ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΒ ΑΠO ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΙΧΜΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Transcript

1 ΔΙΚΤΥΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΒ ΑΠO ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΙΧΜΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 2015

2 Η Ενημερωτική Έκθεση 2015 στον Τεχνολογικό Τομέα «Υγεία» εκπονήθηκε από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας για λογαριασμό του ΣΕΒ και της Ανώνυμης Εταιρείας Αναπτυξιακών Δράσεων Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας, στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «Ανάπτυξη Δικτύου Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Πληροφόρησης». Το έργο συγχρηματοδοτείται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

3 Με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης της τετραετούς περιόδου λειτουργίας του ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ, επισυνάπτεται συνοπτική παρουσίαση των εργασιών του Δικτύου για τον τομέα της Υγείας. Η συγκρότηση του ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ, από τον ΣΕΒ σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), αποτελεί προσπάθεια για την δημιουργία υποδομής στρατηγικής τεχνολογικής πληροφόρησης αναγκαίας για το σχεδιασμό πολιτικών για τη βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας. Το ΔΙΚΤΥΟ στελεχώθηκε από έγκυρους εμπειρογνώμονες από την επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα με σκοπό την οργανωμένη παρακολούθηση των πλέον σημαντικών επιχειρηματικών και τεχνολογικών τομέων ως προς την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (ΕΤΑ), τον εντοπισμό εστιών παραγωγής καινοτομίας από ελληνικές επιχειρήσεις και ερευνητές και την ανάδειξη περιοχών με προοπτική ανάπτυξης ανταγωνιστικής επιχειρηματικής δραστηριότητας.

4 Οι εργασίες του Δικτύου συνίστανται σε μία μεθοδική σάρωση (scanning) της ελληνικής παραγωγής τεχνολογίας και καινοτομίας, και αποτελεί τη συμβολή του ΣΕΒ στη διαδικασία της επιχειρηματικής ανακάλυψης και της έξυπνης εξειδίκευσης της χώρας, παράμετροι εξαιρετικά κρίσιμες για το σχεδιασμό της νέας προγραμματικής περιόδου Ο ΣΕΒ φιλοδοξεί ότι το υλικό που παρήχθη από το Δίκτυο θα αποτελέσει αφετηρία πρωτοβουλιών και διαμόρφωσης προτάσεων συνεργατικών projects τεχνολογικής ανάπτυξης. Το Δίκτυο και τα αποτελέσματά του μπορούν να είναι βάση διαμόρφωσης ενός υψηλού επιπέδου μηχανισμού Στρατηγικής Πληροφόρησης για τις τεχνολογίες που θα προσδιορίσουν την ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής οικονομίας την επερχόμενη περίοδο. Χρήστος-Γιώργος Σκέρτσος Γενικός Διευθυντής ΣΕΒ

5 ΣΕΒ-ΙΤΕ: Δίκτυο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Πληροφόρησης «Δίκτυο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Πληροφόρησης (ΔΕΤΕΠ): Οριοθέτηση τεχνολογικών τομέων και παρακολούθηση, αποτύπωση και ανάλυση των τεχνολογιών αιχμής και εφαρμογών τους, με εστίαση στην ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα, τις αλυσίδες αξίας αλλά και τις δεξιότητες» ΥΓΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΛΗΡ/ΚΗ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΑ-ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ : Ένα σώμα 70+ έγκυρων εμπειρογνωμόνων από την επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα. Το Δίκτυο αποτελεί υποδομή στρατηγικής τεχνολογικής πληροφόρησης για τις επιχειρήσεις, την ερευνητική κοινότητα και τους φορείς σχεδιασμού πολιτικών για την καινοτομία και την ανάπτυξη 5

6 ΣΕΒ-ΙΤΕ: Δίκτυο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Πληροφόρησης Από το 2011 ο ΣΕΒ, με τη συνεργασία του ΙΤΕ, συγκρότησε και έθεσε σε λειτουργία το Δίκτυο Τεχνολογικής και Επιχειρηματικής Πληροφόρησης (ΔΕΤΕΠ) με σκοπό την τεκμηριωμένη παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων ως παράμετρο ανάπτυξης των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού. Το ΔΙΚΤΥΟ, το οποίο αποτελούν έγκυροι εμπειρογνώμονες από την επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα, επιχειρεί την παρακολούθηση των πλέον σημαντικών τεχνολογιών για την Ελληνική οικονομία, τον εντοπισμό εστιών παραγωγής καινοτομίας από ελληνικές επιχειρήσεις και ερευνητές και την ανάδειξη περιοχών με προοπτική συνεργασίας, παραγωγής ανοικτής καινοτομίας και ανάδειξης επενδυτικών δυνατοτήτων. 6

7 Ομάδα Εργασίας στον Τομέα «Τεχνολογίες Υγείας»: Καφετζόπουλος Δημήτριος, Κύριος Ερευνητής, ΙΤΕ/ Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) Σπανάκης Μάριος, ΙΤΕ/Ινστιτούτο Πληροφορικής Οικονόμου Τάσος, ΙΤΕ/ΙΜΒΒ Ταβερναράκης Νεκτάριος, ΙΤΕ/ΙΜΒΒ Παπαματθαιάκης Σήφης, ΙΤΕ/ΙΜΒΒ Μελαγράκη Γεωργία, Νοvamechanics Ltd Αλεβιζόπουλος Νάσος, Zestagen SA Αλεβιζόπουλος Κώστας, Medexis AE Σταματόπουλος Βασίλης, Δίκτυο ΠΡΑΞΗ Γιαγκοπούλου Δέσποινα, Δίκτυο ΠΡΑΞΗ Νίκος Μελανίτης, Καθηγητής ΣΝΔ/Δίκτυο ΠΡΑΞΗ Υπεύθυνος Έργου 7

8 Ερωτήματα που απαντά ο Μηχανισμός Τεχνολογικής Πληροφόρησης Ποιές είναι οι βασικές τεχνολογίες αιχμής για την Ελληνική οικονομία, που μπορούν να προσδώσουν προστιθέμενη αξία με ορίζοντα το Πού (σε ποιούς τομείς και φορείς) εντοπίζεται αυξημένη και ώριμη προς αξιοποίηση ερευνητική παραγωγή αλλά και σημαντική επιχειρηματική - τεχνολογικά προσανατολισμένη δραστηριοποίηση. Πώς τεχνολογίες αιχμής με διαφορετική επιστημονική προέλευση συνεργάζονται προκειμένου να είναι δυνατή η ανταπόκριση της ελληνικής οικονομίας στις ανάγκες παραγωγής ανταγωνιστικών εμπορεύσιμων αγαθών. Ποιές μπορεί να είναι οι εθνικές τεχνολογικές προτεραιότητες. Ποιές μπορεί να είναι εστιασμένες δυναμικές αγορές στόχος, υψηλού ενδιαφέροντος και προοπτικών ανάπτυξης, όπου διαφαίνονται δυνατότητες εστίασης πόρων. 8

9 8 κρίσιμοι τεχνολογικοί τομείς Το Δίκτυο καταρχήν οριοθέτησε τεχνολογικούς τομείς που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ελληνική επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα Οριοθετήθηκαν οκτώ (8) επιχειρηματικοί/τεχνολογικοί τομείς, στους οποίους επιχειρήθηκε η παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων και των αλλαγών που επιφέρουν στην οικονομική δραστηριότητα. 9

10 8 κρίσιμοι τεχνολογικοί τομείς Υγεία & Βιοτεχνολογία Τεχνολογίες Τροφίμων Πληροφορική & Επικοινωνίες Νανοτεχνολογία Υλικά & Διεργασίες Παραγωγής Τεχνολογίες Ενέργειας Περιβάλλοντικές Τεχνολογίες Τεχνολογίες Μεταφορών Προσδιορίστηκαν λαμβάνοντας υπόψη τις Τεχνολογικές Πλατφόρμες (TPs), τις Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (JTIs), τις προτεραιότητες του προγράμματος πλαίσιο για την ΕΤΑ (FP7) και τις θεματικές προτεραιότητες του ΕΣΠΑ 10

11 Εξέλιξη της εργασίας του Δικτύου: Από τις Τεχνολογίες Αιχμής σε Τεχνολογικές Αγορές και προτάσεις έργων τεχνολογικής ανάπτυξης Ξεκινώντας από μία οριοθέτηση οχτώ θεματικών τεχνολογικών περιοχών για λόγους λειτουργικούς και οργάνωσης της εργασίας, καταλήγουμε στον εντοπισμό και οριοθέτηση: Τεχνολογιών αιχμής για τις οποίες υπάρχει δυναμικό υιοθέτησής τους. Εντοπίστηκαν και περιγράφηκαν 55 τεχνολογίες αιχμής που αναμένεται να έχουν σημαντικό ρόλο στις τεχνολογικές εξελίξεις κατά τα προσεχή έτη και που αντικρίζουν βιομηχανικές κατευθύνσεις ή αγορές ελληνικού ενδιαφέροντος. Τεχνολογικών αλυσίδων αξίας Αναδυόμενων Τεχνολογικών Αγορών: Διατυπώθηκαν 34 τεχνολογικές ακολουθίες που συνθέτουν τις αναγκαίες σχέσεις και συνέργειες των τεχνολογιών αιχμής προκειμένου να είναι δυνατή η ανταπόκριση της ελληνικής οικονομίας στις ανάγκες παραγωγής ανταγωνιστικών προϊόντων. Εξειδικευμένων τεχνολογικών αγορών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την ελληνική οικονομία : εντοπίστηκαν 21 εστιασμένες τεχνολογικές αγορές-στόχος, υψηλού ενδιαφέροντος και προοπτικών ανάπτυξης, που θα μπορούσαν να συναντήσουν τις ανάγκες και το σχεδιασμό της ελληνικής βιομηχανίας. Projects & Ventures : εντοπίστηκαν περιοχές συνέργειας ερευνητικών και επιχειρηματικών φορέων και προτάθηκαν συγκεκριμένα projects έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, με σχετική ωριμότητα, που αντικρύζουν αγορές με περιθώρια ανάπτυξης. 11

12 Από τις Τεχνολογίες Αιχμής σε Τεχνολογικές Αγορές και προτάσεις έργων τεχνολογικής ανάπτυξης. Για τον τομέα Υγείας: 6 Τεχνολογίες Αιχμής, 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες, 3 Αγορές-στόχος Ερευνητική παραγωγή και τεχνογνωσία 6 Τεχνολογίες Αιχμής Επιχειρηματικό ενδιαφέρον Αξιολόγηση ωριμότητας και διασυνδεσιμότητας Τεχνολογιών Αιχμής 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες > αναδυόμενες αγορές Προϊόντα, υπηρεσίες και διεργασίες Συνθήκες αγοράς αφομοίωση τεχνολογιών οικονομικές παράμετροι 3 Αγορές - Στόχος Επιχειρηματικές Εφαρμογές Στρατηγικές Συνεργασίες ΕΤΑ & Βιομηχανίας Επενδυτικές Δυνατότητες Clustering Εθνικής εμβέλειας έργα ΣΔΙΤ

