Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 2 Η ΣΚΗΝΗ (στ )

Transcript

1 Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 2 Η ΣΚΗΝΗ (στ ) άγγελος/αγγελιαφόρος: δευτερεύον ανώνυμο πρόσωπο που μεταφέρει στη σκηνή γεγονότα σημαντικά που έγιναν σε άλλο τόπο, εκτός σκηνής, ο <<ρεπόρτερ>>της τραγωδίας. Δεν αποκαλύπτει αμέσως την είδηση, ώστε να δημιουργείται αγωνία στους θεατές. Η εμφάνιση του Αγγελιαφόρου μας ξαφνιάζει! Δεν είναι όμως η πρώτη φορά στην <<Eλένη>> που ξαφνιαζόμαστε από τέτοια απροσδόκητα περιστατικά! Όταν η απελπισία έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της, τότε, την τελευταία στιγμή, εμφανίζεται ξαφνικά ένας σωτήρας τεχνική του απρόοπτου Πες τι σημαίνουν οι παρακάτω φράσεις: <<Όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος!>>... <<Kεραυνός εν αιθρία!>>

2 Ο μύθος ( η υπόθεση ή αλλιώς... το στόρι) Ένας ηλικιωμένος άνδρας, ένας από τους... του Μενέλαου, μπαίνει στη σκηνή τρέχοντας. Αναστατωμένος, αναζητούσε το Μενέλαο σε όλη τη χώρα, για να του ανακοινώσει κάτι το θαυμαστό και παράδοξο, κάτι που μετατρέπει σε μάταιους όλους τους κόπους τους στην... Η Ελένη, που τη φρουρούσαν στην ακτή, χάθηκε, πετώντας στον... Ανέβηκε στους ουρανούς, κοντά στον πατέρα της, αφού προηγουμένως μίλησε με οίκτο και συμπόνια για τους Τρώες και τους Έλληνες, για τη ματαιότητα του... πολέμου και για τον άδικο διασυρμό της Ελένης. Καθώς μιλά, ο γέροντας Αγγελιαφόρος βλέπει απέναντί του την...ταράζεται και αγριεύει. Φαντάζεται ότι μπροστά του βρίσκεται η... που πέταξε στους ουρανούς και, σε πλήρη σύγχυση, απειλεί ότι δεν θα της επιτρέψει πλέον να παίζει παιχνίδια σε βάρος τους. Για τον..., όμως, τα πάντα ξεκαθαρίζουν. Στο μυαλό του τώρα συνδυάζονται όλες οι πληροφορίες και, για πρώτη φορά, αντιλαμβάνεται την αλήθεια. Η αναγνώριση των δύο συζύγων ολοκληρώθηκε και αγκαλιασμένοι, εκφράζουν την ευτυχία που νιώθουν. Ο Μενέλαος ρωτά για όλα και η Ελένη του απαντά. Μιλούν για τα παιχνίδια των θεών, για το είδωλο και για τον... Μιλούν ακόμη για τα πένθη του σπιτιού τους, για τον πόλεμο και για την μέχρι τώρα δυστυχία τους. Ο Αγγελιαφόρος, ο οποίος τόση ώρα ακούει, ταράζεται. Γι αυτόν όλα αυτά είναι αφύσικα. Ένας μεγάλος πόλεμος έγινε με αιτία έναν ίσκιο. Αλλά, μονολογεί, τα έργα των... είναι δυσκολονόητα και η... των ανθρώπων ευμετάβλητη. Παρόλα αυτά, χαίρεται με την ευτυχία του αφέντη του. Είναι πιστός υπηρέτης του Μενέλαου και χρόνια τώρα, βρίσκεται κοντά του, σε χαρές και σε λύπες. Στο σημείο αυτό, ο Μενέλαος διώχνει τον υπηρέτη του. Τον στέλνει στη ακτή με μήνυμα προς τους συντρόφους του να είναι έτοιμοι για μελλοντικούς αγώνες. Η σκέψη του Αγγελιαφόρου, όμως, εξακολουθεί να τριγυρνά στο μάταιο πόλεμο της...βέβαια, οι θελήσεις των θεών είναι ανεξέλεγκτες, αλλά, μονολογεί, πού ήταν και τι έκαναν εκείνοι που διάβαζαν τα θεϊκά σημάδια και που μπορούσαν να σταματήσουν την καταστροφή; Και ο

