Υφολογικές προσεγγίσεις σε Έλληνες και Ιταλούς συγγραφείς: Μελέτη περίπτωσης Pirandello - Καζαντζάκης - Μάτεσις.

Transcript

1 Υφολογικές προσεγγίσεις σε Έλληνες και Ιταλούς συγγραφείς: Μελέτη περίπτωσης Pirandello - Καζαντζάκης - Μάτεσις. Μαρία Μανωλά Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής mmanola@uniwa.gr Περίληψη Η μελέτη αυτή με πλοηγό συγκριτικές υφολογικές προσεγγίσεις, εξετάζει την επιρροή της πιραντελλικης δραματουργίας στον ελληνική λογοτεχνίακαι σε συγκεκριμένα έργα αναφοράς Σκοπό της έχει ερευνώντας το ιδιόλεκτο των συγγραφέων,το οποίο εξαρτάται κυρίως από λεξιλογικές και συντακτικές επιλογές, να εντοπίσει κοινά στοιχειά ύφους και στρατηγικών, που αφορούν την δήλωση των μηνυμάτων γραφής στα συγκεκριμένα έργα ιταλικής και ελληνικής παραγωγής. Μεθοδολογική προσέγγιση Για τις ανάγκες της έρευνάς μας επιλέξαμε το μοντέλο του Lacan 1 για να μελετήσουμε το λόγο που παράγουν τα πρόσωπα των έργων. Λέξεις κλειδιά: Συγκριτική λογοτεχνία, σημειωτική χαρακτήρων, δράση, γλωσσικό μήνυμα, ιδιόλεκτο. 1J. Lacan, «Ο Λακάν με εικόνες», μτφ. Γιάννης Σταυρακάκης, Εκδ. Δίαυλος, Αθήνα 1999.

2 Υπόθεση Εργασίας- Υφος Βάση της υπόθεσης εργασίας είναι η αποδοχή ότι η λογοτεχνική κριτική αποδίδει στον Pirandello, (ο οποίος αποτελεί το σημείο αναφοράς σε σχέση με την σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία ), συγκεκριμένη φιλοσοφική και κοσμοθεωρητική στάση, πρωτοτυπία, θεματικά ενδιαφέροντα και υφολογική ιδιοσυγκρασία. Για την ανίχνευση αυτών των στοιχείων στο έργο του και την περιγραφή γλωσσικών σημείων που στηρίζουν την παραπάνω υπόθεση εργασίας εξετάζουμε, συγκεκριμένα έργα αναφοράς 2.1βάσει των παρακάτω μεταβλητών. 1. Δράση: Με τη σημασία «δράση» αναφερόμαστε στις δράσεις των χαρακτήρων. Δράσεις είναι οι δραστηριότητες λόγου και σκέψης. Η έννοια δράση στο δράμα δεν εμπεριέχει υποχρεωτικά δυναμική κίνηση. Στο δράμα οι λεκτικές πράξεις το λόγου, λεξικοποιούν τη δράση. 2. Ο χαρακτήρας: Είναι μία απεικόνιση, η οποία εξαρτάται από το βαθμό μίμησης που εμπεριέχει και από τους λεκτικούς μηχανισμούς, στους οποίους στηρίζει την ύπαρξή του. Ο κλασικός τρόπος διάκρισης των χαρακτήρων είναι: α) επίπεδοι και β) σφαιρικοί. Οι επίπεδοι χαρακτήρες έχουν μία μεμονωμένη ποιοτική ιδιότητα και παραμένουν στατικοί σε όλη την ανάπτυξη του έργου. Οι σφαιρικοί χαρακτήρες είναι περισσότερο σύνθετοι, φέρουν μία ποικιλία από σημεία και είναι δυναμικοί. Παρουσιάζουν δηλαδή μεταβολές στην εξέλιξη του έργου. Οι σφαιρικοί χαρακτήρες γίνονται δεκτοί με βάση τις αναλογίες που παρουσιάζουν ως προς τους πραγματικούς ανθρώπους και τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συμβάσεις. Επίσης μπορούν να γίνουν δεκτοί σαν χιμαιρικές οντότητες με βάση αυτό που απουσιάζει από ένα κείμενο ή πιο απλά αυτά που θα θέλαμε να προσθέσουμε εμείς σ ένα κείμενο για να αναλογεί ο χαρακτήρας σ εμάς. 3. Σημειωτική των χαρακτήρων 3 : Με τον όρο αυτό εννοούμε το σύνολο από τα φυσικά, ψυχολογικά και λοιπά χαρακτηριστικά, εξαιτίας των οποίων διακρίνουμε ένα χαρακτήρα σε κάποιο έργο. Όσο περισσότερα συστατικά έχει ένας χαρακτήρας τόσο πιο σφαιρικός είναι σε αντίθεση με τους στερεοτυπικούς χαρακτήρες, που έχουν ελάχιστα χαρακτηριστικά. Βασικό τεκμήριο προθετικότητας των συγγραφέων, είναι η επανάληψη των γλωσσικών στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά εξασφαλίζουν την αποτελεσματικότερη διατύπωση και 2Τα Ιταλικά έργα είναι: «Ερρίκος ο Δ», «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα», «Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα», «Σκέψου Giacomino». 3L. Prieto: «Μηνύματα και σήματα», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα.

