Προσεγγίσεις ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΣ ΣΤΗ ΣΣΑΣ ΚΑΙ ΣΤO ΣΗΜΕΡΑ ΤΕΥΧΟΣ 89 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ - ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2020

Transcript

1 Προσεγγίσεις ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΤΕΥΧΟΣ 89 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ - ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2020 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΙΣ ΣΤΗ ΣΣΑΣ ΚΑΙ ΣΤO ΣΗΜΕΡΑ

2 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ Μαθητές της ΣΙΣ σε παράταξη εμπρός από το κτήριο της Γερμανικής σχολής της Θεσσαλονίκης. Πίνακας: Βαφειάδης Β. 1997

3 ΤΕΥΧΟΣ 89 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ-ΦΘΙΝΩΠΟΡΟ 2020 Προσεγγίσεις ΕΚΔΟΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ Κοντινότερες, διεισδυτικότερες θεωρήσεις σε αμφιλεγόμενα θέματα. Έκθεση απόψεων από νέες οπτικές γωνίες. Πλησιάσματα σε μισοσκότεινες ή σκοτεινές πλευρές θεμάτων και προσπάθεια διερευνήσεων και φωτισμού τους. Προσπάθεια για άγγιγμα της ουσίας των θεμάτων και αντικειμενική ψηλαφιστή τους. Ένα βήμα για τους μαθητές της σχολής και τους Αποφοίτους της. 1. Οι «Προσεγγίσεις» δέχονται για δημοσίευση πρωτότυπα θέματα με περιεχόμενο επιστημονικό, λογοτεχνικό, ειδησεογραφικό, στρατιωτικό με τη γενική έννοια, εγκυκλοπαιδικό, κοινωνικό, γελοιογραφίες, ανέκδοτα, σχεδιαγραφήματα. 2. Οι εργασίες πρέπει να είναι δακτυλογραφημένες σε ενάμισυ διάστημα και ν αποστέλλονται σε δύο αντίγραφα. Δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 20 σελίδες. Αν αναγκαστικά πρέπει να είναι περισσότερες των 20 σελίδων, τότε η δημοσίευση τους θα γίνεται σε δύο ή τρεις το πολύ συνέχειες. 3. Οι εργασίες πρέπει να έχουν την υπογραφή του συγγραφέα και ν αναφέρουν την βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε. 4. Στην περίπτωση που οι εργασίες συνοδεύονται από φωτογραφίες, αυτές πρέπει να είναι κατάλληλες για αναπαραγωγή. 5. Η γλώσσα που γράφονται τα άρθρα είναι η δημοτική χωρίς υπερβολές και ακρότητες στο μονοτονικό σύστημα. 6. Η απόφαση για δημοσίευση ή μη, παίρνεται από τη Σ.Ε. τον υπεύθυνο αξιωματικό, με την τελική έγκριση του Διοικητού. 7. Οι εργασίες πρέπει: α.να τηρούνται μέσα σε ευπρεπές και τεκμηριωμένο επιστημονικό πλαίσιο, χωρίς αιχμές, χωρίς οξύτητες, χωρίς προκλήσεις, με ήπια γλώσσα και πνεύμα διαλλακτικό. β.να μην περιλαμβάνουν αναφορές, σχόλια, ή γεγονότα πολιτικής φύσεως. γ.να μην έρχονται σε αντίθεση με την ισχύουσα νομοθεσία, τους στρατιωτικούς κονονισμούς, την επίσημη Εθνική Πολιτική και να μην περιέχουν διαβαθμισμένες πληροφορίες. 8. Τα κείμενα που δημοσιεύονται στο περιοδικό: Επιτρέπεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος με οποιονδήποτε τρόπο τμηματικά ή σε περίληψη, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή με μόνη υποχρέωση την αναφορά στην πηγή. Photo from Pexels Το περιοδικό της Σχολής «Προσεγγίσεις» βρίσκεται και στο Διαδίκτυο, στο ιστολόγιο ssas-prosegiseis. blogspot.com Ψηφιακό υλικό να αποστέλλεται στη διεύθυνση ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ: Υπτγος Γεώργιος Ματζουράνης ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ:...Σχης (ΥΚ) Ευστάθιος Χρόνης ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ:...Επγός (ΥΙ) Λαμπρινή Μανθάκη ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΉ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:...ΜΥ Α κ. Μπάτζιου Ξανθή ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:...ΜVI (I) Κοντογιάννης Γεώργιος ΜΙΙΙ (Ι) Γερακάκης Γεώργιος ΜΙΙΙ (Ι) Παραμύθας Αθανάσιος ΜΙΙΙ (Ι) Καραμολέγκος Πρόδρομος ΜΙΙ (ΝΟΜ) Γκόγκος Ιωάννης ΜΙΙ (Ι) Λιάτσος Αλέξανδρος ΜΙ (Ι) Βαλσαμίδης Νικόλαος ΜΙ (Ι) Βλάχος Δημήτριος Βασίλειος ΜΙ (Ι) Δήμου Ιωάννης ΜΙ (ΝΟΜ) Καπετάνιου Λυδία ΜΙ (Ι) Μιχαλακόπουλος Αντώνιος ΜΙ (ΝΟΜ) Πλιάκα Ιωάννα ΜΙ (Ο) Συμεουδάκη Αργυρή Περιεχόμενα Χαιρετισμός Διοικητή Σχολής...4 Χαιρετισμός νέου Διευθυντή Σπουδών...5 Αντί προλόγου...6 Οι κτιριακές εγκαταστάσεις της ΣΣΑΣ...7 Machaon - Archetype of Military Medical Officer...10 Συνέντευξη του Δ/ντη Στρατιωτικής Εκπαίδευσης του ESDC Ασμχου κ. Ζαμπά Σ Η Κυρά των Μαρασίων...16 Ο 5 ος Ιερός Λόχος...18 Στρατιωτική παρέλαση...24 Αντιχολερικός αγώνας στους Βαλκανικούς πολέμους...26 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: I. Ημερίδα Σχολής «Προσθέτοντας το ΕΥ στο ΖΗΝ»...28 II. Πρόγραμμα Military Erasmus...30 III. Διάλεξη Υπτγου ε. α Martin Bricknell...30 IV. Διεθνές Ιατρικό Σεμινάριο Μαχάων V. Χειμερινή Ορκωμοσία Μαθητών...32 VI. Υποδοχή Λειψάνων Στρατηγού Γεωργίου Κατσάνη...33 VII. Χειμερινή Διαβίωση στη Δ Μοίρα Καταδρομών...33 VIII. Common Module Biosafety & Bioterrorism...34 IX. Βράβευση στο 9 ο Συνέδριο Ιατρικού Τμήματος Α. Π. Θ...38 X. Κορωνοϊός & ΣΣΑΣ...39 XI. Τελετή Ορκομωσίας 26 Ιουνίου Υγιεινή διατροφή των νέων...40 Τεχνητή νοημοσύνη και ιατρική...42 Εξαρτησιογόνες ουσίες και φύλο των χρηστών...44 Νους και ψυχή...48 Γλωσσολογική γωνιά...50 Ο Μάρκος Αντώνιος στον Καβάφη...52 Θερινή εκπαίδευση 2020 Στιγμιότυπα

4 Χαιρετισμός Διοικητή Σχολής (για το 89 ο Τεύχος) Προσεγγίζουμε το τέλος του ακαδημαϊκού έτους και η σύνταξη ενός νέου τεύχους του περιοδικού «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ» ολοκληρώθηκε. Με μεγάλη υπερηφάνεια η Σχολή εορτάζει εφέτος τα 50 χρόνια από την ίδρυσή της και αυτό δεν μπορούσε παρά να αποτυπωθεί στο εξώφυλλο του. Η παρούσα χρονική περίοδος έχει σημαδευτεί από την πανδημία του νέου κορωνοϊού Covid - 19 και τα μέτρα περιορισμού διασποράς και μετάδοσης της, έχουν επηρεάσει την υλοποίηση πολλών δράσεων οι οποίες σχεδιάστηκαν για να θυμίσουν και να τιμήσουν τη σημαντική αυτή επέτειο. Παρόλες τις δυσκολίες που επέφερε η νέα έκτακτη ανάγκη Δημόσιας Υγείας, η συντακτική ομάδα συνεχίζοντας την παράδοση εκπόνησε την παρούσα έκδοση με ιδιαίτερο μεράκι. Στο περιεχόμενο του τεύχους, μεταξύ των άλλων, ο αναγνώστης θα βρει το άρθρο για την υγιεινή διατροφή από την ομιλία του ΜV(Ι) Αλεξανδράκη Σαράντη, κατά την ημερίδα που οργανώθηκε από τη Σχολή με θέμα «Προσθέτοντας το Ευ στο Ζην» (Ιαν 20) καθώς και άρθρο του Αρχηγού της Σχολής ΑΑΜIV (Ι) Θεοφάνη Νικόλαου, από την ομιλία του στο Διεθνές Ιατρικό Σεμινάριο «Μαχάων» που οργανώθηκε στο NRDC-GR (Φεβ 20). Θα ενημερωθεί, επίσης, για τις εργασίες της εκπαιδευτικής δραστηριότητας σεμιναριακού τύπου «Βιοασφάλεια Βιοτρομοκρατία». Η συγκεκριμένη εκπαίδευση αποτελεί ορόσημο για τη Σχολή καθώς εκτός από τη μετάδοση της γνώσης, δόθηκε η ευκαιρία σε νέους σπουδαστές διαφορετικών στρατιωτικών ακαδημιών και σε φοιτητές πανεπιστημίων να εκπαιδευτούν και να ζήσουν μαζί για πέντε ημέρες, ανταλλάσσοντας απόψεις και εμπειρίες, γεγονός που αποτελεί στόχο του προγράμματος Military Erasmus. Αναλυτικό άρθρο για την πρωτόγνωρη αυτή δράση θα παρουσιαστεί στο επόμενο τεύχος. Το περιοδικό συνεχίζει να αποτελεί τον φάρο της εξωστρέφειας της Σχολής και είναι αποτέλεσμα μόχθου και επιμονής, στην προσπάθεια να επιτευχθεί το δίπολο του «δέοντος» και του «ωφελίμου». Υποστράτηγος Γεώργιος Ματζουράνης Διοικητής 4

5 Χαιρετισμός νέου Διευθυντή Σπουδών Οι προτεραιότητες και οι ευθύνες της Διεύθυνσης δεν διαφοροποιούνται. Παραμένει σταθερός προορισμός η απόδοση στις Ένοπλες Δυνάμεις αξιωματικών επιστημόνων οι οποίοι θα διασφαλίσουν την απαραίτητη υποστήριξη, ανά ειδικότητα, στο επιχειρησιακό έργο των κλάδων. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχουν ανάγκη μόνο το τεχνοκρατικό σκέλος κάθε ειδικότητας. Αυτό είναι σε κάθε περίπτωση διαθέσιμο από υφιστάμενες δομές του ελληνικού κράτους, από ακαδημαϊκά ιδρύματα ή/και, κατά περίπτωση, από τον ιδιωτικό τομέα. Χρειάζονται στελέχη με ικανή ακαδημαϊκή και στρατιωτική εκπαίδευση και ταυτόχρονα στρατιωτική αγωγή που θα λειτουργήσει συνδετικά στον κορμό των επιχειρησιακών σχηματισμών για την εν γένει επίτευξη της αποστολής τους: την διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας και της εθνικής αξιοπρέπειας στο μέτρο που τους αναλογεί. Οι «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ» αποτελούν, από την έναρξη της έκδοσής τους, τον περισσότερο αντιπροσωπευτικό δίαυλο έκφρασης των μαθητών της Σχολής και τον κοινό τόπο απόθεσης των εντυπώσεων και πεποιθήσεων αποφοίτων της στους οποίους δίδεται βήμα. Εκμεταλλευόμαστε λοιπόν, αυτό το βήμα για να απευθύνουμε τον χαιρετισμό προς του μαθητές της Σχολής λόγω της ανάληψης των νέων μας καθηκόντων. Τριάντα ένα χρόνια μετά την εισαγωγή μου στην ΣΣΑΣ και μετά από την υπηρέτηση σε Μονάδες Υγειονομικού και επιτελεία επιχειρησιακών Σχηματισμών και Σχηματισμών Υποστήριξης, με διαταγή του Γενικού Επιτελείου Στρατού τοποθετήθηκα ως νέος Διευθυντής Σπουδών. Δηλώνω δε, ως σημαντικό σταθμό απόκτησης εμπειρίας, την υπηρέτηση στην Διεύθυνση Υγειονομικού της πολυεθνικής δύναμης International Assistant Force (ISAF) στο Αφγανιστάν το έτος Παραλαμβάνω την Διεύθυνση από έναν εξαιρετικό συνάδελφο και φίλο, ήδη από τα έτη που ήμασταν στην Σχολή ως μαθητές, τον Αρχίατρο κ. Ψωμά Ευάγγελο ο οποίος με σημαντικό επιστημονικό και υπηρεσιακό αισθητήριο συντόνισε το έργο της Διεύθυνσης με θετικό αποτύπωμα στην επίδοση και αποφοίτηση μαθητών της Σχολής. Η Σχολή θα συνεχίσει να δίδει τα απαραίτητα εφόδια στους μελλοντικούς αξιωματικούς Σωμάτων για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και για τις φίλιες χώρες που εμπιστεύονται σ αυτήν το αντίστοιχο έργο για τους δικούς τους αξιωματικούς. Η στρατιωτική εκπαίδευση και η καλλιέργεια των στρατιωτικών αρετών είναι το τμήμα εκείνο της εκπαίδευσης των μαθητών στο οποίο η Σχολή έχει έργο και δικαιοδοσία. Με την σημαντική ακαδημαϊκή εκπαίδευση που παρέχεται από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, προετοιμάζονται μελλοντικά στελέχη υψηλών απαιτήσεων, ικανά να υπηρετήσουν σε εθνικές και πολυεθνικές υπηρεσίες και επιτελεία, ικανά δε, με την υψηλή κατάρτιση και αγωγή να συνεργαστούν και να «συναγωνιστούν» στελέχη από συμμαχικές χώρες με ενεργή στρατιωτική δραστηριότητα και, ταυτόχρονα να προσλάβουν και να αποδώσουν ανάλογη τεχνογνωσία. Η απόδοση αυτών των στελεχών στις Ένοπλες Δυνάμεις θα συνεχίσει να είναι η βασική αγωνία της Διεύθυνσης Σπουδών. Με την συνδρομή της Διοίκησης και του Τάγματος Μαθητών προσδοκούμε στην βελτίωση της παρεχόμενης στρατιωτική αγωγής και εκπαίδευσης και στην τυποποίηση στον βαθμό που είναι εφικτό, της εν γένει λειτουργίας της Σχολής επ ωφελεία του αποσαφηνισμένου στόχου μας. Η αυτόβουλη και συνειδητή προσήλωση των μαθητών της Σχολής σ αυτό τον στόχο αποτελεί την βασική συνιστώσα για την επιτυχία του. Σε αυτό το πνεύμα καταθέτω την προσδοκία μου για μία ευδόκιμη περίοδο σπουδών βασισμένη στην ειλικρινή συνεργασία και κατάθεση του «καλύτερου εαυτού» του ανθρώπινου δυναμικού της Διεύθυνσης Σπουδών και κυρίως των αγαπητών και πάλι αγαπητών μαθητών της Σχολής που αποτελούν το πολυτιμότερο τμήμα της. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2020 Γενικός Αρχικτηνίατρος Χρόνης Ευστάθιος Διευθυντής Σπουδών 5

6 Αντί ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΜΙΙΙ(Ι) Γερακάκης Γεώργιος Μία ακόμα έκδοση του περιοδικού της Σχολής φτάνει στα χέρια του αναγνώστη και επικυρώνει με αυτό τον τρόπο την αναγέννησή του ως παράδοση και μέσο έκφρασης των μαθητών. Το συγκεκριμένο τεύχος παρουσιάζει επιπρόσθετη σημασία και συμβολική αξία καθώς λαμβάνει επετειακό χαρακτήρα. Τα πενήντα χρόνια από τη δημιουργία της ΣΣΑΣ με τη σημερινή της ονομασία αποτελούν για εμάς πηγή υπερηφάνειας και έμπνευσης. Ανήκουμε σε μια Σχολή με λαμπρό παρελθόν και προσπαθούμε να διαμορφώσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το μέλλον της. Σε αυτό το κλίμα αναλαμβάνω να παραθέσω μία σύντομη ιστορική αναδρομή και τις σκέψεις μου, που εκφράζουν τη συντακτική ομάδα του εντύπου, για την πορεία της Σχολής σε αυτήν την πεντηκονταετή περίοδο. Η ιστορία της Σχολής ωστόσο, δεν περιορίζεται σε αυτή την πεντηκονταετία. Η πρώτη μορφή της Σχολής ήταν η ΣΙΣ (Στρατιωτική Ιατρική Σχολή). Ιδρύεται το 1926 στην Αθήνα, βασισμένη σε Γαλλικά πρότυπα και αμέσως αποδίδει καρπούς με τους απόφοιτους Αξιωματικούς των τάξεων του Οι απόφοιτοι των τάξεων αυτών αποτέλεσαν μεταξύ άλλων, και κομμάτι από το σύνολο των ηρώων του έπους του 40 στα βουνά της Πίνδου και της Βόρειας Ηπείρου. Έπειτα από κάποια χρόνια παύσης και μετονομασίας της Σχολής σε ΣΑΣΥ (Σχολή Αξιωματικών Στρατιωτικών Υπηρεσιών) με προσθήκη επιπλέον τμημάτων, επανιδρύεται ως ΣΙΣ το 1947 στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, την Θεσσαλονίκη. Το 1958 μετακινείται στην τωρινή τοποθεσία (Στρατόπεδο Λοχαγού Ιατρού Φωκά Φωκά) και συνδέεται άρρηκτα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ευρισκόμενη δίπλα στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου και σε συνέχεια με αυτές. Τον Ιούνιο του έτους 1970 εγκαινιάζεται μια νέα περίοδος στη λειτουργία της Σχολής. Πέρα από την μετονομασία συμβαίνουν και άλλες αλλαγές. Στην Σχολή προστίθενται τα τμήματα του Δικαστικού, Οικονομικού και του Στρατολογικού. Γίνεται έτσι αισθητή η συμβολή της Σχολής, όπου πλέον αξιωματικοί προερχόμενοι εξ αυτής στελεχώνουν πέραν του Υγειονομικού και λοιπά Σώματα των Ενόπλων Δυνάμεων. Έτσι συγκροτούν μεγάλο ποσοστό στελεχών που πέρα από κατάρτιση σχετικά με την στρατιωτική επιστήμη διαθέτουν και υψηλό επίπεδο ακαδημαϊκής μόρφωσης σε πολλούς τομείς, χωρίς ωστόσο να πλήττεται η στρατιωτική εκπαίδευση. Η ανάπτυξη της Σχολής συνδέεται μέχρι σήμερα με την ανάπτυξη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αλλά και με ταυτόχρονη συμβολή της Σχολής στο ΑΠΘ με πολλούς αποφοίτους να γίνονται μέλη της Πανεπιστημιακής κοινότητας και να διατελούν σε υψηλές θέσεις αυτής. Φυσικά, η καταξίωση της Σχολής οφείλεται στη συνεισφορά των μαθητών και αποφοίτων της. Οι αξιωματικοί που αποφοιτούν από αυτή δείχνουν καθημερινά και έμπρακτα το εκπαιδευτικό έργο της ΣΣΑΣ σε αυτή τη μακροχρόνια περίοδο των εβδομήντα και πλέον ετών, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τη συνεισφορά τους στα γεγονότα στον Έβρο. Με αυτόν τον τρόπο και παρέχοντας τις εξειδικευμένες τους γνώσεις, υπερασπίζονται τα εθνικά συμφέροντα και συμβάλλουν στο αίσθημα ασφάλειας των πολιτών. Αυτό εξάλλου είναι και το πιο σημαντικό έργο λογοδοσίας της Σχολής απέναντι στην κοινωνία. Η Σχολή είναι ο χώρος στον οποίο ζυμώνονται οι χαρακτήρες των μαθητών της, καθώς και το μέσο για την επιστημονική-επαγγελματική κατάρτιση τους. Η πλήρης ανάπτυξη αυτών των δύο παραγόντων αποδίδει στις Ένοπλες Δυνάμεις αλλά και στην κοινωνία υγιείς και καλλιεργημένους ανθρώπους, που μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα. Όλες οι διαδικασίες και οι εκπαιδευτικές προσπάθειες της Σχολής συνδράμουν σε αυτό. Το ξενύχτι στην υπηρεσία ή πάνω από κάποιο βιβλίο, η επίπονη πρωινή γυμναστική, η πειθαρχημένη τήρηση του στρατιωτικού ωρολογίου προγράμματος, η κοινωνική συναναστροφή με τους υπόλοιπους μαθητές, μεγαλύτερους ή μικρότερους, δείχνουν συνοπτικά τη ζωή και τον κόπο αυτών που φοιτούν σε αυτή. Έχοντας αυτά υπ όψη, μπορούμε να αφιερώσουμε το επετειακό θέμα του 89 ου Τεύχους των Προσεγγίσεων στο μόχθο των μαθητών της. Υπό αυτό το πρίσμα, ελπίζω και είμαι αισιόδοξος ότι ως μαθητές της Σχολής και μέλη της συντακτικής ομάδας του περιοδικού θα μπορέσουμε να φανούμε αντάξιοι των προκατόχων μας και να συνεχίσουμε αυτή την σπουδαία πορεία ενενήντα και πλέον ετών από την πρώτη ΣΙΣ (1926) με τους δικούς μας κόπους. Εκ μέρους όλης της Συντακτικής Ομάδας ελπίζω να έχετε καλή ανάγνωση! 6

7 ΟΙ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΙ(ΝΟΜ) Πλιάκα Ιωάννα Μία από τις πιο χαρακτηριστικές φράσεις, που οι παλιότεροι σπουδαστές Στρατιωτικών Σχολών συνηθίζουν να μαθαίνουν στους νεώτερους εισαχθέντες είναι: «ο Στρατός είναι μία Οικογένεια». Αυτό που κάνει τους μαθητές να συμμερίζονται και να αφομοιώνουν αυτή τη σκέψη είναι ακριβώς η διαβίωσή τους σ ένα κοινό χώρο, όπως ακριβώς συμβαίνει και εντός του οίκου μιας οικογένειας. Οι εγκαταστάσεις λοιπόν, της εκάστοτε Στρατιωτικής Σχολής, ο οίκος της στρατιωτικής οικογένειας, για τους σπουδαστές αποτελεί σημαντική πτυχή της φοίτησης τους στη Σχολή, είναι το όχημα για το μέλλον, αλλά και «κουβαλάει» μία σημαντική ιστορία. Τα κτίρια μιας σχολής «μιλούν» για τη ζωή των μαθητών, όπως αυτή ήταν διαμορφωμένη στο παρελθόν. Και μπορεί η αναζήτηση στην ιστορία του ελληνικού στρατού να είναι συχνό φαινόμενο, όπως γίνεται αντιληπτό από τις επισκέψεις που διοργανώνονται σε στρατιωτικά και άλλα μουσεία με πολεμικά εκθέματα αλλά σπάνια ανατρέχει κανείς στην ιστορία των στρατιωτικών κτιρίων που «φιλοξενούν» κάθε ενέργεια και δραστηριότητα των Ενόπλων Δυνάμεων. Υπηρεσιών) και την εγκατάστασή της στο Γαλλικό Νοσοκομείο επί της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Η δεύτερη περίοδος της Σχολής τερματίζεται με την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου με αποτέλεσμα οι επιτυχόντες μαθητές των προαγωγικών εξετάσεων να μην προλάβουν να εισαχθούν στη Σχολή λόγω του πολέμου, ενώ η Τρίτη περίοδος που περιορίζεται χρονικά ανάμεσα στο 1945 και 1946 χαρακτηρίζεται από τη λειτουργία Υγειονομικού Τμήματος στη ΣΣΕ. Ωστόσο, την πιο λαμπρή εξέλιξη της άρχισε να γνωρίζει η Σχολή με τη μεταφορά της από την πρωτεύουσα στην συμπρωτεύουσα το 1947 και την ανάκτηση της παλαιότερης ονομασίας της ως ΣΙΣ Η λειτουργία της, όταν αυτή μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, διεξαγόταν στη Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης και στο Κυβερνείο από τις 5 Απριλίου 1947 μέχρι και το Η Γερμανική Σχολή εντοπίζεται ακόμα και σήμερα επί της οδού Βασιλίσσης Όλγας με αριθμό στη Θεσσαλονίκη. Ενώ στους χώρους του Κυβερνείου σήμερα στεγάζεται και λειτουργεί το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης. Η Γερμανική Σχολή, κτίριο δύο ορόφων, κατασκευασμένο το 1929, στέγαζε τους θαλάμους των μαθητών, τα μαγειρεία και τα εστιατόρια της Σχολής, ενώ η ενσωμάτωση της στο ελληνικό δημόσιο έγινε μετά το πέρας του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάλυση του γερμανικού κράτους. 1 Η ΕΔΡΑ ΤΗΣ ΣΙΣ ΑΘΗΝΑ 1926 ΤΕΨΣ 430 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ 2 Η ΕΔΡΑ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΛΙΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΡΟΥΦ Μία από τις πιο διακεκριμένες Στρατιωτικές Σχολές στον ελληνικό χώρο υπήρξε η ΣΙΣ Στην ίδρυσή της συνέβαλε και ο υπίατρος Χλωροκώστας Βασίλειος, απόφοιτος της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής στη Λυών, ο οποίος και μεταβίβασε την ιδέα στον Διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Στρατιωτικών, Γεν. Αρχίατρο Γεώργιο Αθανασόπουλο. Πράγματι, μετά από εισήγηση του Διευθυντή στους προϊσταμένους του εγκρίθηκε η ίδρυση της ΣΙΣ (Στρατιωτική Ιατρική Σχολή) στην Αθήνα στο τέως 430 Στρατιωτικό Νοσοκομείο και νυν νοσοκομείο «ΕΛΠΙΣ». Το 1930 η Σχολή μεταφέρθηκε από την πρώτη της εγκατάσταση στις παλιές γενικές αποθήκες του Ρουφ, ενώ το 1932 η ακαταλληλότητα των εν λόγω αποθηκών οδήγησε σε νέα μετεγκατάσταση της στο Μέγαρο Λογοθετόπουλου, στην οδό Τοσίτσα. Στο σημείο αυτό ολοκληρώνεται η πρώτη περίοδος της Σχολής ( ) και μια νέα εποχή ( ) φαίνεται να «ανατέλλει» η οποία και σηματοδοτείται με την επανίδρυση της ΣΙΣ ως ΣΑΣΥ ( Σχολή Αξιωματικών Στρατιωτικών Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης Όσον αφορά το Κυβερνείο πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο κατασκευασμένο το 1906 ως κατοικία του Ισραηλίτη Γιάκυ Μοδιάνο, ενώ τα σχέδια της ανέγερσης ανήκουν στον μηχανικό Έλι Μοδιάνο. Το κτίσμα διέθετε ημιυπόγειο και φολιδωτή σοφίτα 1200 τ. μ. Ο δεύτερος όροφος της κατοικίας κατέληγε σ ένα πλατύ κλιμακοστάσιο, το οποίο κρίνεται μεγάλης αρχιτεκτονικής σπουδαιότητας λόγω του υαλογραφήματος που στολίζει τον εξωτερικό τοίχο του κλιμακοστασίου, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι αποτελεί και το μοναδικό διασωθέν έως σήμερα υαλογράφημα στη Θεσσαλονίκη. Το έργο τέχνης απεικονίζει τον Παράδεισο όπως αυτός περιγράφεται στη βιβλική ρήση. Τα κάγκελα της αρχικά ισραηλινής κατοικίας στολίζονται από φυτικά μοτίβα και στην έπαυλη υπήρχε και ένα συντριβάνι. Η έπαυλη Μοδιάνο στο όριο με τη λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας διαθέτει πρόκτισμα. Πρόκειται για ένα οκταγωνικό περίπτερο με 5, 5 μέτρα διάμετρο και φολιδωτό τρούλο. Στο συνεχόμενο αυτό 7

8 με τη Γερμανική Σχολή κτίσμα, στο Κυβερνείο, στεγάζονταν το Διοικητήριο, τα Αναγνωστήρια και το Ιατρείο της ΣΙΣ Πριν τη στέγαση της σχολής το αρχιτεκτονικό οικοδόμημα είχε αγοραστεί από το Δήμο Θεσσαλονίκης και παραχωρηθεί το 1913 ως ανάκτορο στον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Μέχρι το 1937, οπότε και ο Βασιλέας Γεώργιος Β μετά από μετατροπές το κατέστησε κατοικία του, η έπαυλη κατοικούνταν από τους αναδειχθέντες κατά το χρονικό αυτό διάστημα Διοικητές Μακεδονίας (Φ. Δραγούμης, Στ. Γονατάς κλπ) Στη λειτουργία του αυτή ως ανάκτορο και οικία διοικητών οφείλεται και το όνομα του κτιρίου ως Κυβερνείο. Διοικητήριο ΣΣΑΣ Το παλιό Κυβερνείο Το 1950 κατόπιν δικαστικής απόφασης το κτίριο της Γερμανικής Σχολής επιβαλλόταν να παραδοθεί στην Ομόσπονδη Δημοκρατία Δυτικής Γερμανίας, μετά την επάνοδο της Γερμανίας και τον διαχωρισμό της σε Ανατολική και Δυτική. Έτσι, ξεκίνησαν οι διαδικασίες οικοδόμησης νέων κτιριακών εγκαταστάσεων, που θα παρείχαν περισσότερες ανέσεις από εκείνα της Γερμανικής Σχολής και του Κυβερνείου, για την εγκατάσταση της Σχολής. Ο τότε (1955) διατελέσας αρχηγός ΓΕΣ αποφάνθηκε τελικά, τη μεταφορά της Σχολής στο βόρειο τμήμα του στρατοπέδου Μακεδονομάχου Κώττα (παλιό 424ΓΣΝΕ) και σε παρακείμενο οικόπεδο (ιδιοκτησίας ΤΕΘΑ) στα διοικητικά όρια του δήμου Θεσσαλονίκης, με βόρειο όριο την οδό Γκαίτε Τζοβαρόπουλου. Στο χώρο, που παραχωρήθηκε, υπήρχαν τέσσερα κτίρια, που χρησίμευαν ως παραρτήματα Νοσηλείας των ασθενών. Τα τέσσερα αυτά κτίρια αξιοποιήθηκαν για τη στέγαση του αναρρωτήριου, ραφείου-σιδερωτηρίου και των αποθηκών Διαχείρισης της Σχολής. Στο κυρίως οικόπεδο των 32 στρεμμάτων δημιουργήθηκαν εγκαταστάσεις στις οποίες στεγάζονταν οι θάλαμοι των μαθητών, το Διοικητήριο, τα αναγνωστήρια, τα εστιατόρια- μαγειρεία, το κέντρο ψυχαγωγία μαθητών (ΚΨΜ) καθώς και το πειθαρχείο (το γνωστό «Μπάκιγχαμ»). Τα κτίρια των θαλάμων σχεδιάστηκαν στα πρότυπα κτιρίων θαλάμων στρατωνισμού των λόχων Ταγμάτων, με την προσθήκη σε ένα κτίριο λόχου άλλου ενός σε δεύτερο όροφο. Για το Διοικητήριο εφαρμόστηκε το σχέδιο Διοικητηρίου του Συντάγματος της Νιγρίτας με μικρές τροποποιήσεις. Η μεταφορά της Σχολής στις νέες, ιδιόκτητες εγκαταστάσεις της άρχισε τον Οκτώβριο του 1958, όπου και εισήλθαν οι μαθητές της Τάξεως του Πύλη Εγνατίας ΣΣΑΣ Η Σχολή στεγάζεται ακόμα και σήμερα στην ίδια τοποθεσία αλλά τόσο η ονομασία της ως ΣΙΣ, όσο και η κατασκευή και η διάρθρωση των κτιρίων στο εσωτερικό του στρατοπέδου έχουν δεχθεί αλλαγές. Αρχικά, με την είσοδο και άλλων πανεπιστημιακών ειδικοτήτων, η Σχολή μετονομάστηκε το 1970 από ΣΙΣ σε ΣΣΑΣ (Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων). Το άνοιγμά της, πέρα από τον ιατρικό κλάδο, επέφερε και άλλες μεταβολές όπως τον διαχωρισμό των κτιρίων σε δύο πτέρυγες. Η μία απ αυτές φιλοξενούσε τους ιατρούς Μαθητές και η άλλη τα υπόλοιπα τμήματα, ενώ παράλληλα αυξήθηκε και ο αριθμός των εισαχθέντων. Η αύξηση αυτή σε συνδυασμό με την υιοθέτηση διαφορετικού τρόπου διαβίωσης οδήγησε στην ανάγκη για ανακατασκευή των κτιρίων με σκοπό τη δημιουργία τεσσάρων λόχων μαθητών, ενός λόχου Διοικήσεως και γυμναστηρίου. Κατασκευάστηκε ακόμα, ενιαίο κτίριο ΚΨΜ, αίθουσα τελετών- Ψυχαγωγίας, εστιατορίου, μαγειρείων. Στα επόμενα χρόνια η Σχολή απέκτησε Ιερό ναό, αφιερωμένο στους Αγίους Αναργύρους και στο Άγιο Δημήτριο. Τα θυρανοίξια του Ναού έγιναν το Μάιο του 1976 από τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. κ. Παντελεήμων. Επίσης το χώρο πλησίον του Ναού στολίζει το Ηρώον προς τιμήν των πεσόντων, στους αγώνες του Έθνους, Αποφοίτων ΣΙΣ- ΣΣΑΣ. Με μέτωπο στο προαύλιο χώρο της Σχολής, αποτελεί το επίκεντρο στην Τελετή Παράδοσης- Παραλαβής της Διοικήσεως της Σχολής. Κτήριο 1 ου Λόχου 8