3 Αγγελιαφόρος φεύγει από τη σκηνή, αμφισβητώντας τις προφητείες και καταγγέλλοντας τους... Ποια είδηση μεταφέρει ο Αγγελιαφόρος; Ποιες πληροφορίες δίνει το είδωλο πριν την εξαφάνισή του; Πώς αντιμετωπίζει ο Αγγελιαφόρος την πραγματική Ελένη; <<εχάθηκε η γυναίκα σου πετώντας μες στον αιθέρα>> <<ανάληψη>> Ελένης H λέξη <<ανάληψη>> προέρχεται από τη χριστιανική ορολογία. Είναι η άνοδος στον ουρανό κάποιων ιερών προσώπων. Τα πρόσωπα αυτά δεν θάφτηκαν. Εξαφανίστηκαν από τη γη και ανέβηκαν στον ουρανό. Άλλες γνωστές αναλήψεις:... Και λίγο γλώσσα... Τι σχήμα λόγου έχουμε στον στίχο ;... Ο Μενέλαος ύστερα από όσα ακούει από τον Αγγελιαφόρο αναγνωρίζει την Ελένη. Πρόκειται για την... αναγνώριση. Το ήξερες αυτό; Στις τραγωδίες την αναγνώριση δύο αγαπημένων προσώπων ακολουθούν: α) εκδήλωση των συναισθημάτων αυτών που σμίγουν με αναφορά στο ρόλο της τύχης β) αναφορά στο παρελθόν γ) αναφορά στο μέλλον

4 Ας δούμε πιο συγκεκριμένα την αναφορά στο παρελθόν: Ποια είναι η στάση καθενός από τους δύο ήρωες απέναντι στο παρελθόν; Ελένη: Μενέλαος: Ο Χορός παρεμβαίνει με ένα δίστιχο: <<Αν όλα παν καλά από δω και πέρα, οι συμφορές σας οι παλιές θα σβήσουν>> Το δίστιχο του Χορού επαναφέρει τους ήρωές μας στην πραγματικότητα και στους κινδύνους που αποδώ και πέρα θα αντιμετωπίσουν. Τι προοικονομείται εδώ;... Ο γέροντας παραμένει στη σκηνή και μετά την αναγγελία για την ανάληψη του ειδώλου. Παύει έτσι να είναι μόνο αγγελιαφόρος και ξαναγίνεται άνθρωπος του σπιτιού. Ποιες εντολές δίνει ο Μενέλαος στον Αγγελιαφόρο; <<ας προσμένουν έτοιμοι στο γυαλό για τους αγώνες που χω να κάνω ακόμη, αν θα μπορέσω, καθώς ελπίζω, ετούτην απ τη χώρα ν αρπάξω ας αγρυπνούν κι όλοι ενωμένοι, σε μια σμίγοντας τύχη, απ τους βαρβάρους

5 κάποιο να βρούμε τρόπο να σωθούμε>>: Ποια τεχνική αναγνωρίζεις εδώ;... Το ήξερες αυτό; <<Με τη φωτιά και τα πουλιά μαντείες>>: Εδώ γίνεται αναφορά σε δύο τρόπους της μαντικής τέχνης: α) στις φλόγες του βωμού όπου έκαναν θυσίες β) στις κραυγές και στις κινήσεις των πουλιών οιωνοί πρβλ. τις φράσεις <<καλός/κακός οιωνός>> που λέμε σήμερα. Τι εννοούμε; Θυμήσου: Κάλχας: Περίφημος μάντης των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της τρωικής εκστρατείας. Τι είχε προφητέψει στους Έλληνες; <<θα πεις, δεν το θελε ο θεός>>: Το να αποδίδει κανείς στον συνομιλητή του μια πιθανή ερώτηση ή αντίρρηση είναι ένα ρητορικό σχήμα που λέγεται <<προαπάντησις>>

6 Το ήθος (τι χαρακτήρας είσαι, τέλος πάντων!) Ήθος Αγγελιαφόρου Ο γέροντας υπηρέτης δεν είναι τυπικός αγγελιαφόρος. Συμμετέχει ενεργά στην πλοκή, είναι οικείο πρόσωπο, συμπάσχει στη χαρά και στη λύπη του αφεντικού του, είναι αφοσιωμένος, θέλει να προστατέψει τον Μενέλαο, μιλάει με προκλητική αναίδεια στην Ελένη. Η σκέψη του είναι εύστοχη. Διατυπώνει ελεύθερα τις απόψεις του παρά το γεγονός ότι είναι υπηρέτης. Γράψε πώς νιώθει ο Αγγελιαφόρος και γιατί; ( λέξεις-κλειδιά: προβληματισμένος, ανήσυχος, μπερδεμένος, ανακουφισμένος, θυμωμένος, έκπληκτος, χαρούμενος, αγανακτισμένος) Γράψε πώς νιώθει η Ελένη και γιατί; ( λέξεις-κλειδιά: χαρούμενη, ανακουφισμένη, ευτυχισμένη)