13 Υγεία 1. Φαρμακευτικής ανακάλυψη / χορήγηση 2. Μεταγονιδιωματική και Μοριακή διαγνωστική 3. Βιοπληροφορική 4. Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα 5. Βιοαπεικόνιση 6. Αναγεννητική Ιατρική 50 Κρίσιμες Τεχνολογίες Αιχμής 6 Τεχνολογίες Αιχμής στον Τομέα Υγείας Τρόφιμα Ήπια μη θερμική επεξεργασία Διαδραστική (έξυπνη και ενεργός) συσκευασία Βιοενεργά συστατικά και Υγεία Ταχείες τεχνικές ανίχνευσης και διαχείρισης πηγών κινδύνου ΤΠΕ Ασύρματα & ενσύρματα δίκτυα Δίκτυα αισθητήρων Υπολογιστικά πλέγματα και νέφη Συστήματα εύρεσης θέσης Προσαρμόσιμες υπηρεσίες Σημασιολογικό διαδίκτυο Ευφυής ανάλυση δεδομένων Ρομποτικά συστήματα Διάχυτη νοημοσύνη Νανοτεχνολογία Νανο-ηλεκτρονική Νανοφωτονική Νανοβιοτεχνολογία Νανοϋλικά (υβριδικά, νανοεπικαλύψεις, νανοκατάλυση) Ενέργεια Κυψέλες καυσίμου Φωτοβολταϊκά Παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων Ευφυή ηλεκτρικά δίκτυα Συσσωρευτές λιθίου Τεχνολογίες ενεργειακού κτηρίου Τεχνολογίες Αιχμής Ελλάδα 2020 Περιβάλλον Αναερόβιες και Αερόβιες διεργασίες επεξεργασίας αποβλήτων Τεχνικές μηχανικής ανακύκλωσης Αδρανοποίηση επικίνδυνων ρύπων Φυσικοχημικές μέθοδοι επεξεργασίας νερού και υγρών αποβλήτων Θερμική επεξεργασία αποβλήτων Τεχνικές αποκατάστασης εδαφών / υδάτινων αποδεκτών / Αέρια αντιρρύπανση Υλικά & Διεργασίες Βιο-υλικά Σύνθετα υλικά Κατεργασίες με laser Βιοπλαστικά/βιοαποικοδομήσιμα Προηγμένα δομικά με ικανότητα αυτοϊασης και έξυπνης ανάδρασης Μεταφορές Διατροπικότητα μεταφορών και εφοδιαστική αλυσίδα Συντήρηση-Επισκευή-Ανακατασκευή(MRO) Έξυπνες ελαφρές μεταφορικές κατασκευές Ηλεκτροκίνηση και νέοι σταθμοί ενέργειας Ολοκληρωμένες μέθοδοι ασφάλειας μεταφορών 13

14 Για κάθε μία από τις Τεχνολογίες Αιχμής αποτυπώθηκαν Το επιστημονικό υπόβαθρο Επιχειρηματικές εφαρμογές και σχετικοί κλάδοι Ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα Καινοτόμες εφαρμογές και ευρεσιτεχνίες Ελληνικοί ερευνητικοί φορείς με δραστηριότητα Ελληνικές επιχειρήσεις με εκφρασμένο ενδιαφέρον Ερευνητικά έργα σε εθνικά/ευρωπαϊκά προγράμματα Πολιτικές και κανονιστικό πλαίσιο Ωριμότητα τεχνολογίας (technology readiness level) SWOT της τεχνολογίας 14

15 Τεχνολογίες Αιχμής στον Τομέα Υγείας Τεχνικές φαρμακευτικής ανακάλυψης / χορήγησης: γονιδιακή πρωτεϊνική ανάλυση, μοριακή προσομοίωση, κλινική ανάπτυξη, χορήγηση (διαδερματική, ενδοφλέβια,...) με λιποσώματα, υδρογέλες, νανοκάψουλες... Μεταγονιδιωματική και Μοριακή διαγνωστική: Διαγνωστικά τεστ, εφαρμογές personalised medicine, φαρµακογονιδιωµατικές τεχνικές για την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας Βιοπληροφορική: Βάσεις βιολογικών δεδομένων, εύρεση βιοδεικτών (biomarkers) για την έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών, σχεδιασμός φαρμάκων με τη βοήθεια ΗΥ (in-silico) Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα: Χειρουργικά συστήματα και εργαλεία, Βιοαισθητήρες/βιοανιχνευτές, Ενεργά εμφυτεύσιμα συστήματα, τσιπς για μοριακή διάγνωση και ανάλυση κυττάρων Βιοαπεικόνιση: Iατρική απεικόνιση, ανίχνευση, διάγνωση και παρακολούθηση νοσημάτων καθώς και μοριακή απεικόνιση (με χρήση μικρο/νανο-συστημάτων) σε ζωντανά κύτταρα, ιστούς, όργανα Αναγεννητική Ιατρική: Μεταμοσχεύσεις, εμφυτεύσεις και ανάπλαση/επιδιόρθωση οργάνων και ιστών (με χρήση βιο-μορίων, βιο-υλικών, βλαστικών κυττάρων), εξατομικευμένες κυτταρικές θεραπείες 15

16 34 τεχνολογικές αλυσίδες εκ των οποίων, 6 τεχνολογικές αλυσίδες στον Τομέα Υγείας 16

17 Από τις τεχνολογίες αιχμής σε αλυσίδες τεχνολογιών Οι τεχνολογίες αιχμής αποτελούν τη βάση προκειμένου να εντοπίσουμε streams τεχνολογικών προτεραιοτήτων, ακολουθίες τεχνολογιών αιχμής (ομάδες τεχνολογιών αιχμής) ή δυνητικά clusters που μπορούν να αντικρίζουν μια κατεύθυνση βιομηχανικής δραστηριότητας ή αναδυόμενη αγορά. Νέα προϊόντα και υπηρεσίες με μεγάλη προστιθέμενη αξία για την οικονομία δεν προκύπτουν μόνο από τις μεμονωμένες Τεχνολογίες Αιχμής, αλλά και από την συνδυαστική αξιοποίηση των Τεχνολογιών αυτών. Η εργασία του Δικτύου εστίασε στη διατύπωση των σχέσεων και της αναγκαίας συνέργειας αυτών των τεχνολογιών για να απαντήσει σε ανάγκες συγκεκριμένων νέων δυναμικών αγορών: Αναδείχθηκαν 34 αλυσίδες τεχνολογιών αιχμής, 6 εκ των οποίων στον Τομέα Υγείας 17

18 Ερευνητική παραγωγή και τεχνογνωσία 6 Τεχνολογίες Αιχμής Επιχειρηματικό ενδιαφέρον Από τις Τεχνολογίες Αιχμής σε Τεχνολογικές Αγορές και προτάσεις έργων τεχνολογικής ανάπτυξης. Για τον τομέα τεχνολογιών Υγείας: Αξιολόγηση ωριμότητας και διασυνδεσιμότητας Τεχνολογιών Αιχμής 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες > αναδυόμενες αγορές Προϊόντα, υπηρεσίες και διεργασίες Συνθήκες αγοράς αφομοίωση τεχνολογιών οικονομικές παράμετροι 3 Αγορές - στόχος 6 Τεχνολογίες Αιχμής, 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες, 3 Αγορές-στόχος Επιχειρηματικές Εφαρμογές Στρατηγικές Συνεργασίες ΕΤΑ & Βιομηχανίας Επενδυτικές Δυνατότητες Clustering Εθνικής εμβέλειας έργα ΣΔΙΤ

19 34 τεχνολογικές αλυσίδες - 6 εκ των οποίων στον Τομέα τεχνολογιών Υγείας Μερικά βασικά χαρακτηριστικά: Κάθε τεχνολογική αλυσίδα αποτελεί ροή τεχνολογικών δραστηριοτήτων + επιχειρηματικών αλληλεπιδράσεων Κάθε τεχνολογία λειτουργεί ως κρίκος σε ένα σύστημα αξίας που απευθύνεται σε μία αγορά Κάθε τεχνολογική αλυσίδα περιέχει αλληλεπιδράσεις τεχνολογιών από διαφορετικούς τεχνολογικούς/επιστημονικούς τομείς ή και συνέργειες μεταξύ διαφορετικών τεχνολογικών και επιχειρηματικών χώρων Περιεχόμενο: Περιγραφή των τεχνολογικών ροών. Πώς συνδέονται οι τεχνολογίες-κρίκοι. Ανάδειξη των καινοτομικών τεχνολογικών παραμέτρων. Ποιά είναι τα τελικά προϊόντα / υπηρεσίες / διαδικασίες που εξυπηρετεί η τεχνολογική αλυσίδα και ποιούς κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς στόχους καλείται να καλύψει. Καταγράφονται δυνητικές εφαρμογές και υπηρεσίες, τεχνολογικές τάσεις και προοπτικές, επιχειρηματικοί τομείς που εμπλέκονται ή επηρεάζονται. Ωριμότητα της αγοράς που απευθύνεται η αλυσίδα, δυνατότητα του ελληνικού παραγωγικού συστήματος να τις ενστερνιστεί ή ενσωματώσει, τεχνολογικές απαιτήσεις σε υποδομές, πιθανές αγορές, όφελος. Χαρτογράφηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας αιχμής. Ποιά είναι η καινοτομική δραστηριότητα και οι εμπλεκόμενοι συντελεστές. Εντοπισμός επιχειρηματικών συνεργειών για την παραγωγή καινοτομικών προϊόντων. 19

20 Ιχνηλασιμότητα στα τρόφιμα Μοριακή διαγνωστική τροφίμων Συνθετική βιολογία Ήπια μη θερμική επεξεργασία τροφίμων Προσωπική γονιδιωματική Βιοαισθητήρες Βιοαπεικόνιση Εξατομικευμένη ιατρική Λειτουργικά τρόφιμα, βιοενεργά συστατικά και υγεία Ρομποτικά συστήματα Υπολογιστικά συστήματα μεγάλου βαθμού ολοκλήρωσης Προηγμένα Δίκτυα υψηλών ταχυτήτων (οπτικά & ασύρματα Δίκτυα) Έξυπνα περιβάλλοντα μεγάλης κλίμακας Ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας Εικονικοποίηση υπηρεσιών και υποδομών - cloud Ευφυή δίκτυα αισθητήρων Συνεργατικά Ρομποτικά συστήματα και σμήνη Οι 34 τεχνολογικές αλυσίδες: 6 αλυσίδες στις τεχνολογίες Υγείας Νανοενισχυμένα λειτουργικά υλικά Το κτίριο του αύριο Το μελλοντικό όχημα Βιοεμφυτεύματα και αναγεννητική ιατρική Αποδοτικά φωτοβολταϊκά υλικά Υλικά με ιδιότητες προσαρμοζόμενες ανά εφαρμογή Ευφυή μελλοντικά ενεργειακά δίκτυα Επεξεργασία αποβλήτων για παραγωγή ενέργειας Βιοδιυλιστήριο Αντιρρύπανση Καθαρισμός Νερού Μηχανική Ανακύκλωση Σταθμοί φόρτισης Η/Ο Ειδικές κατασκευές μεταφορών Ευφυή συστήματα εντοπισμού Συστήματα ενσωματωμένων αισθητήρων στις μεταφορές Συνδυασμένες - Διατροπικές μεταφορές 20

