ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΦΑΒΑΤΑ ΙΩΑΝΝΑ

Transcript

1 Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Σ Α Γ Υ Μ Ν Α Σ Ι Ο Υ Ι Α Θ Ε Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Μ Υ Θ Ι Κ Α Π Ρ Ο Σ Ω Π Α : Τ Ο Τ Α Ξ Ι Ι Τ Ο Υ Σ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΦΑΒΑΤΑ ΙΩΑΝΝΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΟΡΩΝΗΣ

2 ιαθεµατική εργασία στη Λογοτεχνία της Α Γυµνασίου Θέµα : Μυθικά πρόσωπα : το ταξίδι τους στην ελληνική και παγκόσµια λογοτεχνία. Τάξη : Α1 ιάρκεια : 3 ώρες Στόχοι : Να αναζητήσουν και να γνωρίσουν οι µαθητές τους άθλους ηρώων της µυθολογίας. Να αναγνωρίσουν το µοτίβο των δοκιµασιών που περνά ο ήρωας µέχρι την τελική του δικαίωση. Να διαπιστώσουν πως οι µύθοι αποτελούν πηγή έµπνευσης για την αρχαία και σύγχρονη λογοτεχνία. Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού λόγου. Να αναπτύξουν συνεργατικό και οµαδικό πνεύµα. Εµπλεκώµενα αντικείµενα : Μυθολογία Λογοτεχνία (ποίηση πεζογραφία) Γλώσσα Θέατρο (δραµατοποίηση µιας δοκιµασίας στην τάξη) Οµάδα 1 Γεωργαράκη Ιωάννα, Γαϊτάνης Νίκος, Αγγελόπουλος Φώτης, Κουτσουµπός Θανάσης, Λαγουδάκος Κυριάκος Ηρακλής Οµάδα 2 Καπινιάρη Βιολέτα, Καπινιάρης Σεραφείµ, Βαρβεράκης ηµήτρης, Καυκά Ευγενία Θησέας Οµάδα 3 Βασιλογιαννακόπουλος Παναγιώτης, Βασιλόπουλος Γιώργος, Κοττόρι Ντοριάνα, Κυριόπουλος Τάσος Ιάσονας Οµάδα 4 Ζαχαροπούλου Βασιλική, Κριζέα Μαρία, ιαµαντάκη Μυρτώ Καπινιάρη Πελαγία Οδυσσέας Οµάδα 5 Κωστολιάς Ζαχαρίας, Αρβανίτη Ιωάννα, Κωνσταντοπούλου ώρα, Βασιλόπουλος Θεόδωρος Οιδίποδας

3 Οµάδα 1 - Ηρακλής Ο Ηρακλής, δηλαδή αυτός που θα αποκτήσει κλέος (=δόξα) εξαιτίας της Ήρας, ήταν γιος του ία και της Αλκµήνης. Η Ήρα δεν τον ήθελε γιατί δεν ήταν δικό της παιδί και γι αυτό τον κατεδίωξε σ όλη του τη ζωή. Μάλιστα, µόλις γεννήθηκε του έστειλε στην κούνια του δυο πελώρια φίδια, αλλά ο Ηρακλής τα έπνιξε, δείχνοντας από τότε τη µεγάλη του δύναµη. Όµως, πριν γεννηθεί, η Ήρα έπεισε την κόρη της Ειλείθυια, που ήταν θεά των τοκετών, να καθυστερήσει τη γέννηση του Ηρακλή µέχρι να γεννηθεί ο ξάδερφός του Ευρυσθέας, στον οποίο ο Ηρακλής ήταν υποταχτικός. Το θάρρος του Ηρακλή εκδηλώθηκε από την εποχή πού ήταν βρέφος. Η Ήρα έστειλε τότε στην κούνια του δύο πελώρια φίδια, για να τον πνίξουν. Ο Ηρακλής όµως τα σκότωσε πνίγοντας τα ο ίδιος µε την υπερφυσική του δύναµη. Το γεγονός εκείνο έκαµε τόση εντύπωση στη θεά, ώστε του πρόσφερε το γάλα της, για να γίνει αθάνατος. Καθώς µάλιστα έσκυβε για να τον θηλάσει, λίγες σταγόνες από το γάλα της τινάχθηκαν στον αιθέρα και σχηµάτισαν τον Γαλαξία. Ο Ηρακλής µορφώθηκε από τον φηµισµένο δάσκαλο της εποχής, τον Κένταυρο Χείρωνα. Αυτός του ενέπνευσε την αγάπη για τα µεγάλα έργα, που θα εξυπηρετούσαν τον Άνθρωπο. Τοξοβολία του δίδαξε ο Εύρυτος, µουσική ο Λίνος και την πολεµική τέχνη ο Κάστωρ. Παιδί ακόµη, σκότωσε το λιοντάρι του Κιθαιρώνα και φόρεσε για µοναδικό του ένδυµα τη λεοντή του, ενώ το κεφάλι του λιονταριού το χρησιµοποιούσε για κράνος του. Όταν µεγάλωσε ο Ηρακλής πήγε στις Μυκήνες. Εκεί ο Ευρυσθέας θέλοντας να τον εκθέσει σε µεγάλους κινδύνους, του ανέθεσε 12 άθλους µε τους οποίους δοξάστηκε. Άθλος πρώτος : Το λιοντάρι της Νεµέας Το λιοντάρι της Νεµέας, στάµνος 490 π.χ. Στον πρώτο άθλο, ο βασιλιάς Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να σκοτώσει το πελώριο λιοντάρι της Νεµέας, που κατασπάραζε ανθρώπους και ζώα τροµοκρατώντας τον πληθυσµό της περιοχής και του οποίου το δέρµα ήταν αδιαπέραστο, ακόµη και από σιδερένια όπλα. Όταν τελικά ο Ηρακλής συνάντησε το λιοντάρι, χρησιµοποίησε το τόξο του, αλλά τα βέλη αποδείχθηκαν ανίκανα να το σκοτώσουν, κι έτσι πήρε το ρόπαλό του και το ακολούθησε µέσα σε ένα σπήλαιο, το οποίο είχε δυο εισόδους. Έκλεισε µε πέτρες τη µια είσοδο και µπήκε από την άλλη για να το βρει. Χωρίς να χρησιµοποιήσει το ρόπαλό του, το έπιασε από το λαιµό και αφού το στριφογύρισε του έσπασε τη ραχοκοκαλιά. Κατόπιν, ο Ηρακλής πήγε ο λιοντάρι στον Ευρυσθέα. Από το δέρµα του έκανε τη γνωστή πανοπλία.

4 Άθλος δεύτερος : Η Λερναία Ύδρα Ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα, στάµνος π.χ. Η δεύτερη αποστολή του Ηρακλή ήταν να σκοτώσει τη Λερναία Ύδρα, ένα ερπετό µε εννέα φιδίσια κεφάλια, το οποίο ζούσε στη λίµνη Λέρνη. Με τη βοήθεια του ανιψιού του Ιόλαου, ο Ηρακλής βρήκε το τέρας. Χρησιµοποιώντας ένα κοφτερό δρεπάνι άρχισε να κόβει τα κεφάλια της λερναίας Ύδρας, αλλά στη θέση τους έβγαιναν δυο καινούρια. Ο Ηρακλής τότε είπε στον Ιόλαο να ανάψει ένα δαυλό και να καίει τη σάρκα αµέσως µετά το κόψιµο του κεφαλιού. Όταν έκοψε το ένατο κεφάλι της το οποίο ήταν αθάνατο, ο Ηρακλής το έθαψε βαθιά στη γη και έβαλε έναν πελώριο λίθο επάνω του. Ο βασιλιάς Ευρυσθέας όµως δεν παραδέχτηκε αυτόν τον άθλο, µε τη δικαιολογία ότι τον βοήθησε ο ανιψιός του. Άθλος τρίτος : Το ελάφι της Κερύνειας µε τα χρυσά κέρατα Το ελάφι της Κερύνειας µε τα χρυσά κέρατα, κύπελλο 480 π.χ. Η τρίτη αποστολή του Ηρακλή ήταν να φέρει ζωντανή την ελαφίνα της Κερύνειας, το αγαπηµένο ζώο της θεάς Άρτεµης, µε τα χρυσά κέρατα και τις ασηµένιες οπλές, η οποία έβοσκε στο βουνό Αρτεµίσιο. Ο Ηρακλής προσπαθούσε έναν ολόκληρο χρόνο, αλλά δεν µπορούσε. Τελικά την έπιασε, όµως η θεά Άρτεµη εξαγριώθηκε. Ο Ηρακλής τότε της εξήγησε τι είχε γίνει και έτσι τον άφησε να πάει το ελάφι στις Μυκήνες.

5 Άθλος τέταρτος : Ο κάπρος του Ερύµανθου Ο κάπρος του Ερύµανθου, αµφορέας 510 π.χ. Ο Ευρυσθέας τρύπωσε στο πιθάρι από το φόβο του, όταν ο Ηρακλής έφερε τον κάπρο, ενώ η Αθηνά παρακολουθεί δίπλα και ο Ερµής δίπλα της. Η τέταρτη αποστολή του Ηρακλή ήταν να πιάσει ζωντανό τον κάπρο που ζούσε στο όρος Ερύµανθος, ο οποίος τροµοκρατούσε τους κατοίκους της περιοχής και είχε σκοτώσει πολλούς από αυτούς. Ο Ηρακλής επισκέφθηκε τον κένταυρο φίλο του, Φόλο. Έπειτα από επίµονη προτροπή του Ηρακλή, ο Φόλος του πρόσφερε κρασί, που ανήκε στους κενταύρους. Αυτό έγινε αφορµή να αρχίσει µια τροµερή µάχη µε τους κενταύρους, στην οποία ο Ηρακλής σκότωσε πολλούς από αυτούς και τραυµάτισε θανάσιµα το Χείρωνα. Ύστερα από αυτό το περιστατικό, ο Ηρακλής κυνήγησε τον κάπρο, ο οποίος έπεσε µέσα σε µια βαθιά τρύπα σκεπασµένη από χιόνι και έτσι ο Ηρακλής το έπιασε µε ένα δίχτυ. Άθλος πέµπτος : Ο καθαρισµός των στάβλων του Αυγεία

