ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι )

Transcript

1 ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Β ΤΑΞΗΣ ΠΕΜΠΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι ) (ΚΡ.) ΧΟ. ΑΙ. Ἀναρχίας δὲ μεῖζον οὐκ ἔστιν κακόν αὕτη πόλεις ὄλλυσιν, ἥδ' ἀναστάτους οἴκους τίθησιν, ἥδε συμμάχου δορὸς τροπὰς καταρρήγνυσι τῶν δ' ὀρθουμένων 675 σῴζει τὰ πολλὰ σώμαθ' ἡ πειθαρχία. Οὕτως ἀμυντέ' ἐστὶ τοῖς κοσμουμένοις, κοὔτοι γυναικὸς οὐδαμῶς ἡσσητέα κρεῖσσον γάρ, εἴπερ δεῖ, πρὸς ἀνδρὸς ἐκπεσεῖν, κοὐκ ἂν γυναικῶν ἥσσονες καλοίμεθ' ἄν. 680 Ἡμῖν μέν, εἰ μὴ τῷ χρόνῳ κεκλέμμεθα, λέγειν φρονούντως ὧν λέγεις δοκεῖς πέρι. Πάτερ, θεοὶ φύουσιν ἀνθρώποις φρένας, πάντων ὅσ' ἐστὶ χρημάτων ὑπέρτατον Ἐγὼ δ' ὅπως σὺ μὴ λέγεις ὀρθῶς τάδε, 685 οὔτ' ἂν δυναίμην μήτ' ἐπισταίμην λέγειν γένοιτο μεντἂν χἀτέρῳ καλῶς ἔχον. Σοῦ δ' οὖν πέφυκα πάντα προσκοπεῖν ὅσα λέγει τις ἢ πράσσει τις ἢ ψέγειν ἔχει τὸ γὰρ σὸν ὄμμα δεινὸν ἀνδρὶ δημότῃ 690 λόγοις τοιούτοις, οἷς σὺ μὴ τέρψῃ κλύων. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους (Ἀναρχίας δὲ μεῖζον... καλοίμεθ' ἄν). Μονάδες 30 1

2 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Με βάση τα δεδομένα του πρωτότυπου κειμένου, πώς τοποθετούνται ο Χορός, ο Αίμονας και ο "δημότης" απέναντι στο υπέρτατο για τον Κρέοντα αίτημα της πειθαρχίας; 2. Με αφορμή τους στίχους να εξηγήσετε γιατί ο Κρέων θεωρεί τόσο βαρύ γι'αυτόν να ηττηθεί από μια γυναίκα; 3. Να συγκρίνετε τη στάση που παίρνει ο Χορός απέναντι στον Κρέοντα: α. στους στίχους από το πρωτότυπο και β. στους στίχους από το μεταφρασμένο που ακολουθεί. Κείμενο από μετάφραση (στίχοι ) (ΚΡ.) Αυτή 'ναι η θέλησή μου ποτέ δε θα τιμήσω 207 εγώ περσότερο τους άδικους από τους δίκαιους. Νεκρό και ζωντανό το ίδιο θα τιμήσω αυτόν που με της πόλης τα νερά πηγαίνει. ΧΟ. Ό,τι σ' αρέσει, Κρέοντα, να κάνεις, γι' αυτόν που δυστροπεί, γι' αυτόν που πειθαρχεί στην πόλη. Είναι δικαίωμά σου να κάνεις χρήση νόμου, όπου θες, για πεθαμένους ακόμη και για μας τους ζωντανούς. ΚΡ. Εγγυητές τώρα να γίνετε των λόγων μου. ΧΟ. Βάλε να φορτωθεί το βάρος νεότερος κανείς

3 4. Ποιο το περιεχόμενο των παρακάτω όρων που αναφέρονται στο αρχαίο ελληνικό δράμα: επεισόδια, στάσιμο, μύθος, ήθος, διάνοια. 5. Να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀναρχίας, ἀναστάτους, τροπάς, κεκλέμμεθα, φύουσιν. 6. Να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἀνδρός: γενική πληθυντικού πάντων: δοτική ενικού ἐκπεσεῖν: απαρέμφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή καλοίμεθα: γ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή λέγεις: β ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή 7. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τις παρακάτω λέξεις: ἀναστάτους, χρόνῳ, λέγειν (στ. 682), ἀνθρώποις, ὀρθῶς. 3