3 μετάδοση του μηνύματος. Οι λεξιλογικές επιλογές του συγγραφέα δε γίνονται ποτέ ασυνείδητα. Οι λέξεις εξασφαλίζουν την προώθηση της εξέλιξης του θέματος 4. «Οι τύποι αυτοί των ρημάτων, τόσο στην ελληνική όσο και στην ιταλική, εκφράζουν τις σχέσεις των ομιλητών με το περιβάλλον τους. Όταν ένας πομπός επιθυμεί να ρυθμίσει το περιβάλλον του δίνει εντολές που υποχρεώνουν κάποιον να κάνει κάτι, παραχωρεί σε κάποιον το δικαίωμα να κάνει κάτι, απαγορεύει σε κάποιον να κάνει κάτι ή δηλώνει γνώση ή άγνοια των γεγονότων. Ο μηχανισμός με τον οποίον κάθε πομπός γλωσσικού μηνύματος επιλέγει τρόπους για να εκφράσει τη σχέση του με το περιβάλλον του, είναι από τα στοιχεία που έχουμε υποχρέωση να μελετήσουμε κατά τη διερεύνηση των υφολογικών επιδράσεων μεταφρασμένων λογοτεχνικών έργων στην πρωτογενή λογοτεχνική παραγωγή της γλώσσας στόχου 5». Να σημειωθεί ότι: 1) Οι ίδιοι συγγραφείς ούτε έχουν ως μόνιμο χαρακτηριστικό τους αυτούς τους όρους, («θέλω», «πρέπει», «ξέρω», και «μπορώ»), 2) ούτε τους χρησιμοποιούν με την ίδια συχνότητα, που τους χρησιμοποιούν στα συγκεκριμένα έργα αναφοράς 6, στα οποία επιχειρούν και σε μεγάλο βαθμό επιτυγχάνουν, σε πειραματισμούς ή και σε πρωτογενή παραγωγή, παράλληλη θεματική με τα έργα του Ιταλού συγγραφέα. Υφος και Κειμενικά Γεγονότα Το ύφος: Το ύφος 7 διαμορφώνεται με τη συνειδητή επιλογή στρατηγικών για τη δήλωση του μηνύματος. Για το ύφος έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς διάφοροι ορισμοί, με κλασικότερη όλων τη διατύπωση του Georges Louis Leclerc com de Buffon(1986) Ιδιαίτερα στη λογοτεχνία, το ύφος είναι συνειδητή επιδίωξη του συγγραφέα και αφορά την επιλογή και χρήση ορισμένων επαναλαμβανόμενων κατά κανόνα γλωσσικών στοιχείων, που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο γλωσσικό σύστημα. Το γλωσσικό σύστημα που προσδιορίζει το προσωπικό ύφος του συγγραφέα, το οποίο είναι και το ιδιόλεκτό του, εξαρτάται κυρίως από λεξιλογικές και συντακτικές επιλογές. Ο συγγραφέας εφευρίσκει την κατάλληλη γλωσσική μορφή που θα εξυπηρετήσει με τον αποτελεσματικότερο τρόπο τη δήλωση των μηνυμάτων του. Στοιχείο που συμπληρώνει 4Στους σχετικούς πίνακες που βρίσκονται στο παράρτημα της διδακτορικής διατριβής (Μανώλα,2000) περιλαμβάνονται παραδείγματα χρήσεων των όρων «θέλω», «μπορώ», «ξέρω» και «πρέπει» από τον L. Pirandello, Π. Μάτεσι και Ν. Καζαντζάκη. 5Enrico Arcaini: «L analisi comparativa come ricerca dei meccanismi costitutivi di senso, σ.σ στοβιβλίο «La traduzione» εκδ. Instituto Poligrafico e Zecca dello stato, «Ο Σταθμός» του Π. Μάτεσι και «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει» του Ν. Καζαντζάκη. 7 Αλ. Σουλογιάννη, «Ο δημιουργικός λόγος του Γ. Χειμωνά», Εκδ. Παρατηρητής 1997.