6 Στον πέµπτο άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία µέσα σε µια µέρα. Ο Αυγείας είχε µια µεγάλη αγέλη τριών χιλιάδων βοδιών και οι στάβλοι του δεν είχαν καθαριστεί επί τριάντα χρόνια. Όταν ο Ηρακλής πήγε στους στάβλους, δεν είπε στον Αυγεία ότι είχε διαταγή από το βασιλιά Ευρυσθέα να τους καθαρίσει και έκανε συµφωνία µαζί του να πάρει το ένα δέκατο της αγέλης των βοδιών, εάν το κατόρθωνε σε µια µέρα µόνο. Ο Ηρακλής έφερε σε πέρας την αποστολή του σκάβοντας ένα βαθύ χαντάκι και αλλάζοντας τη ροή των ποταµών Αλφειού και Πηνειού, ώστε να περάσουν µέσα από το στάβλο. Ο Αυγείας όµως δεν κράτησε την υπόσχεσή του και αρνήθηκε να του δώσει την αµοιβή του, γιατί εν τω µεταξύ είχε µάθει ότι ο Ηρακλής εκτελούσε εντολή του Ευρυσθέα. Ο Ευρυσθέας αρνήθηκε να αναγνωρίσει αυτόν τον άθλο, γιατί ο Ηρακλής χρησιµοποίησε το τέχνασµα των ποταµών. Άθλος έκτος : Οι Στυµφαλίδες όρνιθες Οι Στυµφαλίδες όρνιθες, αµφορέας 530 π.χ. Η έκτη εντολή του Ηρακλή ήταν να εξολοθρεύσει τις αρπακτικές όρνιθες, τις οποίες ο θεός του πολέµου, Άρης, είχε φέρει στη λίµνη της Στυµφαλίας. Αυτά τα ανθρωποφάγα πτηνά είχαν χάλκινα νύχια, φτερά και ράµφη, και εκσφενδόνιζαν τα φτερά τους σαν τόξα. Η Αθηνά βοήθησε τον Ηρακλή προµηθεύοντάς τον µε χάλκινα κρόταλα, τα οποία έκαναν µεγάλο θόρυβο. Χτυπώντας τα, τρόµαξε τις όρνιθες, τις έβγαλε από τις φωλιές τους και χρησιµοποιώντας το τόξο του, σκότωσε πολλές από αυτές.

7 Άθλος έβδοµος : ο ταύρος της Κρήτης Ο ταύρος της Κρήτης, αµφορέας 520 π.χ. Ο έβδοµος άθλος του Ηρακλή ήταν να φέρει ζωντανό στις Μυκήνες το µαινόµενο ταύρο, ο οποίος έκανε µεγάλες καταστροφές στο νησί της Κρήτης. Τον ταύρο αυτό είχε στείλει ο Ποσειδώνας από τη θάλασσα στο βασιλιά Μίνωα για να τον θυσιάσει. Ο Μίνωας όµως θαµπωµένος από την οµορφιά του, τον κράτησε και θυσίασε έναν άλλο στη θέση του. Ο Ποσειδώνας για να τιµωρήσει το Μίνωα για την ανυπακοή του, τρέλανε τον ταύρο. Ο Ηρακλής έπιασε τον ταύρο, αλλά όταν επέστρεψε στην Πελοπόννησο, ο Ευρυσθέας τον άφησε ελεύθερο. Άθλος όγδοος : Τα άλογα του ιοµήδη Τα άλογα του ιοµήδη, κύλιξ 510 π.χ. Η όγδοη αποστολή του Ηρακλή ήταν να φέρει πίσω ζωντανά τα άλογα του ιοµήδη, βασιλιά των Βιστώνων, στη Θράκη, τα οποία τρέφονταν µε ανθρώπινες σάρκες. Ο Ηρακλής µε τη βοήθεια φίλων του έπιασε τα άλογα. Αµέσως µετά έγινε µάχη µεταξύ του Ηρακλή και των συντρόφων του µε το στρατό του ιοµήδη. Ο Ηρακλής κέρδισε τη µάχη, σκότωσε το ιοµήδη και το σώµα του το πέταξε να φαγωθεί από τα άλογά του. Όταν αυτά έφαγαν τον κύριό τους ηµέρεψαν και αφού ο Ηρακλής τα µετέφερε στις Μυκήνες, τα άφησε ελεύθερα.

8 Άθλος ένατος : Η ζώνη της Ιππολύτης Η ζώνη της Ιππολύτης, υδρία 430 π.χ. Στον ένατο άθλο, ο βασιλιάς Ευρυσθέας διέταξε τον Ηρακλή να του φέρει τη ζώνη της Ιππολύτης, της βασίλισσας των Αµαζόνων, για να την κάνει δώρο στην κόρη του, Αδµήτη. Ύστερα από πολλές περιπέτειες, ο Ηρακλής βρήκε την Ιππολύτη και του υποσχέθηκε να του δώσει τη ζώνη, αλλά η Ήρα µε το άσβεστο µίσος της είπε στις άλλες Αµαζόνες ότι η βασίλισσά τους βρισκόταν σε κίνδυνο. Αυτό έγινε αφορµή για την τροµερή µάχη µεταξύ του Ηρακλή και των Αµαζόνων, στην οποία ο Ηρακλής σκότωσε την Ιππολύτη και πολλές από τις Αµαζόνες. Άθλος δέκατος : Τα βόδια του Γηρυόνη Ο Ηρακλής µάχεται το Γηρυόνη, αµφορέας 540 π.χ. Στο δέκατο άθλο ο Ηρακλής έπρεπε να φέρει στον Ευρυσθέα τα κόκκινα βόδια του Γηρυόνη, ο οποίος ήταν ένα ανθρωπόµορφο τέρας µε τρία σώµατα ενωµένα στη µέση. Ο Γηρυόνης ζούσε στο νησί της Ερυθείας, στη µακρινή δύση πέρα από τον Ωκεανό. Τα κόκκινα βόδια φυλάσσονταν από το βοσκό Ευρυτίωνα και από το δικέφαλο σκύλο του Όρθο. Έπειτα από πολλές περιπέτειες ο Ηρακλής έφθασε στα σύνορα της Ευρώπης και Αφρικής, όπου έστησε δυο κολώνες, την Κάλπη στη Λιβύη και την Άβυλα στην Ευρώπη. Ενοχληµένος από τη ζέστη, ο Ηρακλής εκτόξευσε ένα βέλος του στον Ήλιο, ο ποίος σε ανταπόδοση του πρόσφερε ένα χρυσό κύπελλο και ένα πλοίο ως δώρο. Με αυτό πέρασε τον Ωκεανό και έφθασε στην Ερύθεια, όπου βρήκε τον Ευρυτίωνα και το σκύλο του, καθώς και το Γηρυόνη και τους σκότωσε. Τελικά κατάφερε να φέρει τα βόδια στο βασιλιά Ευρυσθέα, ο οποίος τα πρόσφερε θυσία στη θεά Ήρα.

9 Άθλος ενδέκατος : Τα χρυσά µήλα των Εσπερίδων Τα χρυσά µήλα των Εσπερίδων, αγγείο 5 ου αιώνα π.χ. Στον ενδέκατο άθλο ο Ηρακλής πήρε την εντολή να φέρει τα χρυσά µήλα των Εσπερίδων, τα οποία φυλάσσονταν από τις Εσπερίδες και το δράκοντα Λάδωνα µε τα εκατό κεφάλια στη χώρα των Υπερβορείων. Ο Ηρακλής, µη γνωρίζοντας που βρίσκονταν οι κήποι των Εσπερίδων ζήτησε τη βοήθεια των Νυµφών, του Νηρέα και του Προµηθέα. Έφθασε στη χώρα των Υπερβορείων, εκεί βρήκε τον Άτλαντα και ακολουθώντας τη συµβουλή του Προµηθέα, έστειλε τον Άτλαντα να φέρει τα µήλα των Εσπερίδων και πήρε αυτός τη θέση του, να κρατήσει τον κόσµο στις πλάτες του. Όταν ο Άτλαντας επέστρεψε µε τα µήλα, αρνήθηκε να πάρει πίσω στις πλάτες του τον ουρανό. Ο Ηρακλής τότε τον ξεγέλασε και του ζήτησε να κρατήσει µόνο για µια στιγµή τον ουρανό, ώστε να µπορέσει να φτιάξει ένα µαξιλάρι για το κεφάλι του. Έτσι πήρε τα µήλα κι έφυγε. Όταν ο Ηρακλής επέστρεψε στις Μυκήνες, ο Ευρυσθέας του έδωσε τα µήλα ως δώρο και ο Ηρακλής µε τη σειρά του τα πρόσφερε στη θεά Αθηνά, η οποία τα επέστρεψε πίσω στον κήπο των Εσπερίδων. Άθλος δωδέκατος : Ο Κέρβερος Ο Ηρακλής φέρνει τον Κέρβερο στο βασιλιά Ευρυσθέα, ο οποίος κρύφτηκε από το φόβο του µέσα στο πιθάρι, υδρία 520 π.χ. Η δωδέκατη εντολή του Ηρακλή και η πιο δύσκολη ήταν να φέρει από τον Άδη τον Κέρβερο, ένα σκυλί µε τρία κεφάλια, µε ουρά ερπετού και φίδια σε όλο του το σώµα,