9 Σήμερα, όλοι γνωρίζουν ότι η Σχολή βρίσκεται επί της Εγνατίας οδού, ωστόσο μόλις το 1980 έγινε η διάνοιξη της οδού και ο αναγκαστικός διαχωρισμός του στρατοπέδου Μακεδονομάχου Κώττα και της ΣΣΑΣ, η οποία έκτοτε έλαβε και την ονομασία «Στρατόπεδο Λοχαγού Ιατρού Φωκά Φωκά», προς τιμήν του φονευθέντα, στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας, έφεδρου Υπίατρου. Αυτή η εσωτερική διάρθρωση του στρατοπέδου έχει διατηρηθεί μέχρι και τη σήμερον με εξαίρεση τη μη λειτουργία (παροπλισμό) του 2 ου λόχου, αφού ο 3 ος και ο 4 ος λόχος επαρκούν για να στεγάσουν το σύνολο των μαθητών, που εισέρχονται πλέον στη Σχολή, ενώ η λειτουργία του 1 ου λόχου έχει περιοριστεί σε κέντρο τάγματος μαθητών (Επιτελείο Τάγματος Μαθητών) και διαμονή των Επί Πτυχίω Μαθητών. Επίσης στα νεώτερα χρόνια άλλες αλλαγές ήταν η κατάργηση του Πειθαρχείου και μετέπειτα κατεδάφιση του, η δημιουργία κλειστού σταδίου καλαθοσφαίρισης- πετοσφαίρισης, η μετεγκατάσταση του Ιατρείου- Αναρρωτηρίου σε ανακαινισμένο χώρο στον Λόχο Διοικήσεως (πρώην 3 ο Λόχο Μαθητών), η μεταφορά της Διεύθυνσης Σπουδών στον πρώτο όροφο των Μελετητηρίων και στο ισόγειο, του Τμήματος Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και της Βιβλιοθήκης. Αξιοσημείωτη είναι η δημιουργία Αίθουσας, εξοπλισμένης με σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, για τη διεξαγωγή των Προκαταρκτικών Εξετάσεων, και η ανακαίνιση της αίθουσας Διαλέξεων. Ακόμη στη θέση, που κατελάμβαναν στο Διοικητήριο της Σχολής, τα γραφεία της Διεύθυνσης Σπουδών, σήμερα πλέον, βρίσκονται η Αίθουσα Τιμών και το Μουσείο της Σχολής, όπου εκτίθενται κειμήλια από την ιστορία της Σχολής. Κτήριο νέου Λόχου Κειστό Γήπεδο καλαθοσφαίρισης / πετοσφαίρισης Η θέση της Σχολής, ιδιαίτερα μετά τη διάνοιξη της Εγνατίας, από τη μία επιλύει το πρακτικό ζήτημα της εύκολης πρόσβασης των Μαθητών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και από την άλλη συνεπικουρεί χωροχρονικά στη σύσφιγξη σχέσεων και στην απρόσκοπτη συνεργασία με την Πανεπιστημιακή Κοινότητα. Η επιλογή της τοπογραφίας αυτής, από την τότε Ηγεσία, εκ του αποτελέσματος από την Ιστορία, κρίνεται ως άκρως πετυχημένη και συμβολική. Εντούτοις, δεδομένων των απαιτήσεων για εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση, φαίνεται η Σχολή να στενάζει στα όρια της χωροταξίας της, καθώς δεν υπάρχει χώρος για ανέγερση νέων κτιριακών εγκαταστάσεων, όπως για παράδειγμα σύγχρονου Αμφιθεάτρου. Οι προκλήσεις του μέλλοντος -εξωστρέφεια με άνοιγμα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι- καλούν τη Σχολή σε μετεξέλιξη, ώστε να συμπορεύεται με τις άλλες Ευρωπαϊκές Στρατιωτικές Ακαδημίες. Η επίτευξη αυτού του σύγχρονου προσώπου χρειάζεται να υποστηρίζεται και αρχιτεκτονικά- δομικά, όχι μόνο από άποψη στελέχωσης. ΣΣΑΣ - Στρατόπεδο Λοχαγού Ιατρού Φωκά Φωκά Ανεξάρτητα λοιπόν, από την τοποθεσία που την εκάστοτε χρονική στιγμή στέγαζε τη Σχολή και τις αλλαγές που επήλθαν στην αρχιτεκτονική της, η ΣΣΑΣ εντός των κτιρίων της ανέκαθεν φιλοξενούσε και ανέπτυσσε σπουδαίους επιστήμονες και άξιους στρατιωτικούς. Μέσα στα κτίρια της ιδιαίτερης αυτής Στρατιωτικής Σχολής οι μαθητές έμαθαν την εσωτερική πειθαρχία, που απαιτεί η σφυρηλάτηση εθνικού φρονήματος μα και η κατάκτηση της ακαδημαϊκής γνώσης. Πειθαρχία Ευπραξίας Μήτηρ το ρητό τούτο του Αισχύλου, επίγραμμα του εμβλήματος της Σχολής, συμπυκνώνει την διαχρονική αρχή- φιλοσοφία της στοχοθεσίας και της νοηματοδότησης της ΣΣΑΣ αλλά και της ΣΙΣ στο παρελθόν. Την αφορμή, και μέρος της σχετικής βιβλιογραφίας, για τη συγγραφή του εν λόγω άρθρου έδωσε ο Ταξίαρχος (Ο) ε. α. Πέτρος Ηρ. Σκλέπος, αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας, απόφοιτος της ΣΣΑΣ, με τη παραχώρηση υλικού από το βιβλίο του Στρατιωτικές Εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή κατά τον 20 ο αιώνα του Εκδοτικού Οίκου Κυριακίδη. Σε ιδιόχειρο σημείωμα του προς την συντακτική επιτροπή του Περιοδικού γράφει: «Σύμφωνα με παλιό γνωμικό εκείνοι οι λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους δεν έχουν μέλλον. Η καταγωγή μου από στρατιωτική οικογένεια, η από παιδί συμβίωσή μου με τον στρατό και η αγάπη μου στην ιστορία, με οδήγησαν από τα εφηβικά μου χρόνια στην συγκέντρωση στοιχείων που αφορούν τον Ε.Σ. όπως βιβλία, κάρτες, τοπογραφικά, φωτογραφίες, αντικείμενα, μοντέλα κ. α. Αφορμή για τη συγγραφή της μονογραφίας Στρατιωτικές Εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή κατά τον 20 ο αιώνα υπήρξε το ότι πολλές απ αυτές εντός του σημερινού πολεοδομικού συγκροτήματος, έπαψαν προ πολλού για διάφορους λόγους να υπάρχουν, με αποτέλεσμα να παραδοθούν στη λήθη του χρόνου και στην σκοτεινιά της άγνοιας. Τέλος σκοπός μου είναι να παραμείνουν στην θύμηση των παρόντων και στην γνώση των μελλοντικών γενεών.» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Επιστημονική Ένωση υγειονομικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΕΥΔ). Η ιστορία της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής (ΣΙΣ ) Θεσσαλονίκης ( ). Λόγος & Εικόνα. Θεσσαλονίκη 2016 Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων. Λεύκωμα 70 χρόνια ΣΙΣ- ΣΣΑΣ Χρωμοτυπ Α. Ε. Θεσσαλονίκη 1996 Πέτρου Ηρ. Σκλέπου. Στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή κατά τον 20 ο αιώνα. Αφιέρωμα στον Ελληνικό Στρατό. Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη

10 MACHAON ARCHETYPE OF MILITARY MEDICAL OFFICER Το ανωτέρω κείμενο αποτελεί την Εναρκτήρια Ομιλία του Διεθνούς Ιατρικού Σεμιναρίου Μαχάων 2020, που παρουσιάσθηκε στην Αγγλική γλώσσα από τον ΑΑΜVI(I) Θεοφάνη Νικόλαο βασισμένη σε κείμενο του Αρχίατρου Γεώργιου Βουρβουλάκη. When it comes to world literature, it might be hard for someone to argue that Homer s epics, the Iliad and the Odyssey, do not rank among the most global and eternal masterpieces, continuously revered and studied by scholars since their compilation almost 3000 years ago. The reason for this is not only the vivid description of military campaign life and warfare during the late bronze age; it is the deep analysis on themes that have ever since been recognized as fundamental values of military behavior: Fate, Glory, Pride, Honor, Rage, and Hybris. In this view, it is of special interest that, among the mythical warrior-kings that have dominated the phantasy of billions around the world with their feats, Homer concedes a special homage to an individual who masters the art of military surgery, Machaon of Thessaly. Machaon and his brother Podalirius, both being sons of Asclepius (or Poseidon, according to another myth), set sail from Thessaly, leading 30 ships to Troy. His knowledge and skills on medicine are irrefutable, not only due to his divine lineage, but also to the fact that he has been tutored on the subject by the most wise of the centaurs, none else than Chiron himself. He establishes a medical aid station in his tent and, acting as the most senior of the healers of the Greek Army, tends to every wounded warrior. He is summoned to treat Menelaus arrow wound, a wound so complex and grave that Homer renders 10 a full and detailed description on it. The successful extraction, closure and healing of the wound is absolute, and Menelaus can soon return to combat status. Later on, Machaon manages to treat the abominably infected snake bite on Philoctetes foot which had caused the hero to be stranded and let inactive for years on the island of Lemnos. His story continues with the battle raging before the walls of Troy and Machaon himself fighting among the other warriors in the front line. When, at the climax of the battle, he is wounded by a three-bladed arrow launched by Paris bow, Greeks rush to shield him against the charging Trojans. It is at this point when Idomeneus harkens to King Nestor to evacuate Machaon to the rear with his chariot. As Nestor s chariot rushes past Achilles tent, the still infuriated and abstaining hero, catching a glimpse of the wounded Machaon, is worried and sends his trusted-friend Patroclus to find out if this is true. Machaon s wound is treated successfully by Nestor of Pylos and his slave Hecamede but he does not survive the war; he dies in the closing phases of the war by the hand of Eurypylus. In these 11 references attributed to Machaon (a lot more than his brother), Homer manages to successfully convey themes that bear striking resemblance to fundamental principles of military medicine that are generally accepted today.

11 The first clue is that Machaon is not only a medic whose only concern is saving lives. He is foremost a war leader, a keen warrior who fights in the front line, following all the rules of Homeric heroic ethos, which later successively evolved in the medieval rules of chivalry, the treats of a gentleman-officer and the current Laws of Armed Conflict. For Homer, it is more than obvious than only an integral part of this cast, a warrior himself that had delved into medicine, could be the most appropriate one to render this care to his fellow warriors. Machaon is the first notion of a military medical officer that stands distinct from his fellow civilian counterparts. But is Machaon the only warrior to possess such a knowledge on medical issues, that he is deemed irreplaceable? Maybe yes, as long as it concerns the excellence of his medical education or the vast experience he has gained from its practice. But, Homer, in his most subtle and delicate way of narration, delivers a hint about other warriors that may are skilled, even at a basic level, in administering first aid to wounded. Achilles is clearly described as having been taught by Chiron the art of sprinkling kind and noble drugs on the wound. One can easily recognize first aid administration as an integral part of a senior warrior education and training, much as Tactical Combat Casualty Care is today perceived as a crucial skill in basic soldiering courses. The necessity of practicing medicine in the battlefield and during military campaign was by no means a novelty during the historical background of the Trojan War. As early as 1600 BC, the Edwin Smith Papyrus offers us a thorough presentation for the treatment of wounds that result from nothing less than an armed conflict, emerging thus as the first scientifically sound text of military medicine. But even before that, the establishment of caring for the wounded was recognized as a necessity for the first organized societies: The warriors were no longer expendable fodder thrown in the turmoil of battle, but a valuable asset that needed to be replaced in a fast and definite manner to the line of duty. In this view, Machaon, by treating Menelaus and Philoctetes, acts as a multiplier of power: not only he restores two esteemed warriors to their active duties, but he also effectively neutralizes the danger of losing Menelaus, the motivation for the whole war. Furthermore, this proper care serves as a morale booster and a motive for other warriors to fight with less hesitation and more trust upon the medical care system. This would eventually be integrated in the wider military society fundamentals, especially after the traumatic experiences of the Crimean and the American Civil War, and the Battle of Solferino. Such is the status of the medical man in the battlefield that, when Machaon is wounded, Homer delivers two crucial hints: Greeks withdraw because of this misfortune and Achilles is deeply worried that, if the battle has come to this point, the Greek Army is profoundly going into dire straits, meaning that the time may have come for his wrath to be reconsidered. Finally, Machaon is the first documented specialized military surgeon in contrast with his brother, Podalirius, who seems to deal more with internal diseases. In this regard, Machaon is the first ιατρός, a specialist who is experienced in the extracting an arrow, a highly specialized procedure, and his skills are more than welcome for an armed force marching in a battlefield. Given the fact that Homer clearly reveals the existence of other healers in the army, obviously not as skilled and educated as Machaon, the narrative implies a fully expanded medical system with clear responsibilities and hierarchy, much as in modern medical corps. It would take another 1000 years before the Romans would evolve this early form of military medical structure to a robust military medical organization. All these references and hints on the traits of Machaon and the events that revolve around him through Homer s unparalleled narrative skills, reveal that, he may as well be deemed as the first definite chief medical officer of an army. His skills and education are clearly outlined: A competent warrior, mastering soldiery skills and capable enough to engage in combat with equally experienced enemies. Α skilled and specialized scientist, devoted in saving lives and striving with every chance to conserve the fighting strength of his army. A respected senior medical officer in a defined hierarchical structure, having gained his place among the other warrior kings and the special treats that made each one known in eternity. It would take almost 2700 years until the armies of the late 19th century AD would integrate these lessons in their military medical systems and proceed to train and educate accordingly their medical officers. In this regard, the inscription over the Old Hellenic Military Medical Academy main entrance, reflecting Idomeneus agony to Nestor about Machaon s fate, pays homage to this unique forgotten hero and might be the most appropriate motivating quote for future medical officers: «For a doctor is of the worth of many other men» 11

12 Συνέντευξη του Δ/ντη Στρατιωτικής Εκπαίδευσης του ESDC Ασμχου κ. Ζαμπά Σ. Στη ΣΣΑΣ μας αρέσουν οι προκλήσεις, ιδίως το να δοκιμάζουμε τον εαυτό μας σε νέα αντικείμενα και να αποκτούμε νέες εμπειρίες. Σε αυτό το κλίμα, έγιναν αρκετές προσπάθειες από τη Διεύθυνση Σπουδών της Σχολής με σκοπό την ένταξή της στα προγράμματα του Military Erasmus. Το Military Erasmus διοργανώνεται από το Ευρωπαϊκό Κολέγιο Ασφάλειας και Άμυνας (ESDC). Οι Προσεγγίσεις αποφάσισαν πως είναι πολύ σημαντικό να ενημερωθούν όλοι οι μαθητές της Σχολής για αυτήν την πρωτοβουλία, και έτσι εξασφαλίσαμε συνέντευξη από τον Ασμχο κ. Σ. Ζαμπά, ο οποίος υπηρετεί στο ESDC και μπορεί να μας «ξεναγήσει» σε αυτόν το νέο για τη Σχολή θεσμό. Η Συντακτική Ομάδα του Περιοδικού θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά τον κ. Ζαμπά για τον χρόνο του και για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας παρείχε. Τι θέση κατέχετε στο ESDC και ποια τα κριτήρια επιλογής για τη συγκεκριμένη θέση; Κατέχω τη θέση του Διευθυντή Στρατιωτικής Εκπαίδευσης από τον Μάρτιο του 2014, με κύρια καθήκοντα τον συντονισμό της Eυρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Military Erasmus ή αλλιώς European Initiative for the Exchange of Young Officers inspired by Erasmus. Συντονίζω επίσης από το 2017 την Ανώτατη Σχολή για την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ, της οποίας ήμουν και συνιδρυτής. Παράλληλα, συντονίζω τα σεμινάρια για τη Θαλάσσια Ασφάλεια, την Ενεργειακή Ασφάλεια και τη μελέτη του Διαστήματος. Η θέση μου είναι αυτή του αποσπασμένου εθνικού εμπειρογνώμονα και δεν είναι εθνικά κατοχυρωμένη, δηλαδή δύναται να πληρωθεί από οποιοδήποτε Κράτος-Μέλος (ΚΜ). Τα προαπαιτούμενα προσόντα για τη θέση πέραν της άριστης γνώσης της Αγγλικής και της καλής γνώσης της Γαλλικής- είναι η εμπειρία στην εκπαίδευση και η εμπειρία στο Military Erasmus. Θα παραδώσω την σκυτάλη την 1 η Μαρτίου 2020 και ήδη η θέση μου έχει προκηρυχθεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ευλόγως θα αναρωτηθείτε πως ένας αξιωματικός της Αεροπορίας από μια μικρή χώρα που δεν διαθέτει Στρατιωτικές Σχολές, όπως η Κύπρος, διεκδίκησε και πήρε την συγκεκριμένη θέση. Η απάντηση εν ολίγοις είναι ότι από τις πρώτες συναντήσεις της ομάδας εφαρμογής το 2009 φάνηκε ότι η Κύπρος, μη έχοντας Στρατιωτικές Σχολές, κινδύνευε να αποκλεισθεί από την Πρωτοβουλία, καθότι αυτή βασίζεται στην αρχή της αμοιβαιότητας. Για την αποφυγή αυτού του κινδύνου, η Κυπριακή Δημοκρατία έλαβε την απόφαση να συμμετέχει ενεργά σε κάθε επίπεδο. Τότε μόλις είχα μετατεθεί στο Τμήμα Αμυντικής Πολιτικής του Κυπριακού Υπουργείου Άμυνας, για να στελεχώσω την ομάδα για την Κυπριακή Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ανάμεσα στα καθήκοντα που μου είχαν ανατεθεί ήταν και οι δράσεις του ESDC. Τον αμέσως επόμενο μήνα η Σουηδική Προεδρία διοργάνωσε ένα υψηλού επιπέδου συνέδριο στην Στοκχόλμη, με κύριο θέμα τη δημιουργία του νομικού πλαισίου του Military Erasmus. Εκεί θα αποφασιζόταν κατά πόσο οι χώρες που δεν διέθεταν Παραγωγικές Σχολές θα μπορούσαν να συμμετέχουν ισότιμα με τις άλλες με τρόπο που να ικανοποιεί και την αρχή της αμοιβαιότητας. Εκεί στη σύντομη ομιλία μου εξήγησα ότι για την Κυπριακή Δημοκρατία η όποια Πρωτοβουλία θα βοηθούσε στη δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής κουλτούρας ασφάλειας και άμυνας είναι ιδιαίτερα σημαντική και ότι θα την στηρίξει σε όλα τα επίπεδα με γνώμονα να συμβάλει στην επιτυχία της. Τηρώντας την υπόσχεση της, η ΚΔ ανταπέδωσε το δικαίωμα της ισότιμης συμμετοχής, φιλοξενώντας στην Κύπρο την 1 εκ των 4 συναντήσεων της ομάδας εφαρμογής σε ετήσια βάση για την επόμενη πενταετία. Παράλληλα, δημιουργήσαμε και διοργανώσαμε στην Κύπρο την 1 η Ολυμπιάδα Ασφάλειας και Άμυνας τον Οκτώβριο του 2012, η οποία κατέστη η πρώτη θεσμοθετημένη διοργάνωση στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας και αποφασίστηκε να διοργανώνεται ανά διετία από τη χώρα που κατέχει την Προεδρία. Λόγω της μεγάλης επιτυχίας τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε συμμετοχή Κρατών και Σχολών, η ομάδα εφαρμογής μου ανέθεσε τα καθήκοντα του επικεφαλής της Στρατηγικής Επικοινωνίας και του εκδότη του τριμηνιαίου ενημερωτικού δελτίου για τα επόμενα 2 χρόνια, οπότε και ανέλαβα επισήμως τη θέση στις Βρυξέλλες. 1 η Ολυμπιάδα ΚΠΑΑ, αρχαίο Ωδείο, Πάφος Πηγή: Κυπριακό ΥΠΑΜ Πότε δημιουργήθηκε το ESDC και ποιος ο σκοπός του; Η αρχική πρωτοβουλία για τη δημιουργία του ήταν Ελληνική! Η Ελληνική Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το 2003 εισήγαγε την ιδέα για Κοινή Εκπαίδευση με σκοπό την καλλιέργεια Κοινής Ευρωπαϊκής Κουλτούρας Ασφάλειας και Άμυνας και βάσει αυτής το Κολέγιο δημιουργήθηκε το Το Κολέγιο, διαμέσου κοινών προγραμμάτων εκπαίδευσης, καλλιεργεί και προωθεί την κατανόηση για εφαρμογή κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) στο ακροατήριο του, που αποτελείται από το διπλωματικό, στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό των ΚΜ, αλλά και τρίτων χωρών και διεθνών οργανισμών, που έχουν σχέση με την ΚΠΑΑ. Σήμερα το Κολέγιο παρέχει πάνω από 68 διαφορετικά σεμινάρια και διοργανώνει πάνω από 120 εκπαιδεύσεις με περίπου συμμετέχοντες σε ετήσια βάση, σε συνεργασία με τα μέλη του δικτύου του, που ξεπέρασαν τα 150. Αναλυτικά μπορείτε να βρείτε τους σκοπούς, τους στόχους και την οργανωτική δομή του ESDC στην Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2016/2382 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 21 ης Δεκεμβρίου

13 Τι είναι και ποιό το κανονιστικό πλαίσιο του Military Erasmus, και ποιά η σχέση του με το Erasmus; Το Military Erasmus είναι μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία που άρχισε το Νοέμβριο του 2008 με απόφαση των Ευρωπαίων Υπουργών Άμυνας στο πλαίσιο της Γαλλικής Προεδρίας, με σκοπό την εναρμόνιση της Στρατιωτικής Εκπαίδευσης σε επίπεδο παραγωγικών σχολών, η οποία με την σειρά της θα επέφερε τη βελτίωση της διαλειτουργικότητας των Ευρωπαϊκών Στρατιωτικών Δυνάμεων, αλλά και τη δημιουργία κουλτούρας για κοινή δράση ασφάλειας και άμυνας. Ας μου επιτραπεί μια μικρή ιστορική αναδρομή για τον τρόπο σύνδεσης και τη σχέση μας με το πρόγραμμα Erasmus. Όπως σας ανέφερα και στην αρχή, το πλήρες όνομα είναι European Initiative for the Exchange of Young Officers inspired by Erasmus και ουσιαστικά δεν είχε κάποια επίσημη σχέση με το αντίστοιχο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην πορεία, όμως, και αφότου πέρασαν 4 χρόνια στη διάρκεια των οποίων λύσαμε τα διαδικαστικά θέματα, που αφορούσαν τη δημιουργία του νομικού πλαισίου, δημιουργήσαμε πέντε Common Modules, άρχισαν οι ανταλλαγές, αλλά κυρίως δημιουργήθηκε ένα κλίμα εμπιστοσύνης και φιλίας μεταξύ των μελών της ομάδας εφαρμογής, ενώ το θέμα που πλέον μας απασχολούσε ήταν η αύξηση των δραστηριοτήτων και του αριθμού των ανταλλαγών τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτών. Κάποια από τα εμπόδια ήταν οι απουσίες ενός μαθητή από τα οικεία μαθήματά του όταν έλειπε σε ανταλλαγή ή/και η μη αναγνώριση εκπαιδευτικών πιστωτικών μονάδων (ECTS) για την εκπαίδευση που λάμβανε στο εξωτερικό. Επίσης, μια μεγάλη αύξηση στις ανταλλαγές θα επέφερε κι ένα αξιοσημείωτο κόστος. Ο πήχης τώρα ανέβαινε απότομα ψηλά, αφού οι ανταλλαγές μαθητών διάρκειας κάτω των τριών μηνών δεν ήταν επιλέξιμες για χρηματοδότηση και δεν είχαμε πάρα μόνο πέντε Common Modules, οπότε έπρεπε ουσιαστικά να μεταπηδήσουμε σε ανταλλαγές εξαμήνου και να δημιουργήσουμε από κοινού την διδακτική του ύλη. Πέντε από τις Ακαδημίες (Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Τσεχία) έλαβαν την πρωτοβουλία να υποβάλουν πρόταση για στρατηγική συνεργασία στα πλαίσια του ERASMUS για τη δημιουργία αυτού του κοινού εξαμήνου, ενώ παράλληλα οι υπόλοιπες Σχολές άρχισαν να κάνουν αιτήσεις για αξιολόγηση και ένταξη τους στο χάρτη ERASMUS, ώστε να καλύπτονται τα έξοδα αποστολής μαθητών και εκπαιδευτών στο κοινό εξάμηνο και σε άλλες δραστηριότητες της Πρωτοβουλίας. Χρειάστηκε να γίνουν πολλές παρουσιάσεις σε πολλά διεθνή στρατιωτικά forum και Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, επιστολές σε Υπουργεία, Γενικά Επιτελεία και κατ ίδιαν επισκέψεις σε Στρατιωτικές Σχολές, ώστε να πεισθούν οι ηγεσίες να κάνουν το βήμα προς την εξωστρέφεια. Η συνήθης πρώτη αντίδραση και απάντηση ήταν ότι αυτό είναι αδύνατο να γίνει στην δική μας Σχολή, δεν το επιτρέπει η νομοθεσία κλπ. Και όμως κατέστη δυνατόν. Οι πέντε σχολές έλαβαν τη χρηματοδότηση ύψους ευρώ, δημιουργήσαν μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας την κοινή ύλη, την υποστηρικτική βιβλιογραφία σε ηλεκτρονική μορφή και από το ακαδημαϊκό έτος προσφέρεται το κοινό εξάμηνο στο 100% από τρεις ακαδημίες και κατά 85% από άλλες τρεις. Είναι αξιοσημείωτο να αναφέρουμε ότι η Στρατιωτική Σχολή Leadership Development B Cyprus 2015, source: ESDC Το 2013 για την επίλυση του θέματος των απουσιών εισηγήθηκα, υπό την ιδιότητά μου ως επικεφαλής της στρατηγικής επικοινωνίας της πρωτοβουλίας, να εντάξουμε στο πρόγραμμα σπουδών των παραγωγικών σχολών μια Ευρωπαϊκή εβδομάδα, που να περιλαμβάνει την 9η Μαΐου (Schuman Day), κατά την οποία ένας μεγάλος αριθμός σχολών θα διοργάνωνε ταυτόχρονα το CSDP Common module. Η Ελλάδα τότε υποστήριξε ένθερμα την ιδέα και -ενόψει της Προεδρίας που θα αναλάμβανε το εισηγήθηκε να γίνει μελέτη για Ευρωπαϊκό μήνα. Αποστάλθηκαν ερωτηματολόγια στα Κράτη- Μέλη, τα οποία εξέφρασαν μεγάλο ενδιαφέρον για συμμετοχή και υπέδειξαν τους μήνες Απρίλιο και Μάιο ως τους καταλληλότερους. Όταν, όμως, έφθασε η ώρα της υλοποίησης, η πρόθεση που είχε εκφραστεί δεν μεταφράστηκε σε αντίστοιχη πράξη και μόνο η Ελλάδα και η Ιταλία διοργάνωσαν Common Modules την συγκεκριμένη περίοδο, ενώ οι υπόλοιποι έστειλαν μαθητές. Η ανάλυση του αποτελέσματος κατέδειξε ότι μεγαλύτερης διάρκειας ανταλλαγές με τα υπάρχοντα εργαλεία χρηματοδότησης και αλληλοαναγνώρισης μαθημάτων δεν θα ήταν δυνατή στο σύντομο μέλλον. Έτσι, αναζητήσαμε άλλα εργαλεία, τα οποία νοιώσαμε πλέον έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε. Αυτό το εργαλείο δεν ήταν άλλο από το πρόγραμμα Erasmus. Ευελπίδων (ΣΣΕ) ανήκει στην 1η κατηγορία που εφάρμοσε άμεσα το κοινό εξάμηνο ως το δεύτερο εξάμηνο του τρίτου έτους στην αγγλική γλώσσα. Η ΣΣΕ άρχισε να προετοιμάζεται για την εφαρμογή του εξαμήνου ήδη από το Άξιο λόγου επίσης αποτελεί το γεγονός ότι Ελληνοκύπριος Εύελπις αρίστευσε στο κοινό εξάμηνο που διοργάνωσε η Πολωνική Στρατιωτική Ακαδημία. Με την ουσιαστική και άριστη εμπλοκή της στην πρωτοβουλία, η ΣΣΕ κέρδισε τις εντυπώσεις και την εμπιστοσύνη άλλων ακαδημιών, με αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί σε δεύτερη επιτυχημένη στρατηγική συνεργασία το 2018 μεταξύ Πολωνίας Πορτογαλίας - Ελλάδας και να λάβει το μερίδιό της σε συγχρηματοδότηση για τη δημιουργία τεσσάρων νέων Common modules. Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Military Erasmus και η ομάδα εφαρμογής του δεν έχουν άμεση σχέση με το πρόγραμμα Erasmus, αλλά το χρησιμοποιούν ως χρηματοδοτικό εργαλείο, ακολουθώντας τους κανόνες του, όπως κάθε Πανεπιστήμιο. Το πρόγραμμα είναι αρκετά ευέλικτο και μπορούν να επωφεληθούν ακόμα και οργανισμοί που δεν έχουν το χάρτη Erasmus. Για παράδειγμα, η Κυπριακή Εθνοφρουρά διοργανώνει από το 2015 το Leadership Development B Common Module, χωρίς να διαθέτει Στρατιωτική Ακαδημία, το οποίο αποτελεί μέρος του Κοινού εξαμήνου και αναγνωρίζεται από τις αποστέλλουσες Σχολές, οι οποίες 13

14 λαμβάνουν χρηματοδότηση για τα έξοδα αποστολής των εκπαιδευτών τους στην Κύπρο από το Erasmus. Στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ αναμένεται ότι το πρόγραμμα θα λάβει υπερδιπλάσια χρηματοδότηση, η οποία θα ξεπερνά τα 30 δισεκατομμύρια ευρώ! Ακολουθώντας την πρακτική δημιουργίας κοινών εξαμήνων και τη δηλωθείσα επιθυμία των ΚΜ δια της ετήσιας γενικής έκθεσης πεπραγμένων του ESDC να δημιουργηθούν κοινά εξάμηνα για τις Ναυτικές, Αεροπορικές, Τεχνικές και Ιατρικές Στρατιωτικές Σχολές, δημιουργήθηκαν τρεις νέες γραμμές ανάπτυξης στην ομάδα εφαρμογής, οι οποίες ετοιμάζουν αντίστοιχες προτάσεις στρατηγικής συνεργασίας για τις παραπάνω κατηγορίες σχολών, πλην των ιατρικών, λόγω χαμηλού προς το παρόν αριθμού ενδιαφερομένων Σχολών. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η ΣΝΔ όσο και η ΣΙ έχουν εμπλακεί ενεργά στην όλη διαδικασία, με την ΣΙ να έχει αναλάβει και την ηγεσία για τη δημιουργία κοινού αεροπορικού εξαμήνου. Η ΣΣΑΣ είναι από τις πρώτες Στρατιωτικές Ιατρικές Σχολές που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των ΚΜ και, παρά το πρόσφατο της συμμετοχής της, άμεσα εκπόνησε τη διδακτική ύλη του πρώτου, στον συγκεκριμένο τομέα, Common Module με τίτλο: Biosafety and Bioterrorism, το οποίο ενθέρμως εγκρίθηκε από την ολομέλεια της ομάδας εφαρμογής ως κοινό και διοργανώθηκε με επιτυχία από την ΣΣΑΣ στο πρώτο τριμήνο του Η Αντίστοιχη Γερμανική Σχολή σχεδιάζει να εισηγηθεί ένα δεύτερο με τίτλο Military Medical Ethics and/or Military Public Health. Ποιες χώρες και ποιες σχολές συμμετέχουν στο πρόγραμμα; Στο Πρόγραμμα συμμετέχουν όλα τα ΚΜ της ΕΕ, άλλα περισσότερο ενεργά και άλλα λιγότερο. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλες οι Σχολές Αξιωματικών όλων των κλάδων μόνο των ΚΜ της ΕΕ. Μέχρι τώρα έχουμε την ενεργό συμμετοχή σχεδόν 50 Σχολών. Η Ελλάδα είναι αποδεδειγμένα ένα από τα πιο ενεργά μέλη και δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχθηκε να φιλοξενήσει τους εορτασμούς των δέκα χρόνων της πρωτοβουλίας στην Αθήνα τον Νοέμβριο του Στις εκδηλώσεις συμμετείχαν 163 άτομα από 25 Στρατιωτικές Σχολές από 13 ΚΜ (AT, BE, BG, CZ, CR, CY, FR, GR, IT, NL, PL, PT & RO), τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Οι συμμετέχοντες έτρεξαν τον αυθεντικό Μαραθώνιο, κωπηλάτησαν μαζί την Τριήρη Ολυμπιάς, επισκέφθηκαν την Ακρόπολη, το θωρηκτό Αβέρωφ και κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο του Μαραθώνα. Μαθητές, εκπαιδευτές και Διοικητές Σχολών παρακολούθησαν ολοήμερο σεμινάριο για τις μάχες του Μαραθώνα, των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας και για την τεράστια σημασία τους στην εξέλιξη της Ευρωπαϊκής ιστορίας και του Δυτικού πολιτισμού. Τι δραστηριότητες και ασκήσεις περιλαμβάνει; Το προηγούμενο Ακαδημαϊκό έτος θεωρείται το έτος κατά το οποίο έσπασαν όλα τα ρεκόρ συμμετοχές από 25 χώρες σε ανταλλαγές 104 εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Μετά από 10 χρόνια και 42 συναντήσεις, η Πρωτοβουλία έφθασε σε ένα αρκετά ώριμο στάδιο, που εγγυάται την συνέχεια και δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της να σχεδιάσουν και να ενεργήσουν με αισιοδοξία. Έχει σχεδιαστεί και εγκριθεί η διδακτική ύλη 44 κοινών ενοτήτων (Common Modules) που μεταφράζονται σε 122 ECTS. Έντεκα από αυτές προσφέρθηκαν μαζί ως κοινό εξάμηνο στα αγγλικά από την Ελληνική Σχολή Ευελπίδων, την Πολωνική και Ρουμανική Στρατιωτική Σχολή, ενώ άλλες τρεις Στρατιωτικές Σχολές προσέφεραν την ίδια ύλη κατανεμημένη σε 2 εξάμηνα. Σας παραθέτω παρακάτω τον πίνακα όλων των εγκεκριμένων Common Modules: Εορτασμοί 10χρονων Military Erasmus, Αθήνα Νοέμβριος Source: 14