21 Α1. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές Βιοπληροφορική & Βιοϊατρική Πληροφορική Αναδυόμενη αγορά: Ηλεκτρονικός φάκελος υγείας Τομέας : ΥΓΕΙΑ Υπηρεσίες και Εργαλεία παρακολούθησης και συμβουλευτικής της υγείας Γονιδιωματική Τομέας : ΥΓΕΙΑ Προσαρμόσιμες ηλεκτρονικές υπηρεσίες Τομέας: ΤΠΕ Βιοενεργά συστατικά και Υγεία Τομέας : ΤΡΟΦΙΜΑ Αναδυόμενη αγορά: Προληπτική ιατρική, διατροφή και συμβουλευτική της υγείας Η αναμενόμενη πτώση του κόστους ανάγνωσης του ανθρώπινου γονιδιώματος κάτω από τα 1000 $ αναμένεται να δημιουργήσει μια νέα αγορά υπηρεσιών, τεχνολογιών και προϊόντων τα οποία θα διέπουν ένα πολύ μεγάλο φάσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων από την εξατομικευμένη ιατρική (personalized medicine) και την ασφάλιση, ως τη διατροφή και τις επιλογές τρόπου ζωής. Η βιοπληροφορική και οι γονιδιωματικές τεχνολογίες με τη βοήθεια των προσαρμόσιμων ηλεκτρονικών υπηρεσιών ανοίγουν μία μεγάλη αγορά υπηρεσιών παρακολούθησης και συμβουλευτικής της υγείας, ενώ με την συνδρομή των βιοενεργών συστατικών επεκτείνουν την παραπάνω αγορά στην προληπτική ιατρική, αγωγή και διατροφή. (4P Medicine: Predictive, Preventive, Personalized & Participatory)

22 Α2. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ: Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική ΙΤΕ (ΙΠ, ΙΜΒΒ), ΙΙΒΕΑΑ, ΑΠΘ, ΔΠΘ, Παν. Στερ. Ελλάδας, ΕΜΠ, Παν. Πατρών Πολ. Κρήτης Προσαρμόσιμες Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Παν. Κρήτης, ΙΤΕ ΙΠ, ΕΜΠ, ΑΠΘ, SEERC, ΟΠΑ Προηγμένος ηλεκτρονικός φάκελος υγείας. Υπηρεσίες και εργαλεία παρακολούθησης & συμβουλευτικής της υγείας Τομέας: Υγεία Γονιδιωματική ΙΤΕ (ΙΜΒΒ) Φλέμινγκ ΙΙΒΕΑΑ Τομέας: Υγεία Τομέας: ΤΠΕ Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων ΙΤΕ ΙΠ, ΕΜΠ ΕΔΕΤ, ΑΠΘ Τομέας: ΤΠΕ Βιοενεργά συστατικά και υγεία ΕΚΠΑ, Γεωπονικό, ΑΠΘ, Παν Ιωαννίνων Χαροκόπειο Τομέας: Τρόφιμα Προληπτική αγωγή, διατροφή και διαβίωση & συμβουλευτική της υγείας 22

23 Α3. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ : Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική Biovista, Synaptic, ProtatOnce, Computer Control Systems, Computer Solutions, DataMed Τομέας: Υγεία Προσαρμόσιμες Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Exodus, Singular Logic, Virtual Trip, UniSystems, Intrasoft Τομέας: ΤΠΕ Προηγμένος ηλεκτρονικός φάκελος υγείας. Υπηρεσίες και εργαλεία παρακολούθησης & συμβουλευτικής της υγείας Γονιδιωματική Intergenetics, Biogenomica, Bioanalyica, Genotypos Τομέας: Υγεία Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Biovista, Quantos, Predicta, Agilis, Datam ine Inform ation Technologies, Directing, Singular Logic, Γνώμον Πληροφορικής, SAP Hellas, Intracom IT Services, Datapower Βιοενεργά συστατικά και υγεία Aktina, ΓΑΙΑ, ΓΙΩΤΗΣ, Vivartia, Minos Foods, Nutriant, ΕΥ.ΓΕ ΠΙΣΤΙΟΛΑΣ Τομέας: Τρόφιμα Προληπτική αγωγή, διατροφή και διαβίωση & συμβουλευτική της υγείας Τομέας: ΤΠΕ 23

24 Α4. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ: Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων Προγραμματισμός ηλεκτρονικών υπολογιστών & ανάπτυξη εφαρμογών Προσαρμόσιμες Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Προγραμματισμός και Σχεδιασμός συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών Τομέας: ΤΠΕ Προηγμένος ηλεκτρονικός φάκελος υγείας. Υπηρεσίες και εργαλεία παρακολούθησης & συμβουλευτικής της υγείας Τομέας: Υγεία Γονιδιωματική Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων Ιατρικές αναλύσεις Υπηρεσίες υγείας Τομέας: Υγεία Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Ανάλυση εξειδικευμένων Βάσεων Δεδομένων, Μηχανική Μάθηση & Εξόρυξη Δεδομένων, Προγραμματισμός, Διαχείριση Ασφάλειας Βάσεων Δεδομένων Τομέας: ΤΠΕ Βιοενεργά συστατικά και υγεία Δραστηριότητες Ε&Α σε Βιο-ενεργά συστατικά, Βιοτεχνολογία Τομέας: Τρόφιμα Προληπτική αγωγή, διατροφή και διαβίωση & συμβουλευτική της υγείας

25 Α5. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ: Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική Επιστήμονες Βιολογικών & Φυσικών Επιστημών, Πληροφορικής, Μηχανικοί με εξειδικευμένη γνώση / κατάρτιση σε βάσεις Βιολογικών Δεδομένων, μεθόδους εξόρυξης γνώσης, Βιοπληροφορική. Τομέας: Υγεία Προσαρμόσιμες Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Αναλυτές συστημάτων και εφαρμογών, ειδικός συστημάτων εφαρμογών παγκοσμίου ιστού, σχεδιαστής πληροφ. συστημάτων, ειδικός υπηρεσιών, μηχανική μάθηση - εξόρυξη δεδομένων, αναγνώριση προτύπων, γνώση γενετικής, διατροφολογίας Προηγμένος ηλεκτρονικός φάκελος υγείας. Υπηρεσίες και εργαλεία παρακολούθησης & συμβουλευτικής της υγείας Γονιδιωματική Εξειδικευμένοι επιστήμονες και καταρτισμένοι τεχνικοί σε μοριακές τεχνικές, αλληλούχηση βάσεων DNA Τομέας: Υγεία Τομέας: ΤΠΕ Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Αναλυτής Βάσεων Δεδομένων, Μηχανική Μάθηση Εξόρυξη Δεδομένων, Προγραμματιστής, Ειδικός Ασφάλειας Βάσεων Δεδομένων, Αναγνώριση Προτύπων, Ανώτερα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά Βιοενεργά συστατικά και υγεία Γεωργοί, Γεωπόνοι, Βιοτεχνολόγοι, Διατροφολόγοοι, με γνώσεις νέων τεχνολογιών τροφίμων, με γνώση διαδικασιών έγκρισης μέσω EFSA Προληπτική αγωγή, διατροφή και διαβίωση & συμβουλευτική της υγείας Τομέας: ΤΠΕ Τομέας: Τρόφιμα 25

26 Β1. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές Βιοπληροφορική και Βιοϊατρική Πληροφορική Νανοβιοτεχνολογία Τομέας: ΥΓΕΙΑ Τομέας: Νανοτεχνολογία Αναδυόμενη αγορά Γονιδιωματική Τομέας: ΥΓΕΙΑ Προηγμένα βιοϋλικά Τομέας: ΥΛΙΚΑ Λειτουργικά νανοσωματίδια Τομέας: Νανοτεχνολογία Φαρμακευτική ανακάλυψη Τομέας: ΥΓΕΙΑ Υπηρεσίες υγείας (μοριακές, γενετικές αναλύσεις, ανάλυση γονιδιώματος) Φαρμακευτική ανακάλυψη (Νέα Φάρμακα και διαγνωστικά) Στοχευόμενη χορήγηση, ανάπτυξη συστημάτων χορήγησης φαρμάκων Η Εξατομικευμένη Ιατρική αποτελεί μια υποδειγματική πολύ-επιστημονική & τεχνολογική περιοχή, η οποία μπορεί εν δυνάμει να αποτελέσει και ανεξάρτητο, δυναμικό τομέα επιχειρηματικής καινοτομίας τα επόμενα χρόνια, εφόσον η σχετική βιομηχανία και δραστηριότητα στη χώρα μας ακολουθήσει και συντονιστεί με το επίπεδο των διεθνών εξελίξεων στον τομέα των υπηρεσιών υγείας. Στις γνωστικές περιοχές που εμπλέκονται περιλαμβάνονται η λειτουργική γονιδιωματική, η φαρμακογενετική, οι υπολογιστικές επεξεργασίες, η νανοτεχνολογία, η ανάδειξη φαρμακευτικών στόχων. Στην τεχνολογική Αλυσίδα, αυτές τροφοδοτούν, περισσότερο ή λιγότερο άμεσα, την εξέλιξη φαρμάκων για συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών με κοινά χαρακτηριστικά (stratified medicine) και ιδανικά την εξατομικευμένη ιατρική (personalized medicine) όπου το φάρμακο εξελίσσεται για κάθε ασθενή χωριστά, προσφέροντας έτσι στοχευμένη και πιο αποτελεσματική θεραπεία.

27 Β2. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική & Βιοϊατρική Πληροφορική ΙΙΒΕΑΑ, ΙΤΕ (ΙΜΒΒ, ΙΠ), Αλ. Φλέμινγκ, ΕΚΕΤΑ, Παν. Αθηνών, Παν. Κρήτης, Παν, Ιωαννίνων, Παν. Στερεάς Ελλάδας, ΑΠΘ Τομέας: Υγεία Νανο-βιοτεχνολογία ΙΤΕ, Αλ Φλέμινγκ, Παστέρ, ΙΙΒΕΑΑ, Δημόκριτος, ΕΙΕ, ΕΚΕΤΑ, ΓΠΑ, ΑΠΘ, ΕΚΠΑ, Παν. Κρήτης, Παν. Ιωαννίνων, Παν. Πατρών, ΕΜΠ Τομέας: Νανοτεχνολογία Γονιδιωματική ΕΙΕ, ΕΚΠΑ, Δημόκριτος, Παστέρ, Αλ.Φλέμινγκ, ΙΙΒΕΑΑ, ΕΜΠ, ΙΤΕ (ΙΜΒΒ, ΕΙΧΗΜΥΘ), Παν. Πατρών, ΑΠΘ, ΕΚΕΤΑ, Παν. Ιωαννίνων, ΚΕΤΕΑΘ, Παν. Στερεάς, Δημοκρίτειο Παν. Θράκης Τομέας: Υγεία Φαρμακευτική ανακάλυψη ΙΙΒΕΑΑ, Αλ. Φλέμιγκ, Παστέρ, ΙΤΕ, Παν. Αθηνών, Παν. Κρήτης, Πολ. Κρήτης, ΑΠΘ, Παν. Πατρών, Πολ. Πατρών, Παν. Ιωαννίνων, ΚΕΤΕΑΘ, Δημόκριτος, ΕΙΕ, Παν. Αιγαίου Τομέας: Υγεία Νέοι φαρμακευτικοί στόχοι Φάρμακα και διαγνωστικά Στοχευόμενη χορήγηση Υπηρεσίες φαρμακευτικής ανακάλυψης Προηγμένα Βιοϋλικά ΕΚΠΑ, Παν. Κρήτης, Παν. Πατρών Τομέας: Υλικά Λειτουργικές Νανοδομές ΙΤΕ, Δημόκριτος, ΕΚΕΤΑ, ΕΙΕ, Παν. Πατρών, ΑΠΘ, ΕΜΠ Τομέας: Νανοτεχνολογία 27