10 το οποίο φύλαγε την είσοδο του Άδη. Ο Ηρακλής µε τη βοήθεια της Αθηνάς και του Ερµή κατέβηκε στον Άδη από το ακρωτήριο Ταίναρο στη Λακωνία. Εκεί ελευθέρωσε το Θησέα και τον Ασκάλαφο από τις αµαρτίες τους και πήρε άδεια από το θεό του κάτω κόσµου, Πλούτωνα, να πάρει τον Κέρβερο στον επάνω κόσµο, µε την υπόσχεση ότι θα χρησιµοποιήσει µόνο τα χέρια του. Ο Ηρακλής συνάντησε τον Κέρβερο κοντά στην πύλη του ποταµού Αχέροντα και χρησιµοποιώντας την υπερφυσική δύναµη των χεριών του, τον έπιασε και τον µετέφερε στον Ευρυσθέα, ο οποίος από το φόβο του τον έστειλε αµέσως πίσω στον Άδη. Με τη συµπλήρωση των 12 άθλων, o Ηρακλής αποδεσµεύθηκε από κάθε υποχρέωση προς τον Ευρυσθέα εξακολούθησε, θεληµατικά πια, να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους ανθρώπους. Έτσι, πήρε µέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, πήγε στην Τροία και σκότωσε κάποιο θαλασσινό τέρας, νίκησε στη Λιβύη τον γίγαντα Ανταίο, ελευθέρωσε τον Προµηθέα από τον Καύκασο και έφερε πίσω από τον Άδη, την Άλκηστη. Το τέλος της ζωής του ήρωα ήταν τραγικό. Η γυναίκα του ηιάνειρα, που τον ζήλευε, γιατί συµπαθούσε την κόρη του Εύρυτου Ιόλη, του έστειλε έναν µαγικό χιτώνα, βαµµένο µε αίµα. Της τον είχε δώσει ο Κένταυρος Νέσσος, λίγο πριν πεθάνει, τοξευµένος από τον ήρωα, για να τον χρησιµοποιήσει, όπως της είχε πει, αν κάποτε λιγοστέψει η αγάπη που της έτρεφε ο Ηρακλής. Ο χιτώνας κόλλησε στις σάρκες του ήρωα, προκαλώντας του φρικτούς πόνους. Ο ήρωας τότε ζήτησε από τον πρωτότοκο γιο του Ύλλο να ανάψει µεγάλη φωτιά στην κορυφή της Οίτης και έπεσε µέσα στις φλόγες της. Λυτρωµένος όµως πλέον από τη γήινη φύση του, µεταφέρθηκε από τον ία στον Όλυµπο και έγινε αθάνατος. Η Ήρα µάλιστα, πού τώρα τον θαύµαζε, τον πάντρεψε µε την κόρη της Ήβη. Πολλά από τα κατορθώµατα του Ηρακλή έχουν προϊστορικό και ιστορικό υπόστρωµα. Στην Παλαιολιθική περίοδο, όταν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να εξηµερώσουν την άγρια φύση, είχαν ανάγκη από µια ηρωική µορφή ως συµπαραστάτη. Οι άθλοι εξόντωσης άγριων ζώων, πραγµατικών ή φανταστικών, που προξενούσαν καταστροφές αποδόθηκαν στον γενναίο Ηρακλή (Λιοντάρι της Νεµέας, Στυµφαλίδες όρνιθες, Λερναία Ύδρα). Μετά τη Νεολιθική Επανάσταση (7η-5η χιλιετία π.x.) µπορούν να ενταχθούν τρεις από τους άθλους του ήρωα: το ελάφι της Κερύνιας, ο Ερυµάνθιος κάπρος και ο ταύρος της Κρήτης. Ο ήρωας δεν σκοτώνει τα ζώα, αλλά τα συλλαµβάνει και τα µεταφέρει ζωντανά στον Ευρυσθέα. Τότε πραγµατοποιείται η σύλληψη των άγριων ζώων για εξηµέρωση και ενσταβλισµό, ενέργειες που απαιτούσαν σωµατική ρώµη, ψυχική αντοχή και εξυπνάδα. Με τη Μυκηναϊκή περίοδο σχετίζονται οι µύθοι του ήρωα που αναφέρονται σε διαχείριση υδάτων (οι σταύλοι του Αυγεία, η διαµάχη µε τον Αχελώο για τη ηιάνειρα κ.ά.). Την εποχή εκείνη πραγµατοποιούνται κάποια πραγµατικά εγγειοβελτιωτικά έργα (π.χ. διευθέτηση της ροής των ποταµών), στα οποία πρωτοπόροι αναδείχθηκαν οι κάτοικοι της Μυκηναϊκής Ελλάδος. Όταν αργότερα λησµονήθηκε η ιστορική αφετηρία των έργων αυτών, οι άνθρωποι, εντυπωσιασµένοι από το µέγεθός τους, τα απέδωσαν στον ήρωα. Οι Γεωµετρικοί και Αρχαϊκοί χρόνοι ( π.x. περίπου) χαρακτηρίζονται από τη δηµιουργία πόλεων κρατών και την επέκταση του ελληνισµού στη Μεσόγειο. Την περίοδο αυτή της αναζήτησης, των διεκδικήσεων και των συγκρούσεων ο ήρωας ήταν πάντοτε αρωγός ανθρώπων και πόλεων. Τότε θα πρέπει να επινοούνται πολλές από τις «επιγαµίες» του µε κόρες της µυθικής παράδοσης (87 είναι µόνον οι επώνυµες).

11 Οι επιγαµίες αυτές, εκτός από παιδιά (όλα αγόρια!), πρόσφεραν στους ενδιαφεροµένους και ερείσµατα για διεκδίκηση εδαφών και κάθε είδους εξουσίας. Καθ' όλη τη διάρκεια της Αρχαιότητας και από όλα τα επίπεδα εξουσίας (ηγεµόνες, φυλές, κράτη) ο Ηρακλής έγινε αντικείµενο πολιτικής εκµετάλλευσης: για να αιτιολογήσουν, λ.χ., την εισβολή και εγκατάστασή τους στην Πελοπόννησο κατά τον 11ο-10ο αι. π.x. οι ωριείς επινόησαν τον µύθο ότι ήταν απόγονοι του Ηρακλή (Ηρακλείδες), που είχαν εκδιωχθεί από τον Ευρυσθέα. Το ίδιο έκανε και ο µακεδονικός βασιλικός οίκος για να τεκµηριώσει την ελληνική του γενεαλογία. Στη Ρώµη ο Μάρκος Αντώνιος όχι µόνον ισχυριζόταν ότι ήταν απόγονος του Ηρακλή αλλά και ότι του έµοιαζε κιόλας! Στα ρωµαϊκά αµφιθέατρα µεγαλοµανείς αυτοκράτορες, όπως ο Καρακάλλας και ο Κόµµοδος, συνήθιζαν να φέρουν ρόπαλο και λεοντή και να µιµούνται τους άθλους του ήρωα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράδοση ότι ήταν ιδρυτής των Ολυµπιακών Αγώνων. Το γεγονός αυτό καθώς και η µεγάλη του σωµατική ρώµη γρήγορα τον ανέδειξαν σε προστάτη του αθλητισµού. Οι µεγάλοι αθλητές µιµούνταν το ντύσιµο και τα κατορθώµατά του. Στην Ηλιδα και στην Ολυµπία λατρευόταν ως «συµπαραστάτης» των αθλητών. H ανακήρυξη και η βράβευση των νικητών γίνονταν στον πρόδοµο του ναού του ιός, κάτω από τις µετόπες µε τους άθλους του, και στις γιορτές προς τιµήν των ολυµπιονικών έψαλλαν τον ύµνο που είχε συνθέσει ο Πίνδαρος για τον Ηρακλή. Από την Ελληνιστική περίοδο αναδείχθηκε σε πρότυπο των νέων και σε σύµβολο του αθλητικού ιδεώδους. Τα Γυµνάσια κοσµούνταν µε άγαλµα του ήρωα και λατρευόταν από τους νέους. Στους Ρωµαϊκούς χρόνους οι αθλητές έδιναν το όνοµά του στους επαγγελµατικούς συλλόγους τους.

12 Οµάδα 2 - Θησέας Μυθολογικό πρόσωπο, ήρωας της Αττικής, ο σηµαντικότερος µετά τον Ηρακλή. Σύµφωνα µε το επικρατέστερο µύθο, ήταν γιος του βασιλιά της Αθήνας, Αιγέα, και της Αίθρας, κόρης του Πιτθέα, βασιλιά της Τροιζήνας, ο οποίος τον ανέθρεψε χωρίς να έχει φυσική επαφή µε τον πραγµατικό πατέρα του [άλλες πηγές τον αναφέρουν ως γιο του Ποσειδώνα]. Ο Αιγέας, πριν φύγει από την Τροιζήνα, πήρε τη σύζυγό του Αίθρα, που ήταν έγκυος, και της έδειξε έξω από την πόλη έναν πελώριο βράχο, όπου είχε βάλει τα πέδιλα και το σπαθί του. «Αν το παιδί που θα γεννηθεί είναι γιος, της είπε, ας κυλήσει την πέτρα, σα µεγαλώσει, ας πάρει τα δώρα µου και ας έλθει να µε ανταµώσει στην πόλη της Αθήνας. Από αυτά τα δώρα θα τον γνωρίσω και θα τον κάνω διάδοχό µου». Σε ηλικία 16 ετών ο Θησέας κύλησε το βράχο, φόρεσε τα πέδιλα και έζωσε στη µέση το σπαθί του πατέρα του. Έτσι αρµατωµένος ξεκίνησε για την Αθήνα. Στη διαδροµή πραγµατοποίησε τους πρώτους άθλους του, ελευθερώνοντας τους δρόµους από τέρατα και ληστές. Ο πρώτος που βρήκε µπροστά του κοντά στην Επίδαυρο ήταν ο Περιφήτης, ληστής που σκότωνε τους διαβάτες µε ένα ρόπαλο. Ο Θησέας τον σκότωσε µε το ίδιο του το ρόπαλο, που το κράτησε ως σύµβολό του. Κατόπιν στον ισθµό της Κορίνθου παρουσιάστηκε µπροστά του ο Σίνις που τον Πιτυοκάµπτη από τον τρόπο που σκότωνε τα Λύγιζε δηλαδή τα πεύκα έως κάτω και έδενε διαβάτη, το κάθε του πόδι σε χωριστό κλαδί. άφηνε τα δέντρα να ανυψωθούν πάλι, διαµελίζοντας έτσι το θύµα. Ο Θησέας τον απαλλάσσοντας τον ισθµό από τον φοβερό κακούργο. έλεγαν και θύµατά του. σ αυτά τον Ύστερα, σκότωσε εκείνο Σκότωσε έπειτα και τον Κροµµυώνιο κάπρο, γιο του Τυφώνα και της Έχιδνας. Στη θέση Κακιά Σκάλα συνάντησε τον Σκίρωνα, που έβαζε τους διαβάτες να του πλύνουν τα πόδια και ύστερα τους πετούσε στο κύµα, όπου τους έτρωγε µια πελώρια χελώνα. Από τον ίδιο βράχο τον γκρέµισε ο Θησέας.