4 Απαντήσεις Α. (Μετάφραση) Δεν υπάρχει όμως μεγαλύτερο κακό από την αναρχία. αυτή καταστρέφει τις πόλεις, αυτή αναστατώνει τα σπίτια, αυτή κάνει να σπάσει η παράταξη και να τραπεί σε άτακτη φυγή ο συμμαχικός στρατός. η πειθαρχία σώζει τους πολλούς από αυτούς που μένουν σταθεροί στη θέση τους. Ετσι πρέπει να υπερασπίζεται κανείς τους νόμους και με κανένα τρόπο δεν πρέπει να νικιέται ένας άντρας από μια γυναίκα. γιατί είναι προτιμότερο να χάσουμε την εξουσία, αν βέβαια πρέπει, από έναν άντρα και έτσι δε θα χαρακτηριστούμε κατώτεροι από γυναίκες. Β.1.Ο Κρέων στην προσπάθειά του να πείσει για την αναγκαιότητα της τιμωρίας της Αντιγόνης επισημαίνει με μφαση τις ολέθριες επιπτώσεις της αναρχίας, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα ότι μόνο η πειθαρχία σώζει τους πολίτες και την πόλη. Στο κέλευσμα του Κρέοντα ο Χορός ανταποκρίνεται με θετικό τρόπο, καθώς δεν μπορεί λόγω της θέσης του να αντιπαρατεθεί στη βούληση του βασιλιά. Δεν εκφράζει λοιπόν φανερά την αντίθεσή του, αλλά τη διατυπώνει με τρόπο υποθετικό ( ). Ο Αίμονας, από την πλευρά του, αποφεύγει την άμεση αντιπαράθεση με τον πατέρα του. Τα επιχειρήματα με τα οποία εκφράζει την αντίθεσή του στηρίζονται στη γνωμολογική διατύπωση για τη δύναμη της φρόνησης και της λογικής. Με ευπρέπεια και σεβασμό εκφράζει την ευχή να μη χρειαστεί ποτέ να αμφισβητήσει τα λόγια του πατέρα του, προβάλλοντας ως επιχείρημα τη σχετικότητα της γνώσης: δεν μπορεί ένας άνθρωπος να τα γνωρίζει όλα. Ο ίδιος ο Αίμονας δίνει πληροφορίες και για τη θέση των πολιτών: η έλλειψη δημόσιας κριτικής υποδηλώνει το φόβο που προκαλεί η εξουσία του Κρέοντα. Ο φόβος αυτός στερεί από κάθε «δημότη» τη δυνατότητα να αντιδράσει. Η πειθαρχία επομένως των πολιτών δεν είναι μια 4

5 αυτοπροαίρετη στάση, άλλα παίρνει τη μορφή της καταναγκαστικής υποταγής στις αποφάσεις του άρχοντα, στοιχείο χαρακτηριστικό του τυραννικού καθεστώτος. Β.2. Ο Κρέων προβάλλει ως αδήριτη ανάγκη την επιβολή της πειθαρχίας, προκειμένου να σωθεί η πόλη από τις όποιες τάσεις ανυπακοής και αυθαιρεσίας. Γίνεται επομένως φανερ πως ο Κρέων θεωρεί τον εαυτό του προστάτη της Θήβας και γι αυτό το λόγο αισθάνεται πως έχει καθήκον να τιμωρήσει τον παραβάτη των νόμων, την Αντιγόνη, για να περισώσει την πόλη και το κύρος της εξουσίας του. Ο Κρέων θεωρεί ταπεινωτικό για τον ανδρισμό του να υποκύψει σε μια γυναίκα, πράγμα που έχει γίνει έκδηλο και σε προηγούμενα σημεία του έργου. Εδώ διαφαίνεται ο φόβος και η ανασφάλεια που τον κυριεύουν από μία ενδεχόμενη ανατροπή του από το θρόνο ή αμφισβήτηση του κύρους της εξουσίας του, ιδιαίτερα από μια γυναίκα. Στρέφεται λοιπόν με μένος εναντίον της Αντιγόνης, με την αιτιολογία πως εκείνη τόλμησε να αυθαδιάσει και να στραφεί ενάντια στον διο και στους νόμους της πόλης. B.3. Ο Χορός στους στίχους , μετά την επίσημη διακήρυξη του διατάγματος από τον Κρέοντα, δε φαίνεται να παίρνει θέση απέναντι στο διάταγμα, αλλά το υποδέχεται ψυχρά. Ακόμη και όταν ο Κρέων εκφράζει έντονα τη θέλησή του να στηρίξει την απόφασή του ο Χορός (στίχος 215), εκείνος διατηρεί την επιφυλακτικότητά του και εμμέσως αρνείται να λάβει μέρος στα σχέδια του βασιλιά (στίχος 216). Ωστόσο, παρά την ψυχρή υποδοχή του διατάγματος του Κρέοντα, ο Χορός αναγνωρίζει το δικαίωμα του βασιλιά να παίρνει τις αποφάσεις που εκείνος επιθυμεί για την πόλη. Παραδέχεται ότι ο ανώτατος άρχοντας έχει απεριόριστη εξουσία, γι αυτό και μπορεί να αποφασίζει τόσο για τους ζωντανούς όσο και για τους πεθαμένους. Παρόμοια στάση φαίνεται να ακολουθεί ο Χορός και παρακάτω στους στίχους , ταν ο Κρέων εκφράζει τις απόψεις του για τις συνέπειες της αναρχίας και την 5

6 αναγκαιότητα της πειθαρχίας. Ο Χορός στους στίχους αυτούς δεν αντιτίθεται στη θέληση του Κρέοντα, αφού κάτι τέτοιο θα τον έφερνε σε σύγκρουση με το βασιλιά. Διατυπώνει όμως την αντίθεσή του με τρόπο υποθετικό. 4. επεισόδια: Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελίδα 13 «Τα επεισόδια είναι αντίστοιχα των προσώπων». στάσιμο: Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελίδα 14 «Τα στάσιμα τα τραγουδούσε ο χορός χορευτικές κινήσεις». μύθος: Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελίδα 14 «Ο μύθος, ω μίμηση πράξεως τραγική δράση». θος: Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελίδα 14 «Το ήθος δηλώνει κάθε περίπτωση». διάνοια: Βλέπε σχολικό βιβλίο, σελίδες 14,15 «Τη διάνοια αποτελούν τις υποστηρίζουν». 5. ἀναρχίας: ναρξη, αρχηγία, ἀναστάτους: σταθερός, στάση, τροπάς: αποτροπή, επίτροπος, κεκλέμμεθα: κλοπή, κλεψιτυπία, φύουσιν: φυτό, φυσικός 6. : κατηγορούμενο του αντικειμένου δοτική της αιτίας ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου. Επιμέλεια: ΓΡΗΓΟΡΑΤΟΥ Ι. ΣΙΤΑΡΑ Φ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Α. 6