28 Β3. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική & Βιοϊατρική Ελλ. Εταιρεία Υπολογιστικής Βιολογίας & Βιοπληροφορικής Biovista, INTRASOFT Int, Qbase R&D, Nikitec, Protatonce, Synaptic Ltd. Νανο-βιοτεχνολογία BioAnalytica-Genotype, BioGenomica, Biomedcode, BioMedica, ELDRUG, InnoVision, Lavipharm, Medexis, Micro2Gen, Regulon, ThetaMetrisis, Flowcytogen, ΒΙΑΝΕΞ, FAMAR Τομέας: Υγεία Τομέας: Νανοτεχνολογία Γονιδιωματική Genotype,Biogenomica, Ιnnnovision, Genekor, Embio, Biomedcode, ProtAnonce, Micro2Gen, Elpen, Medicon Τομέας: Υγεία Φαρμακευτική ανακάλυψη Elpen, Galenica, Lavipharm, Pharmathen, Unipharma, Biovista, Regulon, El Drug Τομέας: Υγεία Νέοι φαρμακευτικοί στόχοι Φάρμακα και διαγνωστικά Στοχευόμενη χορήγηση Υπηρεσίες φαρμακευτικής ανακάλυψης Προηγμένα Βιοϋλικά Σκούτας Π. Θ.Doctum Φαρμακευτική Κ. Γίορασης και Σια, Μέντισπες, Κουδουνάς Α.Β.&Ε.Ε., Δουρμουσόγλου Επιδεσμικών Ειδών Α.Ε.Β.Ε., Βέρμα Ντραγκς Α.Β.Ε.Ε, Πυρογένεσις ΑΒΕΕ, Nova Mechanica, Biohexagon Λειτουργικές Νανοδομές Lavipharm, Nova Mechanica BioGenomica Glonatech Τομέας: Νανοτεχνολογία Τομέας: Υλικά 28

29 Β4. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική & Βιοϊατρική Πληροφορική Υπηρεσίες υγείας, Προγραμματισμός ηλεκτρονικών υπολογιστών και ανάπτυξη εφαρμογών για τον τομέα της υγείας και την ανάλυση βιολογικών δεδομένων Νανο-βιοτεχνολογία Τομέας: Νανοτεχνολογία Τομέας: Υγεία Γονιδιωματική Υπηρεσίες υγείας, Μοριακές, γενετικές αναλύσεις, Ανάλυση γονιδιώματος, Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων, Βιοιατρικές αναλύσεις Φαρμακευτική ανακάλυψη Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων, Χημικές-βιολογικές αναλύσεις, Ιατρικές υπηρεσίες, Εξειδικευμένες ερευνητικές υπηρεσίες Τομέας: Υγεία Νέοι φαρμακευτικοί στόχοι Φάρμακα και διαγνωστικά Στοχευόμενη χορήγηση Υπηρεσίες φαρμακευτικής ανακάλυψης Τομέας: Υγεία Προηγμένα Βιοϋλικά Έρευνα & Ανάπτυξη βιουλικών Τομέας: Υλικά Λειτουργικές Νανοδομές Έρευνα & Ανάπτυξη νανοϋλικών / νανοδομών Τομέας: Νανοτεχνολογία

30 Β5. ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιοπληροφορική & Βιοϊατρική Πληροφορική Εξειδικευμένο προσωπικό βιοπληροφορικής με γνώσεις προγραμματισμού, ανάλυσης βιολογικών δεδομένων, data mining, machine learning Νανο-βιοτεχνολογία Βιολόγοι / Βιοτεχνολόγοι, χημικοί μηχανικοί με εξειδίκευση στη νανοτεχνολογία Τομέας: Νανοτεχνολογία Τομέας: Υγεία Γονιδιωματική Εξειδικευμένοι μοριακοί βιολόγοι, γενετιστές, γιατροί με σχετική Γνώση/εξειδίκευση Τομέας: Υγεία Φαρμακευτική ανακάλυψη Μοριακοί βιολόγοι, επιστήμονες φαρμακευτικής τεχνολογίας, χημικοί μηχανικοί Τομέας: Υγεία Νέοι φαρμακευτικοί στόχοι Φάρμακα και διαγνωστικά Στοχευόμενη χορήγηση Υπηρεσίες φαρμακευτικής ανακάλυψης Προηγμένα Βιοϋλικά Επιστήμονες υλικών με εξειδίκευση στα βιο-υλικά, χημικοί μηχανικοί, γιατροί Λειτουργικές Νανοδομές Επιστήμονες υλικών με εξειδίκευση στα νανο-υλικά, χημικοί μηχανικοί, γιατροί Τομέας: Υλικά Τομέας: Νανοτεχνολογία 30

31 Γ1. ΒΙΟ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΝΑΝΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ: Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές Νανοφωτονική Τομέας: ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Αναδυόμενη αγορά Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Λειτουργικές Νανοδομές Βιοαπεικόνιση Τομέας : ΥΓΕΙΑ Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Τομέας: ΤΠΕ Ανάπτυξη νέων διαγνωστικών μεθόδων & υπηρεσιών Νέες (λειτουργικές) χρωστικές Νέες θεραπευτικές μέθοδοι Ανάπτυξη ηλεκτρονικών & οπτικών συστημάτων απεικόνισης βιολογικών δομών Τομέας: ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Η Βιοπληροφορική, η γονιδιωματική και η βιομηχανική βιοτεχνολογία μπορούν να συνδράμουν και στην διαχείριση του παγκόσμιου ενεργειακού και περιβαλλοντικού προβλήματος. Η όλη προσπάθεια αποβλέπει στην κατανόηση και ανασχεδιασμό μεταβολικών μονοπατιών για την «κατασκευή» νέων μικροοργανισμών και φυτών κατάλληλων για την δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα ή/και την παραγωγή βιοκαυσίμων. Η αξιοποίηση των βιοτεχνολογιών στους τομείς Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποτελεί δυναμική πρωτοβουλία του προγράμματος Genomic Science program, του Αμερικανικού υπουργείου Ενέργειας (

32 Γ2. ΒΙΟ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΝΑΝΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ: Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Νανοφωτονική ITE/ΙΗΔΛ/ΙΕΧΜΗ/ΕΙΕ/ΙΘΦΧ ΕΚΕΦΕ Δημοκριτος/ΙΜΗΛ Παν. Κρήτης/Τμ. Φυσικής, Χημείας και Επιστήμης Υλικών Παν. Πατρών / Τμ. Φυσικής, Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών ΑΠΘ/ Τμ. Φυσικής και Ηλ.Μηχ. ΕΚΠΑ / Τ. Φυσικής, Παν. Ιωαννίνων / Τμ. Φυσικής, ΕΜΠ / Τμ. Ηλ. Μηχ., ΣΕΜΦΕ, Πολ. Κρήτης / Τμη. Ηλ. Μηχ. και Μηχ. Η/Υ, Γενικό ΤΕΙ Κρήτης / Τμ. Ηλεκτρονικής Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Τομέας: Νανοτεχνολογία Βιοαπεικόνιση ΙΙΒΕΑΑ, Παν. Πατρών, Παν. Θράκης Τομέας: Υγεία Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων ΙΤΕ, Παν. Κρήτης, ΑΠΘ, Πολ. Κρήτης, Δημόκριτος, ΕΜΠ, Οικον. Παν. Αθηνών, ΕΚΠΑ, Παν. Πατρών, Παν. Ιωαννίνων, Χαροκόπειο, Παν. Αιγαίου, ΑΤΕΙ Θεσ/νίκης, ΕΑΠ, ΕΑΑ Αθηνά Νέες (λειτουργικές) χρωστικές Νέες διαγνωστικές τεχνολογίες και υπηρεσίες. Νέες θεραπευτικές μέθοδοι Τομέας: ΤΠΕ 32

33 Γ3. ΒΙΟ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΝΑΝΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ: Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Νανοφωτονική ThetaMetrisis, Nanophos Fasmatech, Constelex, DySISmedical, Theon Sensors, Heliosphera Τομέας: Νανοτεχνολογία Βιοαπεικόνιση Dysis Medical, Bioimerosin Laboratories, Fasmatech, Thetam etrisis Τομέας: Υγεία Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Ubitech ΕΠΕ, i-sieve, ATHENS TECHNOLOGY CENTER, COSMOTE, HYPERTECH A.E., SYNELIXIS, INTRACOM, System a Technologies, MICRODATA, d. d. Synergy Hellas, DELOITTE, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, ATCOM, Biovista, EMC Hellas Νέες (λειτουργικές) χρωστικές Νέες διαγνωστικές τεχνολογίες και υπηρεσίες Νέες θεραπευτικές μέθοδοι Τομέας: ΤΠΕ 33

34 Γ4. ΒΙΟ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΝΑΝΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ: Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Νανοφωτονική Κατασκευή οπτικών συστημάτων, για την απεικόνιση βιολογικών δομών Ιατρικές υπηρεσίες διάγνωσης Τομέας: Νανοτεχνολογία Βιοαπεικόνιση Κατασκευή ηλεκτρ. υπολογιστών, ηλεκτρονικών & οπτικώνσυστημάτων για την απεικόνιση βιολογικών δομών Ιατρικές υπηρεσίες Τομέας: Υγεία Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Αναλυση Βάσεων Δεδομένων, Μηχανική Μάθηση & Εξόρυξη Δεδομένων, Προγραμματισμός Βάσεων Δεδομένων, Συστήματα Ασφάλειας Βάσεων Δεδομένων, Προγραμματισμός Εφαρμογών Τομέας: ΤΠΕ Νέες (λειτουργικές) χρωστικές Νέες διαγνωστικές τεχνολογίες και υπηρεσίες Νέες θεραπευτικές μέθοδοι

35 Γ5. ΒΙΟ-ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΝΑΝΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ: Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Νανοφωτονική Επιστήμονες, φυσικοί, ηλεκτρολόγοι μηχανικοί, επιστήμονες υλικών με εξειδίκευση σε νανοτεχνολογία Τομέας: Νανοτεχνολογία Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Βιοαπεικόνιση Φυσικοί, ηλεκτρολόγοι μηχανικοί, μοριακοί βιολόγοι και επιστήμονες με γνώση των τεχνολογιών βιοαπεικόνισης Ειδικοί σε ανάλυση / προγραμματισμό πληροφοριακών συστημάτων, Data mining & Machine learning Σχεδιασμός και ανάπτυξη μικροσυστημάτων Ευφυής Ανάλυση Δεδομένων Αναλυτής Βάσεων Δεδομένων, Μηχανική Μάθηση & Εξόρυξη Δεδομένων, Προγραμματιστής Βάσεων Δεδομένων, Ειδικός Ασφάλειας Βάσεων Δεδομένων, Αναγνώριση Προτύπων, Ανώτερα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά, Προγραμματιστής Εφαρμογών Νέες (λειτουργικές) χρωστικές Νέες διαγνωστικές τεχνολογίες Και υπηρεσίες Νέες θεραπευτικές μέθοδοι Τομέας: Υγεία Τομέας: ΤΠΕ 35

36 Δ1. ΒΙΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ: Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές Τομέας: Νανοτεχνολογία Προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής Νανοβιοτεχνολογία Μικρο- Νανοηλεκτρονική Νανο-Βιοϊατρικά συστήματα και συσκευές Τομέας: ΥΓΕΙΑ Ρομποτικά συστήματα Τομέας : ΤΠΕ Δίκτυα αισθητήρων Τομέας : ΤΠΕ Αναδυόμενη αγορά Παρακολούθηση υγείας τηλεϊατρική Κατ οίκον περίθαλψη Ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων «Έξυπνα» ενδύματα και ενδιαιτήματα Εφοδιαστική αλυσίδα Τομέας: Νανοτεχνολογία Οι τεχνολογίες των βιοαισθητήρων αποτελούν μία από τις πιο δυναμικές περιοχές ανάπτυξης διεπιστημονικών προσεγγίσεων και καινοτομίας στους τομείς της Υγείας, της Ασφάλειας Τροφίμων κ.α. Μεθοδολογίες πολλαπλών αναλύσεων, μικρο-νανο κατασκευών, υβριδικών και πολυ-λειτουργικών συσκευών, αυτοματισμών και επεξεργασίας δεδομένων συναντώνται και υλοποιούνται ήδη σε αυτό το ερευνητικό πεδίο, αναζητώντας την τεχνολογική ωριμότητα των προτεινόμενων λύσεων. Με παρόμοιο τρόπο (αλυσίδα υλοποίησης) η ανάπτυξη μοριακών διαγνωστικών τεχνολογιών εξαπλώνεται άμεσα τον τομέα πρωτογενούς παραγωγής (λάδι, τυρί, κρασί, κρέας κ.λπ) με τη ανάδειξη νέων δεικτών (μοριακές υπογραφές) που μπορούν να αξιοποιηθούν στην πιστοποίηση, τον ποιοτικό έλεγχο και την διαχείριση τροφικών κινδύνων. Οι τεχνολογίες αυτές αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά και τον κλάδο της Εφοδιαστικής αλυσίδας.