7 <<Αναγαλλιάζω, πέτομαι κι αφήνω λεύτερα τα μαλλιά>>: Τι δείχνει αυτή η κίνηση της Ελένης; Γράψε πώς νιώθει ο Μενέλαος και γιατί; ( λέξεις-κλειδιά: χαρούμενος, περίεργος, αποφασιστικός) Ποιο είναι το νέο στοιχείο της προσωπικότητάς του στη σκηνή αυτή;

8 Εσύ πώς νιώθεις και γιατί;... Η αναγνώριση ολοκληρώνεται και το αντρόγυνο από το στίχο 690 έως το στίχο 772 τραγουδάει ένα αμοιβαίο για να εκφράσει την ευτυχία του αλλά και τον πόνο του γαι όσα μάταια υπέφερε. Ποιος νομίζεις ότι είναι πιο συγκινημένος και ποιος πιο συγκρατημένος; αμοιβαία = τραγούδια που τραγουδούν εναλλάξ τα πρόσωπα επί σκηνής. Ποια νεότερα μουσικά θεατρικά είδη θα μπορούσε να μας φέρει στο νου αυτό το τραγούδι; Διάνοια (κάποιες σκέψεις...) <<που κάποτε οι Διόσκουροι...μακαρίσαν>> (στ ) <<Θυμάμαι το γάμο σου...χαιρετούσες>> (στ ): Στους στίχους αυτούς γίνεται αναφορά στα έθιμα του γάμου στην αρχαιότητα. Η τελετή του γάμου περιλάμβανε τρία στάδια: την εγγύησιν (αρραβώνας στο σπίτι του πατέρα της νύφης), την πομπήν (οδηγούσαν τη νύφη στο σπίτι του γαμπρού πάνω σε άμαξα, ενώ οι συνοδοί συγγενείς συνήθως τραγουδούσαν το τραγούδι του γάμου, τον υμέναιον) και το τέλος (τελετές στο σπίτι του γαμπρού). Βρες κοινά στοιχεία με τα έθιμα του γάμου σήμερα:

9 Γράψε τα έθιμα του γάμου στην χώρα/πόλη/χωριό σου. Μπορείς να ζητήσεις εδώ τη βοήθεια κάποιου μεγαλύτερου που τα γνωρίζει αυτά καλύτερα: Το ήξερες αυτό; Στην Αθήνα οι γάμοι γίνονταν συνήθως χειμώνα, όταν ήταν πανσέληνος, το μήνα Γαμηλιώνα (Ιανουάριο), που ήταν αφιερωμένος στην Ήρα, θεά που προστάτευε το γάμο. Οι τελετές κρατούσαν τρεις μέρες, την πρώτη μέρα γίνονταν προσφορές στους θεούς από τον πατέρα της νύφης. Η ίδια η νύφη πρόσφερε στην Άρτεμη τα παιδικά της παιχνίδια και έτσι εκδηλωνόταν συμβολικά η αποκοπή της από την προηγούμενη ζωή της. Οι μελλόνυμφοι λούζονταν με νερό από μια ιερή πηγή ή ποτάμι. Τη δεύτερη μέρα ο πατέρας της νύφης παρέθετε γαμήλιο γεύμα και στη συνέχεια οδηγούσαν τη νύφη, πάνω σε άμαξα, στο νέο της σπίτι. Την τρίτη ημέρα η νύφη δεχόταν στο σπίτι τα γαμήλια δώρα. Οι ήρωες περνούν από την άγνοια στη γνώση, από το φαίνεσθαι στο είναι. Βάγιες, τρεχάτ', ανοίξατε, αυτός είν' ο καλός μου! ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ

10 Δημοτικό τραγούδι, Ο γυρισμός του ξενιτεμένου Ίων Kρέουσα Xορός, Eυριπίδης Ίων, (X. Λούλης Λ. Kονιόρδου, Eθνικό Θέατρο, 2003, σκην. Λ. Kονιόρδου) Mενέλαος Eλένη (Λ. Bογιατζής K. Kαραμπέτη, Θέατρο του Nότου,1996, σκην. Γ. Xουβαρδάς) Γνωρίζει τον η Aρετή, καλά τόνε θυμάται, μα δεν κατέχει ξυπνητή αν είναι ή αν κοιμάται. Ξαναλιγώνεται η φτωχή απ' τη χαρά την τόση κ' έκλινε μια και δυο φορές χάμαι στη γη να δώσει. B. Kορνάρος, Ερωτόκριτος, E, στ (Aπό το B. Kορνάρος, Eρωτόκριτος, Eρμής) <<Τότε ποια μοίρα, ποιος θεός σε πήρε;>> (στ. 739): Ο Μενέλαος απαλλάσσει από την ενοχή την Ελένη και μεταθέτει την ευθύνη για ό,τι έγινε στους θεούς και στη μοίρα. Η δράση των θεών στον κόσμο του Ευριπίδη Διασφαλίζουν το δίκαιο ή ενεργούν απρόβλεπτα κινούμενοι από προσωπικά τους πάθη;... Δώσε παραδείγματα:... <<Ω! Πάρη, που μου ρήμαξες το σπίτι>> (στ.764): Ο Μενέλαος αποκαθιστά την τιμή της Ελένης και μεταθέτει την ευθύνη για τις συμφορές στον Πάρη.

11 ΜΕΝ.:Δεν είναι αυτή, οι θεοί μας ξεγελάσαν κρατούσαμε μια ολέθρια νεφέλη. ΑΓΓ.: Τι λες; Τόσος μόχθος κι αγώνας για έναν ίσκιο; (στ ): Πρόκειται για την κεντρική ειρωνεία όλου του έργου. Τρωαδίτες και Έλληνες πολέμησαν και χάθηκαν στην Τροία για ένα είδωλο, εξαπατημένοι. Από τους στίχους αυτούς εμπνεύστηκε ένας μεγάλος σύγχρονος ποιητής μας, ο Γιώργος Σεφέρης. «ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΥΚΑΜΙΣΟ ΑΔΕΙΑΝΟ» Kαι στην Tροία; Tίποτε στην Tροία ένα είδωλο. Έτσι το θέλαν οι θεοί. Kι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σαν να ήταν πλάσμα ατόφιο κι εμείς σφαζόμασταν για την Eλένη δέκα χρόνια. Mεγάλος πόνος είχε πέσει στην Eλλάδα. Tόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι. Kι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Eλένη. Γ. Σεφέρης, «Eλένη» (απόσπασμα) (Aπό το Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος)

12 Αντιπολεμικό μήνυμα ματαιότητα πολέμων Μήπως και σήμερα όλοι όσοι πολέμησαν αισθάνονται εξαπατημένοι; Μην ξεχνάς ότι και σήμερα θύματα πολέμων είναι κυρίως οι απλοί άνθρωποι, όπως ο αγγελιαφόρος. <<Έχει ο καιρός γυρίσματα>>: Στη σκηνή αυτή υπάρχουν πολλές αναφορές στις μεταβολές της ανθρώπινης τύχης. Βρες τους αντίστοιχους στίχους: <<Όποιος δε νιώθει σέβας...λογιάζουν>> (στ ): Ποιους άλλους πιστούς υπηρέτες γνωρίζεις; Μαθαίνω για τους δούλους στην αρχαία Ελλάδα Οι άνθρωποι πριν γίνουν δούλοι ζούσαν τις ζωές τους όπως ήθελαν εκείνοι, αφού όμως γίνουν δούλοι ήταν υπό την κατοχή κάποιου άλλου ανθρώπου. Δεν μπορούσε όμως ένας δούλος να αποκτήσει έναν άλλο. Δεν είχαν απολύτως κανένα δικαίωμα και έπρεπε να δουλεύουν όλη τους την ζωή μόνο για να πλουτίζουν οι ιδιοκτήτες τους (ανάλογα με την δουλειά φυσικά). Μπορούσαν να αλλάξουν ιδιοκτήτη, όχι με την θέλησή τους όμως, μόνο να πουληθούν και να αγοραστούν. Πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν ότι το να δουλεύει κανείς είναι φυσιολογικό. Υπήρχαν βέβαια και διαφωνίες αλλά κανείς δεν είχε αντιδράσει. Οι δούλοι προέρχονταν, το μεγαλύτερο ποσοστό τουλάχιστον, από πολέμους. Όποια πόλη νικούσε θα έπαιρνε ως δούλους τους αιχμαλώτους οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι άντρες, γυναίκες ακόμα και παιδιά Υπάρχουν πηγές που ισχυρίζονται ότι οι δούλοι προέρχονταν από τις παρακάτω περιοχές: από την Θράκη, την Φρυγία, την Συρία, την Αρμενία και γενικά από πόλεις με τις οποίες η Αθήνα είχε εμπορικές σχέσεις. Οι δούλοι μπορούσαν να αγοραστούν από δουλοπάζαρα. Η τιμή της πώλησης των δούλων ήταν διαφορετική, αφού επηρεαζόταν από την ηλικία,το φύλο, την καταγωγή και τις σωματικές ή τις πνευματικές ικανότητες του κάθε δούλου. Οι δούλοι, τότε, μπορούσαν να ανταλλαχτούν με χρήματα και με αλάτι, αυτοί που ανταλλάσσονταν με χρήματα ονομάζονταν «αργυρώνητοι» ενώ αυτοί που ανταλλάσσονταν με αλάτι ονομάζονταν «αλώνητοι». Τα παιδιά που ήταν μορφωμένα