15 International Military Academic Forum 2019, Rothschild castle Austria Σε ποιες δραστηριότητες συμμετέχουν σπουδαστές Στρατιωτικών Σχολών; Η Πρωτοβουλία είναι φτιαγμένη κυρίως για τους σπουδαστές των Στρατιωτικών Σχολών! Οι σπουδαστές συμμετέχουν στα 44 Common Modules, καθώς και σε διεθνή συνέδρια, όπως το International Military Academic Forum, όπου συμμετέχουν ενεργά στις εργασίες και εκφέρουν άποψη. Η ΣΣΕ, ΣΝΔ και ΣΙ διοργανώνουν τέτοιες διεθνείς εκπαιδεύσεις σε ετήσια βάση από το 2014 στις οποίες προσκαλούν και φοιτητές πανεπιστημίων που παρακολουθούν σχετικά προγράμματα σπουδών. Σε ποιες δραστηριότητες θα μπορούσαν να συμμετέχουν μαθητές της ΣΣΑΣ; Οι μαθητές σας μπορούν να συμμετέχουν σε όλα σχεδόν τα προαναφερθέντα Common Modules, με ελάχιστες εξαιρέσεις λόγω εξειδικευμένου θέματος (π. χ. Αγγλικά αεροπορικής ορολογίας). Ακόμα και στο κοινό εξάμηνο μπορούν να παρακολουθήσουν ένα ή περισσότερα από τα 11 Modules του προγράμματος, καθότι αυτά διοργανώνονται αυτόνομα και τα περισσότερα διαρκούν μόνο μια βδομάδα. Αυτό διευκολύνει και τις σύντομης διάρκειας ανταλλαγές, αλλά και τις εναλλαγές των εξειδικευμένων εκπαιδευτών. Με τι εφόδια εξοπλίζεται ο μετέχων στο πρόγραμμα, ώστε να τα αξιοποιήσει στη μετέπειτα πορεία του ως αξιωματικός της χώρας του, και ποια τα οφέλη για έναν μαθητή της ΣΣΑΣ; Τα οφέλη και τα εφόδια που αποκομίζει ο μετέχων μαθητής είναι πολυσχιδή. Θα γυρίσει στη σχολή ανανεωμένος ψυχικά και σωματικά, με καινούργιους φίλους από πολλά κράτη της Ένωσής μας, θα βελτιώσει τα αγγλικά του, θα ανεβάσει την αυτοπεποίθησή του και θα κατανοήσει πώς σκέφτονται για τα συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα αλλά και πώς δρουν κοινωνικά μαθητές από άλλα κράτη και όπλα. Το τελευταίο θα σας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο όταν θα χρειαστεί να συνυπηρετήσετε σε επιχειρήσεις της ΕΕ στο πεδίο της μάχης. Όλα τα παραπάνω είναι αποδεδειγμένα επιστημονικά. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στην πρόσφατη σχετική έκδοση: eu/sites/default/files/gell%20sci- entific%20publications/2018%2008%2017%20final%20emi- LYO%20book%20compressed. pdf Ποια πιστεύετε ότι είναι η συμβολή του Military Erasmus στην προώθηση των σχέσεων σε υπηρεσιακό ή/και διακρατικό επίπεδο; Η εναρμόνιση της βασικής εκπαίδευσης των αξιωματικών της ΕΕ που επιφέρει σταδιακά η Πρωτοβουλία θα αυξήσει τη διαλειτουργικότητα των ενόπλων δυνάμεων και θα καλλιεργήσει κουλτούρα κοινής δράσης για την ασφάλεια και την άμυνα, δηλαδή θα κατανοούμε με τον ίδιο τρόπο τις απειλές και τις προκλήσεις ασφαλείας και άμυνας της ΕΕ ως σύνολο. Κανένα από τα ΚΜ δεν μπορεί από μόνο του να αντιμετωπίσει τις κρίσεις και τις προκλήσεις στον περίγυρο της Ευρώπης. Δεν πρέπει να παίρνουμε την ειρήνη ως δεδομένη. Επιτρέψτε μου να σας δώσω δύο μόνο αριθμητικά δεδομένα που θα βοηθήσουν στην κατανόηση της θέσεως της ΕΕ στο παγκόσμιο στερέωμα. Η ΕΕ συνολικά αποτελεί ίσως την ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη, είναι ο μεγαλύτερος πάροχος ανθρωπιστικής βοήθειας με διαφορά, αλλά αμυντικά δαπανά συνολικά μόλις το 40% της αντίστοιχης δαπάνης των ΗΠΑ και- το χειρότερο- έχει μόνο το 15% των δυνατοτήτων των ΗΠΑ. Στην ομάδα εφαρμογής συζητάμε και αποφασίζουμε μαζί πώς θα πορευθούμε για να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις αλλά και τον διαφορετικό ρόλο των ενόπλων δυνάμεων της επερχόμενης γενιάς. Δίνουμε προτεραιότητα στην σύγχρονη τεχνολογία, στην διαδικτυακή ασφάλεια και στην εκπαίδευση των Αξιωματικών μας ώστε να δρουν σε ένα πολιτικοστρατιωτικό περιβάλλον επιχειρήσεων, που γίνεται ολοένα και πιο αναγκαίο. Οι επιχειρήσεις και αποστολές στην Αφρική δεν αναμένεται να μειωθούν, αλλά μάλλον το αντίθετο. Η ΕΕ προσπαθεί με τις αποστολές της να δώσει τη δυνατότητα στις χώρες αυτές να σταθούν στα πόδια τους, να αποκτήσουν υποδομές και δικές τους δυνάμεις ασφαλείας, για να μπορεί να επιβιώσει ο πληθυσμός τους στη γη που τον γέννησε. Και μιας και μιλάμε για γεννήσεις, στην Αφρική ο ρυθμός γεννήσεων είναι 6-7 παιδιά, και η μέση ηλικία του πληθυσμού είναι κάτω από τα 25, με συνολικό πληθυσμό 1, 25 δις. Αυτό σημαίνει ότι στην επόμενη 25ετία θα έχουμε διπλασιασμό του πληθυσμού αυτής της ηπείρου και αν δεν αυξήσουμε αυτή την προσπάθεια, όλος αυτός ο πληθυσμός, που στους σημερινούς του αριθμούς δεν μπορεί να επιβιώσει και απελπισμένος μεταναστεύει προς εμάς, δεν θα έχει άλλη διέξοδο πλην της ΕΕ. 15

16 Κυρά των Μαρασίων Η γυναίκα σύμβολο του Βορείου Έβρου ΜΙ(Ι) Βαλσαμίδης Νικόλαος Η άγνωστη σε πολλούς κυρά των Μαρασίων ή κατά τον κόσμο κυρά Βασιλική Λαμπίδου-Φωτακάκη, αποτέλεσε ένα από τα λαμπρότερα σύγχρονα παραδείγματα ανιδιοτελούς προσφοράς προς τον Ελληνικό Στρατό και την τοπική κοινωνία του ακριτικού Έβρου. Παρόλο που ξενιτεύτηκε, παρόλο που βίωσε τον κατατρεγμό του πολέμου, παρόλο που υπέφερε από την απώλεια των παιδιών της, η κυρά των Μαρασίων δεν υπέστειλε ποτέ την Ελληνική Σημαία και τις αξίες που την συντρόφευαν μέχρι την ύστατη στιγμή της ζωής της. Σε ηλικία 107 ετών η κυρά Βασιλική απεβίωσε, αφήνοντας πίσω της μια λαμπρή παρακαταθήκη, που δυστυχώς παραμένει άγνωστη από την πλειονότητα των σύγχρονων Ελλήνων. Η Ιστορία Η κυρά Βασιλική γεννήθηκε το 1904 στο μεγάλο Ζαλούφι της Ανατολικής Θράκης, ένα μικρό χωριό της σημερινής Τουρκίας κοντά στη Μαύρη θάλασσα. Η Ορθόδοξη, όμως, θρησκεία της οικογένειάς της, αποτέλεσε την αιτία για τον εκτοπισμό τους στην περιοχή της Αδριανούπολης, στο χωριό Κάραγατς, ενώ η έναρξη των διωγμών από την πλευρά της τουρκικής κυβέρνησης πυροδότησε τη μαζική μετακίνηση της κοινότητας προς την περιοχή της Στάρα Ζαγόρα στη Βουλγαρία. Το 1962, η κυρά Βασιλική κατέληξε στο χωριό Μαράσια του Βόρειου Έβρου, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα για το υπόλοιπο της ζωής της. Η μοίρα, όμως, δεν ήταν δίκαιη με την κυρά Βασιλική, αφού κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών της βίωσε την απώλεια των τριών από τα τέσσερα παιδιά της σε ιδιαίτερα νεαρή ηλικία, ενώ λίγα χρόνια αργότερα ατύχησε να χάσει και τον τέταρτο γιο της. Η προσφορά προς τον Ελληνικό Στρατό Ο πόνος της μητέρας που χάνει και τα τέσσερα παιδιά της, αντί να καταβάλει την κυρά των Μαρασίων, της έδωσε τη δύναμη να υπερασπιστεί τα ιδανικά και τις αξίες της. Επειδή ακριβώς δεν κατάφερε να δει τα παιδιά της στρατιώτες, αποφάσισε να γίνει η «μητέρα» όλων εκείνων των παιδιών που υπηρετούσαν τη θητεία τους στο βορειότερο τμήμα της Ελλάδας. Για περισσότερα από 40 χρόνια, η κυρά Βασιλική μαγείρευε καθημερινά για τα 3 φυλάκια της περιοχής, που την εποχή εκείνη επανδρώνονταν από 100 περίπου άτομα. Παρείχε ξύλα για θέρμανση που η ίδια μάζευε καθημερινά, ενώ φιλοξενούσε τις συντρόφους των οπλιτών που έρχονταν στον Έβρο για να δουν τους αγαπημένους τους. Αρνήθηκε με σθένος την πληρωμή με κάθε μέσο, δηλώνοντας επανειλημμένα ότι είναι η μεγαλύτερη ευτυχία να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον Ελληνικό Στρατό. 16

17 Η Σημαία Παράλληλα με την άοκνη και ανιδιοτελή παροχή υπηρεσιών προς τα Ακριτικά Φυλάκια, η κυρά των Μαρασίων συντηρούσε το τελευταίο σπίτι του χωριού πριν από τη γέφυρα, που ένωνε σιδηροδρομικά την Ελλάδα με την Τουρκία. Κάθε πρωί μέχρι τα βαθιά της γεράματα πραγματοποιούσε έπαρση της σημαίας σε έναν αυτοσχέδιο ιστό. Ήθελε η Γαλανόλευκη να φαίνεται στα μέρη που γεννήθηκε, όπως χαρακτηριστικά δήλωνε. Η σημαία όμως, δεν υποστελλόταν ποτέ υπό το φως του ηλίου. Υποστελλόταν πάντα νύχτα, προκειμένου οι σκοποί της απέναντι μεριάς του ποταμού να μην αντιλαμβάνονται την πράξη αυτή. Για 50 και πλέον χρόνια, η σημαία στην αυλή της κυράς Βασιλικής ήταν η πρώτη που ανέβαινε τα χαράματα και η τελευταία που υποστελλόταν τη νύκτα. Χαρακτηριστικά είχε δηλώσει και ο Επίτιμος Α/ΓΕΣ Στγος (ε. α) Φράγκος Φραγκούλης, που την περίοδο εκείνη διατελούσε διοικητής της ΧVΙης Μ/Κ ΜΠ: «Έχω την τιμή να λέω ότι δεν έχω δει ποτέ τον ιστό της κυράς Βασιλικής χωρίς σημαία». Τα Γεράματα Όπως ήταν φυσικό η Κυρά των Μαρασίων μεγάλωνε και δεν μπορούσε πλέον να προσφέρει τις υπηρεσίες της, όπως θα το επιθυμούσε. Έτσι, με απόφαση της Ιεραρχίας των Ενόπλων Δυνάμεων η κυρά των Μαρασίων εντάχθηκε στη δύναμη των φυλακίων της περιοχής. Κάθε μέρα οπλίτες εκτελούσαν την έπαρση και την υποστολή της σημαίας του σπιτιού της, την βοηθούσαν με τις προσωπικές της ανάγκες και της μετέφεραν το φαγητό και τις προμήθειες της ημέρας. Παράλληλα, υγειονομικό κλιμάκιο μετέβαινε ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο σπίτι της, παρέχοντας αφιλοκερδώς τις υγειονομικές του υπηρεσίες. Όλοι όσοι συνέδραμαν στην αρωγή της δήλωναν υπερήφανοι που «επισκέπτονταν καθημερινά το τελευταίο φυλάκιο του χωριού πριν από τα σύνορα» Η αναγώριση από την Ελληνική Κοινωνία Η προσφορά της κυράς Βασιλικής δεν έμεινε χωρίς αναγνώριση από τη σύγχρονη ελληνική πολιτεία. Έτσι: 5/8/2006: Απονέμεται σε ειδική τελετή εύφημος μνεία από το ΓΕΣ για τις υπηρεσία της. 29/12/2007: Τιμήθηκε από την ακαδημία των Αθηνών για την ανιδιοτελή προσφορά της. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας επισκέφθηκε την κυρά των Μαρασίων στο σπίτι της, αποτείνοντας κατ αυτόν τον τρόπο τον ελάχιστο φόρο τιμής στο πρόσωπό της. Ο επίλογος Το 2011 σε ηλικία 107 ετών η κυρά Βασιλική άφησε την τελευταία της πνοή. Κηδεύτηκε με τιμές εν ενεργεία αξιωματικού, ενώ στην κηδεία της παρευρέθηκε σύσσωμη η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Στην τελευταία κατοικία της, η κυρά των Μαρασίων πήρε μαζί της δύο πράγματα, όπως άλλωστε ήθελε και η ίδια: το στεφάνι από τον ΠτΔ και την Ελληνική Σημαία, που τόσο τίμησε κατά τη διάρκεια της ζωής της. Μετά τον θάνατό της, το σπίτι της στα ακριτικά Μαράσια λειτουργεί ως Μουσείο. Η παρακαταθήκη Η στάση ζωής της εμβληματικής αυτής Ελληνίδας επιβεβαιώνει μέχρι σήμερα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και διδάσκει ότι ακόμα και αν τα πάντα έχουν χαθεί, οι Αξίες και οι Αρχές θα φωτίζουν το μονοπάτι της ζωής του κάθε ανθρώπου και θα νοηματοδοτούν την ύπαρξή του, ακόμα και όταν βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Η διαπίστωση αυτή γίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ, αφού στον βωμό του χρήματος και του καταναλωτισμού, οι σύγχρονοι άνθρωποι επιλέγουν να θυσιάσουν τις Αξίες τους, για να κατακτήσουν την εφήμερη αίσθηση «χαράς», αγνοώντας πλήρως την πραγματικά διαχρονική αίσθηση της «προσφοράς», της «ανθρωπιάς» και της «ευτυχίας». ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Εφημερίδα Καθημερινή-ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ «Η Κυρά Βασιλική, η Ακριτομάνα του Εβρου: Η υποστολή στα 107 χρόνια» ypostolh-sta-107-xronia 2. Στγος ε. α. Φράγκος Φραγκούλης Επίτιμος Αρχηγός Γ. Ε. Σ. «Βασιλική Λαμπίδου Φραγκούλης Φράγκος ΕΒΡΟΣ Χριστούγεννα 2011» 3. Thrakinet TV Channel «Σήκωσε για τελευταία φορά τη σημαία» 4. Ο Στρατός «ανταποδίδει» στη «Κυρά των Μαρασίων» τη φροντίδα χιλιάδων στρατιωτών! 17

18 Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΙΙΙ(ΝΟΜ) Αρσένης Δημοσθένης Το άρθρο αναφέρεται στον 5 ο Ιερό Λόχο στη σειρά της Ελληνικής Στρατιωτικής Ιστορίας. Ο 1 ος ήταν των Θηβαίων το 376π. Χ., ο 2 ος στις 3 Μαρτίου του 1821 στο Ιάσιο της Ρουμανίας, ο 3 ος το 1877 από Θηβαίους για απολευθέρωση των πάτριων εδαφών και ο 4 ος το 1913 από Έλληνες Εθελοντές για την απελευθέρωση της Β. Ηπείρου. Α. H ίδρυση του Ιερού Λόχου Καθώς η Ελλάδα στέναζε κάτω από την τριπλή κατοχή των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων, στελέχη του στρατού αλλά και απλοί πολίτες συνέρρεαν μαζικά στην καρδιά του ελεύθερου ακόμα ελληνισμού, στην Μ. Ανατολή και την Αίγυπτο. Ειδικά για τα στελέχη, η φυγή προς την Μ. Ανατολή υπαγορευόταν κυρίως από τη θέλησή τους να διεκδικήσουν, μεταπολεμικά, τη θέση τους στο στράτευμα καθώς και από το γεγονός ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η αντιστασιακή τους δράση, είχε επικηρυχθεί από τις κατοχικές Αρχές και έθετε σε κίνδυνο τη ζωή τους. Στην Μ. Ανατολή, η συγκέντρωσή τους ήταν τέτοια ώστε πολλές φορές οι αξιωματικοί να περιπλανώνται άσκοπα. Αυτό οπωσδήποτε δημιουργούσε στα στελέχη αίσθημα πικρίας και παραγκωνισμού. Η αδράνειά τους αυτή σε συνδυασμό με τη συνέχιση καταβολής μισθού προς το πρόσωπό τους από τα ταμεία της καταπονημένης Ελλάδας, πυροδοτούσε αρνητική κριτική σε βάρος τους. Εξάλλου, η Βρετανία αδυνατούσε να υποστηρίξει τον εξοπλισμό και να εξασφαλίσει επάρκεια τεχνικών και μεταφορικών μέσων για μια ακόμα μονάδα, πέραν της συγκροτηθείσης τον Μάιο του 1941 Ι Ελληνικής Ταξιαρχίας. Κυρίως όμως τα προσκόμματα των Βρετανών εντοπίζονται σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο: Τα εθνικά οράματα των Ελλήνων, όπως στην περίπτωση της Β. Ηπείρου, συγκρούονταν με τις σκοπιμότητες της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής, ενώ τα κινήματα και οι στάσεις στις τάξεις των ελληνικών μονάδων, απορρέοντα από τα πολιτικά πάθη που βρίσκονταν σε έξαρση την περίοδο που μας απασχολεί, καθώς και ο πολιτικός χρωματισμός στελεχών, έθεταν εν αμφιβόλω τη σκοπιμότητα συγκρότησης επιπρόσθετων μονάδων, των οποίων η μαχητικότητα θα επισκιάζονταν από τις ιδεολογικές 18 έριδες και τη προσπάθεια εκμετάλλευσης της στρατιωτικής δύναμης για λόγους κομματικούς. Πράγματι, μόνο μετά από αλλεπάλληλες πιέσεις της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας επετεύχθη, μόλις τον Ιούνιο του 1942, η ίδρυση της ΙΙας Ελληνικής Ταξιαρχίας. Η αεργία οδηγούσε τους περισσότερους αξιωματικούς στις λέσχες, όπου ο τρυφηλός τρόπος ζωής καιη γενικότερη συμπεριφορά τους προκαλούσε αρνητικά σχόλια. Αυτή η κατάσταση ενοχλούσε ορισμένους αξιωματικούς οι οποίοι προσβάλλονταν από τη στάση των συναδέλφων τους και ένιωθαν αδικημένοι όταν εξισώνονταν με αυτούς των οποίων η θέληση να πολεμήσουν ήταν αμφισβητούμενη. Όλα αυτά όμως άλλαξαν όταν ο Αντισμήναρχος Γεώργιος Αλεξανδρής εξέφρασε την ιδέα που υφήρπε στο μυαλό των άξιων εκείνων στελεχών για τη συγκρότηση μιας μονάδας αποκλειστικά από στελέχη που επιθυμούσαν ενεργή συμμετοχή στο μέτωπο. Μέχρι τις 30 Ιουλίου 1941, περισσότεροι από 300 αξιωματικοί υπέβαλαν δήλωση κατάταξης στην νέα μονάδα. Ο Ανεξάρτητος Ιερός Λόχος, όπως αρχικά ονομάστηκε η νέα μονάδα Πεζικού στην άδεια συγκροτήσεώς της από το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, ανήκε στη ΙΙ Ελληνική Ταξιαρχία και θα είχε σύνθεση λόχου πολυβόλων. Ο αρχικός όμως ενθουσιασμός ήταν επίπλαστος: Η κατάταξη των αξιωματικών ως απλών στρατιωτών και ο φυσικός κίνδυνος από τη συμμετοχή σε ένα από τα πιο ενεργά θέατρα επιχειρήσεων του Β Π. Π. ανέκοψε το αρχικό κύμα κατατάξεων. Τελικά ο Λόχος μετρούσε δύναμη 182 αξιωματικών και οπλιτών. Αυτός ο Λόχος ονομάστηκε αρχικά Λόχος Επίλεκτων Αθανάτων. Η συγκρότησή του άρχισε στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1942 στην Κφαρ Υόνα του Ισραήλ με διοικητή τον Επίλαρχο

19 Αντ. Στεφανάκη. Αποτελούνταν από μία διμοιρία Διοικήσεως, τρεις διμοιρίες Πολυβόλων, συγκρότημα Αντιαρματικών Πυροβόλων 6 λιβρών, υγειονομικό και ανεφοδιαστικό τμήμα. Γρήγορα, η μονάδα απέκτησε χαρακτηριστικά που της επέτρεψαν να ακολουθήσει δική της, ξεχωριστή πορεία σε σχέση με τις άλλες ελληνικές μονάδες. Έγινε αντιληπτό ότι η διοίκηση αξιωματικών, που θα εκτελούσαν καθήκοντα στρατιώτη απαιτούσε ηγεσία ανώτερου βαθμού. Έτσι από τα μέσα Σεπτεμβρίου Διοικητής ορίστηκε ο Συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες. Γι αυτό άλλωστε ο Λόχος υπήχθη απευθείας στο Υπουργείο Στρατιωτικών: εάν η μονάδα προσκολλιόταν σε Σχηματισμό, ως οργανικό του τμήμα, οι άνδρες της θα βρίσκονταν υπό τις διαταγές άλλων συναδέλφων τους νεαρότερών τους ως προς τον βαθμό, πράγμα που θα ήταν, ως έναν βαθμό, αντιφατικό. Πράγματι, ο Ιερός Λόχος έδρασε αδιάλειπτα για τρία χρόνια, ακολουθώντας πορεία αυτόνομη και ξεχωριστή των υπόλοιπων ελληνικών μονάδων και χωρίς να εμπλακεί σε διαμάχες πολιτικής υφής που μάστιζαν τις τελευταίες. Ο Διοικητής του, τέλος, είχε δικαιοδοσία διοικητή Ταξιαρχίας. Το έμβλημα του Ιερού Λόχου Η επιτυχημένη δράση του Ιερού Λόχου οφείλεται εν πολλοίς, και στην επιλογή του Τσιγάντε να διαλέγει ο ίδιος προσωπικά τα στελέχη που θα επάνδρωναν την μονάδα με κριτήρια αντικειμενικά και όχι πολιτικά. Όσο και να φούντωνε λοιπόν η πολιτική αντιπαράθεση δημοκρατικών-φιλομοναρχικών, ο Λόχος δρούσε ανεπηρέαστος και δεν κατέστη εργαλείο άσκησης πίεσης στα χέρια κάποιας πολιτικής παράταξης. Β. Μεταστάθμευση στην Παλαιστίνη και εντατική εκπαίδευση Στα τέλη Σεπτεμβρίου η Μονάδα μεταστάθμευσε στην Παλαιστίνη, στο νεοζηλανδικό στρατόπεδο στο Μεάντι και μετονομάστηκε σε Ιερό Λόχο. Ακολούθησε εκπαίδευση στη χρήση βαρεών πολυβόλων και αντιαρματικών πολυβόλων. Την 1η Νοεμβρίου μεταβαίνει στο στρατόπεδο Καμπρίτ, στο Σουέζ κοντά στο 1 ο Βρετανικό Σύνταγμα Καταδρομών στο οποίο υπήχθη τακτικά. Οι άνδρες εκπαιδεύθηκαν σε αντικείμενα καταδρομών, διεξήγαν πορείες, ασκήσεις προσανατολισμού και φορητού οπλισμού. Άνδρες του Ιερού Λόχου στην Τυνησία με τον σκύλο τους, τον Χίτλερ. Στα μέσα Δεκεμβρίου ο Λόχος συγκροτήθηκε σε Τμήμα Καταδρομών Ερήμου και ενώθηκε οργανικά πλέον με το 1 ο Σύνταγμα. Αποτελέσθηκε από μία ομάδα Διοικήσεως, τρεις διμοιρίες Καταδρομών, συνεργείο Επισκευών και υγειονομικό και ανεφοδιαστικό τμήμα. Θα αναλάμβανε αποστολές αναγνωρίσεως σε μεγάλο βάθος, αιφνιδιαστικές προσβολές κινουμένων στόχων και εχθρικών περιπόλων συνδέσμων Σχηματισμών. Αξιοσημείωτο είναι ότι το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΓΣΜΑ) χορήγησε άμεσα στον Λόχο τα απαιτούμενα ελαφρά αυτοκίνητα τύπου τζιπ καθώς και τον ατομικό και ομαδικό οπλισμό του. Η αμέριστη υποστήριξη που το ΓΣΜΑ επεδείκνυε στον Λόχο ήταν εμφανής καθώς η ανάπτυξη καταδρομικών μονάδων ήταν στις προτεραιότητές του. Γ. Πορεία προς τη Βόρειο Αφρική και καταδίωξη του Άξονα Ήδη από τις 8 Νοεμβρίου 1942, βρετανοαμερικανικό εκστρατευτικό σώμα, υπό τον Στρατηγό Αϊζενχάουερ, αποβιβάστηκε στη Βορειοανατολική Αφρική και έτσι οι Δυνάμεις του Άξονα βρέθηκαν περικυκλωμένες και, μετά την ήττα τους από τους Συμμάχους στην μάχη του Ελ Αλαμέιν(23 Οκτωβρίου-11 Νοεμβρίου 1942), υποχώρησαν στην Τυνησία, στην οχυρή τοποθεσία Μάρεθ, ενώ η κυριαρχία των συμμαχικών πλοίων στην Μεσόγειο έσφιγγε τον κλοιό. Η εκβολή τους από τη Βόρεια Αφρική ήταν πλέον θέμα χρόνου. Τον Φεβρουάριο του 1943, και αφού μεσολάβησαν δισταγμοί στην λήψη απόφασης εκ μέρους του Μοντγκόμερυ, ο Λόχος, ευρισκόμενος πλέον στην Τρίπολη της Λιβύης, ενετάχθη στη γαλλική Ταξιαρχία, τη δύναμη L, με αποστολή ελαφρού μηχανοκίνητου Ιππικού( ιππικό : χρήση του τζιπ), δηλαδή τη διενέργεια αναγνωρίσεων σε μεγάλο βάθος και την λήψη επαφής με τον εχθρό. Στις 15 Φεβρουαρίου, ο Λόχος έφτασε στην περιοχή Ελ Ναλούτ της Τρίπολης και εκεί ενσωματώθηκε στους Γάλλους. Η γαλλική Ταξιαρχία είχε λάβει αποστολή εμπροσθοφυλακής του 10 ου Σώματος Στρατού, το οποίο θα εκτελούσε υπερκερωτική ενέργεια αριστερά της γερμανικής αμυντικής γραμμής Μάρεθ. Στις 22 Φεβρουαρίου, ελληνικά τμήματα ήρθαν σε επαφή με εχθρικές προφυλακές. Ακολούθησε συμπλοκή στο Κσαρ Ταρσίν με αποτέλεσμα οι εχθροί να υποχρεωθούν σε εγκατάλειψη της θέσεώς τους. Η αποτυχία όμως της 8 ης Στρατιάς να διασπάσει κατά μέτωπο τη Γραμμή Μάρεθ στις 26 Φεβρουαρίου οδήγησε τους Συμμάχους στην απόφαση να υπερκεράσουν την αμυντική τοποθεσία από τον Νότο: το Κσαρ Ριλάν είχε αποκτήσει για τους αντιμαχόμενους στρατούς υψίστη σημασία. Στις 10 Μαρτίου, γερμανικές δυνάμεις υπό τον Στρατηγό Άρνιμ εκτόξευσαν επίθεση με μεγάλη ισχύ πυρός κατά της γαλλικής Ταξιαρχίας στην τοποθεσία Κσαρ Ριλάν. Η υπεροχή όμως των Βρετανών στον αέρα ήταν αυτή που έγειρε εν τέλει την πλάστιγγα υπέρ των Συμμάχων. Στις 19 Μαρτίου, η Ταξιαρχία καταλαμβάνει το ύψωμα Ελ Ουντίντ, επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν δώδεκα τζιπ του Ιερού Λόχου, αποτρέποντας τη διενέργεια αναγνωρίσεων κατά της νεοζηλανδικής Μεραρχίας που συγκέντρωνε τις δυνάμεις της στην περιοχή. Όπως ειπώθηκε ήδη, η νέα αμυντική τοποθεσία των αξονικών δυνάμεων ήταν η Γραμμή Μάρεθ στη νότια Τυνησία. Το 30 ο Σώμα Στρατού των Βρετανών άρχισε την επίθεσή του κατά της γραμμής στις 20 Μαρτίου, τη στιγμή που η 2 α νεοζηλανδική Μεραρχία εκτελούσε υπερκερωτική ενέργεια με σκοπό την κατάληψη του στενού Τσεμπέλ Μελάμπ. Η Δύναμη L ανέλαβε αποστολή δεξιάς πλαγιοφυλακής της 2 ας νεοζηλανδικής Μεραρχίας, αποστολή στην οποία ο Ιερός Λόχος συμμετείχε με είκοσι τρία τζιπ. Μέσα σε 9 ημέρες κατελήφθησαν η Ελ Χάμα και το Γκαμπές, ενώ οι Γερμανοί συμπτύχθηκαν στην τοποθεσία Ουαντί Ακαρίτ. 19