13 Ύστερα, πάλεψε µε έναν τροµερό γίγαντα, τον Κερκυόνα, και τον νίκησε. Θησέας και Κερκύονας Τέλος συνάντησε στην Ελευσίνα τον Προκρούστη, που είχε ένα κρεβάτι όπου ξάπλωνε τα θύµατά του. Αν περίσσευε, του έκοβε τα πόδια, και αν ήταν πιο κοντός, τον τέντωνε, ώσπου απόµενε δίχως πνοή. Με τον ίδιο τρόπο ο Θησέας σκότωσε τον Προκρούστη. Ο Θησέας σκοτώνει τον Προκρούστη Στην Αθήνα φιλοξενήθηκε από τον Αιγέα ο οποίος µη γνωρίζοντας ότι είναι γιος του, θέλησε να τον δηλητηριάσει, υπακούοντας στη συµβουλή της Μήδειας. Την τελευταία στιγµή, όµως, τον αναγνώρισε και τον ανακήρυξε διάδοχο του. Για να γίνει περισσότερο αγαπητός στους Αθηναίους, ο Θησέας εξόντωσε τον ταύρο του Μαραθώνα, που λυµαινόταν την περιοχή. Πριν από χρόνια είχε προσπαθήσει να σκοτώσει τον ταύρο του Μαραθώνα ο Ανδρόγεως, ο γιος του Μίνωα, αλλά τελικά σκοτώθηκε. Ο Μίνωας κήρυξε πόλεµο στην Αθήνα και µε τη συνθήκη οι Αθηναίοι υποχρεώθηκαν να πληρώνουν αιµατηρό φόρο για εννέα χρόνια. Κάθε άνοιξη θα έστελναν στην Κρήτη 7 κοπέλες και 7 αγόρια, τροφή του Μινώταυρου. Ο Θησέας ζήτησε να συµµετάσχει στην οµάδα των νέων που προοριζόταν για την θυσία. Όταν έφτασε στην Κρήτη, τον ερωτεύτηκε η Αριάδνη, κόρη του Μίνωα, η οποία του υπέδειξε τον τρόπο για να βγει από τον Λαβύρινθο. Έτσι, αφού σκότωσε τον Μινώταυρο, βγήκε από το άντρο του τέρατος µε τη βοήθεια του µίτου που του είχε δώσει η Αριάδνη. Σχετικά µε το νόηµα του µύθου του Μινώταυρου έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες. Σύµφωνα µε µία από αυτές ο µύθος σχετίζεται µε τους µύθους των Βάαλ και Μολώχ των Φοινίκων. Η θανάτωση του Μινώταυρου συµβολίζει την κατάργηση του βαρβαρικού εθίµου της ανθρωποθυσίας από τον περισσότερο προοδευµένο ελληνικό πολιτισµό. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ο Μίνωας και ο Μινώταυρος δεν είναι παρά µορφές του ίδιου προσώπου, και αντιπροσωπεύουν τον Θεό-Ήλιο. Ακόµα υπάρχει η άποψη ότι ο µύθος της θανάτωσης του Μινώταυρου συµβολίζει την απελευθέρωση των Ελλήνων από την κυριαρχία της Μινωικής Κρήτης.

14 Ο Θησέας σκοτώνει τον Μινώταυρο Θησέας και Αριάδνη Φεύγοντας από την Κρήτη, πήρε µαζί του την Αριάδνη, την οποία όµως εγκατέλειψε στην Νάξο. Στο ταξίδι της επιστροφής του για την Αθήνα, ξέχασε να αντικαταστήσει τα µαύρα πανιά του πλοίου του µε άσπρα, όπως είχε συµφωνήσει µε τον πατέρα του σε περίπτωση που θα γύριζε νικητής, και έτσι ο Αιγέας, όταν αντίκρισε το πλοίο, αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα επειδή νόµισε ότι ο γιος του ήταν νεκρός. Ο Θησέας που τον διαδέχτηκε στο θρόνο, συνένωσε τους 12 ανεξάρτητους συνοικισµούς της Αττικής σε µια πόλη, µε κοινό βουλευτήριο και πρυτανείο. Σε ανάµνηση του γεγονότος αυτού καθιέρωσε τη γιορτή των Παναθηναίων. Ο Θησέας συνόδευε τον Ηρακλή στην επιτυχή εκστρατεία του εναντίον των Αµαζόνων και πήρε µαζί του τη βασίλισσα τους, Αντιόπη, από την οποία απέκτησε έναν γιο, τον Ιππόλυτο, γνωστό για τον τραγικό έρωτα που ενέπνευσε στη δεύτερη γυναίκα του πατέρα του, τη Φαίδρα. Βοήθησε επίσης, το φίλο του, Πειρίθοο, βασιλιά των Λαπίθων, στον αγώνα του εναντίον των Κενταύρων. Τους άθλους του στην Κενταυροµαχία και την Αµαζονοµαχία τους εικόνισε ο Φειδίας στον Παρθενώνα. Οι δυο αχώριστοι φίλοι απήγαγαν µαζί την Ελένη, την οποία όµως απελευθέρωσαν οι αδελφοί της, ιόσκουροι. Αργότερα κατέβηκαν µαζί στον Άδη για να απαγάγουν την Περσεφόνη, αλλά αιχµαλωτίστηκαν από τον θεό. Όταν ο Ηρακλής κατέβηκε στον κάτω Κόσµο, κατόρθωσε να απελευθερώσει µόνο τον Θησέα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, ο Θησέας διώχθηκε από τον σφετεριστή του θρόνου, Μενεσθέα και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Σκύρο, όπου τον σκότωσε ο βασιλιά του νησιού, Λυκοµήδης, γκρεµίζοντας τον από έναν βράχο. Τα υποτιθέµενα οστά του Θησέα µετέφερε ο Κίµων στην Αθήνα, το 475π.Χ. Η εµφάνιση της µυθολογικής προσωπικότητας του Θησέα φαίνεται ότι ανάγεται στη µυκηναϊκή εποχή. Αργότερα οι Αθηναίοι τον αντιµετώπισαν ως δικό τους ήρωα, αντιπαραθέτοντάς τον στον ήρωα των ωριέων, Ηρακλή. Μετά τους περσικούς πολέµους, ο Θησέας, έγινε ο κυριότερος εθνικός ήρωας της αρχαίας Αθήνας.

15 Οµάδα 3 - Ιάσονας Ο Ιάσονας ήταν µυθολογικό πρόσωπο. Ήταν γιος του Αίσονα, βασιλιά της Ιωλκού, και της Πολυµήδης. Ήταν αρχηγός της αργοναυτικής εκστρατείας. Σύµφωνα µε την πιο διαδεδοµένη παραλλαγή του µύθου, ο πατέρας του έχασε το θρόνο από τον ετεροθαλή αδελφό του, Πελία, µε δόλο. Για να σώσει τον Ιάσονα, ο πατέρας του τον έστειλε κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος ανέλαβε την ανατροφή του. Εκεί ο Ιάσονας διδάχθηκε να είναι ατρόµητος και γενναίος, ευσεβής στους θεούς, αγαθός και δίκαιος. Σε ηλικία 20 ετών, ο Ιάσονας επέστρεψε στην Ιωλκό για να αποκαταστήσει στο θρόνο τον πατέρα του, έχοντας µια παράξενη αµφίεση : ένα δέρµα πάνθηρα στην πλάτη, ένα δόρυ σε κάθε χέρι και το αριστερό του πόδι χωρίς σανδάλι. Ο Πελίας φοβήθηκε, γιατί ένας χρησµός τον είχε προειδοποιήσει να φυλάγεται από τον άνθρωπο που θα φορούσε µόνο ένα σανδάλι (µονοσάνδαλο). Επέβαλε στον Ιάσονα να του φέρει το χρυσόµαλλο δέρας από την Κολχίδα, στις ακτές της Μαύρης θάλασσας, όπου δύσκολα µπορούσε να φτάσει κανείς, ελπίζοντας ότι ο ήρωας θα σκοτωνόταν σε αυτήν την επιχείρηση. Αργότερα ο µύθος αυτός βρήκε µεγάλη απήχηση σε ολόκληρη την Ελλάδα και πολλές πόλεις θέλησαν να συνδεθούν µε την εκστρατεία αυτή παρεµβάλλοντας µεταξύ των Αργοναυτών τους τοπικούς τους ήρωες. Έτσι οι Αργοναύτες από δέκα γίνονταν όλο και περισσότεροι για να φτάσουν τελικά τους πενήντα πέντε. Ανάµεσα σε αυτούς ήταν οι πιο ονοµαστοί ήρωες της ελληνικής µυθολογίας όπως ο Ηρακλής, οι ιόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης, ο Θησέας µε τον αχώριστο του Πυρίθοο, ο Πηλεύς, πατέρας του Αχιλλέα, ο Τελαµών, πατέρας του Αίαντα, ο περίφηµος ήρωας της Αιτωλίας Μελέαγρος, οι δύο γιοι του Βορέα Κάλαϊς και Ζήτης, ο Αµφιάραος, ο Λαέρτης, πατέρας του Οδυσσέα, ο Οϊλεύς, ο Άδµητος, ο Άργος, η Αταλάντη (η µοναδική γυναίκα που πήρε µέρος στην εκστρατεία) και ο ασύγκριτος µουσικός και ποιητής Ορφέας κυβερνήτης του σκάφους ήταν ο Τίφυς. Με τη βοήθεια της Αθηνάς, ο Άργος, γιος του Φρίξου, ανέλαβε να κατασκευάσει το πλοίο που θα µετέφερε τους Αργοναύτες, την Αργώ, το πρώτο πλοίο, όπως έλεγαν, που αυλάκωσε τις θάλασσες. Όταν ετοιµάστηκε το πλοίο και αφού η Αθηνά προσάρµοσε στην πλώρη του ένα κοµµάτι ξύλο από την ιερή βελανιδιά της ωδώνης που είχε τη µαγική δύναµη να µιλά και να προφητεύει το µέλλον, οι Αργοναύτες επιβιβάστηκαν και ξεκίνησαν µε την προστασία της Ήρας. Η Αθηνά βοηθάει τον Τίφυ να υψώσει το κατάρτι, ενώ ο Άργος σφυρηλατεί το πλοίο, 50 µ.χ. Ρωµαϊκό ανάγλυφο.

