και τελική καταμέτρηση, ο αριθμός των πτυχιακών εργασιών ανήλθε στις 384 για το χρονικό διάστημα από το έτος 1979 έως και το Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε ότι η αρχειοθέτηση των πτυχιακών εργασιών της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» για το χρονικό διάστημα έχει ήδη πραγματοποιηθεί σε προηγούμενη πτυχιακή εργασία (Ούτση-Δημητριάδη, 2015; Ούτση-Δημητριάδη, Κουτσούμπα, Καρφής & Τυροβολά, 2015). Οι ανευρεθείσες πτυχιακές εργασίες καταγράφηκαν και ταξινομήθηκαν με βάση τον συγγραφέα, τον τίτλο, το είδος ς (βασική ή εφαρμοσμένη-ποιοτική ), τη μέθοδο ς (εθνογραφική, ανασκοπική κτλ.), το έτος εκπόνησης και, τέλος, τη γεωγραφική περιφέρεια στην οποία αναφέρονταν στις πτυχιακές εργασίες που αφορούσαν συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Από τις 384 πτυχιακές εργασίες, με επιβλέποντες τα μέλη ΔΕΠ της ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ Δήμα Ηλία, Ομότιμο Καθηγητή, κ. Τυροβολά Βασιλική, Ομότιμη Καθηγήτρια, Ζωγράφου Μαγδαληνή, Καθηγήτρια και Λάλου Εριφύλλη, Λέκτορα, στις 155 δεν αναγραφόταν ημερομηνία εκπόνησής τους, ενώ σε 13 δεν αναγραφόταν ούτε η ημερομηνία ούτε το όνομα του συγγραφέα. 13

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1. Οι πτυχιακές εργασίες Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» Τα δεδομένα της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας αποτελούν, όπως προαναφέρθηκε, οι πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» από το έτος 1979 έως και το Στον παρακάτω πίνακα είναι καταγεγραμμένες όσες πτυχιακές βρέθηκαν, δηλαδή οι 384 πτυχιακές. 14

23 Πίνακας 4.1. Πτυχιακές εργασίες της Ειδίκευσης «Ελληνικός Παραδοσιακός Χορός» ΣΕΦΑΑ ΕΚΠΑ από το 1979 έως το 2000 Α/Α Χρονολογία Συγγραφέας Τίτλος Σκαρμούτσου Αγγελική «Η παραδοσιακή ταυτότητα της Υπάτης» Φυτίλης Αριστείδης «Οι Σαρακατσαναίικοι χοροί στη Ρούμελη» Παναγιωτοπούλου Ευθυμία «Η χορευτική ταυτότητα του Μαλανδρινού Φωκίδας» Στέφος Στέφανος «Χοροί και τραγούδια στο χωριό Τρικόρυφο του νομού Θεσπρωτίας» Σταυροπούλου Ειρήνη & Τσιάτσου Σταματία «Η χορευτική παράδοση της Βωβούσας. Εθνογραφική- Λαογραφική προσέγγιση. Μορφολογική-Δομική ανάλυση και τυπολογία των χορών της Βωβούσας» Σίνης Στέφανος «Οδοιπορικό στην Ορεινή Ναυπακτία: παραδόσεις και λαογραφικά στοιχεία του τόπου» Παναγιωτοπούλου Μαρία «Στοιχεία του χορευτικού φαινομένου της Επτάλοφου (της Αγόριανης) Παρνασσσίδος» Μπασιακούρα Παρασκευή «Ήθη και έθιμα της Ευρυτανίας» Λουλάκα Αικατερίνη «Η Κεφαλονιά. Συστατικά στοιχεία γυναικείας και ανδρικής αγροτικής ενδυμασίας. Ανάλυση του χορού Διβαράτικος» Βλάχου Ασημίνα «Παραδοσιακοί χοροί περιοχής Μαντουδίου Εύβοιας» Λιοπύρη Αμαλία «Η μουσικοχορευτική παράδοση στο Ξηρόμερο» 15