13 ανταλλάσσονταν για εβδομήντα δραχμές, ενώ τα αμόρφωτα για πενήντα. Σε αντίθεση με τους άνδρες τα παιδιά ήταν «φθηνά» εκατόν-τριάντα με εκατόν-πενήντα δραχμές, αφού οι άντρες κόστιζαν διακόσιες δραχμές. Οι κάτοχοι των δούλων που τους είχαν αποκτήσει από τον πόλεμο είχαν το δικαίωμα να τους πουλήσουν ή ακόμα και να τους κρατήσουν. Επίσης ένας ιδιοκτήτης δούλου μπορούσε να έχει στην κατοχή του περισσότερους από έναν δούλους, όπως για παράδειγμα ο Λυσίας και ο αδερφός του που είχαν στην κατοχή τους εκατόν είκοσι δούλους αφού είχαν μια βιοτεχνία στην οποία κατασκεύαζαν ασπίδες. Στην Αρχαία Αθήνα οι δούλοι αποτελούσαν την κατώτερη τάξη και δεν είχαν κανένα δικαίωμα. Ο κάτοχος ενός δούλου είχε το δικαίωμα να τον βασανίσει και να τον κακομεταχειρίζεται. Σχετικά με όλους τους πολίτες που κατοικούσαν στην Αθήνα είτε αυτοί ήταν Αθηναίοι πολίτες ή μέτοικοι ή ακόμα και δούλοι η εμφάνισή τους δεν διέφερε ιδιαίτερα. Οι μισθοφορούντες δούλοι ή αλλιώς χωρίς οικούντες μπορούσαν εφόσον μάζευαν ένα αρκετά ικανοποιητικό ποσό να αποκτήσουν την ελευθερία τους και να γίνουν όπως ήταν πριν γίνουν δούλοι, δηλαδή με τα δικαιώματά τους και φυσικά τις υποχρεώσεις τους. Αυτός δεν ήταν ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουν οι δούλοι κάποια παραπάνω δικαιώματα. Άλλος ένας τρόπος είναι όταν μία δούλα κέρδιζε τον σεβασμό λόγω της συμπεριφοράς της αλλά και της εργατικότητάς της και έπαιρνε τον τίτλο «γριά-οικονόμος» και με αυτόν τον τίτλο απαλλασσόταν από κάποιες αρμοδιότητες που τις είχαν δοθεί οι οποίες αρμοδιότητες μοιράζονταν σε άλλες δούλες και δούλους. Βέβαια σύμφωνα με τον Ξενοφώντα όποιες δούλες ήταν καλές στις δουλειές τους φρόντιζαν για τον καλλωπισμό της ιδιοκτήτριάς τους και έτσι κέρδιζαν περισσότερο σεβασμό και καλύτερη μεταχείριση φυσικά. Ένας άλλος «νόμος» ήταν ότι από τα χρήματα που κέρδιζαν έπρεπε να παραχωρήσουν ένα μέρος του ποσού στους ιδιοκτήτες τους. Αυτή η γενική ελευθερία συνέφερε και τους υπόλοιπους Αθηναίους, γιατί κέρδιζαν περισσότερο χρήματα τα οποία πήγαιναν στο κράτος. Οι μισθοφορούντες δούλοι ή χωρίς οικούντες είναι μία από τις τρεις κατηγορίες δούλων. Οι άλλες δύο είναι οι εξής: οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί. Πιο αναλυτικά: οι δημόσιοι δούλοι ήταν αυτοί που ανήκαν στο κράτος και δούλευαν ως γραφείς και κλητήρες σε κρατικές υπηρεσίες, ως εργάτες σε δημόσια οικοδομικά έργα όπως επίσης και στο νομισματοκοπείο και επίσης δούλευαν ως αστυνόμοι, οδοκαθαριστές, ακόμα και σε ναυπηγία. Αρκετές είναι οι φορές που αμείβονταν για κάποια εργασία τους. Αρκετά παράξενο φαντάζει το γεγονός ότι τριακόσιοι τοξότες ονομαζόμενοι «Σκύθες» ήταν δημόσιοι δούλοι οι οποίοι είχαν σαν κύρια αρμοδιότητα την απομάκρυνση τον ανθρώπων που δεν ήθελαν να συμμετέχουν στην εκκλησία του Δήμου. Αυτό το κατάφερναν τραβώντας τους με ένα σκοινί, το οποίο είχε κόκκινο χρώμα, από την μία άκρη της αγοράς στην άλλη. Στην τρίτη κατηγορία βρίσκονται οι ιδιωτικοί δούλοι. Οι ιδιωτικοί δούλοι είναι οι απλοί δούλοι που ξέρουμε, αυτοί δηλαδή που μπορούσαν να εργαστούν για τον κάθε πολίτη και να πραγματοποιήσουν δουλειές στην περιουσία του καθενός. Δηλαδή εκτός από την δουλειά στο σπίτι έκαναν και δουλειές π.χ. σε χωράφια, σε εργαστήρια, σε λατομεία, στα ορυχεία του Λαυρίου κ.α. Ο αριθμός των θανάτων των δούλων ήταν αρκετά μεγάλος επειδή αναγκάζονταν να δουλεύουν κάτω από άθλιες συνθήκες. Τέλος μερικοί ιδιωτικοί δούλοι μπορούσαν να μένουν και να εργάζονται μακριά από τον ιδιοκτήτη τους. Αυτό γινόταν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, θα έπρεπε δηλαδή ο δούλος να εμπνέει εμπιστοσύνη σε αυτόν που τον έχει, με λίγα λόγια στο αφεντικό του. Οι ζωές των δούλων ήταν πιο ευχάριστες ή πιο δυσάρεστες, αντίστοιχα, ανάλογα με το τι δουλειά έκαναν, για παράδειγμα οι δούλοι που δούλευαν στα ορυχεία μπορούσαν να πεθάνουν λόγω της εξαθλίωσης στην οποία ζούσαν, παρόμοια ήταν και η ζωή στα χωράφια αφού ούτε κι εκεί δεν υπήρχε σεβασμός για τόσο εργατικά άτομα. Αντιθέτως ο γραφέας, ο νοσοκόμος και ο τεχνίτης είχαν αρκετή ελευθερία ή τουλάχιστον τους φέρονταν καλύτερα. Όταν κάποιος δούλος ήταν πολύ κουρασμένος και δεν του άρεσε γενικά η μεταχείρισή του από το αφεντικό του, τότε πήγαινε στο Θησείο ή ακόμα και στον βωμό των Ευμενίδων για να ζητήσει να απαλλαγεί από τον ιδιοκτήτη του και να πουληθεί σε άλλον.