16 Στο ταξίδι τους είχαν πολλές περιπέτειες κι αυτό είναι ευνόητο: η τελική φάση, δηλαδή η απόκτηση του χρυσόµαλλου δέρατος, ήταν έργο του Ιάσονα, ενώ το θαλάσσιο ταξίδι αποτελούσε συλλογικό εγχείρηµα. Πέρασαν πρώτα από τη γυναικοκρατούµενη Λήµνο, όπου έµειναν αρκετό καιρό, από τη Σαµοθράκη, όπου µυήθηκαν στα µυστήρια, και έπειτα πήγαν στην Κύζικο, όπου τους φιλοξένησαν οι ολίονες. Στη Μυσία έχασαν τρεις συντρόφους τους : τον Ύλα που τον άρπαξαν οι Νύµφες, τον Πολύφηµο και τον Ηρακλή που έµειναν εκεί για να τον βρουν. Στη χώρα των Βεβρύκων ο Πολυδεύκης νίκησε τον βασιλιά της Άµυκο, που ανάγκαζε όλους τους ξένους να πυγµαχούν µαζί του και τους σκότωνε. Από εκεί οι Αργοναύτες πέρασαν στη Σαλµυδησσό της Θράκης, όπου οι Άρπυιες βασάνιζαν τον τυφλό µάντη Φινέα αρπάζοντας τις τροφές µέσα από τα χέρια του, και τον απελευθέρωσαν. Πέρασαν ύστερα από τις Συµπληγάδες, τους δύο βράχους που οι άνεµοι χτυπούσαν µε ορµή έτσι που και πουλί ακόµα ήταν δύσκολο να περάσει από το στενό (στο τέρµα του Βοσπόρου προς τον Εύξεινο). Τέλος, αφού παράπλευσαν τα νότια παράλια του Ευξείνου, οι Αργοναύτες έφτασαν στην Κολχίδα, όπου ο Αιήτης επέβαλε στον Ιάσονα µια σειρά από δύσκολες δοκιµασίες µε αντάλλαγµα το χρυσόµαλλο δέρας : Σύµφωνα µε το µύθο ο Ήφαιστος είχε δωρίσει στον Αιήτη δύο ταύρους που έβγαζαν φωτιές κι είχαν χάλκινα πόδια. Αυτούς τους ταύρους έπρεπε να ζέψει σε άρµα ο Ιάσονας και να σπείρει τα δόντια ενός δράκοντα στο χωράφι, που ήταν χαρισµένο στο θεό Άρη. Από τα δόντια αυτά θα ξεφύτρωναν γίγαντες που ο Ιάσονας έπρεπε να εξαφανίσει σε µια ώρα. Η Μήδεια, κόρη του Αιήτη, που ήταν προικισµένη από τους θεούς µε τη δύναµη της µαγείας βοήθησε τον Ιάσονα σ αυτές τις δοκιµασίες. Του έδωσε µια αλοιφή φτιαγµένη από ένα µαγικό λουλούδι του Καυκάσου, ποτισµένο µε το αίµα του Προµηθέα. Τον συµβούλεψε να αλείψει το σώµα και την ασπίδα του µε την αλοιφή, ώστε να είναι άτρωτος. Έτσι, ο Ιάσονας κατάφερε να δαµάσει τους ταύρους και να εξοντώσει τους γίγαντες. Όµως ο Αιήτης δεν κράτησε το λόγο του και αρνήθηκε να του δώσει το χρυσόµαλλο δέρας. Τότε ο Ιάσονας πήρε µαζί του τον Ορφέα και τη Μήδεια και πλησίασε το δέντρο που κρεµόταν το χρυσόµαλλο δέρας και το φυλούσε ένας δράκοντας. Η Μήδεια ράντισε το δράκοντα µε ένα µαγικό υγρό κι εκείνος ξαπλώθηκε στη γη. Ο Ορφέας άρχισε να παίζει µε τη λύρα του και ο δράκοντας αποκοιµήθηκε. Εύκολα τότε ο Ιάσονας πήρε το χρυσόµαλλο δέρας και έτρεξε αµέσως για το καράβι µαζί µε τη Μήδεια, που τον είχε ερωτευτεί και τον βοήθησε να γλιτώσει από την καταδίωξη του πατέρα της. Οι Αργοναύτες έφυγαν για το ταξίδι της επιστροφής και ο Ιάσων πήρε µαζί του τη Μήδεια, Κατά την επιστροφή τους οι Αργοναύτες - που σύµφωνα µε µια εκδοχή του µύθου έγινε από τον ίδιο δρόµο που είχαν ακολουθήσει πηγαίνοντας, ενώ σύµφωνα µε µια άλλη από τον ποταµό Ίστρο (τον σηµερινό ούναβη), ο οποίος κατά τους αρχαίους είχε δύο εκβολές, µια στον Πόντο και µια στην Αδριατική - είχαν πολλές περιπέτειες. Τελικά έφτασαν στην Αίγινα και από εκεί περνώντας τον Ευβοϊκό ξαναγύρισαν στην Ιωλκό. Ο µύθος των Αργοναυτών είχε µεγάλη απήχηση στον ελληνικό κόσµο για πολλούς λόγους. Ήταν το πρώτο θαλάσσιο ταξίδι, µετά την επινόηση των πλοίων, και έγινε για την απόκτηση χρυσού, πολύτιµων µετάλλων και δερµάτων (χρυσόµαλλο δέρας). Αυτό είχε πολύ µεγάλη σηµασία για έναν λαό ναυτικό, όπως οι Έλληνες. Σύµφωνα µε µια άλλη ερµηνεία, ο µύθος των Αργοναυτών είναι ηλιακός : το χρυσόµαλλο δέρας συµβολίζει τον ήλιο που λάµποντας σαν χρυσάφι έρχεται από την Ανατολή (την Κολχίδα), αφού υπερνικήσει πλήθος δυσκολιών, και ο Ιάσων είναι ηλιακός ήρωας που δάµαζε τους δαίµονες της καταιγίδας.

17 Οµάδα 4 - Οδυσσέας Ο Οδυσσέας ήταν µυθικός βασιλιάς της Ιθάκης και ένας από τους σηµαντικότερους ήρωες του Τρωικού πολέµου. Στα Οµηρικά έπη αναφέρεται ως γιος του Λαέρτη, σύζυγος της Πηνελόπης και πατέρας του Τηλέµαχου. Το όνοµά του σηµαίνει «τροµερός» και του το έδωσε ο παππούς του, για να προξενεί στους εχθρούς τρόµο. Όταν ξέσπασε ο Τρωικός πόλεµος και ο Αγαµέµνονας τον προσκάλεσε για την πανελλήνια εκστρατεία, ο Οδυσσέας προσποιήθηκε τον τρελό, έζεψε στο αλέτρι τα βόδια και άρχισε να οργώνει. Ο Παλαµήδης όµως, που ήταν το ίδιο έξυπνος, τον ξεσκέπασε, βάζοντας µπροστά στο αλέτρι το νεογέννητο γιο του Τηλέµαχο. Ο Οδυσσέας γύρισε τότε τα βόδια σε άλλη κατεύθυνση, αποφεύγοντας να χτυπήσει τον Τηλέµαχο. Όπως αναφέρεται στην Ιλιάδα έλαβε µέρος στον πόλεµο της Τροίας ως αρχηγός δώδεκα πλοίων από την Ιθάκη, την Κεφαλληνία, τη Ζάκυνθο και τα παράλια της Ηπείρου, και διακρίθηκε για την ανδρεία και τη γενναιότητά του στο πεδίο της µάχης, αλλά κυρίως για την ευφράδεια, τη σύνεση και τον πολυµήχανο χαρακτήρα του. Θεωρείται επίσης πως η κατασκευή του ούρειου Ίππου ήταν δική του επινόηση. Ο Οδυσσέας είναι ο κεντρικός ήρωας της Οδύσσειας, όπου εξιστορούνται οι περιπέτειες και η περιπλάνησή του, που διήρκεσαν δέκα χρόνια, µετά την άλωση της Τροίας. Στη διάρκεια αυτής της πολύχρονης αναζήτησης της πατρίδας και της οικογένειάς του ήλθε αντιµέτωπος µε µεγάλους κινδύνους, τους οποίους κατάφερε να ξεπεράσει έχοντας ως βοηθό τη θεά Αθηνά. Στις σηµαντικότερες περιπέτειες του Οδυσσέα συγκαταλέγονται η επίσκεψη στη χώρα των Λοτοφάγων, η τύφλωση του Πολύφηµου, γιου του Ποσειδώνα, στο νησί των Κυκλώπων, η άφιξη στο νησί της Κίρκης, το πέρασµα από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, ο χαµός των συντρόφων του όταν έφαγαν τα βόδια του Ήλιου, η κάθοδος στον Άδη, το τραγούδι των Σειρήνων, η µακρόχρονη παραµονή του στο νησί της Καλυψώς, η επίσκεψη στη χώρα των Φαιάκων και τέλος η άφιξη στην Ιθάκη και η µνηστηροφονία. Ο Οδυσσέας αντιστέκεται στο µαγευτικό τραγούδι των Σειρήνων δεµένος στο κατάρτι του πλοίου, στάµνα, π.χ.

18 Σύµφωνα µε µεταγενέστερες αφηγήσεις, όπως στην Τηλεγονία, ο Οδυσσέας αργότερα φονεύεται κατά λάθος από το γιο του Τηλέγονο, τον οποίο είχε αποκτήσει από τη συνεύρεσή του µε την Κίρκη. Ο µύθος του Οδυσσέα αποτέλεσε πηγή έµπνευσης των αρχαίων και µεταγενέστερων καλλιτεχνών και υποδηλώνει πιθανότατα τη συµµετοχή των Ηρακλειδών στον Τρωικό Πόλεµο. Γενικά ο Οδυσσέας µέσω του νόστου του, αναγνωρίζεται ως σύµβολο του αιώνιου ανθρώπου που προσπαθεί να ξεπεράσει όλα τα ανυπέρβλητα εµπόδια προκειµένου να επιστρέψει στην πατρίδα και την οικογένειά του.