24 Ζαφειρίδη Ευτυχία & Πολίτου Χριστίνα & «Η λαϊκή χορευτική παράδοση της Τήνου» Σαββοργινάκη Δέσποινα Πλάτη Ελένη «Η μουσικοχορευτική παράδοση του Αχλαδόκαμπου» Κουτσοπάνος Ευάγγελος «Το πανηγύρι στη Χώσεψη Άρτας» Χατζηνικολίδη Ελένη & Στέρου Φωτεινή & «Ο Βλάχικος γάμος» Πουλακίδα Αθανασία Φουκαράκη Μαρία «Οι χοροί της Κρήτης» Δεδούση Μαριλένα «Ευρυτανικός γάμος. Στερεοελλαδίτικοι ευρυτανικοί χοροί (χοροί: Στέγκος, Παπαδούλα)» Κόλλια Φωτεινή «Το μουσικοχορευτικό ρεπερτόριο στα Καλύβια Αττικής. Η μετεξελικτική πορεία αυτού από το 1940 μέχρι τις μέρες μας» Βαγενά Χρυσούλα «Αράχωβα Κρήνη. Το πανηγύρι και ο γάμος» Μπούκα Ιουλία Η χορευτική παράδοση στην Αμπλιανή Ευρυτανίας Μπερτσουλάκη Όλγα & Ξαγάρα Μαρία «Κρητικός γάμος. Κρητικοί χοροί και εξέλιξη αυτών» Γιαννοπούλου Τασία «Ο χορός του Πανηγυριού στο Κανάλι της Πρέβεζας στη κοινωνία του χθες και του σήμερα» Μουρούτη Γεωργία «Ένα πελοποννησιακό χωριό στο κατώφλι του Μουσικοχορευτική και Λαογραφική προσέγγιση της κοινότητας Λεβεντοχωρίου» Ιερωνυμίδη Αμαλία «Αποτύπωση χορευτικών εθίμων Μέρωνα Κρήτης» 16

25 Αθανασιάδου Παναγιώτα & Βουτσινά Μαρία «Παγγαίον Σερρών» Ροβόλα Μαρία «Γυναίκα και χορός» Τατσοπούλου Α. & Τσίπα Ε. «Ο χορός στη παραδοσιακή κοινωνία της Πελασγίας» Γιαννοπούλου Ελένη & Γρηγοροπούλου «Σαρακατσάνοι Ηπείρου και Βοιωτίας» Σοφία Φουστέρη Ανδριάνα «Η παραδοσιακή κοινωνία της Ορεινής Ναυπακτίας: χορευτικές περιστάσεις, ήθη και έθιμα της Καστανιάς Ναυπακτίας» Χρηστάκου Άννα «Η αυτοσχεδιαστική δημιουργία στον ελληνικό παραδοσιακό χορό στη περιοχή της Ηπείρου» Αντωνίου Ελευθερία «Παλιά έθιμα του θερίσματος και του αλωνίσματος» Αμπούτη Μαργαρίτα & Λύτρα Αικατερίνη «Ο παραδοσιακός γάμος στη Θράκη Επιτόπια» Γούμενου Ελευθερία «Ο χορός Καγκελάρης στο χωριό Κερασώνας Πρέβεζας. Η διατήρηση του εθίμου και στο εξωτερικό (Γερμανία)» Σκάλκος Ιωάννης «Η λειτουργία του χορού στον σαρακατσάνικο γάμο» Βλάχος Τρύφωνας «Οι ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές. Τα μουσικά όργανα. Ο παραδοσιακός χορός την περίοδο Οι στίχοι των τραγουδιών» Κοκκίνη Ευαγγελία «Οι χοροί και τα τραγούδια της Κεφαλονιάς» Μήτση Λουκία «Δυτικό Ζαγόρι Αρίστη. Τοπικό Χορευτικό ρεπερτόριο και μουσικοκινητική ανάλυση» 17