37 Νανο - Βιοτεχνολογία ITE (IMBB, ΙΗΔΛ) ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος ΑΠΘ, Παν. Κρήτης Παν. Ιωαννίνων, Παν. Πατρών Τομέας: Νανοτεχνολογία Προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής ITE (ΙΗΔ/IMBB) Τμ. Φυσικής, Επιστήμης των Υλικών, Μηχανολόγων Μηχ., Παν. Πατρών, ΣΕΜΦΕ, ΕΜΠ Τμ. Μηχανολόγων Μηχ., Παν. Θεσσαλίας Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα & συσκευές ITE (IMBB, ΙΗΔΛ) ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος Ινστ. Προηγμένων Υλικών, Φυσικοχημικών διεργασιών, Νανοτεχνολογίας & Μικροσυστημάτων ΑΠΘ, Παν. Κρήτης Παν. Ιωαννίνων, Παν. Πατρών Τομέας: Υγεία Δ2. ΒΙΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ: Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Ρομποτικά συστήματα Παν. Αθηνών - Τμήμα Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών, ΑΠΘ - Τμήμα Πληροφορικής, Παν. Πατρών - Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής, Παν. Πατρών - Τμήμα Ηλεκτρολ. Μηχανικών & Τεχνολογίας Υπολογιστών, Παν. Θεσσαλίας - Τμήμα Μηχανικών Ηλ. Υπολογιστών & Τηλεπικοινωνιών, ΕΜΠ- Σχολή Ηλεκτρολ. Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, Πολυτεχνείο Κρήτης - Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, Οικονομικό Παν. Αθηνών - Τμήμα Πληροφορικής, ΙΤΕ-ΙΠ Τομέας: ΤΠΕ Δίκτυα Αισθητήρων Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Παν. Πατρών, ΙΠ-ΙΤΕ, ΕΚΕΤΑ, Τμήμα Ηλεκτρολ. Μηχ. & Μηχ. Η/Υ ΕΜΠ, Τμήμα Μηχανολογίας ΤΕΙ Κρήτης Παρακολούθηση υγείας - τηλεϊατρική Κατ οίκον περίθαλψη Ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων «Έξυπνα» ενδύματα και ενδιαιτήματα Εφοδιαστική αλυσίδα Τομέας: ΤΠΕ Μίκρο-νανο ηλεκτρονική ITE (ΙΗΔΛ, IMBB), ΙΜΗΛ ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, ΙΕΥ ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος 37

38 Δ3. ΒΙΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ: Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής IDACONTROL automation robotics VETA AEBE LaserMark METCON Τσαγκαράκης ΑΕΒΕ Compite Ρομποτικά συστήματα System a Technologies, Prism a Electronics Νανο-Βιοτεχνολογία Lavipharm, Regulon, Pharm athen, Nanothinx Τομέας: Νανοτεχνολογία Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα & Συσκευές Micrel Medical Devices, Micro2Gen, EMBIO, Thetametrisis Τομέας: Υγεία Τομέας: ΤΠΕ Δίκτυα Αισθητήρων Systema Technologies, Ideasis, Novocaptis, Innora Παρακολούθηση υγείας - τηλεϊατρική Κατ οίκον περίθαλψη Ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων «Έξυπνα» ενδύματα και ενδιαιτήματα Εφοδιαστική αλυσίδα Μίκρο-νανο ηλεκτρονική Intracom, Alma, GDT, Analogies, Helic, Prisma, Sensap, SiTel, Theon, Theta, ISD, Raycap, Teletel Τομέας: ΤΠΕ 38

39 Δ4. ΒΙΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ: Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής 39 Ρομποτικά συστήματα Νανο- Βιοτεχνολογία Ανάπτυξη νανοδομών Τομέας: Νανοτεχνολογία Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα & συσκευές Κατασκευή ηλ. υπολογιστών, ηλεκτρονικών & οπτικών προϊόντων, Κατασκευή ηλεκτροδιαγνωστικών συσκευών για την ιατρική, συσκευών υπεριωδών ή υπέρυθρων ακτινών Τομέας: Υγεία Κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών & οπτικών προϊόντων Κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού Κατασκευή μηχανημάτων & ειδών εξοπλισμού Τομέας: ΤΠΕ Δίκτυα Αισθητήρων Κατασκευή ηλεκτρολ. και μηχανολογικού εξοπλισμού και μηχανημάτων Παρακολούθηση υγείας - τηλεϊατρική Κατ οίκον περίθαλψη Ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων «Έξυπνα» ενδύματα και ενδιαιτήματα Εφοδιαστική αλυσίδα Τομέας: ΤΠΕ

40 Δ5. ΒΙΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ: Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Νανο-Βιοτεχνολογία Μοριακοί βιολόγοι, χημικοί μηχανικοί & εξειδικευμένοι επιστήμονες με βασικές γνώσεις νανοτεχνολογίας, επιστήμονες με ευρεία επιστημονική και τεχνολογική γνώση των σχετιζόμενων τεχνολογιών αιχμής, εξειδικευμένο προσωπικό με γνώση σχετικού κανονιστικού πλαισίου επιστήμονες με γνώσεις τεχνολογίας υλικών Τομέας: Νανοτεχνολογία Προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής Τεχνολογία Υλικών Τεχνολογία laser Ρομποτική και αυτοματισμοί Νανο-βιο-ιατρικά συστήματα & συσκευές Αντίστοιχα με την Νανο-Βιοτεχνολογία, εξειδικευμένοι επιστήμονες με βαθιά γνώση στις νέες τεχνολογίες νανοβιοιατρικών συστημάτων, ειδικοί στις εφαρμογές αισθητήρων Τομέας: Τρόφιμα Μίκρο-νανο ηλεκτρονική Εξειδικευμένοι επιστήμονες με γνώσεις νανοτεχνολογίας & τεχνολογίας Υλικών, φυσικοί, χημικοί Ρομποτικά συστήματα Διαχειριστής Δικτύων & Συστημάτων, Μηχανικός Ηλεκτρ. Κυκλωμάτων, Σχεδιαστής Πληροφ. Συστημάτων, Μηχανικός Τηλεπικοινωνιών & Δικτύων, Προγραμματιστής Συστημάτων, Ειδικός Ασφάλειας Υπολογιστών & Δικτύων Τομέας: ΤΠΕ Δίκτυα Αισθητήρων Εξειδικευμένοι στις περιοχές: Πληροφορική, Αυτοματοποίηση, Επεξεργασία Σήματος, Αναγνώριση Προτύπων, Τεχνητή Νοημοσύνη Τομέας: ΤΠΕ Παρακολούθηση υγείας-τηλεϊατρική Κατ οίκον περίθαλψη Ανίχνευση και διαχείριση κινδύνων «Έξυπνα» ενδύματα και ενδιαιτήματα Εφοδιαστική αλυσίδα 40

41 Ε1. ΒΙΟΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ: Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές 3D Printing Rapid Prototyping Tissue Engineering Αναδυόμενη αγορά Βιομηχανική βιοτεχνολογία Νανοτεχνολογία Βιοτεχνολογία Σύνθετα Υλικά υψηλής απόδοσης Τομέας: ΥΛΙΚΑ Πλαστικά και νέες διεργασίες παραγωγής Τομέας: ΥΛΙΚΑ Βιοϋλικά Τομέας: ΥΛΙΚΑ Λειτουργικές Νανοδομές Νανοβιοτεχνολογία Τομέας: ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Τεχνητά μέλη - Βιοεμφυτεύματα - Παραγωγή προϊόντων με νέες διεργασίες τριδιάστατης εκτύπωσης. Παραγωγή ινών, πλαστικών υλικών με ειδικών προδιαγραφών και ιδιοτήτων - Κατασκευή προϊόντων από σύνθετα υλικά Παραγωγή βιοϋλικών - νανοϋλικών (κόνεων, διαλυμάτων κλπ.) Με τη βοήθεια της εξελισσόμενης βιομηχανικής τεχνολογίας και τις νεότατες μεθόδους όπως είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση δομών από απλά πολυμερικά υλικά (3d rapid prototyping), μπορούμε να οδηγηθούμε από ένα απλό ακρυλικό πλαστικό σε ένα ομοίωμα οργάνου με το κατάλληλο βιολογικό υπόστρωμα στο οποίο θα καλλιεργηθούν κύτταρα και θα αναπτυχθεί ένας νέος υγιής ιστός. Αυτή η τεχνολογική διαδρομή αποτελεί αυτή τη στιγμή το πιο εντατικό πεδίο έρευνας στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Μια άλλη τεχνολογική διαδρομή της αλυσίδας είναι η αξιοποίηση βιομηχανικών τεχνολογιών κατασκευής προηγμένων σύνθετων υλικών που μπορούν να αξιοποιηθούν ως νέα βιοϋλικάβιοεμφυτεύματα. Κλασσικό παράδειγμα αυτής της τεχνολογίας η παραγωγή ορθοπαιδικών εμφυτευμάτων από ίνες άνθρακα και πολυμερές τύπου poly-ether-ether-ketone (PEEK). Εδώ η τεχνολογική διαδρομή είναι υψηλής έντασης κόστους αλλά και υψηλής προστιθέμενης αξίας.