4 τη μελέτη του ύφους είναι η προθετικότητα του δημιουργού. Το ύφος εκφράζεται με γλωσσικές μορφές. Οι γλωσσικές μορφές διεκπεραιώνουν το θέμα. Το θέμα είναι όχι απλά ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο, αλλά ένα γεγονός, στο οποίο απεικονίζονται α) η έμπνευση του δημιουργού, δηλαδή η πυρηνική μορφή ενός ουσιώδους μηνύματος, β) η ανάγκη του δημιουργού να μεταδώσει το μήνυμα, γ) η ευαισθησία του δημιουργού, δηλαδή κυρίως το εμπειρικό και γνωστικό υπόβαθρό του, και η βαθύτερη αίσθηση και η στάση του στον κόσμο και στην τέχνη, και δ) η επίμονη προσπάθεια του δημιουργού να καταλήξει σε μία γλωσσική μορφή του μηνύματος. Αυτή η γλωσσική μορφή είναι έντονα προσωπική και συναισθηματικά φορτισμένη, καθώς η γλώσσα του συγγραφέα έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με τα βιώματα του και την εμπειρία του σε σχέση με το κοινωνικό και πολιτισμικό του περιβάλλον. Η βιωματική / συγκινησιακή πλευρά της γλώσσας δηλώνει την προσωπική πλευρά του μηνύματος, τη στάση δηλαδή του συγγραφέα απέναντι στο μήνυμα. Καθοριστικός παράγων στην επιλογή του ύφους όπως αναφέρεται παραπάνω, είναι η προθετικότητα του συγγραφέα, το σύνολο δηλαδή των προθέσεών του, που εντοπίζεται στον κειμενικό αλλά και στον εξωκειμενικό χώρο του έργου του. Εξωκειμενικές προθέσεις εκφράζονται με τη γενικότερη στάση και τη συμπεριφορά του συγγραφέα μέσα στον κόσμο των έργων του. Οι κειμενικές προθέσεις είναι στοιχεία που εκφράζονται σε επίπεδο περιεχομένου (το μήνυμα) και σε επίπεδο μορφής (η έκφραση του μηνύματος). Σε επίπεδο περιεχομένου, η προθετικότητα του συγγραφέα αναγνωρίζεται στην επιθυμία του να μεταδώσει ένα μήνυμα, αυτό προϋποθέτει την έμπνευση, την ευαισθησία, τις ιδέες, τα βιώματα, τις θεωρίες του. Η ερμηνεία του μηνύματος από τον αναγνώστη ενός έργου, οδηγεί στην αναγνώριση των προθέσεων του συγγραφέα. Προθετικότητα του συγγραφέα σε επίπεδο μορφής, δηλαδή γλωσσικές προθέσεις του συγγραφέα, είναι οι γλωσσικές επιλογές και αποκλίσεις τις οποίες απαιτούν η διατύπωση και η μετάδοση του λογοτεχνικού του μηνύματος. Τα γλωσσικά (μορφολογικά και σημασιολογικά) στοιχεία ενός λογοτεχνικού έργου, χρησιμοποιούνται κατά τρόπο συνειδητό και αξιοποιούνται από το συγγραφέα για τη μετάδοση του μηνύματος του στον αναγνώστη. Με άλλα λόγια, η κατά Jacobson «γραμματικές εικόνες» είναι συνειδητά δημιουργήματα του λογοτέχνη, ο οποίος έχει σκοπό την ακριβέστερη διατύπωση και την αποτελεσματικότερη μετάδοση του μηνύματος. Για να εξυπηρετήσει αυτό το σκοπό ο συγγραφέας, επιλέγει και εφαρμόζει τη διαδικασία εκείνη που οδηγεί στη σύνθεση της πλέον κατάλληλης γλωσσικής διεκπεραίωσης του μηνύματος του.