26 Παπαμίχος Γιάννης «Τα γλέντια κι οι χοροί στο χωριό μου, το Κουμαρίτσι Φθιώτιδος» Λύτρα Σπυριδούλα «Ο Γληγοράκης ή Αχυρένιος» Παπαδημητρίου Μαρία «Η παρουσία της χορευτικής διαδικασίας στον ετήσιο κύκλο» Κάζη Παρασκευή «Το λαϊκό κλαρίνο στην Ελλάδα» Μπακογιάννη Δήμητρα «Θρακικό πέλαγος. Θάσος Σαμοθράκη. Σημειογραφία χορών» Μαύρου Ειρήνη «Η μουσικοχορευτική παράδοση στο Φιλώτι της Νάξου» Σαπρίκη Ανδριάνα & Σιδεράκη Σωτηρία & «Λαϊκά παραδοσιακά μουσικά όργανα της Ηπείρου» Τσιώνη Φανή Σταμοπούλου Χριστίνα & Σωτηροπούλου «Οι Λιβανάτες» Χαρά Μπαλάφας Γεώργιος & Γεωργογιάννη Αναστασία «Ο χορός στην Ήπειρο και η χορευτική παράδοση του Ριζοβουνίου Πρεβέζης» Μπαλωμένου Αικατερίνη & Μπαλατσούκα «Μορφολογική ανάλυση χορών Β.Δ Θράκης» Ευθυμία & Τσακανίκα Άννα & Τσουπλάκη Ευθυμία Λαδιάς Χρήστος «Η μουσικοχορευτική παράδοση στο χωριό Σκαμνέλι Ιωαννίνων» Ζαρογιάννη Αθηνά & Κεφαλοπούλου Δήμητρα «Καταγραφή, μελέτη και παρουσίαση των μουσικοχορευτικών εκδηλώσεων της Σιάτιστας» Μουτσάκη Αντιγόνη & Πιλάτη Μαρία «Ο χορός στον κρητικό γάμο. Παρελθόν και παρόν» 18

27 Σταμάτη Σοφία «Το Διπλοκάγκελο» Καραλής Πέτρος «Το κλέφτικο δημοτικό τραγούδι» Μαχαίρα Αντωνία «Ήθη και έθιμα την περίοδο της Αποκριάς στη περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης» Ρούσση Ρεβέκκα-Δήμητρα «Τα χορευτικά δρώμενα των Κουντουριωτών» Τριανταφύλλου Αναστάσιος «Οι Έλληνες του Μόναχου. Καταγραφή των πολιτιστικών κοινωνικών και αθλητικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων και Ελληνοπαίδων στο Μόναχο» Σακκά Ελένη & Παπαμίτση Σοφία & Σύριου Αναστασία «Κουντουριώτες Αρβανίτες. Ήθη και έθιμα τους. Ο χορός στον Αρβανίτικο Κουντουριώτικο χωριό» Σίμου Ανθή «Χωριό Γεράνεια Λάρισας» Αμπατζή Βασιλική «Οι χορευτικές εκδηλώσεις του τριήμερου του Πάσχα και τα έθιμα στο χωριό Πορτίτσα του νομού Καρδίτσας» Δήμα Αγγελική «Παραδόσεις, έθιμα και τραγούδια του γάμου. Χοροί και τραγούδια της Τσακωνιάς, περιοχής της επαρχίας Κυνουρίας, νομού Αρκαδίας» Ντούβλη Μαρία & Παγιατάκη Ιωάννα «Ήθη και έθιμα του γάμου στα βλαχοχώρια Τρικάλων» Χατζηχρυσάφη Ευθαλία «Παραδοσιακοί χοροί και έθιμα της Αγιασού Λέσβου» Κωστούση Ευγενία «Καγκελάρης. Τα τραγούδια της αγάπης του χωριού Κερασώνα Πρεβέζης» 19

28 Ρόκα Βασιλική & Σιδεράκου Φιλιώ «Μελέτη και παρουσίαση μουσικοχορευτικών εκδηλώσεων του χωριού Παλαιοχώρι Συρράκου. Ανάλυση αντιπροσωπευτικού χορού» Παπαδημητρίου Δήμητρα & Παπαδοπούλου «Σουφλιουτούδα» Ελένη & Παπουτσή Βασιλική Αλευρά Μαρία & Αλεξίου Αθηνά & Αλεξίου «Πόντος. Ο πυρρίχιος χορός. Σέρρα - Τρομαχτός» Βασιλική Καρακώστα Χρυσούλα & Πεπόνας Ηλίας & Παναγιωτόπουλος Νικόλαος «Χορός Γαϊτανάκι ή Κατσούδας του χωριού Δερβέκιστα ή Ανάληψη Αιτωλοακαρνανίας» Παναγιωτοπούλου Σπυριδούλα «Δημόσιοι χοροί και πανηγύρια στον Ασπρόπυργο Αττικής» Αλεξίου Ηλέκτρα «Το Καγγελάρι και τα τραγούδια της Λαμπρής στον Αμμότοπο Άρτας» Σταυροπιερράκου Μαρία & Παπαδόπουλος «Στη Ζωοπανήγυρη Φαρσάλων» Γιώργος Ράρρα Σταυρούλα «Περιγραφή των λαϊκών εκδηλώσεων (γάμος, πανηγύρι, χορός) συνυφασμένα με το δημοτικό τραγούδι» Κυργίου Ελένη «Πωγώνι και πωγωνισιακός γάμος» Κωστούρου Αγγελική & Κυπριανού Τασούλα «Ο χορός στον κυπριακό παραδοσιακό γάμο» Πάντζιος Φώτης «Λαϊκή παράδοση περίχωρων Λαμίας - Ζητούνι» Τριποδή Ευαγγελία «Το νησί της Ικαρίας» 20