42 Ε2. ΒΙΟΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ : Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής 3D Printing Rapid Prototyping Tissue Engineering Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Σύνθετα υλικά υψηλής απόδοσης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, Παν. Πατρών, ΕΜΠ, ΙΤΕ Τομέας: Υλικά Βιοϋλικά ΕΚΠΑ (Οδοντιατρική Σχολή, Εργ.Βιοϋλικών), Παν. Πατρών (Τμ. Μηχ. και Αεροναυπηγών, Εργ. Βιοϊατρικής Τεχνολογίας) Βιοεμφυτεύματα Τεχνητά Μέλη Τομέας: Υλικά Πλαστικά και νέες διεργασίες παραγωγής ΕΜΠ, ΙΤΕ, ΕΚΕΤΑ Τομέας: Υλικά Λειτουργικά Νανοσωματίδια Νανοβιοτεχνολογία ITE (ΙΗΔΛ, ΙΜΒΒ, ΙΒΕ), Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, Ίδρυμα Βιοϊατρικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών Τομέας: Νανοτεχνολογία 42

43 Ε3. ΒΙΟΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ : Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής 3D Printing Rapid Prototyping Tissue Engineering Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Σύνθετα υλικά υψηλής απόδοσης BIOHEXAGON, EBETAM Βιοϋλικά MEDISPES, Nova Mechanica Βιοεμφυτεύματα Τεχνητά Μέλη Τομέας: Υλικά Τομέας: Υλικά Πλαστικά και νέες διεργασίες παραγωγής ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΚΡΗΤΗΣ, ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ, ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ, MEGAPLAST, INTEPLAST, PIPELIFE HELLAS Λειτουργικά Νανοσωματίδια Νανοβιοτεχνολογία Nanophos, Lavipharm, Nova Mechanica, Biogenomiac, Glonatech Τομέας: Υλικά Τομέας: Νανοτεχνολογία 43

44 Ε4. ΒΙΟΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ : Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής 3D Printing Rapid Prototyping Tissue Engineering Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Σύνθετα υλικά υψηλής απόδοσης Κατασκευή προϊόντων από σύνθετα υλικά Βιοϋλικά Παραγωγή βιοϋλικών Βιοεμφυτεύματα Τεχνητά Μέλη Τομέας: Υλικά Τομέας: Υλικά Πλαστικά και νέες διεργασίες παραγωγής Κατασκευή προϊόντων από ελαστικό και πλαστικές ύλες Τομέας: Υλικά Λειτουργικά Νανοσωματίδια Νανοβιοτεχνολογία Παραγωγή νανοϋλικών (κόνεων, δοιλυμάτων κλπ.) και προϊόντων με ενσωματωμένα νανοϋλικά Τομέας: Νανοτεχνολογία 44

45 Ε5. ΒΙΟΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ : Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής 3D Printing Rapid Prototyping Tissue Engineering Βιομηχανική Βιοτεχνολογία Σύνθετα υλικά υψηλής απόδοσης Μηχανική σύνθετων υλικών, σχεδιασμός νέων υλικών Τομέας: Υλικά Βιοϋλικά Επιστήμη και μηχανική υλικών, βιολογία, οργανική και ανόργανη ανάλυση, τεκμηρίωση αντοχών, γήρανση υλικών εντός οργανισμού Βιοεμφυτεύματα Τεχνητά Μέλη Τομέας: Υλικά Πλαστικά και νέες διεργασίες παραγωγής Επιστήμη πολυμερών, φυσικοχημικές διεργασίες, ρεολογική ανάλυση, θερμομηχανική συμπεριφορά Τομέας: Υλικά Λειτουργικά Νανοσωματίδια Νανοβιοτεχνολογία Χημική ανάλυση, Βιοχημεία, Οργανική Χημεία, Αλληλεπίδραση Ύλης-Βιομορίων, Φυσική Στερεάς Κατάστασης, Γενετική Μηχανική, Νανοχημεία Τομέας: Νανοτεχνολογία 45

46 ΣΤ1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ: Αλυσίδα τεχνολογιών αιχμής και τελικές εφαρμογές Κλινικές μελέτες Απομόνωση & Ταυτοποίηση συστατική Γενετική μηχανική Μεταγονιδιωματική & μοριακή διαγνωστική Τομέας: Υγεία Λειτουργικά τρόφιμα και Βιοενεργά συστατικά Τομέας: Τρόφιμα Ανάδειξη και τεκμηρίωση βιοδραστικότητας ελληνικών συστατικών (health claims) Προώθηση Μεσογειακής διατροφής σε μαζική εστίαση και τουρισμό Σύνθετη Βιοτεχνολογία Η αλληλουχία αναφέρεται στην επιστημονική γνώση και τις τεχνολογίες για την παραγωγή νέων λειτουργικών τροφίμων και την ανάδειξη προϊόντων της ελληνικής - μεσογειακής διατροφής. Η προβολή των ευεργετημάτων βιοενεργών συστατικών απαιτεί τεκμηρίωση κατά τις απαιτήσεις της EFSA (κλινικές μελέτες). Με τη συνδρομή της γενετικής μηχανικής, της βιοτεχνολογίας και της μεταγονιδωματικής και μοριακής διαγνωστικής επιδιώκεται η ανάδειξη και τεκμηρίωση της βιοδραστικότητας μοναδικών ελληνικών συστατικών και η διατύπωση Health Claims για πλήθος ελληνικών τροφών και διατροφικών προϊόντων με σημαντικά προσδοκώμενα οφέλη στις εξαγωγές συσκευασμένων τροφίμων αλλά και στη βιομηχανία εστίασης και τουρισμού. 46

47 ΣΤ2. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ: Ελληνικοί Ερευνητικοί φορείς ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Γενετική μηχανική Κλινικές μελέτες Απομόνωση & Ταυτοποίηση συστατική Μεταγονιδιωματική & μοριακή διαγνωστική ΕΙΕ, ΕΚΠΑ, Δημόκριτος, Παστέρ, Αλ. Φλέμινγκ, ΙΙΒΕΑΑ, ΕΜΠ, ΙΤΕ (ΙΜΒΒ, ΕΙΧΗΜΥΘ), Παν. Πατρών, ΑΠΘ, ΕΚΕΤΑ, Παν. Ιωαννίνων, ΚΕΤΕΑΘ, Παν. Στερεάς, Δημοκρίτειο Παν. Θράκης Τομέας: Υγεία Λειτουργικά τρόφιμα και Βιοενεργά συστατικά ΕΚΠΑ Τμήμα Χημείας Τροφίμων, Χαροκόπειο, Τομέας Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων ΑΠΘ, Γεωπονικό Παν. Αθηνών, ΕΙΕ Ινστ. Βιολογικών Ερευνών, ΕΜΠ Εργ. Τεχνολογίας Τροφίμων, Ινστ. Αγροβιοτεχνολογίας - ΕΚΕΤΑ, Ινστ. Τεχνολ. Τροφίμων & Ινστ. Σιτηρών - ΕΘΙΑΓΕ Ανάδειξη και τεκμηρίωση βιοδραστικότητας ελληνικών συστατικών (health claims) Προώθηση Μεσογειακής διατροφής σε μαζική εστίαση και τουρισμό Τομέας: Τρόφιμα Σύνθετη Βιοτεχνολογία 47

48 ΣΤ3. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ: Ελληνικές Επιχειρήσεις με τεκμηριωμένη παρουσία σε ερευνητικά έργα ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Κλινικές μελέτες Απομόνωση & Ταυτοποίηση συστατική Γενετική μηχανική Μεταγονιδιωματική & μοριακή διαγνωστική InterGenetics, Biogenomica, Bioanalytica, Genotypos Τομέας: Υγεία Σύνθετη Βιοτεχνολογία Λειτουργικά τρόφιμα και Βιοενεργά συστατικά ΜΕΒΓΑΛ, Κωνσταντόπουλος, Lavipharm, ΓΑΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, Μελισσοκομική Εταιρεία ΑΤΤΙΚΗ, ΓΙΩΤΗΣ, COSMETIC SP, K-Meditura, Power Health, APIVITA, Unilever Knorr, CRETA FARMS, KORRES, VITRO HELLAS, ΔΕΛΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΕΒΓΑ, ΒΙΟΡΥΛ, ΝΙΚΑΣ, ΡΟΔΟΠΗ, ΑΝΘΗΡ, ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ, ΚΟΥΡΕΛΛΑΣ, ΚΥΡ ΓΙΑΝΝΗ, ΟΙΚΟΦΑΡΜΑ ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΟΥ, ΜΑΝΔΡΕΚΑΣ, GAP, ΦΟΡΚΥΣ, ΧΕΛΜΟΣ, ΛΑΤΖΙΜΑΣ, ΒΛΑΧΑΚΗΣ ΑΠΕΕ, ΜΙΝΕΡΒΑ, MINOS FOODS, ΝUTRIART, ΦΑΓΕ Ανάδειξη και τεκμηρίωση βιοδραστικότητας ελληνικών συστατικών (health claims) Προώθηση Μεσογειακής διατροφής σε μαζική εστίαση και τουρισμό Τομέας: Τρόφιμα 48

49 ΣΤ4. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ: Κλάδοι παραγωγής και περιοχές δραστηριότητας που επηρεάζονται ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Γενετική μηχανική Κλινικές μελέτες Απομόνωση & Ταυτοποίηση συστατικών Μεταγονιδιωματική & μοριακή διαγνωστική Υπηρεσίες υγείας, μοριακές, γενετικές, αναλύσεις, ανάλυση γονιδιώματος Παραγωγή χημικών ουσιών & φαρμακευτικών προϊόντων Λειτουργικά τρόφιμα και Βιοενεργά συστατικά Παραγωγή τροφίμων & ποτών, Κατασκευή τεχνολογικού εξοπλισμού, Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών επεξεργασίας τροφίμων Ανάδειξη και τεκμηρίωση βιοδραστικότητας ελληνικών συστατικών (health claims) Προώθηση Μεσογειακής διατροφής σε μαζική εστίαση και τουρισμό Τομέας: Υγεία Τομέας: Τρόφιμα Συνθετική Βιοτεχνολογία

50 ΣΤ5. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ: Δεξιότητες Ανθρώπινου Δυναμικού και εξειδικεύσεις ανά συνδυαζόμενη Τεχνολογία Αιχμής Γενετική μηχανική Κλινικές μελέτες Απομόνωση & Ταυτοποίηση συστατική Μεταγονιδιωματική & μοριακή διαγνωστική Εξειδικευμένοι μοριακοί βιολόγοι, Γενετιστές, γιατροί με σχετική γνώση / εξειδίκευση Τομέας: Υγεία Λειτουργικά τρόφιμα και Βιοενεργά συστατικά Χημικοί μηχανικοί, Βιοτεχνολόγοι Μικροβιολόγοι, Διατροφολόγοι Μηχανικοί, Κατασκευαστές συσκευασίας τροφίμων Ανάδειξη και τεκμηρίωση βιοδραστικότητας ελληνικών συστατικών (health claims) Προώθηση Μεσογειακής διατροφής σε μαζική εστίαση και τουρισμό Τομέας: Τρόφιμα Σύνθετη Βιοτεχνολογία 50

51 21 αγορές στόχος εκ των οποίων, 3 αγορές-στόχος στις Τεχνολογίες Υγείας Το Δίκτυο εμβάθυνε στις τεχνολογικές αγορές και ανέδειξε 21 εστιασμένες δυναμικές αγορές στόχος, υψηλού ενδιαφέροντος και προοπτικών ανάπτυξης, οι οποίες υποστηρίζονται από τις τεχνολογίες αιχμής και τις αλυσίδες τους, με κριτήρια: την ύπαρξη κρίσιμης μάζας παραγωγικών/ερευνητικών μονάδων, την ωριμότητα των συνιστωσών τεχνολογιών την αμεσότερη επιχειρηματική αξιοποίηση 51

52 Από τις Τεχνολογίες Αιχμής σε Τεχνολογικές Αγορές και προτάσεις έργων τεχνολογικής ανάπτυξης. Για τον τομέα Υγείας: 6 Τεχνολογίες Αιχμής, 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες, 3 Αγορές-στόχος Ερευνητική παραγωγή και τεχνογνωσία 6 Τεχνολογίες Αιχμής Επιχειρηματικό ενδιαφέρον Αξιολόγηση ωριμότητας και διασυνδεσιμότητας Τεχνολογιών Αιχμής 6 Τεχνολογικές Αλυσίδες > αναδυόμενες αγορές Προϊόντα, υπηρεσίες και διεργασίες Συνθήκες αγοράς αφομοίωση τεχνολογιών οικονομικές παράμετροι 3 Εστιασμένες Αγορές - Στόχος Επιχειρηματικές Εφαρμογές Στρατηγικές Συνεργασίες ΕΤΑ & Βιομηχανίας Επενδυτικές Δυνατότητες Clustering Εθνικής εμβέλειας έργα ΣΔΙΤ