5 Οι λεξιλογικές επιλογές του συγγραφέα είναι φορέας των κυμαινομένων στο έργο του και αποτελούν αποδείξεις της έμπνευσης και των βιωμάτων του. Η γλωσσική μορφή των κειμένων του Pirandello είναι έντονα προσωπική και τον προσδιορίζει ιδιαίτερα ως συγγραφέα. Επιλογή Έργων- Κοινά Σημεία Τα έργα που επιλέξαμε όσον άφορα τον Pirandello θεωρούνται από τους κριτικούς ως τα πιο αντιπροσωπευτικά της ιταλικής τέχνης και απεικονίζουν με μεγάλη σαφήνεια την ιδιοσυγκρασία του συγγραφέα 8. Επίσης προγράμματος επιτυχίας αποδεικνύουν την συνειδητή επιτυχία ενός σαράντα πέντε χρόνων λογοτεχνικήςκαι θεατρικής παραγωγής και (νόμπελ λογοτεχνίας 1934) Από την άλλη μεριά τα ελληνικά έργα που επιλέχτηκαν υπάρχουν μαρτυρίες για σχετική συνάφεια, Συγκεκριμένα σύμφωνα με τον Θ. Γράμματά το έργο «Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα» έχει παρόμοια αισθητική θεματική και προβληματική με το έργο «Ο Σταθμός» του Π. Μάτεσι και αποτελεί δείγμα της επίδρασης του πιραντελλικού θεάτρου στην ελληνική θεατρική σκηνή.ενώ το έργο «ο Οθέλλος ξαναγυρίζει» αποδεικνύει, σύμφωνα με την ίδια πηγή, ότι υπάρχουν άμεσες αναφορές και επιδράσεις της πιραντελλικής τεχνοτροπίας από το 1936,έτος κατά το οποίο ο Καζαντζάκης μετά από παραγγελιά του Εθνικού, ασχολήθηκε για πρώτη φορά με την μετάφραση του έργου. Για τα έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα και «Ερρίκος ο Δ», οι κριτικοί συμφωνούν ότι οι δυο ιλαροτραγωδίες συνθέτουν την τελεία ταυτότητα του συγγραφεύς που και «η τεχνική του φτάνει στην ανώτερη τελειότητα και η απελπισία του στο ακραίο σημείο» επομένως αποτελούν το αποκορύφωμα της θεατρικής παράγωγης του Pirandello. Οι Ν. Καζανζάκης και Π. Μάτεσις μιμούνται υφολογικά τον Pirandello, αφού στα άλλα έργα τους ούτε έχουν ως μόνιμο χαρακτηριστικό τους όρους «πρέπει, θέλω, ξέρω και μπορώ», ούτε τους χρησιμοποιούν με την ίδια συχνότητα, που τους χρησιμοποιούν στα συγκεκριμένα έργα αναφοράς (Βλέπε Παράρτημα Π, σ. 196 διδακτορική διατριβή). Ο Ν. Καζαντζάκης και ο Π. Μάτεσης εμπλέκουν με ποικίλους τρόπους στα έργα που εξετάζουμε «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει» και «Ο Σταθμός» θεματικές, πρόσωπα, υπαρξιακές 8Τα ελληνικά έργα είναι, «Ο σταθμός», «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει». Για το θεατρικό έργο του έχουν γραφτείπολλά είτε με αφορμή το ανέβασμα ενός έργου, είτε ως απόπειρα γενικότερης αποτίμησης του έργου του, Σε όλα αυτά τα κείμενα,σε γενικές γραμμές,επισημαίνεται η πρωτοτυπία του δραματουργικού έργου του, ενώ παράλληλα οι συγγραφείς των κειμένων αυτών επιχειρούν ποικίλες ερμηνείες του περιεχομένου του, Από τα κείμενα αυτά αξιολογότερα μπορούν να θεωρηθούν εκείνα του Κ. Παλαμά, του Αιμ. Χουρμούζιου, του Μ, Πλωρίτη του Δ. Μυράτ, του Κ. Οικονομιδη του Λ. Πολενάκη του Δ. Μαυρίκιου και του Ν. Καμτζή.