29 Ζαφείρη Αντιγόνη & Παπασταύρου Αγγελική «Συγκριτική μελέτη του χορού Ίσσου στα Δωδεκάνησα» Βαρελάς Φώτης & Βιζιριανάκης Νίκος & Βρούτση Μαρία «Το δρώμενο της Πρωτομαγιάς και η θέση του χορού στον εορτασμό αυτής στο χωριό Κυνίδαρος της Νάξου, κατά το έτος 1992» Χειλάκου Μαρία «Ο παραδοσιακός χορός και μουσική στο χωριό Άγιος Νικόλαος Λακωνίας» Τσάτουμα Ανθή «Λαογραφικά στοιχεία της Μάνης» Ταξιάρχου Αικατερίνη «Μάνη. Χοροί, μουσική, ενδυμασία» Τσιούφη Κατερίνα & Τσώμου Ολυμπία «Ζεϊμπέκικος» Βονόρτα Ελένη & Φιλοκώστα Ελένη «Ο Σταυρωτός χορός» Σβάρνας Αναστάσιος «Λαϊκά μουσικά όργανα» Τάμπα Παναγιώτα «Ο χορός μέσα από τα δρώμενα του κυπριακού γάμου» Παππά Ελευθερία «Οι προετοιμασίες για τον γάμο στα πλαίσια της παραδοσιακής κοινωνίας του Μοσχολουρίου Καρδίτσας» Σούμπαση Σοφία «Ο Μακρουλός χορός στα Ποτάμια Καππαδοκίας» Παναγίδου Χάρις «Ο χορός και το τραγούδι στο δρώμενο του κυπριακού γάμου» Τσαγκογιάννης Αναστάσιος «Ενδυμασία Γιορτές Πανηγύρια στο Λαχανόκαστρο Ηπείρου» Κοσκινά Δήμητρα «Ο γάμος στη Κρήτη» Γεωργίου Αστέρω «Ο χορός του Δρεπανιού (Κύπρος)» 21

30 Ταμβάκου Αλέκα «Λαογραφικά του Κοκκινοχώματος Ήθη, Έθιμα, Ασχολίες, Χοροί, Ενδυμασία» Σμπόνιας Γρηγόριος «Παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια της Κορυφούλας Πρεβέζης» Παπαγεωργίου Παναγιώτα «Γιανίτσαροι και μπούλες της Νάουσας» Κυροδήμου Ελένη «Χορός και τραγούδι με το στόμα των Σαρακατσαναίων» Τσάπογα Σοφία «Ο χορός στη περιοχή της Τραπεζούντας του Πόντου» Σκαρμούτσου Ασημούλα «Η των ηθών και εθίμων του χωριού της Υπάτης» Μάνθου Θεοφανή «Λαογραφική προσέγγιση στα έθιμα και τον παραδοσιακό χορό του χωριού Χαλίκι Τρικάλων» Ψωμιάδη Αναστασία & Φούρλαρη Χρυσάνθη «Η αντιμετώπιση του ελληνικού παραδοσιακού χορού ως ψυχαγωγία από τους φοιτητές της ειδικότητας του Τ.Ε.Φ.Α.Α. Αθηνών» Σπίγγος Ιωάννης & Χήναρη Ευσταθίας «Λαογραφική στη Τσακωνιά» Σύγκουνας Γιάννης «Γαμήλια διαδικασία στο Συρράκο της Ηπείρου» Νίκου Αναστασία «Ο γάμος» Πιπύρου Σταυρούλα «Χοροί της Καλλονής Γρεβενών» Ούστα Δημήτρης «Καρτζιλαμάδες και ανδρικοί καρτζιλαμάδες» Σακκέτος Παναγιώτης «Βεσίνι Καλαβρύτων. Ιστορικά στοιχεία. Λαογραφικές παραδόσεις. Ήθη και έθιμα. Χορευτικά δρώμενα» Ζήσης Χρήστος «Έθιμα και χοροί του χωριού Σταγιάδες» 22