20 Οι κινήσεις των στρατευμάτων στην Μάχη της Γραμμής Μάρεθ Ωστόσο, η ελληνογαλλική συνεργασία έληξε απότομα και κάπως άκομψα: Οι Έλληνες εκτελούσαν πρόθυμα στα πεδία των μαχών εντολές Γάλλων αξιωματικών, πολλές φορές νεότερών τους ως προς τον βαθμό, αφού είχαν αναλάβει με τη θέλησή τους καθήκοντα απλού στρατιώτη. Δεν ίσχυε όμως το ίδιο όταν έπρεπε να παίξουν τον ρόλο του σοφέρ των Γάλλων στις κοσμικές τους εξόδους. Οι προστριβές μεταξύ των Ελλήνων και Γάλλων αξιωματικών οξύνονταν και από τη στάση του ίδιου του Διοικητή της Ταξιαρχίας, Ταξίαρχου Λεκλέρκ, ο οποίος, εκφράζοντας σοβινιστικές και αποικιοκρατικές αντιλήψεις, επέμενε στην υποχρέωση των Ελλήνων να ικανοποιούν τις επιθυμίες των υφισταμένων του, δηλώνοντας ότι οι αξιωματικοί του έπρεπε να ψυχαγωγηθούν. Έτσι, ο Αντιστράτηγος Μοντγκόμερυ, στις 3 Απριλίου 1943, έθεσε τον Ιερό Λόχο υπό διοίκηση του Συντάγματος Μηχανοκίνητου Ιππικού της 2ας νεοζηλανδικής Μεραρχίας. Η 2α νεοζηλανδική Μεραρχία υπήχθη στο 10 ο Σώμα Στρατού το οποίο ακολούθησε την μετωπική επίθεση στο Ουαντί Ακαρίτ που ανέλαβε να εκτελέσει το 30 ο Σώμα Στρατού. Τα μηχανοκίνητα μέσα της είχαν κατατμηθεί σε τρεις ομάδες, σε κάθε μία από τις οποίες βρισκόταν ένα τμήμα Ιερολοχιτών με εννέα τζιπ. Στις 6 Απριλίου οι προφυλακές του 10 ου Σώματος Στρατού ήρθαν επιτέλους σε επαφή με το 2 ο Αμερικανικό Σώμα Στρατού το οποίο είχε ακολουθήσει πορεία από τα βορειοανατολικά προς το Ουαντί Ακαρίτ. Πέντε μέρες αργότερα η νεοζηλανδική Μεραρχία φτάνει στο Ελ Τζεμ και την επομένη η πόλη Σούσα παραδίνεται στον Τσιγάντε. Η έναρξη της καταδίωξης της Ομάδας Στρατιών Αφρικής ήταν γεγονός. Στις 7 Μαΐου, καταλαμβάνονται η Μπιζέρτα και η Τύνιδα, αποκλείοντας τον Άξονα στην χερσόνησο Μπον. Οι πολεμικές εξελίξεις προωθούνται ταχύτατα και οι γερμανικές δυνάμεις παραδίνονται στις 13 Μαΐου. Οι Σύμμαχοι ήταν πλέον έτοιμοι να αποβιβαστούν στις νότιες ευρωπαϊκές ακτές, δίνοντας ένα τέλος στον μεγαλύτερο πόλεμο που η ανθρωπότητα είχε γνωρίσει μέχρι τότε. Ο Ιερός Λόχος ήδη από τις 17 Απριλίου, έχοντας εκτελέσει αρκετά περίπολα τήρησης επαφής με τον εχθρό, είχε αποχωρήσει για την Αίγυπτο. Συνολικά μετρούσε απώλειες, μετά τις επιχειρήσεις στη Βόρεια Αφρική, 3 αξιωματικούς νεκρούς και 5 αξιωματικούς και 6 οπλίτες αγνοούμενους.. Κατά το ταξίδι της επιστροφής ο Τσιγάντες έλαβε διαταγή από το Υπουργείο Στρατιωτικών να παραδώσει τα οχήματα του Λόχου στους Βρετανούς και να παραμείνει με την Μονάδα του στο Τομπρούκ, όπου και στάθμευε. Η πολιτική ηγεσία φοβόταν την επαφή του Ιερού Λόχου με το μετεπαναστατικό κλίμα που το κίνημα της 6 Μαρτίου είχε διασπείρει στις Ένοπλες Δυνάμεις, επαφή που ήταν αναπόφευκτη με την εγκατάσταση της μονάδας στην Αίγυπτο όπου ήδη βρίσκονταν και άλλες ελληνικές δυνάμεις με προσωπικό έντονα πολιτικοποιημένο. Ο 20 Τσιγάντες όμως πίστευε βαθύτατα στο αξιόμαχο των ανδρών του. Οι χειρισμοί του στο ζήτημα θυμίζουν επιδέξιο διπλωμάτη: Χωρίς να χάσει χρόνο παρουσιάζεται στον Αρχιστράτηγο Ουίλσον και του δηλώνει πως ο κίνδυνος απώλειας ελέγχου της Μονάδας θα αυξανόταν εάν αυτή έχανε τα υλικά της, αφού η παράδοση των οχημάτων της ισοδυναμούσε με αφοπλισμό του Ιερού Λόχου. Ο Ουίλσον πείθεται. Η διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών ακυρώνεται και εγκρίνεται η μετακίνηση του Λόχου στην Αίγυπτο, όπου φτάνει στις 2 Μαΐου Για να διατηρήσει την μαχητικότητα της μονάδας ανόθευτη από τις ατέρμονες πολιτικές συγκρούσεις δημοκρατικών και μοναρχικών ο Τσιγάντες, στις 21 Μαΐου, χορηγεί άδεια στους Ιερολοχίτες και τους διατάζει να παρουσιαστούν στην Ελ Μπάσα της Παλαιστίνης στην έδρα της νεοσύστατης βρετανικής Ταξιαρχίας Καταδρομών(Raiding Forces), μακριά από το πολιτικοποιημένο 1 ο Σύνταγμα Τεθωρακισμένων Αυτοκινήτων του Ελληνικού Στρατού που είχε εγκατασταθεί σε μικρή απόσταση στην Αίγυπτο. Παρά τους ελιγμούς του Τσιγάντε, 24 άνδρες παραιτήθηκαν από την μοναρχική μονάδα. Αλλά και στην Παλαιστίνη, μικρός αριθμός στελεχών υπέβαλε αρχικά παραίτηση, επικαλούμενος πάλι πολιτικούς λόγους, τη συμπαράστασή τους δηλαδή προς τους στασιαστές δημοκρατικούς συναδέλφους τους άλλων ελληνικών μονάδων. Ο Τσιγάντες όμως, αφού απουσίασε από την Παλαιστίνη 15 ημέρες, χωρίς να εξετάσει τις αναφορές, επέστρεψε για να διαπιστώσει ανακουφισμένος πως οι αιτήσεις είχαν ανακληθεί. Πλέον διέθετε συνολικά 158 άνδρες έτοιμους και αφοσιωμένους στην εκπαίδευση. Ο Διοικητής Τσιγάντες, σαν έμπειρος ναυτικός, χειρίστηκε το πηδάλιο της Μονάδας επιδέξια και αποτελεσματικά, οδηγώντας την εκτός της πολιτικής τρικυμίας με τις δυνατόν λιγότερες απώλειες. Ο Διοικητής του Ιερού Λόχου, Συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες Στην Παλαιστίνη ο Ιερός Λόχος εισήλθε σε μία νέα φάση του: τον Αύγουστο του 1943 ενσωμάτωσε στελέχη που, για πολιτικούς λόγους είχαν αποχωρήσει από τις υπόλοιπες ελληνικές μονάδες της Μέσης Ανατολής: Πλέον αριθμούσε 307 άνδρες. Έτσι, από τον Οκτώβριο, ο Ιερός Λόχος ήταν έτοιμος να προσαρμοστεί στην νέα του αποστολή, δηλαδή τις αιφνιδιαστικές επιχειρήσεις μικρής κλίμακας από ολιγάριθμα τμήματα. Η Μονάδα θα περιελάμβανε πλέον μία Ομάδα Διοικήσεως, ένα Τμήμα Βάσεως και τρία Τμήματα Καταδρομών(με δύναμη εκάστου αυτή του λόχου Πεζικού). Το Τμήμα Βάσεως ανέλαβε την υποστήριξη Διοικητικής Μέριμνας:το Συνεργείο Επισκευών, τη Διαχείριση Υλικού και την Ομάδα Μεταφορικών. Η εκπαίδευση της Ι Βρετανικής Ταξιαρχίας Καταδρομών περιελάμβανε την εξάσκηση στα πλωτά μέσα, την πτώση με αλεξίπτωτο, τον ορεινό αγώνα, τις αποβατικές επιχειρήσεις, τις χιονοδρομίες, τη χρήση εκρηκτικών υλών, τον χειρισμό ασυρμάτων, την τοπογραφία, ναυσιπλοΐα, συγκέντρωση πληροφοριών, διαβιβάσεις και μηχανοδήγηση.

21 Δ. Οι επιχειρήσεις στο Αιγαίο Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, οι Σύμμαχοι έστρεψαν το στρατηγικό τους ενδιαφέρον στην κατάληψη των νησιών του Αιγαίου έτσι ώστε να αποκατασταθεί η επικοινωνία με την Σοβιετική Ένωση μέσω του Εύξεινου Πόντου. Ι διαίτερης στρατηγικής σημασίας ήταν τα νησιά της Ρόδου, της Κω και της Λέρου. Εξάλλου, η κατάληψη των Δωδεκανήσων, εκτός από μια εξαιρετική προωθημένη αεροπορική βάση θα προσέφερε στους Συμμάχους βελτιωμένη άμυνα της Αιγύπτου, ενώ θα επηρέαζε καταλυτικά και την απόφαση της Τουρκίας για είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Στις 9 Σεπτεμβρίου, άρχισαν διαπραγματεύσεις στο νησί της Ρόδου για την παράδοσή της από την ιταλική φρουρά στην 234 Βρετανική Ταξιαρχία. Η διστακτικότητα και η έλλειψη εμπιστοσύνης των Ιταλών απέναντι στους Βρετανούς και στις από μέρους τους εγγυήσεις αναφορικά με μια ενδεχόμενη γερμανική επίθεση, έδωσαν την ευκαιρία στους Γερμανούς να δράσουν αστραπιαία και να αιχμαλωτίσουν τους Ιταλούς στις 11 Σεπτεμβρίου. Όμως, στις 12 Σεπτεμβρίου, η ιταλική φρουρά της Σάμου προσχώρησε στους Συμμάχους. Το ίδιο συνέβη και στην Αστυπάλαια, την Κω, τους Φούρνους, τη Σύμη, την Ικαρία και την Κάλυμνο. Βέβαια, η κατοχή των νησιών δεν συνοδεύτηκε με αποβίβαση συμμαχικών στρατευμάτων, αλλά στηρίχτηκε απλώς στις συνεμπόλεμες πλέον ιταλικές δυνάμεις και στις τοπικές αντάρτικες ομάδες. Η Λέρος, κατελήφθη από τμήματα της 234 Ταξιαρχίας μόλις στα τέλη του Σεπτεμβρίου. Η απουσία ελληνικών δυνάμεων στα νησιά αποσκοπούσε προφανώς να αποσοβηθεί η δυσαρέσκεια της Τουρκίας, η οποία είχε εκφράσει τις βλέψεις της για τα Δωδεκάνησα ήδη από την άνοιξη του 1941 στους Βρετανούς. Η επιλογή αυτή των Συμμάχων προκάλεσε την έντονη δυσφορία της ελληνικής πλευράς που με τη σειρά της πυροδότησε κύμα πιέσεων προς το ΓΣΜΑ, το οποίο τελικά, και λόγω της επιτακτικής ανάγκης ευρέσεως δυνάμεων, συμπεριέλαβε τον Ιερό Λόχο στις ενισχύσεις της επιχείρησης κατάληψης της Σάμου. Προς αυτή την κατεύθυνση, δραστική ήταν η άσκηση πίεσης εκ μέρους του Τσιγάντε, ο οποίος είχε μεταβεί στο Κάιρο, ήδη από τα τέλη Οκτωβρίου. Έτσι, ο Ιερός Λόχος έφτασε στη Σάμο κατά δύο τμήματα: το Ι Καταδρομικό Τμήμα με 200 αλεξιπτωτιστές ρίφθηκε στις 31 Οκτωβρίου ενώ την 1η Νοεμβρίου έφτασε ατμοπλοϊκώς και το δεύτερο, με δύναμη 114 ανδρών. Βόρεια της γερμανικής γραμμής Ρόδου-Καρπάθου-Κρήτης, ο έλεγχος των επιχειρήσεων στο Αιγαίο, ανατέθηκε στην Ανεξάρτητη Διοίκηση Αιγαίου υπό τον Υποστράτηγο Χαλ, με έδρα τη Σάμο. Δυστυχώς όμως, η ώρα της απελευθέρωσης των νησιών δεν είχε φτάσει ακόμα. Ήδη από τις 3 Οκτωβρίου οι Γερμανοί είχαν ανακαταλάβει την Κω με αιφνιδιαστική ενέργεια, και στις 16 Νοεμβρίου την Λέρο, χρησιμοποιώντας ισχυρά εναέρια μέσα. Στις 17 Νοεμβρίου, σφοδροί βομβαρδισμοί στο Βαθύ και στο Πυθαγόρειο της Σάμου υποχρέωσαν το ΓΣΜΑ να διατάξει, στις 18 Νοεμβρίου, την αποχώρηση στο Κουσάντασι της Τουρκίας. Ο Τσιγάντες όμως αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον πληθυσμό και τους Ιταλούς στα χέρια των Γερμανών, που θα προέβαιναν σε αντίποινα. Έτσι, το ΓΣΜΑ διέταξε την απομάκρυνση από το νησί όσων είχαν συμμετοχή στον αγώνα απελευθέρωσης. Αποχώρησαν λοιπόν, μαζί με τα συμμαχικά στρατεύματα, πρόσφυγες, Ιταλοί και 800 αντάρτες. Ο Ιερός Λόχος μεταφέρθηκε από την Τουρκία, στις 25 Νοεμβρίου, στο Μπεν Γιουσούφ της Αιγύπτου. Η προχειρότητα στη σχεδίαση της βρετανικής επιχείρησης είχε ως αποτέλεσμα, μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, οι Γερμανοί να ανακτήσουν όλα τα νησιά του Αιγαίου. Αργότερα μάλιστα, στη Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης (28 Νοεμβρίου-1 Δεκεμβρίου 1943), ΗΠΑ και ΕΣΣΔ συμφώνησαν ότι διαφωνούν με τη δέσμευση αξιόλογων δυνάμεων στη Βαλκανική και στο Αιγαίο, παρά τη βρετανική επιμονή για περαιτέρω συνέχιση των οργανωμένων επιχειρήσεων. Στο Μπεν Γιουσούφ ο Ιερός Λόχος παρέμεινε έως τις 8 Ιανουαρίου Σειρά είχε η Σαφάντ της Παλαιστίνης και, από εκεί, στις 26 Ιανουαρίου, το στρατόπεδο Ελ Λατζούν, κοντά στη Χάιφα, όπου ξεκίνησε εκπαίδευση στις αμφίβιες επιχειρήσεις. Παράλληλα, το ΙΙΙ Καταδρομικό Τμήμα ενισχύθηκε και πλέον ο Λόχος μετετράπη σε πλήρη Καταδρομική Μοίρα. Ιερολοχίτες με τον εξοπλισμό αεραποβατικών επιχειρήσεων. Η είσοδος στο νέο έτος μετέβαλε τη στάση των Συμμάχων απέναντι στην αναγκαιότητα διεξαγωγής καταδρομικών επιχειρήσεων περιορισμένης κλίμακας στα νησιά του Αιγαίου. Έτσι, το Αιγαίο διαιρέθηκε σε δύο ζώνες: τη βόρεια, που ανατέθηκε στον Ιερό Λόχο, και τη νότια που ανέλαβαν οι βρετανικές δυνάμεις με όριο τη γραμμή Σάμος-Ικαρία-Εύβοια. ΑΝΣΚ ήταν η πρόκληση ανασφάλειας, η καταπόνηση και η αγκίστρωση των εχθρικών δυνάμεων στα νησιά μέσω της προσβολής των εχθρικών θαλάσσιων συγκοινωνιών, των απομονωμένων φυλακίων, παρατηρητηρίων, αποθηκών καυσίμων, νεωρίων κέντρων επικοινωνίας, πυροβολείων, επάκτιας άμυνας και σταθμών διοίκησης. Κάθε προτεινόμενη επιχείρηση από την Ταξιαρχία Καταδρομών που έδρευε στο Ελ Αζάμπ της Παλαιστίνης θα εγκρινόταν από το Προκεχωρημένο Κλιμάκιο Ειδικών Δυνάμεων (Advanced Raiding Forces) στην Αλεξάνδρεια κατόπιν σύμφωνης γνώμης του ΓΣΜΑ. Το Καταδρομικό Τμήμα θα προωθούνταν σε κατάλληλη ακτή των μικρασιατικών παραλίων όπου θα οργάνωνε Βάση Καταδρομών, το Επιτελείο της οποίας θα συγκροτούσαν Έλληνες και Βρετανοί αξιωματικοί, με τα Τμήματα Καταδρομών και τα αποβατικά μέσα. Απόσπασμα του Ι Τμήματος του Αντισυνταγματάρχη Καλλίνσκη ανέλαβε την πρώτη επιχείρηση, η οποία στέφθηκε με επιτυχία: την συγκέντρωση πληροφοριών, την καταστροφή ή αρπαγή πλωτών μέσων και τη σύλληψη αιχμαλώτων στη Σάμο. Στις 7 Φεβρουαρίου το απόσπασμα είχε αναχωρήσει από το Ελ Λατζούν και με ενδιάμεσους σταθμούς την Αλεξάνδρεια και τη Λεμεσό έφτασε στις 4 Μαρτίου, στον όρμο Βρωμολίμανο. Η επιχείρηση διήρκησε έως τις 17 Μαρτίου. Κατά τη διάρκεια του μήνα εκτελέστηκε σειρά αναγνωριστικών κυρίως περιπόλων αλλά και με στόχο τη σύλληψη ή την απελευθέρωση αιχμαλώτων και στη Χίο, τους Φούρνους, την Ικαρία και τη Λέσβο. Εν τω μεταξύ η Βάση άλλαζε συνεχώς τοποθεσία για να αποφύγει τον εντοπισμό της. Στις 5 Μαΐου, ενσωματώθηκε στη Βάση και η υπόλοιπη δύναμη του Ι Καταδρομικού Τμήματος, το οποίο επιχειρούσε μέχρι τα μέσα Ιουνίου, οπότε σταδιακά αντικαταστάθηκε από το ΙΙ Τμήμα. Στις αρχές Ιουνίου το ΓΣΜΑ ενέκρινε την ανάπτυξη του Ιερού Λόχου σε Σύνταγμα Καταδρομών. Το Σύνταγμα, θα ακολουθούσε ως προς το οργανόγραμμά του, τη σύνθεση των Βρετανικών Ειδικών Δυνάμεων. Θα αποτελούνταν από Επιτελείο, δύο Μοίρες Καταδρομών(με τρία Τμήματα Καταδρομών εκάστη)και Μοίρα Διοικήσεως. Πλέον ο Λόχος είχε δύναμη 437 ανδρών εκ των οποίων οι 50 ήταν βοηθητικοί. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Τσιγάντες επέλεγε ο ίδιος προσωπικά τους κατατασσόμενους παραγνωρίζοντας κριτήρια πολιτικά και υπερτονίζοντας τη σημασία της επαγγελματικής τους ικανότητας και της υπηρεσιακής τους συνείδησης. 21

22 Μέχρι και τα τέλη Ιουνίου ολόκληρο το ΙΙ Καταδρομικό Τμήμα της Α Μοίρας είχε φτάσει στη Βάση, όπου ενισχύθηκε με τριάντα Βρετανούς αξιωματικούς, πλωτά μέσα και υλικά στρατωνισμού ενώ μετονομάστηκε σε Απόσπασμα Αιγαίου καθώς οι ειδικές μονάδες της βρετανικής Ταξιαρχίας Καταδρομών είχαν απομακρυνθεί. Όσες δυνάμεις της Ταξιαρχίας παρέμειναν στο Αιγαίο συνέστησαν τη Δύναμη 142. Από τη Βάση στον όρμο Γενί Αττάλα, 29 Ιερολοχίτες και 12 Βρετανοί αναχώρησαν στις 29 Ιουνίου, για να πλήξουν τις γερμανικές φρουρές της Καλύμνου. Η επιχείρηση δεν ήταν επιτυχής ενώ κόστισε 1 νεκρό και 2 τραυματίες. Στις 8 Ιουλίου,η Βάση μεταφέρθηκε στον όρμο Λόστα και στις 14 του μήνα, 154 Ιερολοχίτες και 80 άνδρες της Special Boat Services αποβιβάστηκαν στη Σύμη. Ήταν μια άριστα οργανωμένη επιχείρηση και στόχευε στην καταστροφή εγκαταστάσεων, την αρπαγή πλωτών μέσων και την εξουδετέρωση της φρουράς. Τα κατοχικά στρατεύματα, το πρωί της ημέρας εκείνης, πιάστηκαν εξ απίνης και παραδόθηκαν. Ωστόσο, μέχρι το επόμενο πρωί ισχυρές γερμανικές δυνάμεις από την Ρόδο ανακατέλαβαν το νησί. Έως τα τέλη του επόμενου μήνα, το ΙΙΙ Καταδρομικό Τμήμα αντικατέστησε το ΙΙ, το οποίο συνέχιζε αδιάλειπτα την περιπολική του δραστηριότητα. Το Τμήμα ανέλαβε αναγνωρίσεις μικρού βάθους και καταδρομικές ενέργειες σε ολιγομελή τμήματα στην Κάρπαθο, τη Θήρα, την Κω, τη Σάμο και την Νίσυρο, από όπου ήδη οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει. Στόχος των καταδρομικών ενεργειών ήταν η παρενόχληση και η πρόκληση σύγχυσης στις εχθρικές δυνάμεις. Μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει τη Χίο και την Λέσβο. Όταν ο Τσιγάντες πληροφορήθηκε τη φυγή τους ζήτησε από το Προκεχωρημένο Κλιμάκιο την εγκατάσταση της Βάσης στη Χίο ή την Λέσβο καθώς και την εξαπόλυση καταδρομικής επίθεσης στη Σάμο προκειμένου να εμποδίσει την αποχώρηση των Γερμανών. Το ΓΣΜΑ είχε αντίθετη άποψη:αν και αρχικά ενέκρινε την μεταφορά της Βάσης στη Χίο, επέμεινε στην τήρηση της διακριτικής παρακολούθησης της γερμανικής υποχώρησης. Η στάση του διαπνεόταν από έντονα πολιτικές σκοπιμότητες: επεδίωκε την εξισορρόπηση του πολιτικού κλίματος στην Ελλάδα, αποτρέποντας τις προστριβές μεταξύ του αντικομμουνιστικού Ιερού Λόχου και των πολιτικών επιτροπών του ΕΑΜ. Το ΓΣΜΑ διέταξε επίσης οι γερμανικές φρουρές να διατηρούν τον οπλισμό τους για να μην περιέλθει αυτός στις εντόπιες αντάρτικες ομάδες, ενώ κανείς συνεργάτης των κατακτητών δεν θα συλλαμβάνονταν πριν τη σύσταση πολιτικών δικαστηρίων. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το Απόσπασμα Αιγαίου είχε τη βάση του στη Χίο. Οι Γερμανοί καθυστερούσαν την εκκένωση την νησιών λόγω έλλειψης πλωτών μέσων, αλλά και εξαιτίας των εναέριων παρενοχλήσεων από την βρετανική αεροπορία που πλέον κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Έτσι, το ΓΣΜΑ, θέτοντας ως στόχο τις συλλήψεις του εχθρικού προσωπικού και τη συλλογή του πολεμικού υλικού του, διέταξε τη συγκρότηση του Ιερού Λόχου σε δύο εκστρατευτικά τμήματα: το πρώτο, που αποτελούνταν από την Δύναμη Β (κυρίως από άνδρες της Α Μοίρας Καταδρομών) και την Δύναμη Γ (κυρίως από άνδρες της Β Μοίρας) και το δεύτερο, που αποτελούνταν από το Σώμα Μετόπισθεν. Η Δύναμη Β αναχώρησε στις 3 Οκτωβρίου, από τη Χάιφα και έφτασε ανήμερα στη Χίο με αποστολή, ως τμήμα της Δύναμης 142, να παρενοχλήσει τους αποχωρούντες Γερμανούς. Παράλληλα, συγκρότησε το Απόσπασμα Τήνου, μια προκεχωρημένη βάση επιδρομών στην Τήνο. Το απόσπασμα ανέλαβε την εκτέλεση περιπολιών στο κεντρικό Αιγαίο και πραγματοποίησε συλλήψεις αιχμαλώτων, κυρίως Ιταλών που εγκαταλείπονταν από τους Γερμανούς, μικρής κλίμακας επιθέσεις στις εχθρικές φρουρές καθώς και μεταφορά τροφίμων και φαρμάκων στους κατοίκους. 22 Η Δύναμη Γ αποτέλεσε τμήμα του βρετανικού σώματος Δύναμη Φοξ. Στις 26 Σεπτεμβρίου, αποβιβάστηκε στα Κύθηρα για να εκτελέσει αναγνωριστικές επιχειρήσεις στα γύρω νησιά, στην Ανατολική Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα με σκοπό τη διαπίστωση του ρυθμού αποχώρησης των Γερμανών. Δύο μέρες μετά την εκκένωση της Αθήνας από τα γερμανικά στρατεύματα(12 Οκτωβρίου 1944), η Δύναμη Γ φτάνει στον Πειραιά και εισέρχεται στην πρωτεύουσα μαζί με 400 Βρετανούς αλεξιπτωτιστές. Στα μέσα Οκτωβρίου εγκαταστάθηκε στο Κολλέγιο Ψυχικού. Κάθε νησάκι και μια ξεχωριστή ιστορία απελευθέρωσης. Σταδιακά, όλα τα νησιά του Αιγαίου πέρασαν στα χέρια των Συμμάχων αφού οι κατακτητές τους είτε αποχωρούσαν είτε παραδίνονταν: Στις 14 Οκτωβρίου, εκκενώνεται η Σύρος και στις 15 απελευθερώνεται η Νάξος κατόπιν μάχης αποσπάσματος της Δύναμης Β από κοινού με τοπική αντιστασιακή ομάδα. Στις 17 Οκτωβρίου οι 400 Γερμανοί και οι 60 Ιταλοί της Λήμνου αποκλείονται από βρετανικά σκάφη, δέχονται ισχυρούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς και συλλαμβάνονται. Στη Θήρα, η γερμανική φρουρά παραδόθηκε, λίγο αργότερα, άνευ όρων. Ομάδα Ιερολοχιτών μαζί με κατοίκους στο ξερονήσι της Κινάρου. Ωστόσο, οι εγκλωβισμένες φρουρές δεν ήταν πάντα διατεθειμένες να παραδοθούν. Η σθεναρή αντίσταση των 650 Γερμανών της Μήλου απέκρουσε την απόβαση 117 Ιερολοχιτών η οποία ακολούθησε τους ισχυρούς βομβαρδισμούς των βρετανικών πολεμικών πλοίων. Παρόμοια έκβαση είχε και η απόπειρα απελευθέρωσης της Τήλου. Εξάλλου, το γερμανικό Επιτελείο είχε διατάξει τις φρουρές της Κρήτης, της Ρόδου, και της Λέρου να προτάξουν αντίσταση μέχρις εσχάτων. Στις αρχές Νοεμβρίου η ΙΙΙ Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία επαναπατρίστηκε από την Ιταλία, αποδεσμεύοντας τη Δύναμη Γ η οποία εγκαταστάθηκε στη Σύρο, όπου ανέλαβε την προστασία του τοπικού πληθυσμού και την υποστήριξη των επιχειρήσεων της Δύναμης Β. Μέχρι και τις αρχές του 1945 το ΓΣΜΑ επέμενε στην καταπόνηση απλώς του εχθρού και στην αποφυγή άσκοπων απωλειών που η ανάληψη μιας επιχείρησης μεγάλης κλίμακας θα προκαλούσε. Αποφασίστηκε, λοιπόν, η εγκατάσταση ναυτικής βάσης στη Σύμη για την εύκολη επιτήρηση των Δωδεκανήσων. Στο νησί εγκαταστάθηκαν τμήματα της 5 ης Ινδικής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου. Αυτός μαζί με το Επιτελείο, που θα επάνδρωναν άνδρες της Ταξιαρχίας Καταδρομών, συγκρότησαν τη Δύναμη 281. Δύο Αποσπάσματα της Α Μοίρας Καταδρομών εγκαταστάθηκαν στη Σύμη, συνενώθηκαν, και αποτέλεσαν το Απόσπασμα Σύμης. Στις 25 Φεβρουαρίου, το Απόσπασμα, μαζί με τμήματα της 5 ης Ινδικής Ταξιαρχίας αποβιβάστηκε στην Τήλο όπου συνέλαβε την εχθρική φρουρά.

23 Στις 8 Μαΐου 1945, υπεγράφη το πρακτικό παράδοσης των νησιών στο Επιτελείο της Δύναμης 281, στη Σύμη, από τον Στρατηγό Βάγκενερ, Διοικητή των δυνάμεων Δωδεκανήσου, τον Συνταγματάρχη Τσιγάντε και τον Βρετανό Ταξίαρχο Μόφατ. Με εξαίρεση τα Δωδεκάνησα, όπου τη διοίκηση ανέλαβαν οι Βρετανοί, στα υπόλοιπα νησιά, μέχρι τα μέσα Ιουνίου τα τμήματα των Ιερολοχιτών είχαν αντικατασταθεί από μονάδες της Εθνοφυλακής. Ομάδα Ιερολοχιτών μαζί με κατοίκους στο ξερονήσι της Κινάρου. Ε. Η διάλυση του Ιερού Λόχου Ο Λόχος ήταν πλέον ελεύθερος να αποχωρήσει από το Αιγαίο, έχοντας εκπληρώσει το καθήκον του. Το ταξίδι της επιστροφής προς την Μ. Ανατολή άρχισε στις 24 Ιουνίου. Στις 5 Ιουλίου, παρουσία του Αρχιστρατήγου Πάτζετ και του Πρίγκιπα Παύλου πραγματοποιήθηκε τελετή διάλυσης των καταδρομικών δυνάμεων Μεσογείου. Ο Λόχος παρέδωσε το υλικό του στις βρετανικές αποθήκες Αλεξάνδρειας εκτός από 600 τυφέκια που αναλογούσαν στο προσωπικό. Στις 20 Ιουλίου έφτασαν στην Αθήνα 223 αξιωματικοί και 500 οπλίτες, ενώ στις 7 Αυγούστου, στο Πεδίο του Άρεως απονεμήθηκαν, σε τελετή, μετάλλια στην πολεμική σημαία του Λόχου και έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Ιερολοχιτών. Η διάλυση του Λόχου ολοκληρώθηκε τυπικά στις 15 Σεπτεμβρίου, με την παράδοση του αρχείου και της πολεμικής του σημαίας στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Ο Ιερός Λόχος, επιδεικνύοντας επαγγελματισμό και πνεύμα μαχητικότητας, ήταν η μόνη από τις ελληνικές Μονάδες συγκροτηθείσες στην Μέση Ανατολή που παρέμεινε ανεπηρέαστη από τις πολιτικές συγκρούσεις υψώνοντας την πολεμική της σημαία αδιάλειπτα από το 1942 ως το Συνολικά, από την Τυνησία έως τα Δωδεκάνησα, και από τη φονική ζέστη της ερήμου έως τις απόκρημνες ακτές του Αιγαίου, έπεσαν υπέρ πατρίδος 25 Ιερολοχίτες, ενώ τραυματίστηκαν 56, αγνοούνται 3 και αιχμαλωτίστηκαν 29. Ο Ιερός Λόχος, ως η πρώτη ελληνική μονάδα καταδρομών, κατέχει τη δική του ξεχωριστή και ένδοξη θέση στην ιστορία του ελληνικού στρατού. Τα ανδραγαθήματα των στελεχών του ήταν αυτά που πρώτα συνέθεσαν πρωτίστως το ιδανικό του Έλληνα Καταδρομέα κληροδοτώντας το, το 1946, στον Λόχο Ορεινών Καταδρομών(ΛΟΚ) του οποίου αποτέλεσε τον πρόγονο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Υποστράτηγος Εμμανουήλ Περισάκης, Υποστράτηγος Δημήτριος Παλαιολόγος Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή ( ) (Ελ Αλαμέιν-Ρίμινι-Αιγαίο), Γενικό Επιτελείο Στρατού/ Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα Κατσικώστας Α. Δημήτριος Ο Ελληνικός Στρατός στην εξορία, Οργάνωση, πολεμικές αποστολές και κινήματα στην Μέση Ανατολή Αλφειός, Αθήνα