6 συγκρούσεις και υπαρξιακές σχέσεις όπωςακριβώς περιγράφονται στα θεατρικά έργα του Pirandello. H δραματουργική παραγωγή του Ν. Καζαντζάκη και του Π. Μάτεσι παρά τον έντονα προσωπικό χαρακτήρα της και την υψηλού βαθμού πρωτοτυπία της, επικοινωνεί με έργα του Pirandello, όταν το θέμα και η πλοκή δανείζονται συστατικά έργων του Ιταλού δραματουργού. Βασικό τεκμήριο προθετικότητας των συγγραφέων είναι η επανάληψη των γλωσσικών στοιχείων τα οποία εξασφαλίζουν την διατύπωση και μετάδοση του μηνύματος. Οι λεξιλογικές επιλογές του συγγραφέα δεν γίνονται ποτέ ασυνείδητα. Οι λέξεις εξασφαλίζουν την προώθηση της εξέλιξης του θέματος. Οι τύποι των ρημάτων που επιλέξαμε τόσο στην ελληνική όσο και στην ιταλική εκφράζουν τις σχέσεις των ομιλητών με το περιβάλλον τους. Να σημειωθεί ότι οι ίδιοι οι Έλληνες συγγραφείς ούτε έχουν ως μόνιμο χαρακτηριστικό τους, αυτούς τους τύπους (θέλω, πρέπει, ξέρω και μπορώ) ούτε τους χρησιμοποιούν με την ίδια συχνότητα, όπως διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιούνται στα συγκεκριμένα έργα αναφοράς. Στα έργα αυτά επιχειρούν και σε μεγάλο βαθμό επιτυγχάνουν παράλληλη θεματική με τα έργα του Ιταλού συγγραφέα. Συγκρίνοντας τα έργα υφολογικά διαπιστωθεί ότι. η σχέση των έργων είναι άμεση και σαφής. Επίσης είναι προφανής η επισήμανση απευθείας δανείων ακόμα και η εξάρτηση και η αναγωγή των ελληνικων έργων στο πιραντελλικό. Κοινά στοιχεία είναι επίσης η ατμόσφαιρα, η δραματική πλοκή, οι χαρακτήρες και οι καταστάσεις, που ομοιότροπα εμφανίζονται στα δυο έργα. Ως κοινά σημεία ακόμη στο έργο «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του L. Pirandello (Μανώλα, Παράρτημα Δ, κείμενο 5) και στο έργο «Ο Οθελλος ξαναγυρίζει» του Ν. Καζαντζάκη μπορούμε να θεωρήσουμε τα εξής: α) Ανήκουν και τα δύο στην κατηγορία του μεταθεάτρου. Οι ηθοποιοί ως δρώντα πρόσωπα μετέχουν ταυτόχρονα σ ένα διπλό θεατρικό παιχνίδι, που γίνεται στη σκηνή με αυτούς και εξαιτίας αυτών. Το έργο κατευθύνεται από κάποιον άλλο στο Διευθυντή ή Θιασάρχη, ο οποίος στο μεγαλύτερο μέρος του έργου παρακολουθεί ως θεατής τα διαδραματιζόμενα. β) Στα συγκεκριμένα έργα αναφοράς γίνεται σαφής η αντίθεση ανάμεσα στο προδιαγραμμένο σχήμα που αντιπροσωπεύει ο Διευθυντής / Σκηνοθέτης και στην κυρίαρχη ζωή που αντιπροσωπεύουν οι ρόλοι και οι ηθοποιοί. Ο καζαντζακικός διάλογος και η συμπεριφορά του ηθοποιού Αλέκου προς το Διευθυντή ταυτίζεται με την

7 πιραντελλική αντίληψη για τη συμπεριφορά και την οντότητα των θεατρικών προσώπων. Και οι δύο συγγραφείς στα συγκεκριμένα έργα υποβάλλονται από τις δυνάμεις της φαντασίωσης και της υποβολής που χρησιμοποιεί το θέατρο. Παρουσιάζουν τους ηθοποιούς να διακόπτουν την παράσταση, να διαπληκτίζονται με το Σκηνοθέτη ή μεταξύ τους, και να ειρωνεύονται τα θεατρικά «τρικ». γ) Επίσης κοινά σημεία στα δύο έργα μπορούν να θεωρηθούν 1) ο έντονος ψυχολογισμός των δραματικών καταστάσεων. Ο γνωστός πλέον ταλανισμός του πιραντελλικού ήρωα εμφανίζεται και στον Αλέκο / Οθέλλο, που βρίσκεται συνέχεια μπροστά σ ένα δίλημμα. 