53 Η τεκμηρίωση των αγορών περιλαμβάνει: 3 εξειδικευμένες αγορές-στόχος στον Τομέα Υγείας Περιγραφή της εξειδικευμένης αγοράς και συσχέτιση με τεχνολογίες αιχμής και αλληλουχίες Ανάλυση των συνθηκών που τις καθιστούν σημαντικές με όρους ζήτησης και αναγκών που καλύπτουν. Παρουσίαση περιβάλλοντος αγοράς (θεσμικό, οικονομικό, υφιστάμενοι κλάδοι, τάσεις, κύριοι παίκτες, επιτυχημένες πρακτικές) Αναγκαίες προσαρμογές για την ανάπτυξη της αγοράς και αποτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων και των επιπτώσεων στο ανθρώπινο δυναμικό Εντοπισμός των σημαντικότερων συντελεστών της αγοράς καθώς και χαρακτηριστικών επιτυχών περιπτώσεων Δυνατά, αδύνατα σημεία, ευκαιρίες και απειλές Ενδεικτικές προτάσεις, δυνητικές πρωτοβουλίες 53

54 21 Εξειδικευμένες αγορές-στόχος 3 αγορές-στόχος στον Τομέα Υγείας Υγεία Τρόφιμα ΤΠΕ 1. Ορφανά φάρμακα 2. Εξατομικευμένη Ιατρική 3. Τηλεϊατρική και κατ οίκον νοσηλεία Βιοενεργά συστατικά Eλάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα Διαδραστική συσκευασία (έξυπνη & ενεργός) Δεδομ. Μεγάλης Κλίμακας Υπηρεσίες Υπολογ. Νέφους Υπηρεσίες Κινητής Τηλεφωνίας Νανοτεχνολογία Νανοηλεκτρονική στην άμυνα/ασφάλεια Επικαλύψεις και νανοενισχ. χρώματα 21 Εξειδικευμένες Αγορές- Στόχος Υλικά & Διεργασίες Παθητικό κτίριο Τρισδιάστατη εκτύπωση εμφυτευμάτων (3d printing) Φωτονικοί Αισθητήρες και Μετρολογία στην υπηρεσία της Βιομηχανίας Ενέργεια Ευφυή δίκτυα Έξυπνο κτίριο Ανανεώσιμα Καύσιμα Περιβάλλον Ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων (Waste2Energy) Επεξεργασία νερού για ύδρευση / άρδευση Μεταφορές Πολυτροπικές Υπηρεσίες Μετακίνησης Διατροπικές Μεταφορές επικίνδυνων, ευπαθών και άλλων ειδικών φορτίων 54

55 Εξειδικευμένες αγορές - στόχος στον Τομέα Τεχνολογιών Υγείας Εξατομικευμένη Ιατρική Προσωπική γονιδιωματική Ορφανά Φάρμακα Σύγχρονες υπηρεσίες Τηλεϊατρικής και κατ Οίκον Νοσηλείας 55

56 Εξειδικευμένη Αγορά: ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ Η γονιδιωματική επανάσταση, με επιτομή την ανάγνωση του ανθρώπινου γονιδιώματος στις αρχές του αιώνα, και με άμεσο αποτέλεσμα μια νέα γενιά μοριακών διαγνωστικών έχει αρχίσει ήδη να εξαπλώνεται και να καθιερώνεται στην ιατρική πρακτική (OncotypeDX κ.ά.). Η αναμενόμενη εκρηκτική ανάπτυξη της Προσωπικής Γονιδιωματικής (Personal Genomics) και των παρελκόμενων εφαρμογών και υπηρεσιών (mhealth applications, genetic consulting), η εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων και των ευρυζωνικών εφαρμογών, ειδικότερα στο χώρο της Υγείας και της διαχείρισης του τρόπου ζωής, αφορούν την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων γύρω από τις τεχνολογίες διαχείρισης της ατομικής υγείας και του τρόπου ζωής, όπως ο προσωπικός ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, η ενημέρωση για γενετική προδιάθεση, η διαγνωστική, η διασύνδεση με ομάδες πολιτών επιστημόνων (citizen-scientists) κ.ά. Εκτιμάται ότι η εξατομικευμένη ιατρική δημιουργεί μια "ραγδαία αυξανόμενη αγορά", η οποία θα δημιουργήσει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για την παραδοσιακή περίθαλψη. Η εξέλιξη που έχει επιτευχτεί στο τομέα των τεχνολογιών και στις πλατφόρμες αλληλούχισης βάσεων DNA τα τελευταία χρόνια μας ανοίγει νέους ορίζοντες στην γονιδιωματικη ιατρική: Γενετικές εξετάσεις, ανίχνευση γενετικών νοσημάτων, Διαγνωστικές γενετικές εξετάσεις, Προγνωστικές γενετικές εξετάσεις, Εξετάσεις φαρμακογενωμικής, Γενετικά τεστ για τον καρκίνο, Ανάλυση όλων των γονιδίων του ανθρώπου (whole exome sequencing), Βιοπληροφορική - Πληροφορική επεξεργασία δεδομένων NGS 56

57 Εξειδικευμένη Αγορά: ΟΡΦΑΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Προσεγγίζοντας την οικονομική κρίση και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο της υγείας ως ευκαιρία, εκτιμάται πως τόσο η αγορά των γενοσήμων όσο και η εξειδικευμένη αγορά των «ορφανών» φαρμάκων, αποτελούν περιοχές μεγάλων επιχειρηματικών δυνατοτήτων με την δεύτερη να προσφέρει μεγαλύτερες δυνατότητες αξιοποίησης του εθνικού τεχνολογικού δυναμικού. Ως «ορφανή ασθένεια» ορίζεται από την Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) εκείνη της οποίας η συχνότητα εμφάνισης (επίπτωση - disease incidence) είναι είναι μικρή. Το Ευρωπαϊκό «ευρετήριο» ορφανών παθήσεων Orphanet αναφέρει κάπου ορφανές ασθένειες. Φάρμακα τα οποία εξελίσσονται για ορφανές ασθένειες αναφέρονται ως «ορφανά φάρμακα». Η διαφορετική τάξη μεγέθους εξηγεί για ποιόν λόγο παλαιότερα οι σπάνιες παθήσεις είχαν ουσιαστικά αγνοηθεί από τη φαρμακοβιομηχανία. Προκειμένου να ανταποκριθεί στην ιατρική ανάγκη των ασθενών με σπάνιες παθήσεις, η Αμερικανική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία εισήγαγαν νομοθετικά πλαίσια που δίνουν κίνητρα στη φαρμακοβιομηχανία να εξελίξει ορφανά φάρμακα. Κεντρικό ρόλο στα κίνητρα αυτά έχει η εισαγωγή της έννοιας του orphan drug designation. Τα ορφανά φάρμακα μετατοπίζουν τη στρατηγική marketing από το χαμηλό περιθώριο κέρδους χαμηλό κόστος θεραπείας - μεγάλος όγκος πωλήσεων (cost volume strategy, π.χ. καρδιολογικές αγορές) σε στρατηγική υψηλού περιθωρίου κέρδους υψηλού κόστους θεραπείας - μικρού όγκου πωλήσεων (niche strategy, π.χ. σπάνιες παθήσεις). 57

58 Εξειδικευμένη Αγορά: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Η κατ οίκον περίθαλψη αφορά έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ασθενών με χρόνιες και οξείες παθήσεις. Η σύγχρονη τεχνολογία, τα νέα φαρμακευτικά σκευάσματα και η συνεχής επιθυμία των ασθενών και των συγγενών τους να παραμείνουν για θεραπεία στο σπίτι έχουν επιτρέψει τη χάραξη νέων πολιτικών στη θεραπεία χρόνιων αλλά και οξέων ασθενειών, με τάση την απομάκρυνσή τους από τη νοσοκομειακή φροντίδα και τη μεταφορά της αντιμετώπισής τους στο περιβάλλον του ασθενούς. Οι σύγχρονες υπηρεσίες τηλεϊατρικής και κατ οίκον νοσηλείας προυποθέτουν την παροχή εξοπλισμού και υπηρεσιών στην οικία του ασθενούς, και επιδιώκουν την προληπτική προαγωγή της υγείας, την επιμόρφωση, την θεραπευτική παρέμβαση, την περίθαλψη, την αποκατάσταση, την υποστήριξη και την συντήρηση, την κοινωνική προσαρμογή, την ένταξη και υποστήριξη ασθενών και οικογένειας, και την άσκηση της ιατρικής από απόσταση. Οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής περιλαμβάνουν εφαρμογές που επιτρέπουν τη διασύνδεση με ιατρικές συσκευές ή άλλους αισθητήρες για μέτρηση των ζωτικών λειτουργιών, όπως του καρδιακού ρυθμού, του επιπέδου της γλυκόζης στο αίμα, της αρτηριακής πίεσης κ.ά., καθώς επίσης και ηλεκτρονικά συστήματα και εξατομικευμένες υπηρεσίες καθοδήγησης με πληροφορίες για την προσωπική υγεία, οδηγίες λήψης φαρμάκων, υπενθύμιση φαρμακοληψίας ή εργαλεία που παρέχουν συστάσεις για τη φυσική κατάσταση και τη διατροφή και του τρόπου ζωής. Οι υπηρεσίες αυτές είναι ένα γοργά αναδυόμενο και ταχέως αναπτυσσόμενο πεδίο, το οποίο έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει τον τρόπο παρακολούθησης της υγείας και την αγορά υπηρεσιών υγείας στο σύνολό της. 58

59 Ολοκλήρωση ενός 4ετούς κύκλου Ερευνητική παραγωγή και τεχνογνωσία 6 Τεχνολογίες Αιχμής Επιχειρηματικό ενδιαφέρον Αξιολόγηση ωριμότητας και διασυνδεσιμότητας Τεχνολογιών Αιχμής 6 Τεχνολογικές Αλλυσίδες > αναδυόμενες αγορές Προϊόντα, υπηρεσίες και διεργασίες Συνθήκες αγοράς αφομοίωση τεχνολογιών οικονομικές παράμετροι 3 Αγορές - Στόχος Επιχειρηματικές Εφαρμογές Στρατηγικές Συνεργασίες ΕΤΑ & Βιομηχανίας Επενδυτικές Δυνατότητες Clustering Εθνικής εμβέλειας έργα ΣΔΙΤ

60 Προτάσεις συνεργατικών έργων μεταξύ έρευνας και βιομηχανίας Η εργασία του Δικτύου εξελίχθηκε στην ανάδειξη συγκεκριμένων projects έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που θα μπορούσαν να συναντήσουν τις ανάγκες και το σχεδιασμό της ελληνικής βιομηχανίας. Το Δίκτυο εντοπίζει περιοχές συνέργειας ερευνητικών και επιχειρηματικών φορέων με την προβολή συγκεκριμένων έργων και δράσεων - projects & ventures στα οποία ο επιχειρηματικός και ο ερευνητικός κόσμος έχουν ενεργό συμμετοχή. Τα έργα αυτά μπορούν να λάβουν τη μορφή έργων εθνικής εμβέλειας, κοινών επιχειρηματικών ερευνητικών προγραμμάτων ανάπτυξης και επικύρωσης τεχνολογίας, επενδυτικών σχεδίων, συστάδων ή και συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. 60

61 Προτάσεις συνεργατικών έργων μεταξύ έρευνας και βιομηχανίας Ως κριτήριο για την διατύπωση και επιλογή των προτάσεων έργων τέθηκε η ικανοποίηση των περισσότερων από τις παρακάτω προϋποθέσεις: Υψηλή τεχνολογική ωριμότητα και πιλοτικός ή επιδεικτικός χαρακτήρας με αποτελέσματα προς άμεση υιοθέτηση από την αγορά εντός 4ετίας Βιωσιμότητά των προτάσεων και μετά το πέρας της ερευνητικής τους επικύρωσης Σαφής στόχευση στην ανάπτυξη προϊόντων ή υπηρεσιών Σαφήνεια στην οριοθέτηση του έργου ως προς τους πιθανούς φορείς υλοποίησης, τις δεξιότητές τους, τον προϋπολογισμό και την προστιθέμενη αξία του. Αποσύνδεση του έργου από τυχόν επιπλέον συνθήκες υλοποίησης πέραν της εύρεσης χρηματοδότησης (π.χ θεσμικές αλλαγές) 61