19 Οµάδα 4 - Οιδίποδας Ο Οιδίποδας ήταν ο µυθικός βασιλιάς των Θηβών που έµεινε γνωστός για τα ατυχήµατα και τα εγκλήµατα που προκάλεσε χωρίς τη θέλησή του. Ο πατέρας του ο Λάιος, που ήταν βασιλιάς των Θηβών, πήρε ένα χρησµό που έλεγε ότι το παιδί που θα γεννούσε η γυναίκα του Ιοκάστη θα σκότωνε τον ίδιο και θα παντρευόταν τη µητέρα του. Ο Λάιος, για να γλιτώσει, έδωσε το παιδί σ ένα δούλο για να το σκοτώσει ρίχνοντάς το στις χαράδρες του Κιθαιρώνα. Ο δούλος, επειδή το λυπήθηκε, το κρέµασε από τα πόδια σ ένα δέντρο και το άφησε στο βουνό. Το παιδί βρήκε ένας βοσκός και το έδωσε στον Πόλυβο, βασιλιά της Κορίνθου, που δεν είχε παιδιά. Ο Πόλυβος µεγάλωσε το παιδί και το ονόµασε Οιδίποδα. Ο Οιδίποδας, όταν κατάλαβε ότι δεν ήταν παιδί του Πόλυβου, πήγε στους ελφούς. Εκεί έµαθε για το χρησµό και πήρε το δρόµο του προς τη Βοιωτία. Στο δρόµο συνάντησε την άµαξα του Λάιου. Ο δούλος διέταξε τον Οιδίποδα να κάνει στην άκρη. Ο Οιδίποδας θυµωµένος σκότωσε το δούλο και τον πατέρα του Λάιο. Όταν έφτασε στο βουνό Φίκιο, στο πέρασµα για τη Θήβα, περίµενε η Σφίγγα, που την είχε στείλει η Ήρα για να τιµωρήσει τους Θηβαίους. Άλλοι µύθοι αναφέρουν πώς την είχαν στείλει ο Άρης, ο ιόνυσος ή ο Άδης. Η Σφίγγα ήταν ένα τροµερό τέρας, µε στήθος και κεφάλι γυναίκας, µε πόδια και ουρά λιονταριού. Στα µυτερά έµοιαζε µε τις Άρπυιες και είχε φιδίσια ουρά, κεντρί και φτερούγες αετού. Παραµονεύοντας στο πέρασµα για τη Θήβα έβαζε στους περαστικούς ένα αίνιγµα. Όσοι δεν το έλυναν, τους έτρωγε. Το αίνιγµα της Σφίγγας ήταν το εξής : Ποιο ζώο έχει τέσσερα πόδια την αυγή, δύο το µεσηµέρι και τρία το βράδυ. Ο Οιδίποδας το έλυσε απαντώντας ότι είναι ο άνθρωπος, που περπατάει όταν είναι µωρό µε τα τέσσερα, όταν µεγαλώσει περπατάει στα δύο του πόδια, και όταν γεράσει παίρνοντας ένα ραβδί για να στηρίζεται, αυξάνει τα πόδια του σε τρία. Τότε το τέρας έπεσε από τον βράχο και πνίγηκε, γιατί αυτό είχε υποσχεθεί ότι θα έκανε, αν βρισκόταν άνθρωπος να λύσει το αίνιγµα. Ο Οιδίποδας έγινε λοιπόν ο σωτήρας της Θήβας αφού µε τη δύναµη του νου την απάλλαξε από τη Σφίγγα. Όπως είχε υποσχεθεί η Ιοκάστη, όποιος έλυνε το αίνιγµα πρώτος θα τον παντρευόταν και θα γινόταν βασιλιάς των Θηβών. Έτσι κι έγινε. Οιδίπους και Σφίγγα, κύλιξ, π.χ. Μετά από µερικά χρόνια ο Οιδίποδας ως βασιλιάς των Θηβών πήγε να ζητήσει χρησµό, γιατί είχε πέσει στη Θήβα αρρώστια. Τελικά έµαθε όλη την αλήθεια για την καταγωγή του και το χρησµό. Τότε αυτοτυφλώθηκε και αυτοεξορίστηκε, ενώ η Ιοκάστη απαγχονίστηκε. Τον τυφλό πατέρα της συνόδευσε η κόρη του Αντιγόνη. Φθάνοντας στον αττικό δήµο Κολωνό, ο Οιδίποδας βρήκε τη λύτρωση στο ιερό άλσος των Ευµενίδων, όπου τελείωσε η ζωή του και εξιλεώθηκε για τα ακούσια εγκλήµατά του.

20 Οι µυθικές µορφές ταξιδεύουν στο χρόνο Ο αργοναυτικός, ο τρωικός και ο θηβαϊκός κύκλος αναφέρονται στη ζωή, τη δράση και τις δοκιµασίες των παραπάνω µυθικών προσώπων και απετέλεσαν πηγή έµπνευσης για τους αρχαίους τραγικούς ποιητές. Σε όλες τις εποχές οι µυθικές µορφές στάθηκαν αφορµή για νέες δηµιουργίες. Πεζογράφοι και ποιητές οδήγησαν το µύθο σε νέα θεώρηση, κοινωνική θρησκευτική πολιτική ιδεολογική αισθητική - υπαρξιακή. Ηρακλής «Ηρακλείδαι» : οι γιοι και οι απόγονοι του Ηρακλή και της ιηάνειρας, αποικιστές της Πελοποννήσου, ονοµάστηκαν Ηρακλείδες. Μετά την αποθέωση του πατέρα τους και κυνηγηµένα από τον Ευρυσθέα, τα παιδιά του ήρωα βρήκαν προστασία στον Θησέα, στην Αθήνα. Ο Ευρυσθέας εισέβαλε στην Αττική. Σύµφωνα µε ένα χρησµό, οι Αθηναίοι και οι Ηρακλείδες θα νικούσαν, αν θυσιαζόταν η Μακαρία, η κόρη του Ηρακλή. Μετά τη θυσία της κοπέλας οι Αθηναίοι νίκησαν και οι Ηρακλείδες επέστρεψαν στην πατρική γη οδηγηµένοι από τον Ύλλο. Φυγάδες, δεύτερη φορά, στο Μαραθώνα οι Ηρακλείδες, µόνο στην τρίτη γενιά τους είχαν καταφέρει να αποικήσουν την Πελοπόννησο, οδηγηµένοι από τον Τήµενο, εγγονό του Ύλλου, και τους Κρεσφόντη και Αριστόδηµο. Όταν σκοτώθηκε ο Τισαµενός, ο γιος του Ορέστη, οι τρεις αρχηγοί µοιράστηκαν µεταξύ τους το Άργος, τη Μεσσηνία και τη Λακωνία. Το ιστορικό εκείνο γεγονός ονοµάστηκε Κάθοδος των Ηρακλειδών. Όλοι οι ωριείς βασιλείς, ιδιαίτερα της Σπάρτης και της Μακεδονίας, φιλοδοξούσαν να λέγονται Ηρακλείδες, ανάγοντας την καταγωγή τους στον δοξασµένο ηµίθεο. Το θέµα αυτό αξιοποίησε ο Ευριπίδης στην οµώνυµη τραγωδία του Ηρακλείδαι (430 π.χ.) : Καυτηριάζεται η αχαριστία των ωριέων της Πελοποννήσου, γιατί, αν και απόγονοι του Ηρακλή, κήρυξαν τον πόλεµο κατά των Αθηναίων, οι οποίοι έσωσαν τα παιδιά του ήρωα, όταν τα καταδίωκε ο Ευρυσθέας. Απόσπασµα από τους «Ηρακλείδες» του Ευριπίδη ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΑΡΓΟΣ (Ηρακλείδαι, ) Ο βασιλίας του Άργους Ευρυσθέας καταδιώκει τα ορφανά του Ηρακλή και θέλει να τα εξοντώσει. Αυτά κατέφυγαν στο Μαραθώνα. Ένας αποσταλµένος του Αργίτη βασιλιά θέλει να τα πάρει µε τη βία και απαιτεί από τους Αθηναίους να του τα παραδώσουν. Ο βασιλιάς της Αθήνας θεωρεί χρέος του να υπερασπιστεί τα ορφανά και, µολονότι φίλος της ειρήνης, δε θα διστάσει να πολεµήσει µε τους Αργείους, που κίνησαν µε στρατό, για να πετύχουν αυτό που θέλουν. Κι αν εσύ πολυκαυχιέσαι, ξένε που 'ρθες απ' το Άργος, οι άλλοι δε σε λογαριάζουν, και µε τα χοντρά σου λόγια δεν τροµάζεις την καρδιά µου. Τέτοιος φόβος στη µεγάλη κι οµορφόχαρην Αθήνα να µη σώσει, να µη φτάσει! Με του Στέχελου το γιο, τον Αργίτη βασιλιά, εχάσατε τα λογικά. Έφτασες σε ξένη πόλη µεγαλύτερη από τ Άργος, και τους περιπλανηµένους, πόχουν στους θεούς προσπέσει και στη γη µου έχουν προσφύγει, τους τραβάς, αν κι είσαι ξένος, µε τη βιά, χωρίς να θέλουν. εν ακούς το βασιλιά µας, δεν µας είπες άλλο δίκιο. Και ποιος φρόνιµος αυτά θα τα πει ποτέ σωστά ; Βέβαια µου αρέσει η ειρήνη µα σ εσένα, βασιλιά κακοστόχαστε, το λέγω: αν στη χώρα µας έρθεις, δε θα βρεις όσα θαρρείς. Έχουν κι άλλοι δα κοντάρι κι ολοχάλκινην ασπίδα. Τώρα εσύ, που τους πολέµους αγαπάς, µε τ' άρµατα σου µη µου ανακατώνεις όλη την ευτυχισµένη πόλη των χαρίτων, αλλά στάσου. ηµ. Σάρρος

21 «Ηρακλής Μαινόµενος», Ευριπίδης : Ο Λύκος, τύραννος της Θήβας, σκοτώνει τα ίδια του τα παιδιά, νοµίζοντας ότι σκοτώνει τα παιδιά του Ηρακλή. Η τραγωδία διδάχθηκε το 416 π.χ. Απόσπασµα από τον «Ηρακλή Μαινόµενο» του Ευριπίδη (Β Επεισόδιο, στ ) ΗΡΑΚΛΗΣ Γεια σου, παλάτι και προπύλαια του δικού µου σπιτιού, µε πόση χαρά σας είδα, καθώς βγήκα στο φως του κόσµου. Α! τι γίνεται; Μπροστά από το σπίτι µου τα παιδιά µου βλέπω µε νεκροστολίσµατα να έχουν στεφανωµένα τα κεφάλια τους και µέσα σ' ένα πλήθος αντρών τη γυναίκα τη δική µου και τον πατέρα µου γεµάτο δάκρυα - ποιο είναι το κακό αυτό; Μπρος ας ρωτήσω να µάθω πηγαίνοντας κοντά τους. Γυναίκα, τι καινούριο κακό ήρθε στο παλάτι µας; ΜΕΓ. Ω, πολυαγαπηµένε άντρα... ΑΜΦ. Ω, φως που ήρθες στον πατέρα... ΜΕΓ. Ήρθες, γύρισες γερός κι ήρθες σε στιγµή κρίσιµη για δικούς σου; ΗΡ. Τι λες; Σε ποια αναταραχή βρισκόµαστε, πατέρα; ΜΕΓ. Χανόµαστε! Και συ, γέροντα, δείξε µου κατανόηση, αν πρόλαβα κι άρπαξα αυτά που έπρεπε συ να του πεις διότι, η γυναίκα είναι κάπως πιο αξιολύπητη απ' τον άντρα και τα παιδιά µου πέθαιναν κι εγώ χανόµουν. ΗΡ. Απόλλωνα, µε ποιο προοίµιο τα λόγια σου αρχίζεις. ΜΕΓ. Σκοτώθηκαν τ' αδέλφια µου κι ο γέροντας πατέρας µου. ΗΡ. Πώς µιλάς; Τι κάνοντας ή σε ποια µάχη µέρος παίρνοντας; ΜΕΓ. Ο Λύκος, της χώρας ο καινούριος άρχοντας, τους αφάνισε. ΗΡ. Σε µάχη αντιµετωπίζοντας τους ή εξαιτίας αναταραχής στην πόλη. ΜΕΓ. Εξαιτίας αναταραχής κρατά την εφτάπυλη εξουσία του Κάδµου. ΗΡ. Γιατί λοιπόν φόβος πέρασε σε σένα και στο γέροντα; ΜΕΓ. Ήταν να µας σκοτώσει, τον πατέρα σου, εµένα και τα παιδιά. ΗΡ. Τι λες; Έχοντας ποιο φόβο απ' τα ορφανεµένα παιδιά µου; ΜΕΓ. Μήπως κάποτε εκδικηθούν το θάνατο του Κρέοντα. ΗΡ. Και τι είναι αυτός ο στολισµός των παιδιών που ταιριάζει σε νεκρούς; ΜΕΓ. Αυτά είναι τα ενδύµατα του θανάτου που πια βάλαµε. ΗΡ. Και θα πεθαίνατε µε τρόπο βίαιο; ύστυχος εγώ! ΜΕΓ. Παντέρηµοι από δικούς µας ανθρώπους ακούαµε πως πέθανες. ΗΡ. Από πού έφτασε σε σας αυτή η στενοχώρια σας; ΜΕΓ. Αγγελιαφόροι του Ευρυσθέα µας έφεραν το µήνυµα αυτό.