14 Πολύ σπάνια στρατολογούσαν δούλους όπως έγινε στην μάχη του Μαραθώνα και στην ναυμαχία της Σαλαμίνας Ο πληθυσμός τους, εκείνη την εποχή, άγγιζε τους εκατό χιλιάδες αν και υποστηρίζεται ότι υπήρξαν πολλοί περισσότεροι! Περίεργο φαίνεται ότι παρόλο που ο δούλος ήταν ένας ζωντανός οργανισμός, δεν καταγραφόταν στα μητρώα αλλά στους περιουσιακούς καταλόγους. Αυτό μείωνε την αξία του. Βέβαια δεν ήταν το μόνο που μείωνε τις αξίες τους. Σε διάφορες κωμωδίες γελοιοποιούνταν οι δούλοι που φοβόντουσαν τους βασανισμούς από τα αφεντικά τους. <<λεύτερος αν δεν είμαι, λεύτερη έχω ψυχή>> (στ ): Τα λόγια του Αγγελιαφόρου εδώ μας θυμίζουν ένα από τα κορυφαία έργα του εθνικού μας ποιητή, Διονύσιου Σολωμού, και της νεοελληνικής ποίησης γενικότερα. Θέμα του είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου ( ) ως την απεγνωσμένη έξοδο, την παραμονή των Βαΐων. Ο ποιητής ξεκινώντας από το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός οδηγείται στον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία. <<μα βλέπω κούφια τη μαντική..μπάσει>> (στ ): Ο Αγγελιαφόρος ασκεί έντονη κριτική στους μάντεις. Αγγίζουν το σύγχρονο θεατή τα λόγια του;