31 Νιώρα Νίκη & Πλίτσης Αναστάσιος «Οι χοροί της Κύπρου. Ο χορός του δρεπανιού» Λουκά Αικατερίνη & Κοτζαμπασάκη «Οι χοροί της Λιβανάτας Ο γάμος» Βερόνικα Παλούκου Παναγιώτα «Ο Σητειακός χορός ή Στειακός ή Πηδηχτός. Ήθη και έθιμα της περιοχής» Κυριαζής Θωμάς & Κουτσογιάννης Νικόλαος «Το χορευτικό φαινόμενο μέσα στις εκδηλώσεις των κατοίκων του Ελληνικού Ιωαννίνων» Φατούρα Ελένη & Φυτίλη Κυριακούλα «Χορευτικά ήθη και έθιμα στο Γερακάρι Τρικάλων» Στεργίου Ευάγγελος & Θανής Ιωάννης «Χορός, τραγούδι, μουσική, λαϊκά όργανα στη δημοτική μας παράδοση» Πέτσα Μαίρη «Πάσχα» Παπαγγελή Ασπασία «Πρέβεζα» Βάττης Ξένης «Κυπριακός γάμος» Βετσοπούλου Ελένη & Τεντολούρης Χρήστος «Το χωριό Ανάληψις Τριχωνίδος» Βόρβη Βασιλική «Ιστορία και λαογραφία της Λίμνης Εύβοιας» Κλάγκου Τριάδα «Το παραδοσιακό Καγκελάρι της κοινότητας Μελισσουργών Άρτας» Τσιούπρου Ελευθερία «Το χορευτικό φαινόμενο του χωριού μου, Κρανιά» Βουζίκα Ευσταθία & Δαμπάση Κατερίνα & Κανά Άρτεμις «Λαογραφική στον νομό Φθιώτιδος» 23

32 Γκαμάλια Βασιλική & Ζήρου Θεοδώρα «Η τελετή του γάμου. Ήθη και έθιμα που λαμβάνουν χώρα απ όλη τη στιγμή που θα αποφασίσουν δύο άτομα να ενώσουν στη ζωή τους» Μπαλούγιας Γιώργος «Έθιμα του γάμου σ ένα χωριό της Ηπείρου» Χρίστου Γιωργούλα «Παραδοσιακοί χοροί της Κύπρου» Γκρίτζιου Γεωργία «Έρευνα στο Αγναντερό Τρικάλων» Σιάρκου Σοφία & Στέρπη Χριστίνα «Σαρακατσάνικη παράδοση» Κυρλάς Γιώργος «Οι Σαρακατσάνοι» Πανουργιά Μαρία «Αμφίκλεια Λάδι. Ήθη και έθιμα Παραδόσεις τραγούδια - χοροί» Τσίρκα Γλυκερία «Δημοτική μουσική. Χοροί και τραγούδια των Μεγάρων Αττικής» Παπαδόπουλος Νίκος «Τραγούδια και χοροί από τον Πόντο» Γεωργιλαδάκης Κώστας & Καπιδάκη Μαρία «Κρητικοί χοροί Κρητική λύρα Αντρική και γυναικεία κρητική φορεσιά - Μαντινάδες» Παπαδά Κατερίνα & Καρακάσης Γιώργος «Αρβανίτες» Πολύζου Μαρία «Λαογραφικά στοιχεία της Νάξου» Παπανδρούδη Μαρία «Λαογραφία νομού Έβρου (Λάβαρα-Σουφλί)» Γκίνη Χριστίνα «Λαογραφικά στοιχεία των Μεγάρων. Έθιμα, γιορτές, χοροί, φορεσιές» 24