24 Στρατιωτική Παρέλαση: Μια ανασκόπηση της ιστορίας και της χρησιμότητας του θεσμού Μ(ΙIΙ)I Καραμολέγκος Πρόδρομος Με την είσοδο τους στην οικογένεια των ενόπλων δυνάμεων, τόσο οι δόκιμοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί όσο και οι οπλίτες θητείας καλούνται να ολοκληρώσουν την βασική στρατιωτική εκπαίδευση. Κατά τη χρονική αυτή περίοδο, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στην εκμάθηση της παρέλασης και της εκτέλεσης συντονισμένων ασκήσεων ακριβείας. Η εκπαιδευτική αυτή νοοτροπία δεν αποτελεί ιδιαιτερότητα αποκλειστικά του ελληνικού στρατού αλλά είναι μάλλον κανόνας όσον αφορά τη στρατιωτική εκπαίδευση. Μάλιστα, η εκμάθηση του συντονισμένου βηματισμού αναφέρεται στο «εγχειρίδιο των πεζοναυτών» των ΗΠΑ ως ζωτικής σημασίας. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα άτομα που είχαν παρελάσει αξιολόγησαν τον άνδρα της φωτογραφίας ως λιγότερο επιβλητικό και μυώδη απ ότι αυτοί που περπάτησαν ελεύθερα. Σε καιρό ειρήνης, οι παρελάσεις χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον για την απόδοση τιμών είτε ως μορφές επίδειξης. Αν όμως η χρησιμότητα τους περιορίζεται στο επίπεδο ενός απλού θεάματος, γιατί οι καλύτεροι στρατοί στον κόσμο επιμένουν τόσο στην τελειοποίησή της; Στην πραγματικότητα, η εκπαίδευση πάνω στην παρέλαση και γενικότερα σε αντικείμενα συντονισμού των στρατιωτών προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα κατά την ίδια την διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Οι κλάδοι της ανθρωπολογίας και της εξελικτικής βιολογίας μας πληροφορούν ότι ο θεσμός της στρατιωτικής παρέλασης έχει τις ρίζες του πολύ παλιά καθώς αποτελεί μια μορφή εκδήλωσης της συντονισμένης κίνησης με σκοπό την άντληση αυτοπεποίθησης από την ομάδα και τον εκφοβισμό του αντιπάλου: ενός μηχανισμού που αναπτύχθηκε εδώ και χιλιετίες και συντηρήθηκε σε διάφορα ήδη ζώων λόγω της αποτελεσματικότητάς του. Οπως αναφέρει ο ανθρωπολόγος Daniel Fessler, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, «ο συγχρονισμός μεταδίδει προς την ομάδα το σήμα ότι είναι ικανοί να δράσουν σαν μια συντονισμένη δύναμη και άρα είναι υπολογίσιμοι πολεμικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, κάποια είδη μαϊμούδων πηδούν πάνω-κάτω συντονισμένα με σκοπό να εκφοβίσουν τους αντιπάλους τους, καθώς και ομάδες δελφινιών που εκτελούν άλματα συντονισμένα κατά κανόνα νικούν σε συμπλοκές με δελφίνια τα οποία είναι ασυγχρόνιστα». Ο Fessler και η ομάδα του διεξήγαγαν έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, όπου ζητήθηκε από μια ομάδα 96 ανθρώπων να εξετάσουν τη φωτογραφία ενός οργισμένου άνδρα και να αξιολογήσουν πόσο μεγαλόσωμος και μυώδης ήταν, έχοντας πρώτα παρελάσει σε σχηματισμό, είτε απλώς περπατήσει. 24 Με τον σχηματισμό των πρώτων ομάδων ανθρώπων που εμπλέκονταν σε ένοπλες συγκρούσεις, οι εξελικτικοί αυτοί μηχανισμοί σταδιακά συστηματοποιήθηκαν. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι «στρατιωτικοί βηματισμοί», παρ όλα αυτά είναι δεδομένο ότι οι στρατοί στην αρχαία Ελλάδα είχαν ήδη αναπτύξει τον συγχρονισμένο βηματισμό, με την ανάπτυξη της Σπαρτιατικής Θηβαϊκής και Μακεδονικής Φάλαγγας. Στους στρατούς αυτούς, η κίνηση των ανδρών ως ένα ενιαίο σώμα ήταν και πρακτική αναγκαιότητα καθώς η αποτελεσματικότητα της φάλαγγας προϋπέθετε να διατηρείται η συνεκτικότητα μεταξύ των ασπίδων των ανδρών και η συντονισμένη άσκηση πίεσης στο αντίπαλο τμήμα. Είναι πολύ πιθανό μάλιστα από τη δομή της αρχαίας ελληνικής φάλαγγας να προέκυψε και η έναρξη του βηματισμού με το αριστερό πόδι (μια παράδοση που διατηρείται μέχρι και σήμερα), καθώς οι οπλίτες κρατούσαν το δόρυ με το δεξί χέρι, προτάσσοντας την ασπίδα με το αριστερό, με αποτέλεσμα η πολεμική στάση να απαιτεί την προβολή του αριστερού ποδιού προς τα εμπρός. Στην αρχαία Ρώμη, οι στρατιωτικοί βηματισμοί συστηματοποιήθηκαν ακόμα περισσότερο, και αποτέλεσαν πλέον σημαντικό κομμάτι της ίδιας της στρατιωτικής εκπαίδευσης των Λεγεωνάριων. Ο Λατίνος συγγραφέας Βεγγέτιος (Publius Flavius Vegetius Renatus) στο έργο του Περί Στρατιωτικών Ζητημάτων» (De re militari) γράφει:

25 «Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθουν οι οπλίτες είναι ο στρατιωτικός βηματισμός, που μπορεί να κατακτηθεί μόνο με διαρκή εξάσκηση, παρελαύνοντας ταχέως και όλοι μαζί. Τίποτα δεν είναι μεγαλύτερης σημασίας ούτε κατά την προέλαση, ούτε κατά τη σύγκρουση από την διατήρηση της ύψιστης ομοιομορφίας από το στράτευμα. Διότι οι στρατοί που προελαύνουν με άτακτο και ακανόνιστο τρόπο διατρέχουν πάντοτε τεράστιο κίνδυνο να ηττηθούν». Στις 5 Μαΐου του 1778, ο Πρώσος αξιωματικός Friedrich Wilhelm von Steuben ανέλαβε κατόπιν πρότασης του Γεωργίου Ουάσιγκτον την εκπαίδευση του Αμερικανικού στρατού, λαμβάνοντας το βαθμό του υποστρατήγου, σε μια κρίσιμη για την πορεία της επανάστασης στιγμή. Ο von Steuben διάλεξε μια ομάδα 120 ανδρών από διάφορα συντάγματα, τους οποίους εκπαίδευσε προκειμένου αυτοί διαδοχικά να εκπαιδεύσουν το υπόλοιπο στράτευμα. Το μεγαλύτερο κομμάτι της εκπαίδευσης εστιάστηκε στον συντονισμό, την εκτέλεση παραγγελμάτων και τον βηματισμό, έναντι άλλων αντικειμένων αμιγώς επιχειρησιακών όπως η βελτίωση της σκοπευτικής ικανότητας φερειπείν. «Παραδόξως», η αποτελεσματικότητα του επαναστατικού στρατού στα πεδία των μαχών αυξήθηκε κατακόρυφα! Πέραν όμως από την υπεροχή που παρουσιάζει ένα καλά συγχρονισμένο στρατιωτικό τμήμα κατά τη διάρκεια της συμπλοκής έχει σαφέστατο πλεονέκτημα και όσον αφορά τη μετακίνηση: Παρελαύνοντας σε σχηματισμό, αφενός αποφεύγεται το «μπέρδεμα» των στρατιωτών μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να βρίσκονται πάντοτε δίπλα στους άνδρες με τους οποίους εκπαιδεύτηκαν και υπό τις διαταγές γνωστών προς αυτούς αξιωματικών, αφετέρου δε αυξάνεται κατά πολύ η ικανότητα τους να διανύουν μεγάλες αποστάσεις, καθώς ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αύξηση της σωματικής αντοχής. Συνεπώς, ο στρατιωτικός βηματισμός, και δει υπό τον ήχο εμβατηρίων είτε φωνάζοντας συντονισμένα συνθήματα, θα επιφέρει εξάντληση των στρατιωτών πολύ αργότερα συγκριτικά με το απλό περπάτημα. Μέσα από όλα τα παραπάνω, αναδεικνύεται καθαρά ο πραγματικός σκοπός που ως στρατιωτικοί δαπανούμε πολύτιμο χρόνο για να εκπαιδευτούμε και να εκπαιδεύσουμε τους υφισταμένους μας στη συντονισμένη εκτέλεση παραγγελμάτων και τον στρατιωτικό βηματισμό. Δεν πρόκειται απλώς περί τελειοποίησης επιδείξεων που θα αποσπάσουν ενδεχομένως χειροκροτήματα, αλλά εκτείνεται πολύ πιο βαθιά: Αποτελείτο μέσο με το οποίο μαθαίνουμε να λειτουργούμε συντονισμένα σαν ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο. Και, όπως είπε ο Βεγγέτιος: Τίποτα δεν είναι μεγαλύτερης σημασίας ούτε κατά την προέλαση, ούτε κατά τη σύγκρουση. Ο γερμανός στρατιωτικός Maurice de Saxe γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο Reveries upon the Art of War: «Βάλτε τους (στρατιώτες) να παρελαύνουν ρυθμικά τραγουδώντας. Αυτό είναι όλο το μυστικό, είναι ο στρατιωτικός βηματισμός των Ρωμαίων. Γι αυτό το λόγο δημιουργήθηκαν οι μουσικές παρελάσεις, γι αυτό το λόγο κάποιος χτυπάει το τύμπανο: [ ] όλοι έχουμε δει ανθρώπους να χορεύουν όλη τη νύχτα. Αλλά πάρε έναν άνθρωπο και βάλε τον να χορέψει για ένα τέταρτο της ώρα χωρίς μουσική, και δες αν θα το αντέξει. Αυτό αποδεικνύει ότι οι ρυθμοί ασκούν μια μυστική δύναμη πάνω μας, προδιαθέτουν τους μυς μας στη φυσική δραστηριότητα και την κάνουν να μοιάζει πιο εύκολη.» Τέλος, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αποδεικνύει την αξία του στρατιωτικού βηματισμού- και των ασκήσεων ακριβείας όχι μόνο σε περιστάσεις όπου επικρατεί η σώμα με σώμα συμπλοκή των αντιπάλων, όπως στην ελληνική φάλαγγα και τη ρωμαϊκή λεγεώνα, αλλά και σε σύγχρονες μορφές πολέμου με χρήση πυροβόλων όπλων, είναι το εξής: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Saxe, Μ. (1794). Lettres et memoires choisis parmi les papiers originaux du marechal de Saxe. Paris. Powers, R. and Johnston, A. (2017). ASVAB for dummies. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc. Vegetius Renatus, F. (n. d. ). De re militari. Fessler, D. and Holbrook, C. (2014). Marching into battle: synchronized walking diminishes the conceptualized formidability of an antagonist in men. Biology Letters, 10(8), p Kapp, F. (1859). The life of Frederick von Steuben. New York: Mason. 25

26 Το Υγειονομικό στους Βαλκανικούς πολέμους ο αγώνας κατά της χολέρας ΜΙ(Ι) Δήμου Ιωάννης Οι επιδημίες χολέρας κατά τον εικοστό αιώνα ήταν δύο. Η πρώτη από αυτές, στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης, συνέπεσε χρονικά με την περίοδο των βαλκανικών πολέμων στα Τα πρώτα κρούσματα της ασθένειας έγιναν αντιληπτά στον βουλγαρικό και τουρκικό στρατό περί τον Οκτώβριο του 1912 στην Ανατολική Θράκη. Όσον αφορά τον ελληνικό στρατό δεν κατεγράφησαν κρούσματα στον Α βαλκανικό πόλεμο. Απόκομμα από την εφημερίδα Ακρόπολις όπου φαίνεται η ανησυχία στο οθωμανικό κράτος. Το ελληνικό κράτος κινητοποιήθηκε εγκαίρως στον επερχόμενο κίνδυνο και -ήδη- από τον χειμώνα του , με διαταγή του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, λαμβάνει τα πρώτα μέτρα πρόληψης και προφύλαξης από τη νόσο. Στην προσπάθεια ενάντια στη χολέρα, τα ηνία παραδόθηκαν στον Γενικό Αρχίατρο Μανούσο Παναγιώτη και στον επίτιμο Αρχίατρο Σάββα Κωνσταντίνο, πρώην στρατιωτικό ιατρό, καθηγητή Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρ όλες τις καλοσχεδιασμένες ενέργειες, η επιδημία έκανε τελικά την εμφάνισή της. Ήταν 14 Μαΐου όταν στρατιώτης του 5 ου συντάγματος πεζικού προσεβλήθη από χολέρα στην περιοχή του Παγγαίου Όρους. Η ασθένεια επεκτάθηκε και σε μονάδες της γύρω περιοχής. Ο απολογισμός σε διάστημα ενός μήνα: 30 κρούσματα και 7 θάνατοι. Τότε ακριβώς Κάποια από τα πρώτα επιβεβαιωμένα κρούσματα σε ελληνικό άμαχο πληθυσμό τον Οκτώβριο του ξεκινά ο εμβολιασμός, ο οποίος ήταν υποχρεωτικός για όλο το στρατιωτικό προσωπικό, με εντολή του Αρχίατρου Μανούσου και τα αρχικά αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Το εμβόλιο ήταν αμιγώς ελληνικό, καθώς αποτέλεσε έμπνευση του Κωνσταντίνου Σάββα και κατασκευάστηκε στην Ελλάδα. Συνολικά εμβολιάστηκαν στρατεύσιμοι και ιδιώτες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αυτό πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά παγκοσμίως- μαζικός εμβολιασμός στρατιωτών και άμαχου πληθυσμού. Ακόμη, η αντιχολερική θεραπεία περιλαμβάνει: αντιχολερικό ορό ενδομυικώς ή ενδοφλεβίως, φυσιολογικό ορό ενδοφλεβίως, δάφνη από το στόμα (για τη διάρροια), διάλυμα γαλακτικού οξέος 3%, βάμμα ιωδίου σε σταγόνες σε συνδυασμό με αρωματικά βότανα και σπανίως οπιούχα, ενέσεις καφεΐνης και καμφορούχου ελαίου ως καρδιοτονωτικά. Το εμβόλιο σε συνδυασμό με άλλα επιβεβλημένα, από το Γενικό Στρατηγείο, υγειονομικά μέτρα, όπως οι απολυμάνσεις των πλοίων, 26 Πρωτοσέλιδο του Δεκεμβρίου του 1912 σε γαλλική εφημερίδα δείχνοντας με ζοφερότητα πως η επιδημία χολέρας θερίζει. η δημιουργία αντιχολερικών συνεργείων εφοδιασμένων με απολυμαντικά μέσα, συσκευές ψεκασμού, φορητό μικροβιολογικό εργαστήριο και φορητό κλίβανο, υγειονομικών ζωνών και λοιμοκαθαρτηρίων, διαδραμάτισαν κομβικό ρόλο στον περιορισμό της πανδημίας. Τα κρούσματα στον ελληνικό πληθυσμό ήταν με θανάτους, ενώ ενδεικτικά, για τη Βουλγαρία αναφέρονται κρούσματα με θανάτους. Επιπλέον, όσοι έλαβαν και τις δύο δόσεις του εμβολίου εμφάνισαν κατά δεκατέσσερις φορές μειωμένη νοσηρότητα και κατά δεκατρείς φορές μειωμένη θνησιμότητα. Ο Κωνσταντίνος Σάββας με στολή Αρχίατρου. Πηγή: ΣΑΒΒΑΣ Κ. ΚΑΡΔΑΜΑΤΗΣ Ι., Η ελονοσία εν Ελλάδι και πεπραγμένα του Συλλόγου, Τύποις Π. Λεώνη, Εν αθήναις, 1928

27 Εκτός όμως, των παραπάνω αριθμών κρίνεται κεφαλαιώδους σημασίας η αναφορά στις απώλειες του Υγειονομικού στη μάχη εναντίον της χολέρας. Ο Αρχίατρος Πρασσάς Γεώργιος, ο Ιατρός Ασημάκης Σταύρος και οι έφεδροι ανθυπίατροι Μιστριώτης Γεώργιος και Σαρρής Παναγιώτης έπεσαν στο καθήκον χτυπημένοι από τη νόσο. Η ελληνική ιατρική σύριγξ συνηγωνίσθη με την ελληνική ξιφολόγχη εις το νικηφόρον αποτέλεσμα του Πολέμου Το εμβόλιο ήταν αμιγώς ελληνικό καθώς εποτέλεσε έμπνευση του Κωνσταντίνου Σάββα και κατασκευάστηκε στην Ελλάδα Εν κατακλείδι, ο μαζικός εμβολιασμός του Μακεδονικού πληθυσμού εν καιρώ εχθροπραξιών αποτελεί νεωτερισμό στα πολεμικά χρονικά, παγκοσμίως και συνιστά τον κυριότερο λόγο για την επιτυχή κατάληξη του αντιχολερικού αγώνα κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων. Αυτός, συνεπικουρούμενος από το υποδειγματικό έργο των αντιχολερικών συνεργείων, αντανακλά με τον πιο εμφατικό τρόπο το άριστο επίπεδο επιστημονικής κατάρτισης και διοικητικής οργάνωσης του ελληνικού στρατού εκείνη την εποχή. Οπότε, προκύπτει αβίαστα και χωρίς δόση υπερβολής η φράση που λέχθηκε τότε: Η ελληνική ιατρική σύριγξ συνηγωνίσθη με την ελληνική ξιφολόγχη εις το νικηφόρον αποτέλεσμα του Πολέμου Ο μαζικός εμβολιασμός του Μακεδονικού πληθυσμού εν καιρώ εχθροπραξιών αποτελεί νεωτερισμό στα πολεμικά χρονικά παγκοσμίως ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ php/el/specialties/istoria-iatrikis-kai-stratiotikis-iatrikis/288-i-epidimia-xoleras-stous-valkanikoys-polemous-288. html Διαμαντής Α. Επιτομή Ιστορίας της Στρατιωτικής Ιατρικής και Νοσηλευτικής στην Ελλάδα. LegeArtis2004, σσ Αρχείο εφημερίδων «Πατρίς», «Ακρόπολις», «Καιροί» Αθηνών 27

28 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Ημερίδα με Θέμα «Προσθέτοντας το Ευ στο Ζην: Διατροφή, Άσκηση, και Κάπνισμα στο μικροσκόπιο» Η Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας, το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ» και διακεκριμένους ιδιωτικούς φορείς της πόλης στον χώρο της διατροφής και της άσκησης διοργάνωσε την Εκπαιδευτική Ημερίδα με τίτλο: «Προσθέτοντας το ΕΥ στο ΖΗΝ: Διατροφή, Άσκηση και Κάπνισμα στο Μικροσκόπιο», η οποία διεξήχθη στην Αίθουσα Τιμών της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης στις 17 Ιανουαρίου. Στόχος της Ημερίδας ήταν η επιστημονική τεκμηρίωση της προσπάθειας της Σχολής να υιοθετηθούν από τους Μαθητές τα νέα προτύπα που αφορούν την υγιεινή διατροφή, την αλλαγή των συνηθειών άσκησης και τη διακοπή του καπνίσματος. Παράλληλα αποτέλεσε μια άριστη ευκαιρία για σύσφιγξη των σχέσεων και την ανταλλαγή απόψεων με μέλη τόσο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, όσο και του Διεθνούς Πανεπιστημίου. Τέλος η Ημερίδα δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια πολύ καλή ευκαιρία εξωστρέφειας της Σχολής και σύνδεσης με φορείς της Πόλης. Δηλωτικό και συμβολικό των παραπάνω στόχων, ήταν η επιλογή της ΛΑΦΘ ως τόπου διεξαγωγής της. Την εκδήλωση χαιρέτισε ο Διοικητής της Σχολής Υποστράτηγος Γεώργιος Ματζουράνης και ο Διευθυντής Α Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ, Καθηγητής Παθολογίας κ. Απόστολος Χατζητόλιος. Ο Διοικητής της Σχολής στο χαιρετισμό του καλωσόρισε εγκάρδια τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση, ευχήθηκε για την επιτυχία των εργασιών της και εξέφρασε την ελπίδα να αποτελέσει αυτή το έναυσμα για πλήθος παρόμοιων εκδηλώσεων με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών της ΣΣΑΣ. Ο κ Χατζητόλιος τόνισε στο χαιρετισμό του τη σπουδαιότητα της πρωτοβουλίας της Διεύθυνσης Σπουδών της ΣΣΑΣ για την έναρξη συνεργασίας σε θέματα διατροφής και διακοπής καπνίσματος, με τα εξειδικευμένα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία της Κλινικής του και τα οφέλη που δύναται να επιφέρει μελλοντικά αυτή για τους μαθητές της Σχολής. Κλείνοντας το χαιρετισμό του προέτρεψε σε καθιέρωση διοργάνωσης Ημερίδας, σε συνεργασία με φορείς της Πανεπιστημιακής Κοινότητας. Η έναρξη των εργασιών της Ημερίδας κηρύχθηκε από τον Διευθυντή Σπουδών της Σχολής Αρχίατρο Ευάγγελο Ψωμά, Ειδικό Παθολόγο με εξειδίκευση στη Λοιμωξιολογία, ο οποίος συντόνισε και τη συζήτηση επί των εισηγήσεων στο τέλος του κάθε κύκλου. Εισηγήσεις πραγματοποίησαν κορυφαίοι καθηγητές των Πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης, αξιωματικοί της Διεύθυνσης Σπουδών της Σχολής με ειδική επιστημονική κατάρτιση επί των αντικειμένων, καθώς και διακεκριμένοι επαγγελματίες του χώρου της άθλησης, της διατροφής και της εστίασης. Στο πρώτο μέρος, ειδικότερα, εισηγήθηκαν ο καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Χρήστος Σαββόπουλος, ο οποίος παρουσίασε την παχυσαρκία ως σύγχρονη μάστιγα, η Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Διατροφής και Διαιτολογίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος κα Μαρία Χασαπίδου, η οποία ανέλυσε τις σύγχρονες εξελίξεις στο θέμα της διατροφής,, ενώ ειδικότερα για τη Διατροφή των μαθητών Παραγωγικών Σχολών εισηγήθηκε ο Τμηματάρχης του Κτηνιατρικού Τμήματος Αρχικτηνίατρος Μικροβιολόγος DVM Ιωάννης Καζάκης, που ανέλυσε τα υφιστάμενα δεδομένα και τις προκλήσεις στο ζήτημα. Επίσης η διατροφολόγος- διαιτολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική Διαιτολογία κα Ευριδίκη Τζιοβάρα ανέπτυξε το θέμα Super Food or Super Plate, η καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, Διδάκτωρ ΣΕΦΑΑ ΑΠΘ, με ειδίκευση στην αθλητική διατροφή κα Ιωάννα Πασπάλα, εισηγήθηκε σχετικά με τη διατροφή και τη σύσταση σώματος, ενώ ο κύκλος έκλεισε με την ανάλυση της επίδρασης της διατροφής και της άσκησης στα αυτοάνοσα νοσήματα από την κα Βασιλική Γαροπούλου, Καθηγήτρια Επιστήμης Ειδ. Φυσικής Αγωγής κ Αθλητισμού Msc s, PhD, PD-Μεταδιδάκτωρ ΑΠΘ και ακολούθησε σχετική συζήτηση και εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων. 28

29 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Το δεύτερο μέρος ξεκίνησε με την εισήγηση της Ιατρού Παθολόγου- Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ κας Χαρίκλειας Δημητρούλα με θέμα το Κάπνισμα και τις μεθόδους διακοπής του. Στη συνέχεια ο Ιατρός Παθολόγος και Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ κ. Αλέξανδρος Μουρουγλάκης ανέπτυξε τους σύγχρονους τρόπους αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, ενώ επόμενος εισηγητής ήταν ο κ Χάρης Σωτηράκης, υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ στο τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, που ανέλυσε τη συμβολή της καθιστικής ζωής στην εμφάνιση μυοσκελετικών παθήσεων. Η ημερίδα συνεχίστηκε με την εισήγηση του Τμηματάρχη Ιατρικού Τμήματος Αρχίατρου Ψυχιάτρου Δημητρίου Γιαννακόπουλου με τίτλο Διατροφή και συναισθηματική νηστεία, που φώτισε την ψυχολογική-ψυχιατρική διάσταση του θέματος. Τα κίνητρα για τη στροφή των νέων στην υγιεινή διατροφή ανέλυσε ο ΜV(I) Αλεξανδράκης Σαράντης. Την ημερίδα έκλεισε ο καθηγητής Αναισθησιολογίας και Εντατικής Θεραπείας ΑΠΘ και Διευθυντής της αντίστοιχης Κλινικής του ΑΧΕΠΑ, κ. Δημήτριος Βασιλάκος, ο οποίος ανέλυσε το ρόλο του ιατρικού βελονισμού στη θεραπεία της παχυσαρκίας και στη διακοπή του καπνίσματος, εισήγηση η οποία πυροδότησε τη συζήτηση που ακολούθησε επί του συνόλου των θεμάτων που παρουσιάσθηκαν και ολοκλήρωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την Ημερίδα της Σχολής. Το πέρας των εργασιών της ημερίδας, ακολούθησε η απονομή από το Διοικητή της Σχολής αναμνηστικής πλακέτας στους συμμετέχοντες εισηγητές και στους συνεργαζόμενους φορείς. Η Ημερίδα έκλεισε μελωδικά με την παρουσίαση από την Ευρωπαϊκή Χορωδία της Σχολής μικρού αφιερώματος σε μεγάλους Έλληνες Συνθέτες. Αξίζει να αναφερθεί ότι την Ημερίδα τίμησαν με την παρουσία τους ο Αρχιμανδρίτης Αλέξιος, εκπρόσωπος της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, ο επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ και πρώην Πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής της ΕΕ κ. Μιχαήλ Κωσταράκος, επίτιμοι Αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων, εκπρόσωποι φορέων της πολιτικής ηγεσίας, των Στρατιωτικών Αρχών και Σωμάτων Ασφαλείας. Η Αίθουσα Τιμών ήταν κατάμεστη, καθώς η εκδήλωση κέντρισε το ενδιαφέρον των φοιτητών αλλά και ιδιωτών, που την παρακολούθησαν από την έναρξή της έως τη λήξη. Τέλος ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται να γίνει στο τερπνόν των εδεσμάτων του διαλείμματος. Ο μπουφές, που παρατέθηκε, ήταν βασισμένος στις αρχές της υγιεινής διατροφής, με φυσικό χυμό, φρέσκα φρούτα εποχής, γλυκίσματα χωρίς ζάχαρη και ενεργειακές μπάρες, σε διάφορες εκδοχές. Οι μπάρες, που ήταν χειροποίητες, βασισμένες σε συνταγές του Executive Chef Στέφανου Σταμίδη, παρασκευάσθηκαν την προηγούμενη μέρα στις εγκαταστάσεις της Σχολής από τον ίδιο το chef με τη βοήθεια του προσωπικού της Σχολής, δείχνοντας εμπράκτως την αλλαγή στο διαιτολόγιο των Μαθητών. 29

30 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Συμμετοχή στο σεμινάριο «Senior Cadets Seminar on Leadership 2020» στο πλαίσιο του Military Erasmus Τον Ιανουάριο του 2020, οι MIV(O) Ηλιάδης Αλέξανδρος, MI- V(O) Ζωγανάς Νικόλαος και MIV(O) Κολιός Νικόλαος συμμετείχαν στο σεμινάριο «Senior Cadets Seminar on Leadership 2020», στο πλαίσιο του Military Erasmus, που έλαβε χώρα στο Βέλγιο. Σε αυτό συμμετείχαν συνολικά 48 μαθητές Παραγωγικών Σχολών, 24 εξ αυτών από το Βέλγιο και οι υπόλοιποι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι μαθητές διέμειναν στις εγκαταστάσεις της Στρατιωτικής Σχολής των Βρυξελλών και είχαν καθημερινή συναναστροφή με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες του σεμιναρίου, που διήρκεσε συνολικά 5 ημέρες. Το σεμινάριο περιλάμβανε σύντομες παρουσιάσεις των συμμετεχόντων, ομαδικά εργαστήρια, καθώς και ομιλίες σχετικά με την ηγεσία και το πολύπλοκο περιβάλλον που αφορά. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν διαλέξεις σχετικά με τη διαχείριση του άγχους, το χάσμα γενεών και τα κοινωνικά δίκτυα. Με το πέρας των ομιλιών και των εργαστηρίων, οι ομάδες μαθητών παρουσίαζαν τα ευρήματα και τα συμπεράσματα τους. Συμπερασματικά, οι μαθητές της Σχολής μας αποκόμισαν χρήσιμα εφόδια για τη μελλοντική τους πορεία ως νέοι Αξιωματικοί. Διάλεξη Υπτγου ε. α Martin Bricknell Την 05 Φεβ 20, επισκέφθηκε τη Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων ο Υπτγος ε. α Martin Bricknell, Καθηγητής Στρατιωτικής Ιατρικής στο King s College του Λονδίνου. Ο καθηγητής Bricknell υπηρέτησε 34 χρόνια στις βρετανικές στρατιωτικές ιατρικές υπηρεσίες άμυνας, με αποκορύφωμα την υπηρεσία του ως ΓΕΕΘΑ/ΔΥΓ των ΕΔ του Ηνωμένου Βασιλείου. Έχει πάρει μέρος σε αποστολές στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και τα Βαλκάνια και σε πολλές άλλες χώρες. Διοίκησε το 22 Field Hospital από το 1999 έως το Το 2010 και το 2006, κατείχε θέση ανώτερου ιατρικού συμβούλου στην αποστολή ΝΑΤΟ ISAF. Έχει εκπαιδευτεί ως γενικός ιατρός και είναι διαπιστευμένος ειδικός τόσο στη Δημόσια Υγεία όσο και στην Επαγγελματική Ιατρική. Κατέχει δύο διδακτορικά και τρία μεταπτυχιακά. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 100 ακαδημαϊκές εργασίες σε στρατιωτικά ιατρικά θέματα. Του έχουν απονεμηθεί the Companion of the Order of Bath, the Order of St John και ο αμερικάνικος χάλκινος αστέρας κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Στα πλαίσια του πεδίου ειδίκευσής του ανέπτυξε σε ακροατήριο Αξκών και Μαθητών Υγειονομικού της Σχολής, το θέμα «The Cultural Challenge of Leading in Military Medicine». Ο καθηγητής Bricknell επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη ως διακεκριμένος ομιλητής στο Διεθνές Σεμινάριο Στρατιωτικής Ιατρικής «ΜΑΧΑΩΝ» 2020, που διεξάγεται στην έδρα του Στρατηγείου NRDC-GR, και στο οποίο συμμετέχει ενεργά η Σχολή μας. Το περιοδικό ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ κατάφερε να εξασφαλίσει μια ολιγόλεπτη συνέντευξη με τον καθηγητή. Σε αυτήν ο κ. Bricknell μας ανέφερε ότι αφορμή για να καταταγεί στις βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις αποτέλεσε ο πόλεμος των Φώκλαντ. Επίσης, μας επισήμανε τη σημασία του Military Erasmus και ότι η ανταλλαγή γνώσεων, κουλτούρας και αντιλήψεων που προσφέρει θα βοηθήσουν στο όραμα μιας πιο ενωμένης Ευρώπης. Τέλος, μας έδωσε σαν συμβουλή να είμαστε περήφανοι για την διπλή μας ιδιότητα και για την επιλογή μας να υπερασπιστούμε την πατρίδα μας. 30

31 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Διεθνές Στρατιωτικό Ιατρικό Σεμινάριο ΜΑΧΑΩΝ 2020 Στις 6 και 7 Φεβρουαρίου 2020, διεξήχθη στην έδρα του Στρατηγείου NRDC-GR το Διεθνές Στρατιωτικό Ιατρικό Σεμινάριο Μαχάων, με τη συμμετοχή Αξιωματικών Υγειονομικού από τα Στρατηγεία Δομής Διοίκησης (NCS) και Δομής Δυνάμεων του ΝΑΤΟ (NFS) καθώς και από τις Διασυνδεδεμένες Δυνάμεις με το Στρατηγείο (Affiliated Forces). Το Σεμινάριο διοργανώθηκε από τη Διεύθυνση Υγειονομικού (Medical Branch) του Στρατηγείου και συγκεκριμένα τους: Αρχίατρο Παύλο Νταφούλη, Αρχίατρο Γεώργιο Βουρβουλάκη, Ανχη (ΥΝ) Ευαγγελία Γλάχτσιου και Ανχη (ΠΖ) Ιωάννη Καλυβιώτη. Σκοπός του Σεμιναρίου ήταν η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών επί θεμάτων σχεδίασης υγειονομικής υποστήριξης και η επικαιροποίηση της γνώσης επί των πρακτικών τάσεων και προκλήσεων που αντιμετωπίζει η διεθνής Στρατιωτική Υγειονομική κοινότητα. Παράλληλα, η διενέργεια τέτοιου είδους εκδηλώσεων επιβεβαιώνει και ενισχύει τους επιστημονικούς δεσμούς των Ελλήνων Υγειονομικών Αξιωματικών με τους αντίστοιχους των συμμαχικών χωρών. Κατά τις δύο ημέρες που διήρκεσε το σεμινάριο, τα αντικείμενα των διαλέξεων οργανώθηκαν σε τρεις Στρογγυλές Τράπεζες, οι οποίες πραγματεύθηκαν: α) Τις προκλήσεις του σύγχρονου Υγειονομικού Αξιωματικού. β) Τις προοπτικές των διεθνών στρατιωτικών υγειονομικών οργανισμών και ενώσεων και γ) Τα διδάγματα από ιστορικά υγειονομικά προβλήματα στα πεδία μαχών της Μακεδονίας. Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν μεγάλος αριθμός τόσο συμμάχων όσο και Ελλήνων Υγειονομικών Αξιωματικών, από διάφορες υγειονομικές δομές και επιτελεία των ΕΔ. Οι Έλληνες Αξιωματικοί, εκτός από την ενεργή συμμετοχή τους ως ακροατών, σήκωσαν και το βάρος των παρουσιάσεων, οι οποίες έγιναν αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα. Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στους διακεκριμένους ομιλητές, που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση και οι οποίοι ήταν: α) ο Αντγος ε. α. Martin Bricknell, Γενικός Ιατρός, τ. Δντης ΔΥΓ/ΓΕΕΘΑ της Μ. Βρετανίας και Καθηγητής Στρατιωτικής Ιατρικής στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου (King s College London) β) ο Υπτχος Δημήτριος Χατζηγεωργίου, Λοιμωξιολόγος, Δντης ΔΥΓ/ΓΕΑ και γ) ο Πχος Jackson Taylor, USN, Αναισθησιολόγος, Δντης Δνσης Διδαγμάτων του Κέντρου Αριστείας Στρατιωτικής Ιατρικής του ΝΑΤΟ στη Βουδαπέστη (Center of Excellence for Military Medicine) Με μέριμνα των διοργανωτών του Σεμιναρίου, η ΣΣΑΣ έτυχε αυξημένης προβολής κατά την πρώτη μέρα, ως Σχολή παραγωγής υγειονομικών Αξιωματικών, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό για τους συμμετέχοντες, των οποίων οι χώρες δεν διαθέτουν αντίστοιχο εκπαιδευτικό σύστημα. Το ενδιαφέρον αυτό επιβεβαιώθηκε από την εκδήλωση επιθυμίας του καθηγητή Bricknell να επισκεφθεί τη Σχολή την προηγουμένη του Σεμιναρίου, να ομιλήσει στους μαθητές της και να τους γνωρίσει. Για την επίσκεψη αυτή παρατίθενται λεπτομέρειες στο παρόν τεύχος. 31