22 Θησέας «Θησέας», του λυρικού ποιητή Βακχυλίδη ( π.χ.) : Βασιλιά της ιερής της Αθήνας, των τρυφεροζώητων Ιώνων αφέντη, προλίγο ποιο σάλπισµα πόλεµου ή χαλκόστοµη σάλπιγγα σήµανε; Της χώρας µας µήπως τα σύνορα πάτησε κανένας εχτρός πολέµαρχος; Ή µήπως κακούργοι απελάτες χωρίς οι βοσκοί να το θέλουνε σαλαγάνε κοπάδια προβάτων; Ή τι την καρδιά σου πληγώνει; Λέγε επειδή και θαρρώ πως κανένας θνητός δυνατά παληκάρια δεν έχει βοηθούς του, όπως εσύ, του Πανδίονα γιε και της Κρέουσας. Μαντάτορας ήρθε προλίγο, πεζός αφού πέρασε το δρόµο το µακριόν απ τον Ισθµόν ως εδώ και δηγάται κατορθώµατ' απίστευτα αντρός δυνατού τον ανίκητο σκότωσε Σίνη, που από κάθε θνητό δυνατότερος ήταν, τη φύτρα του κοσµοσείστη Λυταίου, του γιου του Κρόνου το καπρί, το φονιά των ανθρώπων στη βαθιά της Κροµµυώνας λαγκάδα και τον άγριο το Σκίρωνα ξέκαµε Του Κερκυόνα την παλαίστρα την έκλεισε, κι ο Προκρούστης τη σκληρή τη βαριά του Πολυπήµονα πέταξε, επειδή παληκάρι πιο άξιο του βρήκε. Ετούτα φοβάµαι ποιο τέλος θε να 'χουν. Και ποιος λέει πως είναι και πούθε κρατάει ο άντρας αυτός και τι ρούχα φορεί; Στράτεµα σέρνει µαζί του πολύ αρµατωµένο για πόλεµο ή µονάχος µε δούλους του πηγαίνει, καθώς στρατολάτης τριγυρνώντας στα ξένα; Κι είναι τόσο γερός και γενναίος και τόλµη γεµάτος, που τέτοιους άντρες δυνατούς καταπόνεσε; ίχως άλλο θεός τόνε σπρώχνει τιµωρίες να δώσει στους άδικους, επειδή δεν είν εύκολο πάντα να κάνει κανείς το κακό και να µη το πληρώσει. Όλα το τέλος τους έχουν µες στου χρόνου το διάβα. Λέει, πως τον συνοδεύουνε δυο άντρες µονάχα, κι απ' τους λαµπρούς του τους ώµους σπαθί µε λαβήν από φίλντισι κρέµεται και στα χέρια κρατάει δυο κοντάρια µικρά γυαλιστερά, και φορεί στο ξανθό του κεφάλι καλοφτιασµένη Λακωνική περικεφαλαία. και πουκάµισο µόρικο τριγύρω απ' τα στήθη, και µάλλινο θεσσαλικό πανωφόρι κι ότι τα µάτια του αστράφτουν σαν κόκκινη Ληµνιώτικη φλόγα κι ότ' είναι παληκάρι αγένιο, και του Άρη τα παιγνίδια του αρέσουν κι ο πόλεµος κι η χαλκόβροντη µάχη κι ότι γυρεύει να βρει τη λαµπρή την Αθήνα. Ηλ. Βουτιερίδης «Μίνωας και Θησέας», Βακχυλίδης Καράβι γαλαζόπλωρο µε τον πολύν Θησέα και δυο φορές επτά παιδιά Κρητικό σκίζει πέλαγος και στα πανιά τα ωραία στέλλει η Αθηνά πρύµο βοριά. Μα την καρδιά του Μίνωος οι πόθοι την κεντούσαν, της Αφροδίτης τα κακά, και τάνυσε το χέρι του σε µια µουροµατούσαν κι έπιασε µάγουλα λευκά κι εφώναξε η Ερίβοια του Κέκροπος το εγγόνι που εφόρει θώρακα γιερό είδ' ο Θησέας το βλέµµα του γυρίζει και στυλώνει κάτω απ' τα φρύδια φλογερό. Κι έγγιξε το φιλότιµο κι η λύπη την καρδιά του και «Του ιός είπε γιε, σκοπό δεν έχεις τίµιο πια µες στο νου σου κάτου το βαρύ χέρι σου, αρχηγέ! Η Μοίρα ό,τι µας έγραψε κι η ίκη ό,τι έχει βάλει θεϊκό για µας στη ζυγαριά. την τύχη θα πληρώσουµε σαν έρθει µα συ πάλι τη γνώµη βάστα τη βαριά. Γιατί αν εσέ του Φοίνικος η θυγατέρ αγόρι στην Ίδα σ' έκαµε του ιός, κι εµέν' απδ θεό γέννησε του Τροιζηνίου η κόρη του Ποσειδώνος είµαι γιος! Της µάνας µου της έδωσαν Νεράιδες κυµατούσες στη γέννα σκέπασµα λαµπρό θα 'ταν καλά, πολέµαρχε της Κρήτης, να κρατούσες τον τρόπο τούτο τον χοντρό. Γιατί αν πειράξεις άβουλα κανένα εσύ κοράσι, δεν θέλω πια να διω το φως. Στην δύναµη θα δείξοµε προτού ποιος θα περάσει, τ' ακόλουθ' ας τα κρίνει ο θεός!»

23 Τοσά 'πεν ο περήφανος κι εθαύµασαν οι ξένοι τα θάρρη του τα ζηλευτά. Μα κι ο γαµπρός εχόλιασε του Ήλιου βουλή υφαίνει πρωτάκουστη και λέγει αυτά : «Πατέρα παντοδύναµε, Κρονίδη άκου µεγάλε παιδί σου αν µ' έχεις ποτέ πει, σηµάδι καλογνώριστον από τα ουράνια βγάλε τώρα πυρόµαλλη αστραπή. Ει δε και σένα γέννησε η Τροιζηνία αλήθεια του Ποσειδώνος γνήσιο γιο, αυτό το δαχτυλίδι µου τ' ολόχρυσο απ' τα βύθια της θάλασσας φέρ' το να διω! Άφοβα στου πατέρα σου µες στα βασίλεια βούτα το σώµα. Και τώρα κοντά θα µάθεις αν τα λόγια µου κι εµέν' ακούσει τούτα ο βασιλιάς όπου βροντά». Άκουσ' ο παντοδύναµος την άµετρην ευκή του κι άφθαστη χάρισε τιµή του αγαπηµένου Μίνω του, για να δουν το παιδί του, άστραψε κιόλα στη στιγµή. Το θαύµα ως είδε ο πάντολµος, που πρόσµενε µ' ελπίδα, τα χέρια υψώνει να ευχηθεί και λέει, «Θησέα, το µήνυµα του ιος είδες το πήδα στο νερό τώρα το βαθύ. Κι ο κρατερός πατέρας σου σ' όλα της γης τα µάκρη θα κάµει πως να δοξαστείς» Είπε µ' αυτού δε λύγισε το θάρρος του στην άκρη εστάθηκε της κουπαστής, και να στο κύµα, π' άνοιξε για να τον περιλάβει. Κι ο γιος εσάστισε του ιος και διάταξε προσάνεµο να µείνει το καράβι. Μα h µοίρα τα 'φερεν αλλιώς. Και το καράβι αρµένιζε µε του βοριά την αύρα και της Αθήνας τα παιδιά πώς πήδησε στή θάλασσα δάκρυα εχύναν µαύρα και κλαίαν την τύχη την βαριά. Μα τον Θησέα συνόδευαν δελφίνια στου πατρός του στων θεών ήρθε την αυλή κι εκεί άµα τες ηλιόµορφες Νεράιδες είδ' εµπρός του πρώτα φοβήθηκε πολύ. Από τ' αφράτα µέλη των ελάµπαν οι κοπέλες καθώς το σέλας της φωτιάς και στα µαλλιά των έπαιζαν χρυσόπλοκες κορδέλες κι εχόρευαν όλες µε µιας. Είδε και του πατέρα του στο ξωτικό το σπίτι την σύζυγο την τρυφερή και µε τ' αβρά τα χέρια της η δέσποιν' Αµφιτρίτη οξιά πορφύρα του φορεί. Και στη σγουρή την κόµη του ρόδινο βάζει στέµµα πού 'χε απ' του γάµου το πρωί της Αφροδίτης χάρισµα ποτέ δεν είναι ψέµα ό,τι θελήσουν οι θεοί! Να! πλάγι στο λεπτόπρυµνο καράβι τώρα εφάνη πως έσκασε το Κρητικό, από την θάλασσ' άβρεκτος ως ήρθε µε στεφάνι! Τι θαύµα σ' όλους, τι κακό! Και να σου κι οι πεντάµορφες παρθένες οι Νεράιδες µ' άλλη χαρά µες στην ψυχή, εχόρευαν κι ανάκραζαν «ε τώρα, Μίνω, τα είδες;» και πέρα η θάλασσ αντηχεί. Κι από κοντά µελώδησαν κι οι νιες κι οι νέοι εκείνοι µε την φωνή τους την ψιλή. Και τους χορούς µας, ήλιε, για δες µε καλοσύνη και τύχη δώσε µας καλή! Σιµ. Μενάρδος «Ιππόλυτος», Ευριπίδης : Ο Ιππόλυτος ήταν γιος του Θησέα και της Ιππολύτης. Τιµώντας την Άρτεµη και περιφρονώντας την Αφροδίτη, κέντρισε το µίσος της θεάς, η οποία προκάλεσε το θάνατό του, εµπνέοντας στη µητριά του Ιππόλυτου, Φαίδρα, άπρεπο αίσθηµα για τον πρόγονό της. Ο Ιππόλυτος την περιφρόνησε και η περήφανη Φαίδρα αυτοκτόνησε, αφήνοντας ένα γράµµα στον άντρα της µε συκοφαντίες για τον Ιππόλυτο. Ο Θησέας τις πίστεψε και ζήτησε από τον Ποσειδώνα να καταστρέψει το γιο του. Την ίδια στιγµή βγήκε από τη θάλασσα ένας άγριος ταύρος και στάθηκε µπροστά στον Ιππόλυτο, που πήγαινε µε το άρµα του στην Επίδαυρο. Φοβήθηκαν τότε τα άλογα και παρέσυραν πάνω στα βράχια το άρµα, που διαλύθηκε. Μπλεγµένος µέσα στα λουριά, ο Ιππόλυτος βρήκε φρικτό τέλος. Ετοιµοθάνατο, τον µετέφεραν στην Τροιζήνα, όπου η Άρτεµη αποκάλυψε στον Θησέα τη συκοφαντία της γυναίκας του και πρόσταξε τους Τροιζήνιους να τιµούν τον Ιππόλυτο σαν θεό. Ο τραγικός αυτός µύθος έγινε θέµα του Ευριπίδη και διδάχθηκε το 428 π.χ. Απόσπασµα από τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη ΠΩΣ ΧΑΘΗΚΕ Ο ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ (Ιππόλυτος, ) (Τη διήγηση την κάνει στο Θησέα ένας από τους ακολούθους του Ιππόλυτου που τον συνόδευαν στο δρόµο της εξορίας) Κ Ο Ρ.: Να, ο συνοδός του Ιππόλυτου και τρέχει µε θλιµµένη θωριά για το παλάτι. Α Γ Γ.: Γυναίκες, που τον άρχοντα της χώρας θα 'βρισκα, τον Θησέα ; Ανίσως ξέρετε,