33 Ψαθάς Ιωάννης «Παραδοσιακή κοινωνία και οικογένεια. Μουσική και γάμος» Τρομπέτα Μαρία «Ο χορός στην αρχαία Ελλάδα» Παπαναστασίου Αικατερίνη «Λαογραφική στο Φανάρι Μαγούλας Καρδίτσας Θεσσαλίας» Καραλής Νικόλαος «Παραδοσιακά μουσικά όργανα» Χιονάς Βαγγέλης «Παραδοσιακά μουσικά όργανα» Ιακώβου Μαρία «Ικαρία, το νησί του Ράδιου» Κόλλιας Σπύρος «Φορεσιά και χοροί του Ασπρόπυργου» Σιακκής Γιώργος «Λαογραφική ερευνητική εργασία στη περιοχή Άρτας» Τσίλιου Αποστολία «Έρευνα για τους παραδοσιακούς χορούς του τόπου μου (Επαρχία Αλμυρού Θεσσαλίας)» Παππάς Σωκράτης «Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα» Αυλακιώτου Θωμαή «Βέροια. Ήθη, έθιμα, τραγούδια και χοροί» Κατσαρή Λένα «Λαογραφική Καλεντζίου Ηπείρου» Μενεξή Μάρθα «Οι φορεσιές της Ορεινής Σερρών» Αλβανού Ιφιγένεια «Χοροί και τραγούδια της Λέσβου» Παπαϊωάννου Σωτηρία «Το δημοτικό τραγούδι» Μάστορα Παρασκευή «Ήθη, έθιμα και τραγούδια του Βλάχικου γάμου. Δημοτικοί χοροί του Αμάραντου Ασπροπόταμου» Ρηγάκου Καλλιόπη «Αναφορά στη Λακωνία» 25

34 Μακρή Σταυρούλα «Ο ελληνικός χορός στο πέρασμα των αιώνων» Αγγελή Χριστίνα «Ανδρική αστική φορεσιά Μετσόβου» Βίτσα Καλλιόπη «Χοροί της Καρίτσας Ιωαννίνων» Δότσιος Νικόλαος «Χοροί περιοχής Πήλιου» Ζαΐμη Αμαλία «Οι χοροί Καγκέλι και Λούλε Σιγκεργιανώτε» Κουβέλης Γιάννης «Παλληκαράκι» Παπαστράτου Αλεξάνδρα «Παραδοσιακοί χοροί Ζαγορίου (όχι πολύ γνωστοί και που χορεύονταν από τους παλιότερους και τους γεροντότερους). Τζίτζιρας κοφτός, Θειακός, Μαργίολικο, Συγκαθιστός Βωβούσας» Βαγενάς Απόστολος «Η επαρχία του νομού Σερρών Νιγρίτα - Γερακίνα» Τσίγκα Στυλιανή «Πορεία και εξέλιξη του χορού μέσα στο χρόνο. Πως ο χορός καθιερώθηκε σαν κοινωνική εκδήλωση, σαν τέχνη, σαν καλλιτεχνική μορφή και δημιουργία και το σώμα σαν βασικό του στοιχείο» Καλαντζής Άγγελος «Συμμαζευτείτε λυγερές» Τσικρίκας Κωνσταντίνος «Κλειστός Αργιθέας» Καλέτση Αγγελική & Καλοφώνου Αθηνά «Ιστορική εξέλιξη του χορού κατά περιόδους και γεωγραφικές περιοχές και η δύναμή του σαν μέσο αγωγής και έκφρασης του ανθρώπου σε όλες τις εποχές» 26

35 Χουλιάρου Ευθυμία & Τσώκου Αλεξάνδρα & Λεκάτσα Παναγιώτα «Η επιστήμη της λαογραφίας. Σχέση της με άλλες επιστήμες. Ελληνικός παραδοσιακός χορός σαν αντικείμενο ς της ειδίκευσης. Ανάλυση χορών περιοχής Μεγάρων» Βάλλα Ελένη & Δήμας Γιάννης «Ο χορός μέσα από τις εκδηλώσεις του ανθρώπου στην αρχαιότητα» Κορέλη Αλεξάνδρα «Η πολιτιστική επίδραση του παραδοσιακού χορού» Ντάγκα Παναγιώτα «Ο χορός στην αρχαιότητα» Κουφοπούλου Μαρία «Ο χορός στην αρχαία Ελλάδα» Ασημακόπουλος Μάκης «Το δημοτικό μας τραγούδι» Στιβακτάκης Σπύρος «Ο χορός στη Κρήτη» Δήμας Γιάννης «Βλάχικοι χοροί Ασπροπόταμου Τρικάλων» Κοτίνη Ελένη «Οι ρεμπέτες και οι χοροί τους» Μητροπούλου Αικατερίνη «Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, μια συνεχή διαδρομή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ένα υπέροχο δημιούργημα του ελληνικού πνεύματος» Γεωργίτσου Μαρία «Ο αρχαίος ελληνικός χορός και η εξέλιξη του» Αναγνωστόπουλος Στέφανος «Ο χορός σαν τέχνη και η εξέλιξη του χορού διαχρονικά» Τσώκου Αλεξάνδρα «Λουλουβίκος Μεγάρων» Θεοδώρου Βασιλική «Το πανηγύρι στα Θεοδώριανα» 27