2) Η ταύτιση του πιραντελλικού θεατρικού προσώπου με το ρόλο του, που συναντάται πλέον και στον καζαντζακικό ήρωα του συγκεκριμένου έργου 3) Οι διαδοχικές αποκαλύψεις της αλήθειας, οι οποίες οδηγούν στη σταδιακή κορύφωση του δράματος καθώς η προσθήκη των κωμικών στοιχείων και η ταύτιση των εν δυνάμει με τους πραγματικούς ηθοποιούς μειώνει τη δραματικότητα των έργων. δ) Κοινός επίσης είναι και ο αυτοσχεδιασμός των ηρώων, που θυμίζει την Commedia dell arte. Όπως στο πιραντελλικό έργο μία υπόθεση αιμομιξίας μετατρέπεται σε θεατρική παράσταση στηριζόμενη στον αυτοσχεδιασμό των ηθοποιών, έτσι και στο καζαντζακικό έργο, επειδή τα "θέλω" και τα "πρέπει" των ηθοποιών αντίκεινται μεταξύ τους αλλά και με τους κοινωνικούς κανόνες, οι ηθοποιοί βρίσκουν το σαιξπηρικό έργο, το οποίο χρησιμοποιούν ως πεδίο για να εκφράσουν και να πραγματώσουν τις επιθυμίες τους. Το παιχνίδι θεατρικότητας με την πραγματικότητα είναι εμφανές και στα δύο έργα καθώς επίσης το πιραντελλικό «παιχνίδι των ρόλων» εκφράζεται τόσο στην τέχνη, όσο στη ζωή και στη φιλοσοφία. ε) Κοινά θέματα επίσης πέρα από τη φιλοσοφική και ρητορική διάθεση των συγγραφέων είναι και η έκφραση της ανθρώπινης, δραστηριότητας και των ορίων της, καθώς επίσης και η ανάγκη του ατόμου, που όμως εγκλωβίζεται από την αναγκαιότητα. Επίσης κοινό σημείο μπορεί να θεωρηθεί ο τραυματισμένος ψυχισμός των ηρώων, που στο μεν πιραντελλικό έργο ανάγεται στην οικογενειακή τους ζωή ή σε μία αμαρτία που τους βασανίζει από το παρελθόν, ενώ στο ελληνικό έργο ο τραυματισμένος ψυχισμός ανάγεται σε εσωτερικούς ψυχικούς παράγοντες, και το παρελθόν υπάρχει μόνο στην κοινωνική και ιστορική του διάσταση.

8 Αποτελέσματα Έρευνας Η γλωσσική ερμηνεία των βασικών αποσπασμάτων ανάμεσα στο έργο «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει» του Ν. Καζαντζάκη και το έργο «Ο Σταθμός» του Π. Μάτεσι έδειξε ότι στα συγκεκριμένα έργα υπάρχει συνάφεια ενώ, σε τυχαία δείγματα άλλων έργων των συγκεκριμένων Ελλήνων λογοτεχνών τα τροπικά ρήματα παρουσιάζονται σε πολύ μικρή συχνότητα, σχεδόν ανύπαρκτη, και η θεματική δεν έχει σχέση με αυτή του Pirandello. [Manola, 2000, σελ 121] Όπως προκύπτει από την υφολογική ανάλυση των έργων αυτών, συγκριτικά με κάποια έργα του Pirandello, αλλά και από την προσεκτική μελέτη και αντιπαράθεση των αντιπροσωπευτικών έργων αναφοράς, το Πέρασμα του Pirandello στην ελληνική θεατρική σκηνή, είναι εμφανές, στον τομέα του ύφους. Τα πορίσματα αυτά ενισχύονται και από την θεωρία του Jakopson που λέει ότι «οι γραμματικές εικόνες ενός λογοτεχνικού έργου είναι συνειδητά δημιουργήματα τού παραγωγού του, ο οποίος έχει σκοπό την ακριβέστερη διατύπωση και την αποτελεσματικότερη μετάδοση του μηνύματος». Έτσι καταλήγουμε στον συμπέρασμα