15 Kαραβάτζιο, H Xειρομάντισσα MΑΝΤΙΚΗ O φόβος και η άγνοια, που οδήγησαν εύκολα τον άνθρωπο στη δεισιδαιμονία και την «πρόληψη» (για την αποφυγή του κακού), ήταν φυσικό να τον οδηγήσουν σε μια διαρκή αγωνία για τα όσα του έμελλαν να συμβούν, και να του γεννήσουν την τάση της μαντικής. Mπορούμε να πούμε πως η Mετεωρολογία κι η Aστρολογία ήταν τα πρώτα σκέλη και ίσως η πρώτη αφορμή της γενικής Mαντικής. Aπό τα προγνωστικά του καιρού διακινδυνεύει κανείς τη μαντεία και τις φανταστικές ερμηνείες. Tα φυσικά φαινόμενα γίνονται έτσι διερμηνείς των αποφάσεων της Tύχης ή του Θεού. Aκολουθούν σε πιο εξελιγμένη μορφή όνειρα, οπτασίες, καντηλομαντεία, πυρομαντεία, καφεμαντεία, χειρομαντεία, ο καφές που χύνεται, τα κουφέτα κάτω από το μαξιλάρι. Δ. Λουκάτος (Aπό το Δ. Λουκάτος, Eισαγωγή στην ελληνική λαογραφία,m.i.e.t.) (Διασκευή) Τι πρέπει να εμπιστευόμαστε σύμφωνα με τον Αγγελιαφόρο; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να κατευθύνουμε τη ζωή μας; Διάβασε ένα σχετικό άρθρο στο protagon.gr : Σταμάτα τα ζώδια για χάρη των παιδιών σου Τα ζώδια είναι η μεγαλύτερη ήττα του ορθολογισμού στην κοινωνία μας. Ενώ τα έχει απορρίψει κατηγορηματικά η επιστήμη, συνεχίζουν να έχουν απήχηση στον κόσμο. Με ρωτάνε, λοιπόν, συχνά φίλοι και άγνωστοι γιατί επιμένω τόσο πολύ στο θέμα της αστρολογίας και από όλες τις ανοησίες γύρω μας γιατί τα βάζω τόσο συχνά με τα ζώδια. Δεν είναι λίγοι αυτοί που μου έχουν πει ότι είναι κάτι άκακο για να περνά ευχάριστα η ώρα και χρήσιμο για σπάσιμο πάγου σε παρέες. Ναι, σίγουρα εγώ που θέλω μια κοινωνία με περισσότερη επιστήμη και

16 λιγότερους τσαρλατάνους έχω και άλλα πολλά μέτωπα. Όμως ρίχνω βάρος στο θέμα της αστρολογίας διότι το θεωρώ το σημαντικότερο μέτωπο και μια καθόλου αθώα ενασχόληση. Τα ζώδια κατά τη γνώμη μου είναι η μεγαλύτερη ήττα του ορθολογισμού στην κοινωνία μας. Όσο και να ψάξεις δεν θα βρεις τίποτε άλλο που να έχει απορρίψει κατηγορηματικά η επιστήμη αλλά να συνεχίζει να έχει τόσο μεγάλη παρουσία και απήχηση στον κόσμο. Δύσκολα βρίσκεις περιοδικό ή εφημερίδα που να μην έχει στήλη ζωδίων. Δεν υπάρχει κανάλι που να μη φιλοξενεί τουλάχιστον μια εκπομπή αστρολογικού περιεχομένου (έστω σαν ένθετη σε άλλες εκπομπές). Στη Γαλλία που έζησα για δύο χρόνια, η τηλεόρασή μου έπιανε 30 κανάλια, αλλά δεν πέτυχα ούτε μια φορά ζώδια. Κάποια στιγμή έστειλα στο ΕΣΡ για να ρωτήσω γιατί επιτρέπει αυτή την επαγγελματική μπουρδολογία εξαπάτησης. Έκαναν ότι δεν καταλαβαίνουν αφού μου απάντησαν ρωτώντας με σε ποια εκπομπή αναφέρομαι. Δεν μπορούμε να ζητάμε ορθολογισμό και μια παιδεία που καλλιεργεί την κριτική σκέψη στα παιδιά μας όταν επιτρέπουμε στο κάθε μέσο να τα βομβαρδίζει με αυθαιρεσίες που πάνε κόντρα στην κριτική σκέψη και τον ορθολογισμό. Δεν μπορείς να λες στο παιδί σου μάθε να σκέφτεσαι και να αναρωτιέσαι αν αυτό που σου λένε έχει βάση και στοιχεία και μετά να ακούει από παντού ανοησίες ζωδίων. Αυτό που ίσως ονομάζεις αθώα ενασχόληση και πλακίτσα εκπαιδεύει σιγά-σιγά τον εγκέφαλο να δέχεται χωρίς να φιλτράρει να υιοθετεί αντι-επιστημονικούς ισχυρισμούς να αναπαράγει χωρίς να σκέφτεται να δημιουργεί προκαταλήψεις για τους άλλους. Όσο υπάρχει (και βοηθάς και εσύ σε αυτό) μια στρατιά αστρολόγων στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, τόσο θα κυκλοφορεί η κάθε ανοησία ελεύθερη. Τον δρόμο τον ανοίγουν οι αστρολόγοι και μετά κάνουν περίπατο οι τσαρλατάνοι των θαυματουργών μαντζουνιών και της πολιτικής. Σπύρος Κιτσινέλης 30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 Ο Ευριπίδης έχει χαρακτηριστεί ως <<από σκηνής φιλόσοφος>>. Συμφωνείς με αυτόν τον χαρακτηρισμό; Η όψη (κύριε σκηνοθέτα, τα σκηνικά παρακαλώ!) Ας << δούμε>>: -Από ποια πάροδο μπαίνει ο Αγγελιαφόρος και γιατί;... -Με ποιον τρόπο μπαίνει και γιατί; -Τι φοράει;