36 Μπούρα Σοφία «Τραγούδια ειπωμένα και τραγουδισμένα από τον Καραγιάννη Γρηγόρη, από το Μαντούδι της Εύβοιας» Τσώκου Αλεξάνδρα «Ήθη και έθιμα Αιτωλοακαρνανίας» Τσίτσικα Ελένη «Ο γάμος στη Ράμια» Ντεντέ Μαρία «Λαογραφικά στοιχεία» Ντέλτσε Μαρία «Γάμος στη Λευκάδα» Βίκτωρος Ελένη «Λαογραφικά στοιχεία της Κύπρου» Ζαμπέλη Άννα «Λαογραφικά Θήρας» Τασιοπούλου Ελισάβετ «Ο κρητικός γάμος» Μητροπούλου Αικατερίνη «Ελληνική παράδοση Ήθη και έθιμα» Μπαρούμα Μαρία «Γάμος Ελλήνων μικρασιατών του νομού Αϊδινίου, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία στο νομό Πέλλης στο χωριό Πολύκαρπη» Κολοφωτιά Αθανασία «Ο θεσμός του αρραβώνα» Μιχαήλ Ζωή «Κυπριακά παιχνίδια που παίζονται τη Κυριακή και Δευτέρα του Πάσχα» Καπασακαλίδου Αναστασία «Λαογραφικά ήθη και έθιμα» Γρίβα Μαρία «Γαλαξείδι Ο Χειρόλακας» Σοφοκλέους Μαρία «Ήθη και έθιμα σχετικά με το γάμο στην Ήπειρο» Βάλλα Ελένη «Ήθη και έθιμα του γάμου στο χωριό Κανάλια Καρδίτσας» 28

37 Νικολοπούλου Μαρία «Ένας γάμος στο χωριό Προδρόμου-Αμαλιάδας νομού Ηλείας» Μπούντη Άννα «Χωριάτικος γάμος. Ήθη και έθιμα Καρδίτσας Θεσσαλίας» Πάνια Αθηνά «Έθιμα γάμου στο χωριό Ροϊνό Τριπόλεως στην επαρχία Μαντηνίας νομού Αρκαδίας» Αγρότου Στέλλα «Κυπριακά ήθη και έθιμα» Κλέντρου Παναγιώτα «Η Πάτρα» Μακρή Ουρανία «Πασχαλινά έθιμα στη Μεσαία Καψή Φθιώτιδος» Κωστόγιαννη Κωνσταντίνα «Εκδηλώσεις και έθιμα των γιορτών πριν από το Πάσχα» Χρυσάνθου Μαρία «Κυπριακοί χοροί» Αρβανίτου Ειρήνη «Ανάφη Κυκλάδων» Καφαντάρη Βασιλική «Κλειστός χορός» Σαρακατσιάνου Ζωή «Μπούλες και Γενίτσαροι» Γιαννίρη Χριστίνα «Αλατσαδιανή» Κατσανού Δήμητρα «Αποκριάτικα έθιμα διαχρονικά» Λύχουνα Ευδοξία «Λαογραφική παράδοση νομού Καβάλας» Παναγιωτίδου Σουλτάνα «Ο γάμος στη Κρήτη» Ναυπακτίτου Δήμητρα «Λαογραφικά γάμου» Χατζηδημητρίου Χριστάκης «Κυριότεροι κυπριακοί χοροί» Ιωαννίδου Χριστιάνα «Λαογραφική εργασία. Κυπριακοί λαϊκοί χοροί. Ζεϊμπέκικος» Πάλλη Ουρανία «Ήθη και έθιμα του κρητικού γάμου» 29