32 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Στα πλαίσια αυτά, η τιμή της εναρκτήριας ομιλίας, σχετικά με τον Μαχάονα, τον επώνυμο ομηρικό στρατιωτικό ιατρό, παραχωρήθηκε στον Αρχηγό Σχολής, ΑΜVI (I) Θεοφάνη Νικόλαο. Το κείμενο της ομιλίας, αυτούσιο, δημοσιεύεται στο παρόν τεύχος. Επίσης, ο Ανχης (ΥΦ) Αθανάσιος Πουλιόπουλος, τμηματάρχης Φαρμακευτικού της Δνσης Σπουδών, είχε την ευκαιρία κατά την πρώτη θεματική ενότητα, να παρουσιάσει το έργο, τη δομή και την οργάνωση της Σχολής. Στο τέλος της πρώτης ημέρας του σεμιναρίου, οι διακεκριμένοι ομιλητές και οι αλλοδαποί συμμετέχοντες, επισκέφθηκαν τη Σχολή, έγιναν δεκτοί από τον Διοικητή της Σχολής και περιηγήθηκαν τους χώρους της, αποκομίζοντας άριστες εντυπώσεις. Η Σχολή εκπροσωπήθηκε στο σεμινάριο από αντιπροσωπεία εθελοντών Μαθητών της Σχολής και συγκεκριμένα τις ΕΠΜVI (I) Γατζούνη Ευαγγελία, MV (I) Μιμιλίδου Παναγιώτα, MV (I) Μπόμπορη Παναγιώτα, MV (I) Χατζηγεωργίου Γεωργία, MV (Φ) Ζησιάδου Σοφία και τον MV (I) Παπάζογλου Ανδρέα. Κλείνουμε την αναφορά μας σε αυτό το τόσο σημαντικό για τον Υγειονομικό κλάδο αλλά και για τη Σχολή, Διεθνές Ιατρικό Σεμινάριο, δημοσιεύοντας σκέψεις των Μαθητών της Σχολής που συμμετείχαν. Το κείμενο υπογράφει ο MV (I) Παπάζογλου Ανδρέας, εκφράζοντας το σύνολο των παρευρισκομένων: Το στρατιωτικό ιατρικό σεμινάριο που διοργανώθηκε στις 6 και 7 Φεβρουαρίου 2020, από το NRDC-GR και είχε ως τίτλο του τον Μαχάονα και ως θέμα του την άσκηση της ιατρικής στα σύγχρονα πεδία στρατιωτικών επιχειρήσεων αποτέλεσε μια απόλυτα εκπαιδευτική εμπειρία για εμάς, τους μαθητές της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων που είχαμε τη χαρά να το παρακολουθήσουμε. Ως τελειόφοιτοι - ή συντόμως τελειόφοιτοι - μαθητές του Ιατρικού Τμήματος λάβαμε γνώση από στρατιωτικές επιχειρήσεις, διαχείριση κρίσεων σε διεθνή πεδία μάχης και προπαντός είχαμε την ευκαιρία να γίνουμε κοινωνοί των εμπειριών πεπειραμένων αξιωματικών από διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, όπως του καθηγητή κ. Μπρίκνελ (Lt General retired Martin Bricknell), ενός σύγχρονου Μαχάονα. Τέλος, το σεμινάριο στάθηκε αφορμή για γόνιμο προβληματισμό και εξελικτικές προτάσεις όσον αφορά το μέλλον της Στρατιωτικής Ιατρικής, τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ένας νέος Στρατιωτικός Ιατρός και τα εφόδια που πρέπει να έχει στη φαρέτρα του αποφοιτώντας από τη Σχολή. ΤΕΛΕΤΗ ΟΡΚΟΜΩΣΙΑΣ 13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2020 Την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2020, και ώρα 10:00 πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της Σχολής, η τελετή ορκωμοσίας πέντε (5) Νέων Αξιωματικών Ιατρικού, Κτηνιατρικού και Νομικού Σώματος, εκ των οποίων ένας (1) Αλλοδαπός από Λιβύη. Την τελετή τίμησε με την παρουσία του ο Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας Στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος, ο οποίος επέδωσε τα ξίφη, ο κ Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγος Χαράλαμπος Λαλούσης και ο Διοικητής 1 ης Στρατιάς Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Κούτρας. Από τη Σχολή αποφοίτησαν 5 Αξιωματικοί, εκ των οποίων 1 αλλοδαπός. Κατανέμονται δε ως εξής: ΣΤΡΑΤΟΣ ΞΗΡΑΣ Ανθυπολοχαγός Υγειονομικού Ιατρός Γατζούνη Ευαγγελία Ανθπολοχαγός Υγειονομικού Κτηνίατρος Λίτσας Δημήτριος 32 ΝΟΜΙΚΟ ΣΩΜΑ Ανθυπολοχαγοί Νομικού Μπαμπάνη Παναγιώτα Παναγιώτου Φωτεινή ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ Alsuwaye Wasim (από Λιβύη)

33 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Τελετή παραλαβής των λειψάνων του Στρατηγού Γεωργίου Κατσάνη στην Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ) Στις 13 Φεβρουαρίου 2020, πραγματοποιήθηκε η τελετή παραλαβής των λειψάνων του Γεωργίου Κατσάνη στην Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων (ΣΣΑΣ) στη Θεσσαλονίκη. Στην τελετή παρευρέθη ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής, τον οποίο συνόδευαν ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος και ο αρχηγός ΓΕΣ Αντιστράτηγος Χαράλαμπος Λαλούσης. Ο Έλληνας Αγωνιστής της Κύπρου Ταγματάρχης Γεώργιος Κατσάνης έπεσε από σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή σε μάχη στο Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνος, στην Κύπρο, κατά την εισβολή των Τούρκων στις 21 Ιουλίου Τα οστά του θρυλικού διοικητή της 33 Μοίρας Καταδρομών, ο οποίος το πρωί της 21 ης Ιουλίου 1974 έπεσε στην πρώτη γραμμή της μάχης στην Κύπρο εντοπίστηκαν το 2017, σε ομαδικό τάφο, μαζί με τα οστά επτά άλλων πεσόντων, στην περιοχή Αγίου Ιλαρίωνα- Πέλλα-Πάϊς μέσα από το πρόγραμμα της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΣΣΑΣ 2020 Η ΣΣΑΣ στο πλαίσιο της στρατιωτικής εκπαίδευσης, πραγματοποίησε χειμερινή διαβίωση των Μαθητών Ιης έως και IVης τάξεως από Πέμπτη 27 μέχρι Σάββατο 29 Φεβρουαρίου 2020, στην περιοχή της Ρεντίνας Θεσσαλονίκης. Οι Μαθητές της Σχολής εκπαιδεύτηκαν στα αντικείμενα ημερήσιες και νυχτερινές βολές, εκπαίδευση σε αντικείμενα ορεινού αγώνα(αναρρίχηση - καταρρίχηση από πύργο) καθώς και Τακτική Άσκηση Μετά Στρατευμάτων (Προσβολή Σταθμού Διοικήσεως) 33

34 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Εκπαιδευτική δραστηριότητα σεμιναριακού τύπου «Βιοασφάλεια Βιοτρομοκρατία» (Common Module: Biosafety-Bioterrorism ) Kατά το χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου 2020, η Σχολή είχε την τιμή να φιλοξενήσει για πρώτη φορά στην ιστορία της το διεθνές σεμινάριο με τίτλο «Βιοασφάλεια- Βιοτρομοκρατία», στο πλαίσιο του Military Erasmus. Στο σεμινάριο είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν εκτός από τους μαθητές της Σχολής και σπουδαστές από Στρατιωτικές Ακαδημίες της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επίσης και φοιτητές των Πανεπιστημίων της χώρας. Αναλυτικά, οι συμμετέχοντες κατανέμονται ως εξής: 12 Σπουδαστές της ΣΣΑΣ 2 ΙΙΙετείς σπουδαστές της Σχολής Ικάρων 3 IVετείς Σπουδάστριες της ΣΑΝ 2 Σπουδάστριες από την «Nikola Vaptsarov Naval Academy» (Βουλγαρία) 2 Σπουδαστές από την «Military Technical Academy Ferdinand I, Bucharest» (Ρουμανία) 1 Σπουδαστής από το «Military University of Technology» (Πολωνία) 4 Σπουδαστές από την «Theresan Military Academy» (Αυστρία) 3 Σπουδαστές από την «Royal Military Academy» (Ολλανδία) 2 Σπουδαστές από την «Comando per la Formazione e Scuola di Applicazione dell Esercito» (Ιταλία) 1 Σπουδάστρια από την «Royal Military Academy» (Βέλγιο) 14 Φοιτητές από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) 1 Φοιτητής από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) 1 Φοιτήτρια από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου οι συμμετέχοντες εκπαιδεύτηκαν σε ιδιαίτερα επίκαιρα θέματα που αφορούν στην προστασία και τον έλεγχο των τροφίμων αλλά και στον εντοπισμό επικίνδυνων βιολογικών απειλών. Η θεματολογία οργανώθηκε και αναπτύχθηκε από έγκριτους εκπαιδευτές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αλλά και από στρατιωτικούς εκπαιδευτές με μεγάλη επιχειρησιακή εμπειρία στον τομέα της ασφάλειας τροφίμων. Εκτός, όμως, από τις σεμιναριακού τύπου διαλέξεις μέσα στη Σχολή, πραγματοποιήθηκε και εκπαιδευτική επίσκεψη σε εργοστάσιο παραγωγής και επεξεργασίας τυποποιημένου φαγητού, αλλά και πολιτιστική επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, με σκοπό την ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας. Στόχος των επισκέψεων αυτών ήταν η απόκτηση κοινών εμπειριών μεταξύ των συμμετεχόντων στο κομμάτι της διακρατικής συνεργασίας, αλλά και η ανάπτυξη ισχυρών δεσμών φιλίας μεταξύ των μελλοντικών Αξιωματικών και Επιστημόνων την Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εμπειρίες που αποκόμισαν οι συμμετέχοντες δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν με διαφορετικό τρόπο εκτός από τα λόγια των ιδίων. Χαρακτηριστικά, ο MIV(Ψ) Μήτος Αντώνιος δήλωσε: «Η συμμετοχή μου στο σεμινάριο Βιοτρομοκρατία-Βιοασφάλεια αποτέλεσε μία από τις πιο όμορφες και μοναδικές εμπειρίες που έζησα ως μαθητής της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα Erasmus που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στη Σχολή, από το οποίο κατάφερα να αποκομίσω πρωτόγνωρες εμπειρίες, μέσα από την συναναστροφή με ξένους σπουδαστές, την ανταλλαγή εμπειριών και πολιτιστικών στοιχείων καθώς επίσης και τη σύναψη δυνατών φιλικών δεσμών μαζί τους. Το πρόγραμμα συνέβαλε σημαντικά στην επιμόρφωσή μας για θέματα Βιοασφάλειας και Βιοτρομοκρατίας, καθώς άριστα καταρτισμένοι Αξιωματικοί, απόφοιτοι του Κτηνιατρικού Σώματος της Σχολής, ανέλαβαν με ιδιαίτερο ζήλο και έφεραν εις πέρας την παρουσίαση καίριων ζητημάτων. Πιο συγκεκριμένα, κατάφεραν να καταδείξουν τρόπους με τους οποίους τα τρόφιμα και το νερό μπορούν να αποτελέσουν απειλή για το στράτευμα αλλά και μεθόδους ανάλυσης των κινδύνων που ελλοχεύουν στα τρόφιμα (π. χ. HACCP). Επίσης, ανέλυσαν τα στάδια ελέγχου των τροφίμων, από το αρχικό στάδιο των εγκαταστάσεων και των συνθηκών διαβίωσης των ζώων προέλευσης της τροφής, μέχρι και το τελικό στάδιο του σερβιρίσματος. Τέλος, ανέπτυξαν διάφορες μεθόδους ελέγχου και προστασίας από πρακτικές Βιοτρομοκρατίας.», 34

35 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ ενώ η ΜIV(Ι) Γιόρτσιου Αγγελική ενθουσιασμένη από την εμπειρία υποστήριξε: «Η συμμετοχή μου στο σεμινάριο Biosafety and Bioterrorism: Common Module τον Φεβρουάριο του 2020 ήταν μια από τις ωραιότερες εμπειρίες που είχα τη δυνατότητα να αποκομίσω στο πλαίσιο της φοίτησης μου στη ΣΣΑΣ. Ο λόγος που η εμπειρία αυτή στάθηκε τόσο σημαντική για εμένα, είναι πως για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με συναδέλφους από άλλες χώρες και καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια συλλογικότητα επικοινωνίας και κατανόησης στα πλαίσια της οποίας, όχι μόνο εκπαιδευτήκαμε -όπως ήταν άλλωστε και το αντικείμενο του σεμιναρίου- αλλά και δημιουργήσαμε αξέχαστες αναμνήσεις και σχέσεις φιλίας. Συνολικά αποτέλεσε μια πολύ ευχάριστη και διδακτική εμπειρία για όλους όσους συμμετείχαν στο πρόγραμμα», ο δε ΜΙV(I) Μαρτσάκης Γεώργιος πραγματικά ευτυχής που είχε την εμπειρία να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο διακρατικό σεμινάριο μας ανέφερε ότι: «Την τελευταία εβδομάδα του Φεβρουαρίου είχα την τιμή να λάβω μέρος στο πρώτο πρόγραμμα του Military Erasmus που διεκπεραιωθηκε στη Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων με θέμα τη Βιοασφάλεια & Βιοτρομοκρατεία. Κατά τη χρονική αυτή περίοδο ήρθα σεεπαφή με αλλοεθνείς μαθητές παραγωγικών σχολών καθώς κι αξιωματικούς άλλων χωρών της Ευρώπης, συγκεκριμένα της Ιταλίας, του Βελγίου, της Ρουμανίας, της Ολλανδίας, της Βουλγαρίας, της Πολωνίας και της Αυστρίας. σύστημα. Η ταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία που μέσω της αλληλεπίδρασης που είχα με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες κατάφερα να διευρύνω τους ορίζοντες μου σχετικά με το πώς λειτουργεί ο στρατιωτικός θεσμός έκτος του ελληνικού πλαισίου και να ανταλλάξω ιδέες κι βιώματα με ανθρώπους διαφορετικής ιδεοσυγκρσίας. Ως προς το πρόγραμμα αυτό καθ αυτό εξοικειωθηκαμε με τις έννοιες του ελέγχου τροφίμων και υδάτων, με τις ζωοανθρωπονόσους και τη δημόσια υγεία όπως και τον βιολογικό πόλεμο, ενώ επισκεφτήκαμε την Ελληνική βιομηχανία Catering καθως και το Μουσείο Βασιλικών Τάφων των Αιγών στην Βεργίνα. Από το πρόγραμμα, φυσικά, δεν έλειψαν κι οι βόλτες με τους συμμετέχοντες στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, τους οποίους ξεναγήσαμε στην πόλη και τους γνωρίσαμε τις ομορφιές της. Συνοψίζοντας, το πρόγραμμα αποτέλεσε ένα εξαιρετικό εφαλτήριο για την ενοποίηση του δυναμικού που στελεχώνει το ευρωπαι κό στρατιωτικό πλαίσιο οδηγώντας στη δημιουργία φιλιών και πιθανών συνεργασιών στο μέλλον.» Την Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2020 πραγματοποιήθηκε η τελετή λήξης και η απονομή αναμνηστικών διπλωμάτων στους ομιλητές και στους συμμετέχοντες. Παράλληλα στο πρόγραμμα συμμετείχαν κι Έλληνες φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που ήρθαν για πρώτη φορά σε τόσο κοντινή επαφή με το στρατιωτικό 35

36 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Την τελετή προλόγισε ο τέως Διευθυντής Σπουδών της Σχολής Ανχης (ΥΙ) κ. Ευάγγελος Ψωμάς, ο οποίος έκανε και τον απολογισμό του σεμιναρίου. Στην τελετή αναγνώστηκε μήνυμα του επικεφαλής του Implementation Group του Military Erasmus Prof. Col Harald Gell, ο οποίος τόνισε την σημασία της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, καθώς είναι η πρώτη που διοργανώνεται από Υγειονομική Στρατιωτική Ακαδημία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελετή ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Διοικητή της Σχολής, Υποστράτηγου Γεώργιου Ματζουράνη, ο οποίος επεσήμανε ότι η συγκεκριμένη εκπαίδευση αποτελεί ορόσημο, καθώς εκτός από τη μετάδοση της γνώσης, δόθηκε η ευκαιρία σε νέους σπουδαστές διαφορετικών στρατιωτικών ακαδημιών και σε φοιτητές πανεπιστημίων να εκπαιδευτούν και να ζήσουν μαζί για πέντε ημέρες, ανταλλάσσοντας απόψεις, γνώσεις και εμπειρίες, γεγονός που αποτελεί και τον πρωταρχικό στόχο του προγράμματος Military Erasmus. 36

37 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Παρακάτω δημοσιεύουμε το μήνυμα του επικεφαλής του Implementation Group του Military Erasmus Prof. COL Harald Gell: Wiener Neustadt, the 27th of February, 2019 Dear General, Officers, Lecturers, Officer Cadets, Ladies and Gentlemen! Please allow me to pass as the Implementation Group s Chairman of the European Initiative for the exchange of young officers inspired by Erasmus some words for the final ceremony of the Common Module Biosafety and Bioterrorism to you. Greece, with all the Military Basic Officer Education Institutions, has always been a spearhead of our European Union initiative. The Hellenic Army Academy implemented as the first European institution our international semester for Land Forces. The Hellenic Air Force Academy provides Common Modules on a regular basis and the Hellenic Naval Academy conducts maritime Common Modules as well. In the past, when it came to medical-related common education, we could not really find a solution. This medical field was put in second place - until the Hellenic Military Academy for Combat Support Officers showed up and took over problem. After some meetings of the Implementation Group the idea was born to create a medical-field-related module, but open for other services participation. Almost exactly one year ago the representatives of the HMACSO proposed the module - which you have participated in this week - to me and after checking it and sending it to 300 education experts in the European Union, finally the status of Common was issued by the Implementation Group last September. You - the participating Officer Cadets - may have learned a lot during this week. But much more important for me is that you will make use of it during your future missions and operations. The same importance has the international network which you have established during this week. Maintain it and keep this friendship - it will help you during your military career. Please let me express my deepest gratitude to the HMACSO for organising this international common module outstandingly, let me thank the organisers and lecturers, and let me congratulate all the participants for passing this Common Module. I hope, that your stay in Thessaloniki will be an unforgettable one during your entire life! yours sincerely, Col Assoc. Prof. Gell, PhD 37

38 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Βράβευση μαθητών ΣΣΑΣ Στις 5-7 Μαρτίου 2020, πραγματοποιήθηκε το 9 ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ στο Κέντρο Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων ΑΠΘ (ΚΕ.Δ.Ε.Α.), με τη συμμετοχή μελών Διδακτικού Επιστημονικού Προσωπικού(ΔΕΠ) ΑΠΘ και φοιτητών. Στα πλαίσια του συνεδρίου μαθητές του Ιατρικού Τμήματος της Σχολής και συγκεκριμένα ο Επιλοχίας ΜVI(I) Κουδούνας Γεώργιος και η ΜΙΙ(Ι) Σιτσιάνη Όλγα παρουσίασαν τις εργασίες τους (προφορικές ανακοινώσεις και Poster). Οι μαθητές μας όχι μόνο απέσπασαν τα θετικά σχόλια των προεδρίων και το θερμό χειροκρότημα αλλά και βραβεία. Βραβείο καλύτερης προφορικής ανακοίνωσης απονεμήθηκε στον Επιλοχία ΜVI(I) Κουδούνα Γεώργιο, για την προφορική ανακοίνωση και την επιστημονική εργασία που εκπόνησε σε συνεργασία με την Γ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική ΑΠΘ με τίτλο «ΠΕΡΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΟΠΡΟΦΥΛΑΞΗ ΣΕ 30 ΠΑΙΔΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ».. Η περιεγχειρητική χημειοπροφύλαξη είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους πρόληψης των λοιμώξεων χειρουργικού πεδίου(surgical site infections). Επίσης, βραβείο καλύτερης προφορικής ανακοίνωσης απονεμήθηκε στη ΜΙΙ(Ι) Σιτσιάνη Όλγα, για την προφορική ανακοίνωση και την επιστημονική εργασία που εκπόνησε ως μέλος όμαδας φοιτητών και σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, Πληροφορικής και Ιατρικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ υπό την καθοδήγηση του Καθηγητή κ. Μπαμίδη Παναγιώτη, με τίτλο Πρακτική Εφαρμογή Διαχείρισης αποθεμάτων αίματος για τα τροχαία ατυχήματα με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η Συντακτική Επιτροπή συγχαίρει τους Μαθητές για τη συμμετοχή τους και για τη Βράβευσή τους. Παρακάτω δημοσιεύουμε το συγχαρητήριο μήνυμα του καθηγητή κ. Μπαμίδη Π., επιβλέπων στην εκπόνηση της βραβευθείσας εργασίας της ΜΙΙ(Ι) Σιτσιάνη Όλγας: «Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια με πολλές εφαρμογές στο χώρο της υγείας. Θα ήθελα επομένως να συγχαρώ την ομάδα των φοιτητών μου, για την εξαίρετη πρωτοβουλία που έλαβαν να διερευνήσουν τη δυνατότητα εφαρμογής αρχών τεχνητής νοημοσύνης στην αιμοδοσία προκειμένου να προβλεφθούν ανάγκες σε συνδυασμό με τροχαία ατυχήματα, εργασία για την οποία και κατέκτησαν την πρώτη θέση στο 9 ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Ιατρικής. Από τη μεριά μας, στο Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, θα παρέχουμε την όποια υποστήριξη χρειαστεί προκειμένου να προχωρήσει παραπέρα αυτή η έρευνα. Άλλωστε η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα πεδίο στο οποίο το Εργαστήριό μας έχει ήδη ανειλημμένη δράση, με χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα που διερευνούν την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη βελτίωση της φροντίδας καρκινοπαθών, την ανάλυση υπνογραμμάτων και άλλων μεγάλης κλίμακας δεδομένων για την ανίχνευση υπνικών απνοιών, τη διαχείριση του χρόνιου πόνου, αλλά και την πρώιμη ανίχνευση της νοητικής έκπτωσης και άλλων νευροεκφυλιστικών και μη νευρολογικών νοσημάτων.» Παναγιώτης Μπαμίδης, Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής, Πληροφορικής και Ιατρικής Εκπαίδευσης Panagiotis D. Bamidis Prof. of Medical Physics, Medical Informatics, Medical Education Lab of Medical Physics School of Medicine Aristotle University of Thessaloniki 38

39 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ Η ΣΣΑΣ στην εποχή του COVID-19 Η ΣΣΑΣ από την αρχή της πανδημίας πήρε μέτρα για την διαφύλαξη των μαθητών και του προσωπικού της με βάση τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση και για την υπόλοιπη χώρα. Κατά την διάρκεια της παραμονής των μαθητών το στρατιωτικό πρόγραμμα εξακολουθούσε να εφαρμόζεται με τις πρωινές επιθεωρήσεις και την γυμναστική, η οποία συνέβαλλε στη δημιουργία καλύτερης φυσικής κατάστασης των μαθητών. Παράλληλα, η σωματική άσκηση αποτελούσε και έναν τρόπο απόδρασης από την καθημερινότητα και τον εγκλεισμό. Ακόμη, τηρούνταν όλες οι απαιτούμενες αποστάσεις κυρίως όσον αφορά στις επιβεβλημένες συναθροίσεις. Μάλιστα, το ιατρείο της Σχολής φρόντισε ώστε αν κάποιος φαινόταν να εκδηλώνει συμβατά με τη νόσο συμπτώματα να εξεταστεί και όπου επιβαλλόταν να υποβληθεί στο τεστ ανίχνευσης του COVID-19. Σύμφωνα με τα μέτρα κατά περίπτωση, προβλεπόταν η απομόνωση στον 1 ο Λόχο Μαθητών. Όλα αυτά συνέβαλαν στην καλύτερη και σαφώς ασφαλέστερη διαβίωση των μαθητών μέσα στην Σχολή. Σημαντικό να τονιστεί ότι τα μέτρα που ελήφθησαν κρίνονται επιτυχημένα, καθώς δε σημειώθηκε κανένα κρούσμα. Αξίζει να αναφερθεί, τέλος, πως η ΜV (l) Χατζηγεωργίου Γεωργία σε συνεργασία με τον καθηγητή ψυχιατρικής ΑΠΘ Δρ. Κωνσταντίνο Φουντουλάκη εκπόνησαν εργασία με τίτλο «ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΟΥ COVID-19». Στην παραπάνω εργασία συμμετείχαν 286 μαθητές της ΣΣΑΣ και 83 μαθητές της ΣΑΝ οι οποίοι κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγιο σχετικά με την ψυχική τους κατάσταση κατά την περίοδο της καραντίνας λόγω covid-19. Τα αποτελέσματα αναμένεται να δημοσιευτούν σε επόμενο τεύχος. Τελετή Ορκομωσίας 26 Ιουνίου 2020 Την Παρασκευή 26 Ιουνίου 2020 και ώρα 11:30 πραγματοποιήθηκε η τελετή ορκομωσίας των Νέων Αξιωματικών Ιατρικού και Ψυχολογικού στις εγκαταστάσεις της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων, στην Θεσσαλονίκη. Από τη σχολή αποφοίτησαν μία (1) Ελληνίδα και δύο (2) Αλλοδαποί από Ιορδανία. ΣΤΡΑΤΟΣ ΞΗΡΑΣ Ανθυπολοχαγός Υγειονομικού Ψυχολόγος Κακοσαίου Μαρίνα ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ Issa Mohammed Al Azzam Mohammad (Ιορδανία) 39

40 Υγιεινή Διατροφή των Νέων: Ουτοπία Ή Πραγματικότητα; Μ V (I) Αλεξανδράκης Σαράντης Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την ομιλία της παρουσίασης του ΜV(Ι) Αλεξανδράκη Σαράντη στην Ημερίδα της Σχολής «Προσθέτοντας το ΕΥ στο ΖΗΝ: Διατροφή, Άσκηση και Κάπνισμα στο μικροσκόπιο» Η μετάβαση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή χαρακτηρίζεται από ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά. Η αναζήτηση ανεξαρτησίας, η αμφισβήτηση του τρόπου ζωής των ενηλίκων και η υπερβολική ενασχόληση με την εικόνα του σώματος, αποτελούν χαρακτηριστικά της φυσιολογικής ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης που δυσκολεύουν την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου καθημερινού διαιτολογίου. Η έντονη δραστηριότητα εκτός σπιτιού, η «πίεση» από τους συνομηλίκους και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας αποτελούν επιπλέον παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της παραπάνω κατάστασης. Γιατί όμως ένας νέος σήμερα να επιλέξει να ακολουθήσει υγιεινή διατροφή; Αρχικά, αρκετά νέα άτομα σήμερα πιστεύουν πως έχουν ανάγκες οι οποίες απαιτούν ειδικό χειρισμό, όπως για παράδειγμα η προπόνηση για κάποιο άθλημα ή η ανταπόκριση σε μια απαιτητική καθημερινότητα στην αγορά εργασίας. Επίσης, με την υιοθέτηση ενός υγιεινού διαιτολογίου επιδιώκεται η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης. Η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης θα καταστήσει ευκολότερη τη λήψη και κοινοποίηση θελκτικών φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη συμμετοχή σε δημοσιεύσεις για αντίστοιχα προϊόντα. Ας μην ξεχνάμε πως μέσα από την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα στο περιβάλλον αυτό, θα επέλθει γνωριμία και έναρξη διαπροσωπικών σχέσεων, που είναι προσδοκώμενος σκοπός. Συνήθως όμως υπάρχει ένας συγκερασμός των λόγων αυτών, που ωθούν ένα νέο άτομο να ενστερνιστεί την υγιεινή διατροφή. Πριν την έναρξη του συγκεκριμένου διατροφικού πλάνου ο νέος θα πρέπει να γνωρίζει τη δική του ιδιοσυγκρασία και βάσει της δικής του ταυτότητας να δημιουργήσει το πλάνο που του ταιριάζει καλύτερα. Είναι κρίσιμο να γνωρίζει το λόγο που τον ωθεί και με βάση αυτόν να διαμορφώσει τους στόχους και τις προσδοκίες του. Οφείλει να εκπαιδεύσει τον εαυτό του να μην απογοητεύεται και να προβαίνει στις σωστές επιλογές, αποφεύγοντας άσκοπες χρηματικές δαπάνες. Το διατροφικό πλάνο που θα σχεδιάσει, καλό θα είναι, να μην αποτελείται από μια εξαντλητική δίαιτα που θα τον οδηγήσει στην κατάρρευση λόγω υποθρεψίας, αλλά να είναι αποτελεσματικό και ουσιαστικό. Για το σχεδιασμό αυτό οφείλει να γνωρίζει εκ των προτέρων ποιος είναι ο ίδιος, τι στόχους θέτει, ποια είναι τα δυνατά του σημεία και ποιες οι αδυναμίες του, πράγμα που θα το καταφέρει μέσω της αυτογνωσίας. IT S NEVER TOO LATE TO BE WHO YOU MIGHT HAVE BEEN! G. Eliot Πώς όμως θα ξεκινήσει ο νέος την υγιεινή διατροφή; Πρωτίστως, θα πρέπει να προσδιορίσει την αυτοεικόνα του και τη σημασία αυτής. Καλό είναι να ξέρει ποιος πιστεύει πως είναι και τι δυνατότητες έχει, ώστε με εφαλτήριο τη γνώση αυτή, να σχεδιάσει το πώς θα ήθελε να είναι στο μέλλον. Επιπλέον, οφείλει να γνωρίζει το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται, ώστε να προβλέψει πιθανές μελλοντικές προκλήσεις και δυσκολίες στον αγώνα για την πραγματοποίηση του στόχου του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μια συνετή κίνηση είναι η παραδοχή της διαφορετικότητας και η αποδοχή της, καθώς δεν πρέπει να επιδιώκεται κάποια αλλαγή του εαυτού του, με κίνητρο την κοινωνική αποδοχή. Πρέπει να πιστέψει πως ποτέ δεν είναι αργά να γίνει αυτός που θα μπορούσε να είναι. 40