24 πέστε µου να 'ναι στο παλάτι τάχα ; Κ Ο Ρ.: Νάτος που βγαίνει ατός του απ' το παλάτι. Α Γ Γ. : Θησέα, και για σε και για όσους ζούνε στην Αθήνα και µες από τα σύνορα της Τροιζήνας, βαρύ µαντάτο φέρνω. Θ Η Σ.: Τι ναι; Μη συφορά καινούργια βρήκε τις δυο γειτονικές µας πολιτείες ; Α Γ Γ. : Κοντολογίς, ο Ιππόλυτος σου πάει βλέπει το φως, µα σβήνει όπου και να 'ναι.. Θ Η Σ.: Και πώς ; Μη τον οχτρεύτηκε κανένας που του βίασε το ταίρι, όπως κι εµένα ; Α Γ Γ.: Τ' αµάξι του τον έφαε κι οι κατάρες που του θεού του πόντου, του γονιού σου δεήθηκες, το γιο σου ν' αφανίσει. Θ Η Σ.: Ω θεοί κι ω Ποσειδώνα, είσαι στ αλήθεια, τις αρές µου σαν άκουσες, γονιός µου. Μα πώς πέθανε; Πες µου : Πώς της ίκης το ρόπαλο έπεσε στον ντροπιαστή µου ; ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ Κοντά στο κυµατόδαρτο ακρογιάλι, µε τις ξύστρες στα χέρια, των αλόγων χτενίζαµε τις χαίτες και θρηνούσαµε, γιατί µαντατοφόρος ήρθε κάποιος να µας πει πως ο Ιππόλυτος, διωγµένος σε πικρήν από διάτα σου εξορία, στη χώρα τούτη πια δε θα πατήσει. Κι ήρθε κι εκείνος, σαν κι εµάς θρηνώντας, στ' ακρογιάλι, κι αµέτρητοι ξωπίσω συνοµήλικοι φίλοι ακολουθούσαν. Μα κάποτε το κλάµα απαρατώντας «και γιατί» λέει «να χάνοµαι έτσι; Πρέπει να υποταχτώ στά λόγια του γονιού µου. Τα ζυγοφόρα, δούλοι, τ' άλογά µου ζέψτε στο αµάξι η χώρα τούτη έµενα δεν µε χωράει πια...» Τότε ο καθείς εβιάστη, και γοργότερα παρά και να το πεις, ετοιµασµένα πλάι στον αφέντη τ' αλόγα του εστήσαµε. Απ' το στεφάνι τότε αυτός αδράχνει τα χαλινάρια, αφού στ' αµάξι, ακόµα µε τα χοντρά ποδέµατά του, ανέβη, και πρώτα, ανασηκώνοντας τα χέρια, τούτα είπε των θεών : «Άµποτε, ία, να µη ζήσω αν κακός άνθρωπος είµαι. Μα µια µέρα να νιώσει κι ο γονιός µου πώς µ αδίκησε, είτε είµαι πεθαµένος είτε βλέπω το φως». Κι ευθύς αρπάζει το µαστίγι στο χέρι και βαράει τ' άλογα του, κι οι δούλοι από κοντά του, δίπλα στα χαλινάρια, ακολουθούσαµε τον αφέντη στο δρόµο που τραβάει ίσια για την Επίδαυρο και τ' Άργος. Έτσι, σ' έρηµο ως µπήκαµε ένα τόπο, όπου, αντίπερα ετούτης µας της χώρας, κάποιο ακρόγιαλο γέρνει προς τον πόντο του κόρφου του Σαρωνικού, ολαξάφνου βουητός εκείθε, σαν και χθόνια να 'ταν βροντή του ία, συντάραχο µεγάλο βαριαντήχησε, φρίξη να τ' ακούσεις. Τ' άλογα τα κεφάλια ανατεντώνουν κι ορθοστήνουν τ' αυτιά κι εµάς τροµάρα µας συνεπήρε, ο αχός πούθε να βγήκε. Στις θαλασσοδαρµένες γύραµε άκρες τα µάτια µας, και τι να δούµε: Κύµα θεόρατο ως τα ουράνια ορθοστεκόνταν, που του Σκίρωνα χάσαµε τις άκρες, κι έκρυβε τον Ισθµό, κι εχάθη ο βράχος του Ασκληπιού. Και να που αναφουσκώνει και µ' αφρού γύρω βράζοντας πληµµύρα, απ' του πόντου το φύσηµα κινάει και να, για το ακροθάλασσο τραβάει που το τέθριππο αµάξι µας στέκονταν. Τότε µες απ τις δίπλες των νερών του που συγκλύζουνταν, ξέρασε το κύµα ένα ταύρο, άγριο τέρας, που όλη η χώρα γέµισε απ' τα µουγκρίσµατά του ως πέρα και φοβερά αντιβόγγαε, δε βαστούσαν τέτοιαν όψη τα µάτια ν' αντικρίσουν. Ευθύς πέφτει στ' αλόγατα άγριος φόβος. Ο αφέντης, που είχε µάθει τα συνήθια των αλόγων, αρπάει τα χαλινάρια και τα τραβάει, σα ναύτης το κουπί του, καταπίσω κρεµώντας το κορµί του απ' τα λουριά. Μα τ' άλογα, δαγκώντας τα πυρόφτιαστα γκέµια στα σαγόνια, ερµητικά τραβούν, κι ούτε το χέρι του οδηγού τους µηδέ τ' αλογολούρια και τ' αρµόδετο τ' άρµα πια αγρικούνε. Στον ισότοπο εκείνος σαν τα στρέφει µε γερή την κυβέρνια, να κι ο ταύρος φανερώνεται εµπρός και πίσω τ' άτια, φρενιασµένα απ' τον τρόµο, σέρνουν το άρµα, κι όταν ξέφρενα ρίχνουνταν στους βράχους, σιωπηλά στο ζυγό από δίπλα ο ταύρος ακολούθαε, ώσπου γκρέµισε άνου-κάτου τ' άρµα, σπώντας σε βράχο τον τροχό του. Τότε ήρθαν όλα ανάκατα, τ' αφάλια των τροχών τινάζονταν κι απ' τ' αξόνια λυτά τα σιδερόκαρφα κι εκείνος, σα µες στα γκέµια ο δύστυχος εµπλέχτη, µε δεσµά σέρνεται άλυτα δεµένος, χτυπιέται το κεφάλι του στις πέτρες, οι σάρκες του ξεσκιούνται, και φωνάζει, φριχτό ν' ακούς: «Σταθείτε, άτια, θρεµµένα ατά παχνιά µου, και µη µε χάνετε έτσι. Ω µαύρη του πατέρα µου, ω, κατάρα! Γλιτώστε µε! Γλιτώστε µε! Το αξίζω!» Και τρέξαµε πολλοί, µα πάντα πίσω ξεµέναµε. Κι αυτός, τέλος, λυµένος απ' τα κοφτά λουριά (µα πως δεν ξέρω) πέφτει, λίγο ανασαίνοντας ακόµη. Τ' άτια κι ο ταύρος πια, τ' ολέθριο τέρας, κρυφτήκανε, δεν ξέρω σε ποιο σπήλιο του βραχότοπου εκείνου... Εγώ του παλατιού σου, βασιλιά µου, δούλος είµαι, µα δεν θα το µπορέσω να πιστέψω που ο γιος σου κακός ήταν, ούτ αν των γυναικών το γένος όλο κρεµαστεί και τα πεύκα όλα της Ίδας γραφές κανείς γιοµίσει γιατί ξέρω βγενικιά την καρδιά πως είχε εκείνος. Π. Λεκατσάς