38 Δεληγιώργη Αικατερίνη-Ελένη «Κρητικοί χοροί» Παυλοπούλου Μαρία «Καραγκούνα» Αντωνολουκά Χρυσούλα «Η παράδοση. Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια. Οι νέοι και η παράδοση» Τζαβάρα Έφη «Έθιμα του γάμου στην Ανατολική Ρωμυλία» Νικολάου Μαρίνα «Κυπριακά ήθη και έθιμα κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων» Λαζανά Αλεξάνδρα «Πηλιορείτικος Θεσσαλίας» Σαμάρας Παρασκευάς «Κυπριακοί χοροί» 218. χωρίς ημερομηνία Κουτσούκη Αναστασία & Νάκα Μαρία «Ερευνητική εργασία. Ήθη και έθιμα των Μελισσουργών» 219. χωρίς ημερομηνία Καλέτση Αγγελική «Χοροί της περιοχής Αργιθέας Κλειστό» 220. χωρίς ημερομηνία Σουμελά Λούτζα & Σπανού Μαρία «Σάμος. Λαογραφικά» 221. χωρίς ημερομηνία Μπαλωμένου Κατερίνα «Έντεκα. Τοπικός χορός Κοζάνης. Παραλλαγή Αντικρυστού Μακεδονίας» 222. χωρίς ημερομηνία Ισπόγλου Σοφία «Μουσικοχορευτική παράδοση της Ιθάκης» 223. χωρίς ημερομηνία Νταραρά Ευαγγελία «Χοροί της Δεσκάτης Γρεβενών» 224. χωρίς ημερομηνία Ντάγκας Ευάγγελος «Καταγραφή, μελέτη και παρουσίαση των μουσικοχορευτικών εκδηλώσεων της Ροδιανής Κοζάνης» 225. χωρίς ημερομηνία Γκανέτσου Σοφία-Χαρά & Βέργος Βασίλης «Η παράδοση στο Νεοχώρι Υπάτης» 226. χωρίς ημερομηνία Παππά Ελένη «Γάμος στη Χώσεψη Άρτας» 30

39 227. χωρίς ημερομηνία Κυριακού Γεωργία «Έθιμα και χοροί του κυπριακού γάμου στην επαρχία Πάφου. Οι γυναικείοι χοροί στον κυπριακό γάμο» 228. χωρίς ημερομηνία Ζιώγα Παρασκευή «Έθιμα της Θεσσαλίας» 229. χωρίς ημερομηνία Τζουάνου Ελένη «Λαογραφικά στοιχεία Φιλώτικου γάμου» 230. χωρίς ημερομηνία Μπίτσικα Νικολέττα «Χοροί και τραγούδια. Το έθιμο του γάμου στη περιοχή των Γρεβενών» 231. χωρίς ημερομηνία Πασάλαρη Αθηνά «Ο χορός της μπούλας» 232. χωρίς ημερομηνία Τσιομπανίδου Άννα «Ο γάμος στη Λυκόφη Σουφλίου» 233. χωρίς ημερομηνία Παύλου Ιωάννης «Κυπριακοί λαϊκοί χοροί» 234. χωρίς ημερομηνία Δρετάκη Μαίρη «Χοροί της Κρήτης» 235. χωρίς ημερομηνία «Σταυρινίδου Θεογνωσία» «Κυπριακός γάμος» 236. χωρίς ημερομηνία Κορέλη Αλεξάνδρα «Λαογραφικά στοιχεία Θράκης» 237. χωρίς ημερομηνία Χρυσικοπούλου Σπυριδούλα «Κυπριακή λαογραφία. Κυπριακά έθιμα» 238. χωρίς ημερομηνία Σχοινά Αθανασία «Ο γάμος κατά τόπους» 239. χωρίς ημερομηνία Βούλγαρη Δροσούλα «Καρσιλαμάς Μακεδονίας» 240. χωρίς ημερομηνία Πασχαλούδη Σταυρούλα «Χορός Παντούζκο Θεσσαλίας» 241. χωρίς ημερομηνία Τζωρτζάκη Μαρία «Οι πριν τον γάμο μέρες και ετοιμασίες. Καστρικός χορός» 242. χωρίς ημερομηνία Γάκη Γεωργία & Λεβέντη Παρασκευή «Ο χορός σε σχέση με τα θρησκευτικά ήθη και έθιμα των Ελλήνων. Το ηπειρώτικο δημοτικό τραγούδι» 243. χωρίς ημερομηνία Γαβαλά Μ. «Ήθη και έθιμα της Μακεδονίας» 31