41 Ξεκινώντας ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής το νεαρό άτομο θα κληθεί να το εφαρμόσει και να το διατηρήσει, ώστε η τήρησή του να μην καταλήξει μια παροδική επιδίωξη. Για να γίνει αυτό, είναι αδήριτη ανάγκη να συνειδητοποιήσει πως ο στόχος αυτός δεν είναι ακατόρθωτος. Η επιλογή του δεν αποτελεί μια εφήμερη κατάσταση, αλλά έναν νέο τρόπο ζωής, εμπλουτισμένο με υγιεινό διαιτολόγιο. Οφείλει να αντικρύζει συνεχώς τους λόγους, για να προχωράει βήμα βήμα προς την επίτευξη, δίχως όμως να εστιάζει σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως παρελθούσες προσβολές και αρνητικά σχόλια. Αντ αυτού είναι κρίσιμο να μάθει να διαχειρίζεται την αρνητική ψυχολογία και να τη μετατρέπει σε ώθηση, ώστε να προχωρά. Στην επιμονή επί του στόχου είναι καθοριστικής σημασίας και η υποστήριξη από το οικείο περιβάλλον, καθώς η ενθάρρυνση και η προτροπή οδηγούν σε θεαματικά αποτελέσματα. Με το να πιστέψει το άτομο σε αυτή την κατάσταση, αγωνίζεται, ώστε αυτή να γίνει πραγματικότητα μέσω των αποτελεσμάτων της. Η Αρχή της Αυτοεκπληρούμενης Προφητείας Όταν οι άνθρωποι θεωρούν ορισμένες καταστάσεις πραγματικές, αυτές γίνονται πραγματικές στις επιπτώσεις τους. W. I. Thomas Υπάρχουν κάποιες απαραίτητες προϋποθέσεις, που χρειάζεται να ισχύουν για να διεκπεραιωθεί η επίτευξη της υιοθέτησης αυτής. Πρώτη προϋπόθεση αποτελεί το άτομο να θεωρήσει τον εαυτό του μοναδικό υπεύθυνο για το αποτέλεσμα. Δεύτερη είναι η ξεκάθαρη γνώση του αποτελέσματος που έπεται και τρίτη, θα πρέπει να πάρει ένα ρίσκο αναφορικά με την πιθανότητα επιτυχίας, που πρέπει να γνωρίζει. Στο πλαίσιο αυτό, διακρίνουμε δύο ομάδες προσωπικοτήτων: η μία αποτελείται από άτομα που έχουν χαμηλό κίνητρο επίτευξης και δίνουν καλύτερο αποτέλεσμα με χαλαρούς στόχους, και η άλλη ομάδα, περιέχει άτομα που δραστηριοποιούνται σε συνθήκες υψηλού ανταγωνισμού και αποδίδουν καλύτερα με αυτό τον τρόπο. Βρίσκοντας σε ποια ομάδα ανήκει το άτομο είναι ευκολότερο να υλοποιήσει το στόχο του. Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εστιάσουμε στην παρακίνηση του ατόμου από τον ίδιο του τον εαυτό. Ας μην ξεχνάμε πως πρόκειται για ένα νέο άνθρωπο που μπορεί να ονειροπολήσει και να σχεδιάσει το στόχο του με γνώμονα τα όνειρά του. Επειδή κάθε μέρα είναι μοναδική, ο προγραμματισμός της επόμενης μέρας αποτελεί αυτόματα κίνητρο. Ο νέος χρωστάει στον εαυτό του να αγκαλιάσει το όνειρό του και να αγωνιστεί χωρίς άγχος, αλλά επιβραβεύοντας την παραμικρή επιτυχία του στο δύσκολο αυτό μονοπάτι. ΤΡΕΙΣ οι αναγκαίες συνθήκες για τη Διέγερση του Κινήτρου Επίτευξης (Mc. Clelland 1961) 1. To άτομο πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του προσωπικό υπεύθυνο για το αποτέλεσμα. 2. Ξεκάθαρη γνώση του αποτελέσματος. 3. Να υπάρχει κάποιο ρίσκο όσον αφορά τις πιθανότητες επιτυχία It always seems impossible, until it s done. N. Mandela Συνοψίζοντας, γίνεται αντιληπτό πώς η υιοθέτηση ενός υγιεινού διατροφικού πλάνου από ένα νέο αποτελεί μια πραγματικότητα που ο ίδιος μπορεί να ενστερνιστεί πραγματοποιώντας τις σωστές επιλογές. Αν γίνουν αυτές, τότε είναι σίγουρο πως θα ευοδώσουν οδηγώντας με τον τρόπο αυτό στο επιθυμητό αποτέλεσμα για τον καθένα. Αυτοπαρακίνηση στην υγιεινή διατροφή Αυτοσυγκέντρωση και ονειροπόληση. Προγραμμάτισε την προπόνηση και το ημερήσιο διατροφικό πλάνο της επόμενης μέρας. Μην ξεχνάς να λες ΜΠΡΑΒΟ για κάθε μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Πούλα το στον εαυτό σου- κάν το όσο ελκυστικότερο γίνεται. Αγκάλιασε το όνειρό σου- μην το κυνηγάς (άγχος). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Χουρδάκης Μιχαηλ Κ., Κούβελας Δημήτριος Α. «Αρχές κλινικής διατροφής και διατροφικής θεραπευτικής», Ροτόντα, Θεσσαλονίκη Σχετικοί Σύνδεσμοι στο Διαδίκτυο

42 Τεχνητή Νοημοσύνη και η εφαρμογή της στην Ιατρική ΜΙΙ(Ι) Σιτσιάνη Όλγα Καθημερινά ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού βρίσκεται στο «έλεος» των νέων τεχνολογιών της τεχνητής νοημοσύνης αλλά πολύ μικρό ποσοστό αυτού καταλαβαίνει τι πραγματικά είναι τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνολογία αυτή δεν είναι καινούρια αλλά ο όρος τεχνητή νοημοσύνη, που για πολλά χρόνια περιορίστηκε σε πανεπιστημιακά ερευνητικά προγράμματα και στην επιστημονική ελίτ, πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1956 από τον καθηγητή John McCarty. Την ίδια στιγμή κάθε γενιά, χάρη στα βιβλία και τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, διατήρησε μια διαφορετική αντίληψη για το τι είναι τεχνητή νοημοσύνη με τους περισσότερους να συγχέουν την έννοια αυτή με την επικράτηση των ρομπότ. Ωστόσο η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence ή AI) είναι παρούσα και δεν μοιάζει πολύ με αυτό που οι περισσότεροι θα φαντάζονταν. Αν έχετε ποτέ ρωτήσει την Siri ή την Cortana για το τι καιρό θα κάνει τότε έχετε αλληλεπιδράσει περισσότερο με την τεχνητή νοημοσύνη από ότι φαντάζεστε. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι έτσι σχεδιασμένη, ώστε να μην γίνεται συνειδητό ότι ένας υπολογιστής επεξεργάζεται και διαχειρίζεται την πληροφορία. Αποτελείται από μηχανικά συστήματα, τα οποία διαθέτουν υψηλό βαθμό αυτοματισμού, δέχονται δεδομένα από το περιβάλλον, αναλύουν τα δεδομένα και πράττουν βάσει της ανάλυσης, ώστε να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με γνώμονα έναν απώτερο στόχο (ορθολογική δράση). Παράλληλα, παρατηρούν την αποδοτικότητα των πράξεων τους και προσαρμόζονται (μηχανική μάθηση), ενώ τα χαρακτηριστικά και οι αρχές κατασκευής του μηχανικού συστήματος (πράκτορα) εναλλάσσονται ανάλογα με το περιβάλλον δράσης και τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η τεχνολογία αυτή βρίσκει εφαρμογή σε πολλά επιστημονικά πεδία όπως η ιατρική, η φαρμακευτική, η ψυχολογία και οι φυσικές επιστήμες, που καλούνται να διαχειριστούν και να αντιπαραβάλλουν πληθώρα δεδομένων για να οδηγηθούν στην εξέλιξη. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης βασίστηκε αφενός στην έκρηξη των δεδομένων (το 90% των υπαρχόντων δεδομένων έχει παραχθεί τα τελευταία δύο χρόνια) και αφετέρου στην αύξηση της ταχύτητας επεξεργασίας των μηχανικών συστημάτων. Η λειτουργία του συστήματος έχει δύο βασικές εκφάνσεις : τα λεγόμενα bots και την μηχανική μάθηση. Κάθε bot είναι ένα πρόγραμμα που εκτελεί αυτοματοποιημένες εργασίες μέσω του διαδικτύου. Είναι προγραμματισμένα να αποκρυπτογραφούν την ομιλία και να αναγνωρίζουν την σύνταξη της με απώτερο στόχο να μπορούν να απαντούν σε ερωτήσεις και να αλληλοεπιδρούν με τον άνθρωπο, αντλώντας δεδομένα από αστείρευτες διαδικτυακές πηγές. Η μηχανική μάθηση (machine learning) από την άλλη, αποτελεί ένα πιο ευρύ πεδίο και αφορά προγράμματα, τα οποία λαμβάνουν δεδομένα για να δομήσουν έναν αλγόριθμο και ακολούθως με τη συνεχή τροφοδότηση με νέα δεδομένα διορθώνουν τον αλγόριθμο έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στον εκάστοτε στόχο. 42

43 Με βάση τα παραπάνω, δημιουργήθηκε η απορία αν οι φοιτητές της ιατρικής είναι ενημερωμένοι για το τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς στο πεδίο της ιατρικής βρίσκει άμεσες και ταχέως αναπτυσσόμενες εφαρμογές. Για τον λόγο αυτό έγινε μία δημοσκόπηση μέσω ενός ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου στο οποίο συμμετείχαν 489 φοιτητές ιατρικής με ίσο ποσοστό συμμετοχής στα διάφορα έτη (πρώτο μέχρι έκτο και επί πτυχίω φοιτητές). Αρχικά οι φοιτητές ρωτήθηκαν για το αν γνωρίζουν τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη και μόνο το 12, 7% αυτών απάντησε με σιγουριά ότι γνώριζε. Σε αυτή την μερίδα των φοιτητών το ερωτηματολόγιο εμφάνιζε μια ερώτηση η οποία είτε επιβεβαίωνε είτε διέψευδε την προηγουμένη τους επιλογή. Μόνο το 27, 4% από αυτούς που πίστευαν ότι γνώριζαν, απάντησαν σωστά ότι αυτή αφορά δεδομένα στατιστικής και προβλέψεις. Επιπλέον οι φοιτητές ρωτήθηκαν για το πώς πιστεύουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα επιδράσει μελλοντικά στο ρόλο του γιατρού, με το 71, 8% να υποστηρίζει ότι αυτός θα καθοριστεί από τις υπάρχουσες συνθήκες. Από την άλλη πλευρά βάζοντας τους φοιτητές στην θέση του ασθενή, τους ρωτήσαμε εάν θα εμπιστεύονταν την τεχνητή νοημοσύνη έναντι της κλασικής ιατρικής, με ένα ποσοστό της τάξης του 21, 9% να απαντά με σιγουριά ναι. Οι υπόλοιποι είτε την απέρριπταν κατηγορηματικά είτε δεν ήταν βέβαιοι. Ωστόσο αυτό ερχόταν σε αντίφαση με μια άλλη ερώτηση που τους τέθηκε σχετικά με τη διαγνωστική ισχύ των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Το 38% εμπιστεύεται την διαγνωστική ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης. Με βάση αυτό θα περιμέναμε ότι αυτή η μερίδα των φοιτητών θα εμπιστευόταν την τεχνητή νοημοσύνη συγκριτικά με την παραδοσιακή ιατρική, κάτι που όμως δεν συμβαίνει με βάση τα στατιστικά. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που καθορίζουν την ιατρική πράξη, όπως η σχέση ιατρού-ασθενή και συναισθηματικές παράμετροι, που μια μηχανή δεν μπορεί να εξασφαλίσει. Όσον αφορά τις εφαρμογές της τεχνολογίας αυτής στην ιατρική τα παραδείγματα αφθονούν. Στη χειρουργική, είναι δυνατόν να αναλύσει δεδομένα από το ιστορικό του ασθενή και βάσει αυτών, να προσφέρει σημαντικές πληροφορίες και να καθοδηγήσει την επεμβατική διαδικασία, ελαττώνοντας τις παράπλευρες απώλειες της χειρουργικής πράξης και κατ επέκταση μειώνοντας το χρόνο ανάρρωσης. Επιπλέον, μπορεί να συμβάλλει στη νοσοκομειακή οργάνωση και διαχείριση δεδομένων με την αυτοματοποιημένη κωδικοποίηση και ανάλυσή τους. Όσον αφορά στη διάγνωση, η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης της HeartFlow αναλύει τις CT (αξονικές τομογραφίες) των ασθενών, που υποπτεύεται ότι έχουν στεφανιαία καρδιακή νόσο. Στη συνέχεια δημιουργεί ένα εξατομικευμένο 3D μοντέλο της καρδιάς που δείχνει πώς το αίμα ρέει γύρω από αυτό, μειώνοντας το κόστος στο 1 4 από την πρακτική κλασσικής στεφανιογραφίας. Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα καίριο σημείο εξέλιξης της ιατρικής πάνω στο οποίο περιμένουμε πολλά νέα δεδομένα. Τελικά θα ήταν σκόπιμο να μείνει ως καταστάλλαγμα ότι δεν ισχύει το «τεχνολογία εναντίον του γιατρού» αλλά το «τεχνολογία και γιατρός εναντίον του προβλήματος». Η εκπόνηση του ερωτηματολογίου και της δημοσκόπησης έγινε στα πλαίσια του μαθήματος της Ιατρικής εκπαίδευσης με τη συνδρομή του Μπούτου Παναγιώτη και Νικόλαου Χατζόπουλου με επιβλέποντα καθηγητή τον κύριο Παναγιώτη Μπαμίδη. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Jackson PC. Introduction to Artificial Intelligence: Second, Enlarged Edition. Dover Publications; Russell SJ, Norvig P. Artificial Intelligence A Modern Approach; PearsonEducation. ; doi: /S Nichols JA, Herbert Chan HW, Baker MAB. Machine learning: applications of artificial intelligence to imaging and diagnosis. Biophys Rev. 2019;11(1): doi: /s Shen J, Zhang CJP, Jiang B, et al. Artificial Intelligence Versus Clinicians in Disease Diagnosis: Systematic Review. JMIR Med informatics. 2019;7(3):e doi: /

44 «ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της χρήσης εξαρτησιογόνων-ναρκωτικών ουσιών, καθώς και των διαφορετικών τάσεων που αναδύονται ως προς αυτήν μεταξύ ανδρών και γυναικών. Αποτελεί κομμάτι από την συνολική ερευνητική προσπάθεια. Παρατίθεται το ερευνητικό κομμάτι της εργασίας. Πέραν αυτού, αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε συμπέρασμα των συγγραφόντων έχει αντιστοιχηθεί κατά το πλείστον με τη διεθνή βιβλιογραφία (βλ. Παραπομπές). Η αντιστοίχιση γίνεται υπό το πρίσμα τόσο της ψυχολογίας, όσο και αμιγώς ιατρικών ΕΡΓΑΣΙΑΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Στέργιος Γ. Καπρίνης Αναπληρωτής Καθηγητής Β Ψυχιατρικής Κλινικής ΑΠΘ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: MIIΙ(Ι) Καραμολέγκος Πρόδρομος, ΜΙΙΙ(Ι) Γερακάκης Γεώργιος, ΜΙΙΙ(Ι) Μπεριντζής Ευάγγελος επιστημών, όπως της νευροφυσιολογίας. Σε αυτό το κλίμα η αιτιολογική προσέγγιση γίνεται βάσει της κοινωνικής και της βιολογικής θεωρίας, όπου η διαφοροποίηση στην κατάχρηση γίνεται με τα κοινωνικά ή τα βιολογικά χαρακτηριστικά των δύο φύλων. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Μεθοδολογία: Για τις ανάγκες της εργασίας, χρησιμοποιήθηκε ανώνυμο ερωτηματολόγιο το οποίο εξέταζε συμπεριφορές σχετικές με τη λήψη ναρκωτικών και το οποίο απαντήθηκε από 225 συνολικά άτομα, εκ των οποίων 110 ήταν άνδρες και 115 γυναίκες. Το δείγμα αποτελείτο από νεαρούς ενήλικες (18 έως 26 χρονών) κατοίκους Ελλάδας, οι οποίοι επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο (δεν υπήρξε έλεγχος ως προς τη γεωγραφική περιοχή, το αντικείμενο επαγγελματικής/ ακαδημαϊκής απασχόλησης, το βιοτικό επίπεδο κλπ). Αποτελέσματα: Παρατίθενται παρακάτω οι ερωτήσεις που κλήθηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα καθώς και τα αποτελέσματα αυτής, διαφοροποιημένα ως προς το φύλο των συμμετεχόντων, συνοδευόμενα από ορισμένες παρατηρήσεις-σχόλια: Πώς θα αξιολογούσατε τη χρήση ήπιων ναρκωτικών ουσιών (λ. χ. μαριχουάνας) από άτομα του αντίθετου φύλου; Στην πρώτη ερώτηση, δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Ποιό είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που σας δημιουργείται από την εικόνα ανθρώπων που κά-νουν χρήση ναρκωτικών ουσιών σε κοινή θέα; Στην ερώτηση αυτή, παρατηρείται μια μετρήσιμη διαφοροποίηση όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που επέλεξαν «Λύπη», έναντι αδιαφορίας- «Κανένα», η οποία υποδηλώνει έναν μεγαλύτερο βαθμό ενσυναίσθησης στο θηλυκό φύλο. Πράγματι, το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται και από την διεθνή βιβλιογραφία[1], [2]. 44

45 Εδώ παρατηρούμε ότι η πιθανότητα το άτομο που προτείνει σε κάποιον τη λήψη ναρκωτικών να είναι άνδρας, είναι σχεδόν διπλάσια απ ότι να είναι γυναίκα. Μέρος αυτής της απόκλισης οφείλεται στην διαφοροποίηση ως προς την πιθανότητα χρήσης ναρκωτικών μεταξύ των δυο φύλων, όπως θα δούμε παρακάτω. Παρ όλα αυτά, η αυξημένη συχνότητα χρήσης ναρκωτικών ουσιών μεταξύ του ανδρικού πληθυσμού, δεν είναι τόσο έντονη ώστε να ερμηνεύσει τόσο μεγάλη απόκλιση στην παραπάνω ερώτηση, γεγονός που υποδεικνύει ότι μεταξύ ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών, τα θήλεα άτομα τείνουν να τηρούν μεγαλύτερη «μυστικότητα» και δεν διακινδυνεύουν τόσο συχνά να προτείνουν είτε να διακινήσουν σε άλλους επί πληρωμή ναρκωτικά. Δεδομένου του νομικού πλαισίου που διέπει αυτές τις ουσίες, το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να αποδοθεί στη μεγαλύτερη τάση του άνδρα να επιδίδεται σε παρακινδυνευμένες-παράνομες πράξεις, η οποία, πέρα από τους κοινωνικούς παράγοντες, έχει και γενετική-εξελικτική βάση. [3] Η μεγάλη απόκλιση μεταξύ ανδρών γυναικών που εμπίπτουν στην κατηγορία «κανένα» (αναλογία μεγαλύτερη του2:1), εμμέσως ανακλά την σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης τακτικών χρηστών ναρκωτικών μεταξύ των ανδρών. [4] Το πρώτο άτομο που σας προσέγγισε για να σας προτείνει τη χρήση ναρκωτικών, ήταν: Στην ερώτηση αυτή δεν προκύπτει κάποια σημαντική διαφορά ως προς το φύλο. Έχετε κάνει εσείς ο ίδιος/η ίδια ποτέ χρήση κάποιας ναρκωτικής ουσίας; Στο σημείο αυτό, οι ερωτήσεις διαφοροποιήθηκαν με κριτήριο το αν οι συμμετέχοντες απάντησαν θετικά ή όχι στην προηγούμενη ερώτηση. Οι επόμενες δύο ερωτήσεις απευθύνθηκαν σε όσους δεν έχουν κάνει ποτέ χρήση κάποιας ναρκωτικής ουσίας: Σε ποια ηλικία αισθανθήκατε ότι ήσασταν περισσότερο επιρρεπής στην έναρξη χρήσης ναρκωτικών ουσιών; Τα άτομα αρσενικού φύλου αισθάνονται μεγαλύτερη ροπή προς την έναρξη χρήσης ναρκωτικών κατά την ύστερη εφηβεία (ηλικία «Λυκείου») συγκριτικά με τα θήλεα 45

46 Ποια είναι η σχέση σας με το κάπνισμα; Οι υπόλοιπες ερωτήσεις απευθύνθηκαν σε άτομα που έχουν δοκιμάσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους κάποια ναρκωτική ουσία: Ποια είναι η σχέση σας με το κάπνισμα; Συγκρίνοντας τη σχέση των δύο ομάδων (αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν δοκιμάσει κάποια ναρκωτική ουσία), γίνεται εμφανές ότι και για τα δύο φύλα υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ καπνίσματος και χρήσης ναρκωτικών. Μάλιστα, η συσχέτιση είναι αμφίδρομη: Οι Καπνιστές είναι πιθανότερο να δοκιμάσουν κάποια ναρκωτική ουσία και συγχρόνως η πλειοψηφία των ατόμων που δεν έχει δοκιμάσει είναι μη καπνιστές. Αυτό υποδεικνύει ότι το κάπνισμα αποτελεί «πύλη εισόδου» προς παράνομες εθιστικές ουσίες( gate way hypothesis). Το φαινόμενο φαίνεται πως έχει μοριακή βάση [5], καθώς η νικοτίνη επάγει επιγενετικές αλλαγές που οδηγούν σε υπερέκφραση γονιδίων τα οποία αυξάνουν την πιθανότητα χρήσης άλλων εθιστικών ουσιών. Αν έπρεπε να επιλέξετε έναν λόγο για τον οποίο δοκιμάσατε πρώτη φορά μια ναρκωτική ουσία, ποιόν απ τους παρακάτω θεωρείτε τον πιο έγκυρο; Σε αυτή την ερώτηση, τα άτομα αρσενικού φύλου διαφοροποιούνται κυρίως ως προς την επιλογή «το έκανε η παρέα μου», όπου η σχετική συχνότητα είναι 3 φορές μεγαλύτερη απ ότι στα άτομα θηλυκού φύλου. Το αποτέλεσμα αυτό υποδηλώνει μια εντονότερη τάση των αρσενικών για συμμόρφωση με τις επιταγές της κοινωνικής πίεσης από τον κοινωνικό τους περίγυρο όσον αφορά «επικίνδυνες συμπεριφορές» (η λήψη ναρκωτικών, ούσα παράνομη, μπορεί να λογιστεί ως τέτοια αφού ενέχει το ρίσκο της σύλληψης). Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και μια μεταανάλυση των McCoy, Dimler, και Samuels, η οποία εξέτασε 26 μελέτες. [6] Σε ποια ηλικία δοκιμάσατε για πρώτη φορά κάποια ναρκωτική ουσία; Το μοτίβο που σκιαγραφείται εδώ είναι ότι οι άνδρες τείνουν να δοκιμάζουν ναρκωτικές ουσίες κατά τη διάρκεια της εφηβείας με μεγαλύτερη συχνότητα απ ότι οι γυναίκες. Πόσες φορές έχετε κάνει χρήση κάποιας ναρκωτικής ουσίας; Παρατηρούμε ότι η κατανομή των ατόμων βάσει της συχνότητας χρήσης ναρκωτικών ουσιών, ακολουθεί παρόμοιο πρότυπο σε άνδρες και γυναίκες, με εξαίρεση την πληθυσμιακή ομάδα η οποία δοκίμασε μόνο μια φορά κάποια ναρκωτική ουσία, η οποία είναι αυξημένη στο γυναικείο φύλο. 46

47 Ποιες από τις παρακάτω ναρκωτικές ουσίες έχετε χρησιμοποιήσει; Το πλήθος του δείγματος δεν επαρκεί για να εξάγουμε στατιστικώς σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τα ποσοστά χρήσης της εκάστοτε ναρκωτικής ουσίας. Αυτό που μπορούμε να ισχυριστούμε με σχετική ασφάλεια με βάση τα στοιχεία, είναι ότι, ανεξαρτήτως φύλου, η μαριχουάνα αποτελεί το πιο κοινώς χρησιμοποιούμενο ναρκωτικό και αποτελεί «πύλη εισόδου» προς βαρύτερες ναρκωτικές ουσίες. (Υπήρξε μόνο ένα άτομο από ένα σύνολο 70 ερωτηθέντων που δήλωσε πως έχει κάνει χρήση άλλης ναρκωτικής ουσίας, συγκεκριμένα Διαιθυλαμιδίου του Λυσεργικού Οξέος (LSD), χωρίς να έχει κάνει χρήση μαριχουάνας. Αυτό το συμπέρασμα μπορεί να γενικευτεί και για τις υπόλοιπες ναρκωτικές ουσίες: μόνο ένας από τους εννιά οι οποίοι έχουν κάνει χρήση κοκαΐνης δεν έχει δοκιμάσει LSD ή άλλο ψυχωσεομιμητικό, κ. ο. κ. Παρατηρούμε δηλαδή ένα φαινόμενο όπου υπάρχει μια νοητή «ιεραρχία» ή κλίμακα εθιστικών ουσιών, όπου κάθε σκαλί της αυξάνει την πιθανότητα εισόδου στο επόμενο. Αυτό το φαινόμενο της «πύλης εισόδου», φαίνεται πως ξεκινάει από τη νικοτίνη, μέσω της (νόμιμης) χρήσης του καπνού, όπως κατεδείχθη στην παρουσίαση προηγούμενης ερώτησης. [5] ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το ζήτημα των ουσιοεξαρτήσεων, όπως και ποικίλα άλλα προβλήματα, λογιζόταν μέχρι πρότινος ως κατεξοχήν «ανδροκρατούμενο» και η προσπάθεια κατανόησης των μηχανισμών που το διέπουν, καθώς και αντιμετώπισής του, ήταν επικεντρωμένη στο ανδρικό φύλο. Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες η επιστημονική έρευνα άρχισε να ρίχνει φως στις διαφυλικές διαφορές όσον αφορά τις ουσιοεξαρτήσεις και ως εκ τούτου ξεκίνησε να καλλιεργείται η αντίληψη ότι το υπόβαθρο της εξάρτησης διαφέρει μεταξύ ανδρών και γυναικών, τόσο σε βιολογικό (έμφυτο) όσο και σε επίκτητο (επηρεαζόμενο από τα διαφορετικά κοινωνικά πρότυπα ανατροφής) επίπεδο. Έτσι, το πεδίο αυτό παραμένει μέχρι και σήμερα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο. Κρίνεται όμως αναγκαίο, στα πλαίσια μιας γενικότερης στροφής της ιατρικής επιστήμης προς την εξατομικευμένη θεραπεία, τα προσεχή έτη να επενδυθούν ερευνητικοί πόροι και δυναμικό προς την κατεύθυνση της περαιτέρω διασαφήνισης αυτών των σχέσεων, προκειμένου να μπορεί να παρασχεθεί στοχευμένη ιατρική βοήθεια στα εξαρτημένα άτομα, η οποία να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες του φύλου τους ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1]Mestre MV, SamperP, FríasMD, TurAM. Are womenmoreempatheticthanmen?a longitudinalstudyinadolescence. Span JPsychol. 2009;12(1): doi: /s [2]Christov-Moore, L., Iacoboni, M. Sex differences insomatomotorrepresentations ofothers pain: a per-mutation-based analysis. Brain StructFunct224, (2019) [3]DanielleBoisvert, JamieVaske, John PaulWright, ValerieKnopikSex Differencesin CriminalBehavior:AGeneticAnalysis [4] org/grapher/prevalence-of-drug-use-disorders-males-vs-females [5]Kandel ER, Kandel DB. Shattuck Lecture. Amolecularbasisfornicotineasa gatewaydrug. NEngl J Med. 2014;371(10): [6]McCoy, S. S., Dimler, L. M., Samuels, D. V. etal. AdolescentSusceptibilitytoDeviantPeer Pressure: DoesGender Matter?. AdolescentResRev4, 59 71(2019) L. Anderson, T., DrugUseand Gender. Encyclopedia of criminologyand deviantbehavior, 4(2), pp JusticeAJ, dewith: Acute effects of estradiolpretreatment ontheresponsetod-amphetamineinwomen. Neuroendocrinology 2000, 71(1):51 9 Evans S, FoltinR:Exogenousprogesteroneattenuates thesubjective effects of smokedcocaine in women, butnotinmen. Neuropsychopharmacology:officialpublicationoftheAmericanCollegeofNeuropsychopharmacology 2005, 31(3): TheRoles ofdopamineand α1-adrenergicreceptorsin Cocaine Preferences in Femaleand MaleRats. PerryAN, WestenbroekC, JagannathanL, BeckerJB Neuropsychopharmacology Nov;40(12): SEXDIFFERENCES, GENDERANDADDICTION JillB. Becker, MicheleL. McClellan, Beth GloverReed JNeurosciRes. Authormanuscript;available in PMC2017Jul 2. Published in finaleditedformas:jneuroscires Jan 2; 95(1-2): doi: /jnr Fattore, L., Altea, S. and Fratta, W., Sex Differencesin Drug Addiction:A Review of Animaland HumanStudies. Women shealth, 4(1), pp Addiction Center TheDifferencesIn AddictionBetweenMenAnd Availableat: < Differences in patterns of drug usebetween womenandmen [online]availableat: < europa. eu/attachements. cfm/att_34281_en_ TDS_gender. pdf> Ζώτου, Σ. &Κοπακάκη, Μ. (2005). Χρήση ουσιών στην εφηβεία: παράγοντας φύλο και οικογενειακό ιστορικό: μια διαχρονική μελέτη στον πληθυσμό των εφήβων χρηστών που προσέγγισαν το Δ. Υ. Στροφή κατά τα έτη , Εξαρτήσεις, (8), Κέντρο Εκπαίδευσης για την Πρόληψη της Χρήσης Ναρκωτικών και την Προαγωγή της Υγείας Ε. Π. Ι. Ψ. Η. -Ο. ΚΑ. ΝΑ. Στοιχεία για τις εξαρτησιογόνες ουσίες Αθήνα2003. ΜΑΤΣΑΚ. (2001)Ψάξαμε Ανθρώπους και Βρήκαμε Σκιές... Το Αίνιγμα της Τοξικομανίας. Αθήνα: Εκδ. Άγρα. Μάτσα, Α. (2001). Γυναίκατοξικομανής:χειραφέτηση καικοινωνικήεπανένταξη. ΤετράδιαΨυχιατρικής, (76), Ξουπά Ιφιγένεια: Φύλο και εξάρτηση από ψυχοτρόπες ουσίες, Διπλωματική Εργασία, Ρόδος2011. Πράπας, Χ., Σφηκάκη, Μ. &Μάτσα, Α. (2001). Αίτημα θεραπείας και Συμβουλευτικός Σταθμός: εξαρτημένη γυναίκα. Τετράδια Ψυχιατρικής, (76), Ελευθεροτυπία, 18 Ιουνίου «Αναγκαία η κατά φύλο αντιμετώπιση της ουσιοεξάρτησης». 47

48 Στη φιλοσοφική βάσανο των Αρχαίων Ελλήνων: «νους και ψυχή» Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο-ιστορικό Jean- Pierre Vernant (1989), η γένεση της φιλοσοφίας συσχετίζεται με δύο μεγάλες μεταβολές: με την ορθολογική σκέψη, που αποκλείει κάθε υπερφυσική έννοια, και με τη διαμόρφωση της αφηρημένης, κατηγοριακής σκέψης. Μια από τις διαστάσεις της μετάβασης από το μύθο στο λόγο που πραγματοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα έγκειται στην Jean-Pierre Vernant απόπειρα ερμηνείας της ψυχής ως σύνθεσης ενός ή περισσότερων επιμέρους στοιχείων του φυσικού κόσμου (νερό, γη, φωτιά, αέρας ). Στην αρχαία Ελλάδα ήταν διαδεδομένη η άποψη της σύνδεσης της ψυχής με την αναπνοή: «Εντελώς εκ του προχείρου μιλώντας, νομίζω ότι αυτοί, που είπαν την ψυχή «ψυχή», πίστευαν ότι η ψυχή, αφής στιγμής υπάρχει το σώμα, συνιστά το αίτιο της ζωής του σώματος, καθώς αφενός του δίνει την αναγκαία δύναμη να αναπνέει και του παρέχει αναψυχή, και αφετέρου, ευθύς μόλις εκλείψει το αίτιο της αναψυχής του σώματος, το σώμα χάνεται, πεθαίνει. Γι αυτό το λόγο νομίζω ότι το αναψυχόν αίτιο ονομάστηκε «ψυχή» (Πλάτων, Κρατύλος 399d-e). Κατά τον Αναξαγόρα ( π. Χ. ), ο νους αποτελεί μέσο ρύθμισης και οργάνωσης του κόσμου. Ο νους είναι ένα λεπτότατο, ελαφρύ υλικό που μοιάζει με τον αέρα. Παρουσιάζεται ως ρυθμιστική αρχή που διέπει όλα τα όντα. Διακρίνεται για την αυτάρκεια και την αυτοδυναμία του κι έχει τη δυνατότητα να κυριαρχεί πάνω σε όλα τα άλλα πράγματα. 48 ΜII(Ι) Λιάτσος Αλέξανδρος Αντιμετωπίζεται δε ως αρχή ρύθμισης του φυσικού κόσμου: «Διότι είναι το λεπτότερο και το καθαρότερο από όλα τα άλλα πράγματα, ξέρει τα πάντα για το καθετί και έχει τη μεγαλύτερη ισχύ. Και ο νους ελέγχει όλα τα έμψυχα, τα μεγαλύτερα και τα μικρότερα» (Σιμπλίκιος, Φυσικά 164, 24). Το καινούριο στοιχείο στον Αναξαγόρα συνίσταται στην εισαγωγή της έννοιας του «νου» σε αντιδιαστολή με τα άλλα υλικά στοιχεία, τα οποία οι φιλόσοφοι της συγκεκριμένης περιόδου εξέταζαν ως αίτια, κινητήρια αρχή που διέπει τη λειτουργία του κόσμου. Στην περίπτωση της κοσμοθεωρίας του Αναξαγόρα διαφαίνεται ότι η υλιστική και η ιδεαλιστική κατεύθυνση μόλις έχουν αρχίσει να διαφοροποιούνται και η αντιπαράθεση της υλικής και πνευματικής αρχής δεν είχε ακόμη πάρει τη μορφή ασυμβίβαστου ανταγωνισμού. Στην αντίπερα όχθη, ο Εμπεδοκλής ( π. Χ. ) θεωρούσε ότι το αίμα αποτελεί φορέα των νοητικών λειτουργιών, που εδράζονται στην καρδιά. Το αίμα, φορέας της σκέψης, αποτελεί μείγμα τεσσάρων στοιχείων (νερό, γη, φωτιά, αέρας) σε σχεδόν ίση αναλογία. Ζωηρός υπήρξε και ο στοχασμός της Πυθαγόρειας Σχολής πάνω στο εν λόγω θέμα. Η πραγματοποίηση πολλαπλών μετενσαρκώσεων της ψυχής με στόχο την επίτευξη της «κάθαρσης» βρίσκεται στο επίκεντρο της φιλοσοφίας των Πυθαγορείων. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ορισμένοι Έλληνες ενστερνίστηκαν αυτές τις δοξασίες των Αιγυπτίων περί μετεμψύχωσης σα να ήταν δική τους επινόηση. Ο Πυθαγόρειος φιλόσοφος Αλκμαίων από τον Κρότωνα (5 ος αιώνας π. Χ. ) ερεύνησε στο πεδίο της ιατρικής, της φυσιολογίας και της ανατομίας. Πολλοί τον αναγνωρίζουν σήμερα ως τον πατέρα των νευροεπιστημών. Πρώτος έκανε ανατομή στο οπτικό νεύρο και το περιέγραψε, μελέτησε την ανατομία του οφθαλμού και τη φυσιολογία των αισθήσεων. Διατύπωσε την άποψη ότι ο ύπνος προκαλείται από την απομάκρυνση του αίματος από τον εγκέφαλο, ενώ ο θάνατος, κατά τον ίδιο, επέρχεται στην περίπτωση που ο εγκέφαλος αποστραγγιστεί πλήρως από το αίμα του.