ότι στα έργα που εξετάστηκαν, παρουσιάζεται έντονη ομοιότητα και επικοινωνία στους μηχανισμούς του ύφους. Η ερεύνα απέδειξε ότι, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων ελληνικών έργων του 20ο αιώνα, δεν είναι αποτέλεσμα τυχαίων αποκλίσεων κάποιων Ελλήνων δραματουργών, άλλα αντιπροσωπευτικό προϊόν παραδειγματικής εφαρμογής ενός θεατρικού λόγου επηρεασμένου από τον Ιταλό δραματουργό. Συμπεράσματα Με βάση την έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια διδακτορικής διατριβής διαπιστώνουμε ότι, υπάρχουν δύο επίπεδα επίδρασης του Pirandello στην ελληνική λογοτεχνία και θεατρική παραγωγή: α) το συλλογικό επίπεδο επίδρασης, που φαίνεται είτε με την απήχηση που είχαν οι μεταφράσεις των πιραντελλικών έργων είτε με τις θεατρικές παραστάσεις που ανεβαίνουν κατ επανάληψη, και πάντα έχουν επιτυχία και β) το ατομικό επίπεδο επίδρασης, που παρουσιάζεται στην πρωτογενή ελληνική δραματουργία και σε συγκεκριμένα θεατρικά κείμενα, στα οποία εντοπίστηκαν χαρακτηριστικά του ύφους και του περιεχομένου του L. Pirandello. Επομένως η υπόθεση κατά πόσο ο μεταφρασμένος Ιταλός δραματουργός αποτελεί ανανεωτικό στοιχείο της νεοελληνικής δραματουργίας αποδεικνύεται θετική.

9 Βιβλιογραφία 1. Arcaini, Ε. (1995) L analisi comparativa come ricerca dei meccanismi costitutivi di senso. Pagg nel libro La traduzione. Ed. Istituto Poligrafico e Zecca dello stato. 2. Γραμματάς, Θ. (1992) Κρητική ματιά. Σπουδή στο έργο του Νικούν Καζαντζάκη. Ed.F.lli Τολίδη, Atene. 3. Γκικόπουλος, Φ. (2000), "Letteratura - un percorso tra il reale e l immaginario", partecipazione alle due giornate di seminario per l Italiano in Grecia, Salonicco. 4. Καζαντζάκης, Ν. (1962) O Οθέλλος ξαναγυρίζει. Νέα Εστία.Tomo 848. Novembre. 5. Kασάπη, Ε. (2000) «Τεχνικές ανάγνωσης, ακρόασης και περιλήψεις κειμένων», Ed. Univercity Press Studio. 6. Lacan, J. (1999) Ο Λακάν με εικόνες, Trad. Γ, Σταυρακάκης, Ediz. Δίαυλος, Αθήνα 1999.Jakobson, R. (2002). Saggi di linguistica generale. Ed Feltrinelli, Roma, ( 7. Μανώλα, Μ. (2ΟΟΟ) "Η τύχη του L. Pirandello Ελλάδα. Tesi di Dottorato, Università Aristotele di Salonicco, Salonicco 8. Μάτεσις. Π. ( 1964 ) Βιοχημεία ο σταθμός. Ed. Δωδώνη. Atene. 9. Prieto, L. (1986). Μηνύματα και σήματα, Ed. Νεφέλη, Atene. 10. Pirandello. L. (1986) Έξι πρόσωπα ζητουν συγγραφεα Ed. Δωδώνη, Atene. 11. Pirandello. L. (1966) Ερρίκος ο Δ, Ed. Γκόνη. Atene. 12. Pirandello, L. (1966) Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα, Trad. Μυριβήλης, Atene. 13. Pirandello, L. (1997). Σκέψου Giacomino.στο 24 Διηγήματα, Trad. Μπερέτης,Γ. Ed. Ερμής, Atene. 14. Πολίτης, Λ. (1985) Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Ed. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Atene. 15. Σουλογιάννη, Β. (1997) " Ο δημιουργικός λόγος του Γ. Χειμωνά", Ed. Παρατηρητής, Atene Le style est l'homme même.1986 pagg ( ).