17 ... Οι δύο σύζυγοι αναγνωρίζονται και αγκαλιασμένοι τραγουδούν: -Ας φανταστούμε την κίνησή τους:... Η προσοχή όλων μας είναι στραμμένη στον Μενέλαο και στην Ελένη. Μην ξεχνάμε όμως ότι οι δύο ήρωες δεν είναι μόνοι. - Ποια άλλα πρόσωπα βρίσκονται στη σκηνή; -Πώς φαντάζεσαι τη σκηνική τους παρουσία τη στιγμή της αναγνώρισης; Η αναγνώριση ανάμεσα στους δύο συζύγους έχει ολοκληρωθεί. Όμως ο Αγγελιαφόρος δείχνει να μην έχει καταλάβει τι συνέβη. Ο σκηνοθέτης μιας σύγχρονης παράστασης της Ελένης προβληματίζεται για το <<στήσιμο>> της σκηνής του Αγγελιαφόρου. Ποιες προτάσεις θα του έκανες για την κίνηση του Αγγελιαφόρου στο χώρο και γενικότερα για τον τρόπο με τον οποίο θα υποδυθεί το ρόλο του;

18 (Σκέψου την ηλικία, την κοινωνική του θέση και τη συναισθηματική του κατάσταση!)... Ποιον ηθοποιό θα διάλεγες αν ήσουν σκηνοθέτης για το ρόλο του Αγγελιαφόρου; Το ήξερες αυτό; ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ

19 Οι Διόσκουροι (> Διός+Κούροι), ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, ήταν παιδιά (δίδυμα) του Δία και της Λήδας και αδέρφια της ωραίας Ελένης. Ήταν θεοί του φωτός και προσωποποιούσαν για τους Έλληνες την εντιμότητα, τη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή. Ήταν προστάτες των καραβιών και των ναυτικών. Οι Έλληνες τους λάτρευαν και τους τιμούσαν σαν θεούς, ενώ συχνά ζητούσαν από αυτούς συμπαράσταση και βοήθεια στις δύσκολες ώρες. Ήταν οι προστάτες και σωτήρες των θνητών. Η γέννηση και η λατρεία τους Σύμφωνα με το μύθο, η Λήδα, από την ένωσή της με τον Δία, γέννησε δυο αβγά. Από το πρώτο γεννήθηκε η Ελένη, ενώ από το δεύτερο δύο δίδυμα αγόρια, οι Διόσκουροι, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης. Οι Σπαρτιάτες τους είχαν σε ιδιαίτερη θέση όσον αφορά τη λατρεία. Επίσης, όταν βαδίζανε να συναντήσουν τον εχθρό τραγουδούσαν έναν παιάνα προς τιμή των Διοσκούρων. Η αφοσίωση Τα δύο αδέλφια έτρεφαν μεγάλη αγάπη ο ένας για τον άλλον. Ο Κάστωρ σε μία σύγκρουση έχασε τη ζωή του και τότε ο Δίας πρόσφερε στον Πολυδεύκη την αθανασία. Έτσι λοιπόν, όταν αυτός δέχθηκε, ζήτησε από το Δία να μοιραστεί αυτήν την αθανασία με τον αδελφό του. Δεχόμενος ο Δίας όρισε τότε τη μία ημέρα ο ένας να είναι στον Κάτω Κόσμο του Άδη και ο άλλος στον Όλυμπο και την άλλη αντίστροφα.

20