49 Στο ίδιο μήκος κύματος με τον Αλκμαίονα κινήθηκαν και άλλοι φιλόσοφοι του 5 ου αιώνα, όπως ο Διογένης ο Απολλωνιάτης. Σε συστοιχία με αυτή τη θεωρία του Αναξαγόρα, ο Διογένης θεωρεί πως η νόηση και η ζωή οφείλονται στον αέρα, ο οποίος αποτελεί τη βασική μορφή ύλης και κυβερνά Δημόκριτος Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια πιο υλιστική προσέγγιση της ψυχής, όπως αυτή απέρρευσε από την ατομική θεωρία του Δημόκριτου ( π. Χ. ), που ορίζει πως καθετί στο σύμπαν αποτελείται από άτομα συγκεκριμένου σχήματος και μεγέθους. Ως εκ τούτου, και η ψυχή έχει απτή υλική υπόσταση, η οποία δεν εμπίπτει στη σφάιρα του υπερφυσικού. Αποτελείται από μικροσκοπικά, άφθαρτα, στρογγυλά, λεία σωματίδια που κινούνται και δίνουν ζωή στο σώμα, εισέρχονται μέσω της αναπνοής, ενώνονται με το σώμα και το εγκαταλείπουν μετά το θάνατο: «Έτσι ο Δημόκριτος υποστηρίζει ότι αυτή (η ψυχή) είναι είδος πυρός και θερμότητας» (Αριστοτέλης, Περί ψυχής 404a 1). Υπό το πρίσμα αυτό, η ψυχή αποτελεί μια ένωση ατόμων της ύλης και, κατά συνέπεια, εξαρτάται από το σώμα, φθείρεται και καταστρέφεται μαζί του. Έτσι, ο θάνατος ορίζεται ως η εγκατάλειψη του σώματος από τα άτομα της ψυχής, οπότε και η τελευταία υφίσταται καταστροφή και διασκορπισμό. Επόμενος σταθμός μας... ο Πλάτωνας ( π. Χ. ). Εκεί εμφανίζεται η τάση μετάβασης από μια γενική, ασαφή πραγμάτευση της ψυχής σε μια διαφοροποιημένη διερεύνηση των τριών συστατικών μερών της: το λογιστικό (που σχετίζεται με το λογισμό), το θυμοειδές (που σχετίζεται με τα συναισθήματα), και το επιθυμητικό (που σχετίζεται με τις φυσιολογικές ανάγκες και επιθυμίες): «το λογιστικό, θα παίρνει αποφάσεις, ενώ το άλλο το ψυχωμένο, το θυμοειδές, θα δίνει τις μάχες ακολουθώντας τις εντολές του κυβερνήτη και με την αντρειοσύνη του θα πραγματώνει όσα εκείνος αποφάσισε» (Πλάτων, Πολιτεία Δ, 442 a-b). Ο Πλάτωνας, επίσης, διέκρινε αντιστοιχία της εσωτερικής διάθρωσης της ψυχής με τη διάθρωση της κοινωνίας: «η ψυχή του καθενός μας, ακριβώς όπως η πόλη είναι κι αυτή διαιρεμένη σε τρία μέρη» (Πλάτων, Πολιτεία, Θ 580d). Τα δε τρία αυτά μέρη της ψυχής συνδέονται άρρηκτα με τρεις αρετές. Αναλυτικότερα, στο λογιστικό, που εντοπίζεται στον εγκέφαλο, αντιστοιχεί η σοφία, στο θυμοειδές, με έδρα την καρδιά, η ανδρεία, ενώ στο επιθυμητικό (επιθυμίες για φαγητό, ποτό, αφροδίσια), που βρίσκεται στο ήπαρ, η σωφροσύνη. Το λογιστικό μέρος της ψυχής είναι υπεύθυνο για τον αναστοχασμό και την εποπτεία της ψυχής. Η υλοποίηση των διαταγών του λογιστικού αναλαμβάνεται από το θυμοειδές, ενώ το επιθυμητικό οφείλει να υποτάσσεται στις προτροπές της βούλησης. Στη βάση αυτή, ενδιάμεση θέση κατέχει το θυμοειδές, διότι, από τη μια, υπακούει στο λογιστικό, και, από την άλλη, κυριαρχεί επί του επιθυμητικού. Σε αντιδιαστολή προς την πλατωνική θεώρηση περί ανατομικά και λειτουγικά διακεκριμένων μερών της ψυχής, ο Αριστοτέλης ( π. Χ. ) εξέταζει την ψυχή ως ενιαία οντότητα, που είναι οργανικά συνδεδεμένη με το σώμα συνολικά. Για τον ίδιο, το έμβιο σώμα έχει ως πρώτη του ενδελέχεια την ψυχή: «Επομένως, κατ ανάγκη η ψυχή είναι ουσία ως είδος σώματος φυσικού που διαθέτει δυνάμει ζωή. Η ουσία όμως υπό την έννοια αυτή είναι ενδελέχεια, οπότε η ψυχή είναι ενδελέχεια τέτοιου σώματος [δηλαδή σώματος φυσικού που διαθέτει δυνάμει ζωή] (Αριστοτέλης, Περί ψυχής, Β 412a 20). Ο Αριστοτέλης επιχείρησε να διακρίνει διαφορετικές ικανότητες της ψυχής συναρτήσει της οργάνωσης των έμβιων όντων, καταλήγοντας, μέσα από τον επιχειρούμενο τούτο διαχωρισμό, σε τρεις βαθμίδες ψυχικής ανάπτυξης: τη «θρεπτική ψυχή», την «αισθητική ψυχή» και τη «διανοητική ψυχή». Χαρακτηριστικές λειτουργίες της θρεπτικής ψυχής είναι η θρέψη, η ανάπτυξη και η αναπαραγωγή. Για παράδειγμα, τα φυτά έχουν την ικανότητα να τρέφονται, να αυξάνονται και να αναπαράγονται. Της αισθητικής ψυχής λειτουργίες είναι η κίνηση, η αίσθηση, η φαντασία, η μνήμη. Για παράδειγμα, τα ζώα έχουν την ικανότητα να αισθάνονται τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου. Λειτουργία της διανοητικής ψυχής είναι ο λόγος: «ο νους είναι το σπουδαιότερο από τα πράγματα που έχουμε μέσα μας» (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, 1177a 20). τα πάντα: «οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα ζουν αναπνέοντας αέρα. Και αυτός είναι τόσο η ψυχή όσο και η νόησή τους και αν αυτός απομακρυνθεί, τότε πεθαίνουν και η νόησή τους εξαντλείται» (Σιμπλίκιος, Φυσικά 152, 18). Κατά τη μετάβαση αυτή από τις απλούστερες στις συνθετότερες μορφές της ψυχής, απαντά ένας ιδιότυπος βιογενετικός νόμος, σύμφωνα με τον οποίο η ψυχή του ανθρώπου εκφράζει την ενδελέχεια του οργανικού κόσμου. Με τον τρόπο αυτό τέθηκε το ζήτημα της συνάφειας ψυχολογίας και βιολογίας, που υπήρξε το αντικείμενο πολλών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων στη σύγχρονη επιστήμη. Η καρδιά, κατά τον Αριστοτέλη, συγκεντρώνει τις ψυχικές ικανότητες. Έτσι, διατυπώνεται στην κλασική της μορφή η καρδιοκεντρική θεωρία περί εντοπισμού της ψυχής. Στον Αριστοτέλη, η καρδιά παρουσιάζεται, επίσης, ως το κέντρο των διανοητικών και αντιληπτικών λειτουργιών, διότι «η καρδιά θερμαίνει το αίμα, ενώ ο εγκέφαλος προκαλεί την ψύχρανσή του» (Αριστοτέλης, Περί ζώων μορίων, B 656b 1. ). Η θεωρία του περί καρδιάς θεμελιώθηκε από τον ίδιο πάνω σε μια σειρά επιχειρημάτων. Πολλά από αυτά βασίστηκαν σε εμβρυολογικές, ανατομικές και φυσιολογικές απόψεις της λειτουργίας του εγκεφάλου. Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι ο Αριστοτέλης δεν πραγματοποίησε καμία ανατομή σε άνθρωπο, μολονότι έκανε αντίστοιχες σε ζώα. Από τα έργα του συνάγεται ότι ο εγκέφαλος είχε δευτερεύουσα σημασία, αλλά ήταν σημαντικός για τη λειτουργία της καρδιάς, καθότι πίστευε ότι η καρδιά συνεργαζόταν με τον εγκέφαλο, θερμαίνοντάς τον και με τον τρόπο αυτό ήλεγχαν μαζί τη λειτουργία του σώματος. Καταλήγουμε, στη σύντομη αυτή επισκόπηση, στους στωικούς φιλοσόφους, στους οποίους το «πνεύμα» (στα Λατινικά: spiritus) εξετάζεται ως μια πτητική ουσία, που μοιάζει με αέριο ή πνοή και συμβάλλει στη μορφοποίηση της ύλης. Αντιμετωπίζεται ως πνοή που διέπει όλο το σύμπαν και αποκτά πολλαπλούς μετασχηματισμούς. Σε συνάρτηση με την κατάσταση του παγκόσμιου «πνεύματος» διακρίνεται στα παρακάτω επίπεδα: στην ανόργανη φύση, τα φυτά, τα ζώα (αισθήσεις) και την ανθρώπινη ψυχή (έλλογη ψυχή). Σχετικά με την προέλευση της έννοιας «ψυχή», ο Στωικός φιλόσοφος Χρύσιππος επισήμανε ότι έμψυχο ον και ψυχή προκύπτουν από την ψύξη (Πλούταρχος, Ηθικά, Περί Στωικών εναντιωμάτων, 1052F). Ως οντότητα σωματική εξετάζουν την ψυχή, αφού μόνο ένα σώμα, κατά την άποψή τους, μπορεί να παράγει και να δέχεται κινήσεις. Η ψυχή θεωρείται η ζωτική πνοή, η οποία ενυπάρχει μέσα μας, ως μέρος της ζωτικής πνοής που διαπερνά τον κόσμο, και διαθέτει την ικανότητα να αισθάνεται. Η αποχώρηση αυτής της ζωτικής πνοής από το σώμα επιφέρει τον θάνατο. Σύμφωνα με τους στωικούς, διαθέτοντας οι ψυχές στωικό χαρακτήρα, συνεχίζουν να υπάρχουν και μετά τον θάνατο (Διογένης Λαέρτιος, VII, ). Εντούτοις, οι Στωικοί φιλόσοφοι δεν ασπάζονται την έννοια της μετεμψύχωσης,, ούτε την Επικούρεια αντίληψη περί πλήρους εξαφάνισης των ψυχών μετά το θάνατο, αλλά μια κατάσταση αιώνιας ανακύλησης. Για τους Στωικούς, έδρα της ψυχής είναι η καρδιά, σε αντίθεση με την ιπποκρατική ιατρική, που αναγνωρίζει τον εγκέφαλο ως έδρα της ψυχής, με την οποία, βέβαια, η προσέγγιση του δίπτυχου νόηση-ψυχή αποκτά επιστημονική-ιατρική θεμελίωση, απομακρυνόμενη από τον φιλοσοφικό χαρακτήρα των προγενέστερών της θεωρήσεων. Επιλογικά, μέσα από τη σύντομη αυτή περιπλάνηση στις αρχαιοελληνικές θεωρήσεις, γίνεται αντιληπτό το αρραγές της σχέσης νου και ψυχής, καθότι στη μελέτη του ενός αναπόφευκτα υπεισέρχεται και το άλλο. Η φιλοσοφική προσέγγιση του ζητήματος, θεμελιωμένη σε εντελώς διαφορετική βάση σε σχέση με την ιατρική, σε συνδυασμό ωστόσο με την τελευταία, αποτελεί κλειδί στην εξιχνίαση των ψυχικών και πνευματικών μυστηρίων. Απαιτήθηκαν αιώνες μακράς και βαθιάς έρευνας και επίπονου στοχασμού, ώστε να αποκτηθεί η γνώση που διαθέτουμε σήμερα επί του θέματος. Κι αν έχει κάτι να μας διδάξει αυτή η πορεία σαφέστατα είναι πως ως νέοι επιστήμονες και κατ επέκταση φιλόσοφοι αναλαμβάνουμε πια τα ηνία αυτού του ταξιδιού, κεκλημένοι να διευρύνουμε μέσω του έργου μας τη γνώση και κατανόησή μας πάνω στο τόσο πολυσύνθετο αυτό θέμα. 49

50 ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΑΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Τμηματάρχης ΔΣΠ/IV ΜΥ Α Μπάτζιου Ξανθή Φιλόλογος Η γλώσσα μιας γενιάς δεν είναι ποτέ τελείως όμοια με τη γλώσσα της αμέσως προηγούμενης ή της αμέσως επόμενης, αφού και οι ανάγκες της κάθε γενιάς διαφοροποιούνται ανάλογα με τις εξελίξεις σ όλα τα επίπεδα της ζωής. Η γλώσσα, σαν ζωντανό σώμα που είναι, δεν εξαιρείται από την αλλαγή, που προκαλεί το πέρασμα του χρόνου στους ζώντες οργανισμούς. Αλλαγή, που επιφέρει σε κάποια σημεία της γλώσσας ανανέωση, σε άλλα διαφοροποίηση ή αντικατάσταση και σε άλλα μαρασμό και κατάργηση. ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ Το λεξιλογικό επίπεδο έχει δεχτεί τις περισσότερες και συχνότερες επιδράσεις και του δανεισμού, της μεταφοράς δηλαδή γλωσσικού υλικού από μια γλώσσα σε μια άλλη. Για παράδειγμα, η λατινική λέξη «hospitium» πέρασε στην ελληνιστική ελληνική ως «οσπίτιον», το οποίο εξελίχτηκε στο νεοελληνικό «σπίτι», το οποίο αντικατέστησε την αρχαία λέξη «οίκος». ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Η γλωσσική αλλαγή είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, οι οποίοι αγγίζουν όλα τα επίπεδα της γλωσσολογικής ανάλυσης, όπως το φωνητικό/φωνολογικό, το μορφολογικό, το συντακτικό, το λεξιλογικό και το σημασιολογικό. Ένα παράδειγμα γλωσσικής αλλαγής σε επίπεδο λεξιλογίου είναι η ουσιαστικοποίηση, φαινόμενο κατά το οποίο σε μια ακολουθία επιθέτου και ουσιαστικού, παραλείπεται το ουσιαστικό και η σημασία του μεταφέρεται στο επίθετο, που το συνοδεύει. Είναι γνωστό ότι η αρχαία ελληνική λέξη για την έννοια «νερό» είναι «ύδωρ». Από τον 6 ο αιώνα μ. Χ. η λέξη «ύδωρ» αντικαθίσταται σταδιακά από τη λέξη «νηρόν»< «νεαρόν (ύδωρ)» δηλαδή «φρέσκο νερό», από την οποία προέρχεται η νεοελληνική λέξη «νερό». Το ίδιο φαινόμενο μας παραδίδει τη νεοελληνική λέξη «συκώτι», ενώ η αρχαία ελληνική λέξη για την έννοια αυτή είναι «ήπαρ». Από τον 2 ο αιώνα μ. Χ. μαρτυρείται η φράση «ήπαρ συκωτόν» δηλαδή συκώτι ζώου θρεμμένου με σύκα. Με παράλειψη του ουσιαστικού «ήπαρ», μεταφορά της σημασίας του στο επίθετο «συκωτόν» και δημιουργία υποκοριστικού τύπου «συκωτόν»> «συκώτιον» προήλθε η νεοελληνική λέξη «συκώτι». ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ Εντούτοις, οι γλωσσικές μεταβολές από γενιά σε γενιά δεν είναι ραγδαίες και έτσι η ανθρώπινη επικοινωνία δεν διαταράσσεται στο βαθμό που να υπάρχει ασυνεννοησία μεταξύ των ομιλητών. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά η γλωσσική ποικιλία. Γλωσσική ποικιλία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η δημιουργία ενός νέου γλωσσικού τύπου δεν συνεπάγεται την αυτόματη εξαφάνιση του παλαιού, αλλά συνυπάρχουν και οι δύο γλωσσικοί τύποι για κάποιο χρονικό διάστημα. Οι ομιλητές γνωρίζουν και χρησιμοποιούν και τους δυο τύπους μέχρι να εξοβελιστεί, λόγω αχρησίας, ο ένας από τους δύο1. Σήμερα λέμε στο γ πληθ. πρόσωπο διαφόρων χρόνων, εκτός από το γραμματικά ορθό: «έτρεχαν» και «τρέχαν» ή «τρέχανε». Ίσως αυτή η διπλοτυπία να είναι μια προσπάθεια των ομιλητών να γίνει ο τύπος πιο ομαλός, σύμφωνα με τα άλλα δύο πρόσωπα του πληθυντικού: «τρέχαμε-τρέχατε-έτρεχαν»> «τρέχαμε-τρέχατε-τρέχανε». Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη χρονική ή συλλαβική αύξηση στους ιστορικούς χρόνους, που συνειδητά ή μη παρατηρείται η τάση κατάργησής της από τους νεότερους κυρίως ομιλητές της νέας ελληνικής. Για το λόγο 1 Κυριαζής, Δ. -Λιόσης, Ν. -Μαργαρίτη-Ρογκά, Μ. Παπαναστασίου, Γ., Ελληνική Γλώσσα ΙΙ, Ελληνική και Μεσαιωνική Ελληνική, Πανεπιστημιακές παραδόσεις, Θεσσαλονίκη

51 αυτό ακούμε στο α πρόσωπο οριστικής ιστορικού χρόνου «προσέφερα» αλλά και «πρόσφερα». Σε φωνολογικό επίπεδο, παρατηρείται στις νεότερες επίσης ηλικίες η αφαιρετική τάση για μη έρρινη προφορά των συμπλεγμάτων [mb], [nd], [ng] αλλά απλοποίηση αυτών σε [b], [d], [g], για παράδειγμα λέγεται όχι [mbamba] αλλά [baba]. Στο ίδιο πλαίσιο ακούμε εκφράσεις κανονιστικά ανορθόδοξες, όπως «καλυτερότερος» ή «πιο καλύτερος» που δηλώνουν ίσως την ανάγκη του ομιλητή, που δεν του αρκεί η μια συγκριτική κατάληξη, να την αυξήσει για να δηλώσει αυτό που επιθυμεί. Παρομοίως, από νεότερους κυρίως ομιλητές λέγεται σήμερα «από ανέκαθεν», αφού η μεγάλη χρονική απόσταση από την ελληνιστική κοινή δεν τους επιτρέπει να κατανοούν κάποια αρχαία επιθήματα, που έχουν πλέον αντικατασταθεί. Είναι γεγονός ότι όσο μεγαλώνει η χρονική απόσταση από την αρχαία ελληνική, τόσο μικραίνει η επαφή των πολλών ομιλητών με αυτή και η γλώσσα περιορίζεται στη μελέτη των ειδικών. Από τους ίδιους ομιλητές ταυτόχρονα, γίνεται οικειοποίηση ξένων λέξεων άμεσα συνδεδεμένων με τις τεχνολογικές εξελίξεις, όπως «ίντερνετ», «κομπιούτερ», «σερφάρω», η χρήση των οποίων καλύπτει τις ανάγκες τους στον τομέα της τεχνολογίας. Κάθε αλλαγή στην ιστορία και τον πολιτισμό του ανθρώπου έχει άμεσες επιπτώσεις και στη γλώσσα. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι η γλώσσα μας δεν κινδυνεύει, δε συρρικνώνεται αλλά διευρύνεται και «μετουσιώνεται», αλλάζοντας μορφή μέσω γλωσσικών ποικιλιών, τις οποίες διαμορφώνουν οι νέες ιστορικές, τεχνολογικές και πολιτιστικές ανάγκες των σύγχρονων ομιλητών. ΑΤΤΙΚΙΣΜΟΣ Γι αυτό λοιπόν ας μην εμμένουμε μόνο σε γλωσσικές διορθώσεις κανονιστικού τύπου, αφού αυτό που μας άφησε ο αττικισμός, η γλωσσική δηλαδή τάση, που εμφανίστηκε στο τέλος του 1 ου αιώνος και πρέσβευε τον εξοβελισμό της καθομιλουμένης και την εμμονή στην αττική διάλεκτο, ήταν μια τεχνητή διγλωσσία και ένα χάσμα ανάμεσα σε λόγια και λαϊκή γλώσσα, που ταλάνισε τη μεσαιωνική και νέα ελληνική γλώσσα μέχρι τις μέρες μας. Η γλώσσα μας, ως ζωντανός οργανισμός, κάνει η ίδια τις αλλαγές της, εξελίσσεται και διαμορφώνεται σύμφωνα με τις ανάγκες των ομιλητών της κάθε εποχής, αποβάλλοντας μόνη της μέσα στο χρόνο, τύπους με μικρότερη χρήση ή επιβάλλοντας τύπους με μεγαλύτερη ένταση. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ας δούμε τώρα κάποιες εκφράσεις-παραγγέλματα, που λέγονται και ακούγονται συχνά2: «Δίνω το παρών» δηλώνω την παρουσία μου και όχι «δίνω το παρόν» δηλαδή το τώρα. Με το όπλο «παρά πόδα» δηλαδή με το όπλο δίπλα από το πόδι μου και όχι «παρά πόδας»/ «Εφ όπλου λόγχη» σημαίνει κυριολεκτικά σε παλαιότερες εποχές και παλαιότερου τύπου όπλα «προσαρτώ στο όπλο μου τη λόγχη» και μεταφορικά στις μέρες μας «είμαι ετοιμοπόλεμος» και όχι λανθασμένα «εφ όπλου λόγχης». «Έρπειν» ως απαρέμφατο του ρήματος έρπω, κινούμαι έχοντας όλο το σώμα μου σε επαφή με το έδαφος και όχι χάριν της αγγλικής «έρπινγκ». ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ Και κάποιες κληρονομημένες στερεότυπες εκφράσεις ή προθετικά σύνολα3: «Εκ των ων ουκ άνευ» γιατί το «ων» είναι από αυτά, χωρίς τα οποία η έκφραση δεν υπάρχει. «-θεν» Το επίθημα «-θεν» δείχνει κατεύθυνση και σημαίνει «από». Λέγοντας την έκφραση «από ανέκαθεν» είναι πλεονασμός, σαν να λέμε δυο φορές «από από πάντα», εκτός κι αν δεν μας αρκεί η μια φορά. «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» Δηλαδή, ένα δυνατό μυαλό μέσα σε ένα υγιές σώμα, που βρίσκεται σε δοτική πτώση, αφού στην αρχαία ελληνική η πρόθεση εν συντάσσεται με δοτική. «Επί τούτω» και «Επί τω έργω» Παρομοίως και η πρόθεση επί+δοτική για να δηλώσει τόπο, χρόνο, αιτία, σκοπό. «Υπέρ το δέον» Και όχι υπέρ του δέοντος! Είναι το δέον, αυτό που πρέπει να γίνει και κάνουμε κάτι πιο πάνω από αυτό. Η πρόθεση υπέρ είναι δίπτωτη και συντάσσεται με γενική για να δηλώσει τόπο, υπεράσπιση, αιτία, αναφορά αλλά για να δηλώσει υπέρβαση μέτρου ή ορίου συντάσσεται με αιτιατική. «Άνοιξε τον ασκό του Αιόλου» Λέγεται συχνά «τους ασκούς του Αιόλου». Πρόκειται όμως για έναν και μοναδικό μυθολογικό θεό με έναν και μοναδικό ασκό, ένα δερμάτινο σακούλι, μέσα στο οποίο ο θεός Αίολος είχε φυλακίσει όλους τους ανέμους. Συνεπώς είναι «ο ασκός του Αιόλου» όπως είναι και το «κουτί της Πανδώρας». Έρρωσθε Ξανθή Μπάτζιου Φιλόλογος Μπαμπινιώτης, Γ., Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Α έκδοση, Κέντρο Λεξιλογίας, Αθήνα, 2017, σελ

52 Ο ΜΑΡΚΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ (Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ) Ο Καβάφης εξετάζει με ενδιαφέρον την στάση του Μάρκου Αντώνιου μόλις έγινε αντιληπτό πως έχει ηττηθεί οριστικά και δεν έχει οδό διαφυγής. Ο ποιητής χρησιμοποίησε ως έμπνευση το έργο του William Shakespeare «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», «Για το άθλιο κατάντημά μου, τώρα, λίγο πριν το τέλος, μην κλαις και μη λυπάσαι: να γλυκαίνεις το μυαλό σου ταΐζοντάς το με μνήμες ευχάριστες και εύνοιες της τύχης παλαιές τότε που ήμουνα ο μέγιστος του κόσμου ηγεμόνας και ο πιο γενναίος. Αλλά και τώρα δεν πεθαίνω ντροπιασμένος! Δεν έβγαλα άνανδρα το κράνος μου μπροστά σ άλλο Ρωμαίο: ως Ρωμαίος αγωνίστηκα γενναία κι από Ρωμαίο έχασα! Η ψυχή μου φεύγει δεν αντέχω άλλο!» Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», Τέταρτη πράξη, Σκηνή 15 Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές Η πρώτη προσέγγιση έγινε το 1907 με το κρυμμένο ποίημά του με τίτλο «Το Τέλος του Αντωνίου»: Αλλά σαν άκουσε που εκλαίγαν οι γυναίκες και για το χάλι του που τον θρηνούσαν, με ανατολίτικες χειρονομίες η κερά, κ οι δούλες με τα ελληνικά τα βαρβαρίζοντα, η υπερηφάνεια μες στην ψυχή του σηκώθηκεν, αηδίασε το ιταλικό του αίμα, και τον εφάνηκαν ξένα κι αδιάφορα αυτά που ώς τότε λάτρευε τυφλά όλ η παράφορη Αλεξανδρινή ζωή του κ είπε «Να μην τον κλαίνε. Δεν ταιριάζουν τέτοια. Μα να τον εξυμνούνε πρέπει μάλλον, που εστάθηκε μεγάλος εξουσιαστής, κι απέκτησε τόσ αγαθά και τόσα. Και τώρα αν έπεσε, δεν πέφτει ταπεινά, αλλά Ρωμαίος από Ρωμαίο νικημένος». Τον Απρίλιο του 1911 ακολουθεί μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση με το εμβληματικό «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» το οποίο δημοσιεύεται στο Περιοδικό «Νέα Γράμματα»: Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ, ἀκουσθεί ἀόρατος θίασος νά περνᾶ μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα θρηνήσεις. Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος, ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει. Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς. Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος, σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι, πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο, κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ ὄχι με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα, ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς ἤχους, τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου, κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού χάνεις. 52

53 Ο τίτλος του ποιήματος είναι αυτούσια παρμένος από τον Βίο Αντωνίου του Πλουτάρχου και ο χώρος που ξετυλίγεται η υπόθεση, η αγαπημένη καβαφική πόλη, η Αλεξάνδρεια. Το παράδοξο αυτό γεγονός εκτυλίχθηκε τα μεσάνυχτα της κρίσιμης αναμέτρησης του Αντώνιου με τον Οκταβιανό, το 30 π. Χ. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, την παραμονή της μεγάλης επίθεσης του Οκταβιανού, ξαφνικά τη νύχτα ακούστηκαν ήχοι μελωδικών οργάνων και μεγάλη φασαρία από κόσμο που χόρευε με βακχικούς αλαλαγμούς. Ήταν σα να κινούνταν ένας θορυβώδης θίασος προς την έξοδο της πόλης και ο θόρυβος σταμάτησε μόλις πέρασε τις πύλες, γεγονός που δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στους κατοίκους που θεώρησαν ότι ήταν ένα σημάδι ότι ο προστάτης θεός του Αντωνίου, ο Διόνυσος, τον εγκατέλειπε. Εν ταύτη τη νυκτί, λέγεται, μεσούση σχεδόν, εν ησυχία και κατηφεία της πόλεως δια φόβον και προσδοκίαν του μέλλοντος ούσης, αιφνίδιον οργάνων τε παντοδαπών εμμελείς τινας φωνάς ακουσθήναι και βοήν όχλου μετά ευασμών και πηδήσεων σατυρικών, ώσπερ θιάσου τινός ουκ αθορύβως εξελαύνοντος είναι δε την ορμήν ομού τι διά της πόλεως μέσης επί την πύλην έξω την τετραμμένην προς τους πολεμίους, και ταύτη τον θόρυβον εκπεσείν πλείστον γενόμενον. Εδόκει δε τοις αναλογιζομένοις το σημείον, απολείπειν ο θεός Αντώνιον, ω μάλιστα συνεξομοιών και συνοικειών εαυτόν διετέλεσεν. (Πλούταρχος Βίοι Παράλληλοι, 75) Το συγκεκριμένο ποίημα είναι μια καβαφική παραίνεση αξιοπρεπούς διαχείρισης της ήττας και της απώλειας όπως αυτή που αντιμετώπισε ο επιτυχημένος Αντώνιος, ο κραταιός στρατηγός, ο ευνοούμενος της τύχης, όταν βρέθηκε μπροστά στην ολοκληρωτική καταστροφή. Ο Αλεξανδρινός ποιητής ερμηνεύει διαφορετικά τα πρόσωπα από την επίσημη ιστορία (Βάρναλης, 1977). Στο πρόσωπο του Μάρκου Αντώνιου συμβολοποιείται ο κάθε άνθρωπος που έρχεται αντιμέτωπος με την αιφνίδια απώλεια όλων όσων κατόρθωσε με κόπο να αποκτήσει στη ζωή του, που είναι έτοιμος να χάσει την Αλεξάνδρειά του, το ευτυχισμένο, επιτυχές παρελθόν του, την πρόσκαιρη βίωση του ονείρου. Η ανατροπή της τύχης και της ευδαιμονίας αναμενόμενη αφού το τέλος όλων είναι αναπόφευκτο. Όλοι οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι από καιρό. Η απώλεια δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με θρήνους και ψυχικές εξάρσεις αλλά με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια. Οι φρούδες ελπίδες δεν ταιριάζουν στους ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Η ηθελημένη καλλιέργεια της αυταπάτης, η αυτοπαρηγοριά και η προσπάθεια παραμονής στην ψευδαίσθηση της ευτυχίας είναι χειρότερες από το θρήνο. Οφείλουμε να πλησιάσουμε το παράθυρο, να έρθουμε αντιμέτωποι πρόσωπο με πρόσωπο με τη νέα κατάσταση και να αποχαιρετήσουμε το ευτυχισμένο παρελθόν με συγκίνηση, αλλά όχι με ψυχική κατάρρευση και με παραίτηση. Η αυτοπαγίδευση και η παραμονή στο προστατευμένο περιβάλλον ταιριάζει μόνο στους δειλούς και στους εθελοτυφλούντες. Το τέλος, η απώλεια και η ήττα πρέπει να μην βιώνεται ταπεινά αλλά με ρωμαϊκή δύναμη όπως αναφέρουν ο Σαίξπηρ και ο Καβάφης. Το μεγάλο κέρδος είναι η βίωση της Αλεξάνδρειας η οποία είναι πρόσκαιρη για όλους μας, όπως ακριβώς το πέρασμα από την ζωή. Ο πραγματικά δυστυχής είναι αυτός που δεν κατάφερε να ζήσει πραγματικά δηλαδή να προσεγγίσει την Αλεξάνδρειά του ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Plutarch s Lives, Antony (75), Λονδίνο ΧΙ, Heinemann 1959, 308. Κ. Βάρναλης, περ. Ο Φιλόλογος, τ. Γ, τχ 11-12, Οκτ. 1977, σ Σ. Αντωνέλλος, «Καβαφικές Κάμαρες, Εγκλεισμός και Παγίδευση», Λευκωσία 2003, σ

54 Θερινή εκπαίδευση 2020 Στιγμιότυπα Η τροποποίηση του προγράμματος της Εξεταστικής Περιόδου (Ιουνίου-Ιουλίου 2020) επέφερε αλλαγή στη διεξαγωγή της θερινής εκπαίδευσης, δεν κατέστη δυνατή η πραγματοποίηση της στο Ποσείδι Χαλκιδικής. Αντί αυτής οι τρεις πρώτες Τάξεις της Σχολής ακολούθησαν ταχύρρυθμο πρόγραμμα εκπαίδευσης διάρκειας μιας εβδομάδας στην έδρα της σχολής, στο Στρατόπεδο Προκοπίδη (Άσσηρος Θεσσαλονίκης) και στο ΚΕΑΣ (Αλεξάνδρεια Ημαθίας). Στο επόμενο τεύχος θα υπάρξει αναλυτική παρουσίαση των υπόψη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. 54

55 55

56