62 4 Πεδία συνεργατικών έργων μεταξύ Έρευνας και Επιχειρήσεων στον τομέα της Υγείας Γονιδιωματική Διάγνωση, Πρόγνωση και Εξατομικευμένη Ιατρική Ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων υψηλών προδιαγραφών Επαναστόχευση Φαρμάκων Κλινικές Δοκιμές 62

63 ΠΕΔΙΟ 1 ο : Γονιδιωματική διάγνωση, πρόγνωση και εξατομικευμένη Ιατρική Στόχος της επιστημονικής κοινότητας για το άμεσο μέλλον είναι η μεταβολή της ιατρικής από παρεμβατική (reactive) σε προληπτική, προγνωστική, εξατομικευμένη, και συμμετοχική (preventive, predictive, personalized, participatory). Στο πλαίσιο αυτό οι τεχνολογίες γονιδιωματικής διάγνωσης, πρόγνωσης και εξατομικευμένης ιατρικής περιγράφουν μια προοπτική για την παροχή σύγχρονων μεθόδων περίθαλψης στην υγεία. Σήμερα άμεσος στόχος είναι η εφαρμογή τεχνολογιών για την πληθυσμιακή στρωματοποίηση ασθενών έτσι ώστε σε αρχικό στάδιο να συσχετίζεται άμεσα η καλύτερη θεραπεία για την εκάστοτε ομάδα ατόμων. Το πιο γνωστό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης είναι ο καρκίνος, ενώ προσπάθειες γίνονται προκειμένου η υπάρχουσα γνώση επί του γονιδιώματος να βρει εφαρμογές στη πρόληψη και την ίαση και άλλων ασθενειών. 4P redictive roactive ersonalized articipatory medicine Προτείνοντες: Δρ. Δημήτρης Καφετζόπουλος, Κύριος Ερευνητής, Α. Διευθυντής Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας 63

64 ΠΕΔΙΟ 1 ο : Γονιδιωματική διάγνωση, πρόγνωση και εξατομικευμένη Ιατρική Προτείνεται σε πρώτο επίπεδο η δημιουργία μιας πλατφόρμας στην οποία θα πραγματοποιείται η καταγραφή των ασθενών με χρόνια νοσήματα σε εθνικό επίπεδο και των ομάδων κινδύνου λόγω περιβαλλοντικής έκθεσης ή γενετικού προφίλ, και επιπλέον η καταγραφή των περιπτώσεων συ-νοσηρότητας. Σε επόμενο στάδιο προτείνεται η ανάπτυξη και επιβεβαίωση νέων θεραπευτικών στόχων και βιοδεικτών (προγνωστικών, διαγνωστικών και θεραπευτικών) με μεθόδους γενομικης, πρωτεομικής, φαρμακογενομικής, μεταβονομικής, μεταγενομικής, ριβωνομικής κ.ά., για την ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων μέσα από την ανάλυση ατομικών μοριακών προφίλ των ασθενών και την κατηγοριοποίηση/στρωματοποίησή τους, που θα δίνουν την δυνατότητα πρόβλεψης της φαρμακευτικής τους απόκρισης. Οι μελέτες αυτές θα οδηγήσουν σε νέα γνώση για την εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη και θα εξελιχθούν σε νέες εφαρμογές (πχ. companion kits) για εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία. Το έργο θα αξιοποιήσει εξαίρετες κλινικές ομάδες, καθώς και ομάδες βασικής μεταφραστικής έρευνας, με έμφαση αρχικά στους τομείς των χρόνιων ανοσολογικών ασθενειών και του καρκίνου, όπου υπάρχει ήδη μεγάλη εξειδίκευση και αριστεία στην Ελλάδα. Για την υλοποίηση της πρότασης θα γίνει χρήση υπαρχουσών υποδομών σε προηγμένες τεχνολογίες απεικόνισης και μοριακής ανάλυσης για την χαρτογράφηση της δράσης και της αποτελεσματικότητας νέων φαρμάκων και την ανακάλυψη βιοδεικτών. 64

65 ΠΕΔΙΟ 2 ο : Έρευνα και ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων υψηλών & πρωτότυπων τεχνολογικών προδιαγραφών Τα γενόσημα φάρμακα χαρακτηρίζονται ως φαρμακευτικά προϊόντα που περιέχουν την ίδια δραστική ένωση με ένα πρωτότυπο του οποίου η χρονική περίοδος προστασίας της πατέντας έχει λήξει. Τα γενόσημα ομοιάζουν με τα πρωτότυπα φάρμακα ως προς τη δραστική ένωση ενώ διαφοροποιούνται ως προς τα έκδοχα που περιέχουν. Η κυκλοφορία τους προϋποθέτει τον πλήρη εναρμονισμό με τα ρυθμιστικά πλαίσια της Ε.Ε. και του ΕΜΑ (European Medicines Agency) που βρίσκονται σε συμφωνία με τις διεθνείς πρακτικές (π.χ. FDA). Αυτό οδηγεί σε μια επιχειρηματική δράση με υψηλές απαιτήσεις διασφάλισης ποιότητας και απασχόληση εξειδικευμένου προσωπικού στη παραγωγή, διάθεση αλλά και την έρευνα και ανάπτυξη (Research & Development) νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η δε εισαγωγή των βιοτεχνολογικά ισοδύναμων (biosimilar) στην αγορά ανοίγει και άλλο το πεδίο της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. 65

66 ΠΕΔΙΟ 2 ο : Έρευνα και ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων υψηλών & πρωτότυπων τεχνολογικών προδιαγραφών Στην Ελλάδα (όπως και σε άλλες χώρες) κυκλοφορούν γενόσημα πρωτίστως ως «branded generics» από τις Ελληνικές Φαρμακοβιομηχανίες. Στο πλαίσιο αυτό το μεγαλύτερο ποσοστό του R&D μιας ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας περιστρέφεται γύρω από τις διαδικασίες μορφοποίησης του τελικού προϊόντος και των πιθανών πλεονεκτημάτων ή χαρακτηριστικών που θα έχει σε σχέση με το πρωτότυπο. Στόχος του έργου που προτείνεται είναι η ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων με υψηλά τεχνολογικά χαρακτηριστικά (π.χ. νανο-υλικά ή μικροπορώδη σωματίδια) και η ενσωμάτωση σε αυτά φαρμακευτικών ενώσεων για θεραπεία ή διάγνωση. Κάποιες θεραπευτικές κατηγορίες που θα παρουσίαζε ενδιαφέρον η πιθανή αξιοποίηση τους για τη παραγωγή καινοτόμων γενοσήμων φαρμάκων είναι ενδεικτικά τα αντικαρκινικά, τα αντιβιοτικά, τα αντιφλεγμονώδη, τα ανοσοκατασταλτικά ή και τα απεικονιστικά. Ειδικά για τα τελευταία παρατηρείται μια αυξανόμενη δυναμική για τη χρήση νέων σκευασμάτων και εξελιγμένων τεχνολογικά φορέων για σκιαγραφικές ενώσεις στο τομέα της ιατρικής απεικόνισης. Προτείνεται η δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος, από τον εικονικό βιολογικό έλεγχο έως τις προκλινικές δοκιμές, που περιλαμβάνει in silico, in vitro και in vivo υποδομές για την αναζήτηση νέων δραστικών φαρμακευτικών μορίων. Χρήση ζωικών μοντέλων ανθρώπινων ασθενειών για τον προσδιορισμό της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας των δραστικών ουσιών σε επίπεδο οργανισμού. 66

67 ΠΕΔΙΟ 2 ο : Έρευνα και ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων υψηλών & πρωτότυπων τεχνολογικών προδιαγραφών Εκμετάλλευση των εθνικών ερευνητικών in silico, in vitro και in vivo υποδομών για την επαναστόχευση ή την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και τη διεξαγωγή προκλινικών δοκιμών Δημιουργία νέου κέντρου συνεργασίας Έρευνας και Επιχειρήσεων που θα προσελκύσει όλους τους ερευνητικούς φορείς με νέα οργάνωση και δομή (Public /Private partnerships). Συμμετοχή όχι μόνο σε προγράμματα περιορισμένου προϋπολογισμού αλλά σε προγράμματα μεγάλης κλίμακας. Προτείνοντες: Δρ Γ. Κόλλιας, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Τομέα Ανοσολογίας, ΕΚΕΒΕ Αλέξανδρος Φλέμιγκ, Τακτικό Μέλος Ακαδημίας Αθηνών 67

68 ΠΕΔΙΟ 3 ο : Επαναστόχευση φαρμάκων και Προκλινικές Δοκιμές σε μοντέλα ασθενειών Το κόστος και ο χρόνος που απαιτούνται για την έρευνα και ανάπτυξη μίας νέας δραστικής ουσίας είναι συχνά απαγορευτικά για την εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία. Αντίθετα η επαναστόχευση ενός φαρμάκου, δηλαδή η χρήση του σε μία ασθένεια για την οποία δεν είχε αρχικά αναπτυχθεί, αποτελεί μια σημαντική εναλλακτική με συγκριτικά μειωμένες απαιτήσεις σε κόστος και χρόνο. Όταν η προσέγγιση αυτή συνδυαστεί με το τεχνολογικό πλεονέκτημα της in silico, in vitro και in vivo υποδομής προκλινικών δοκιμών τότε υπάρχουν σημαντικές προοπτικές για επιτυχία στη διεθνή αγορά με άμεσα και σημαντικά αποτελέσματα για τη φαρμακοβιομηχανία αλλά και την ελληνική οικονομία. Drug + Disease 2 Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας σχετικές τεχνολογίες επιτεύχθηκε η επαναστόχευση φαρμάκου για την ασθένεια Chronic Fatigue Syndrome για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία. Προτείνοντες: Δρ Ανδρέας Περσίδης, Διευθύνων Σύμβουλος, BIOVISTA και Πρόεδρος ΔΣ cluster βιοτεχνολογίας HBio. 68

69 ΠΕΔΙΟ 3 ο : Επαναστόχευση φαρμάκων και Προκλινικές Δοκιμές σε μοντέλα ασθενειών Το πεδίο συνεργατικών έργων που διαφαίνεται είναι η επαναστόχευση φαρμάκων προκειμένου να προσδιοριστούν νέα θεραπευτικά σχήματα για την αντιμετώπιση σπάνιων και μη ασθενειών όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Προτείνεται η χρήση καινοτόμων in silico, in vitro και in vivo πλατφορμών ανάπτυξης νέων φαρμάκων, τόσο μικρών μορίων (small molecules) όσο και αντισωμάτων, οι οποίες έχουν ήδη μεγάλη ζήτηση από τη φαρμακευτική βιομηχανία. Αρχικά οι in silico μεθοδολογίες, οι οποίες περιλαμβάνουν ειδικότερα μεθοδολογίες χημειοπληροφορικής, βιοπληροφορικής και βιολογίας συστημάτων (systems biology) και είναι δυνατό να στηρίζονται μεταξύ άλλων σε τεχνικές εξόρυξης κειμένου/δεδομένων (text/data mining), μοριακής πρόσδεσης σε πρωτεϊνικό στόχο (molecular docking), ανάπτυξης αξιόπιστων μοντέλων πρόβλεψης δραστικότητας (predictive modeling), μπορούν να δώσουν σε ένα πρώτο επίπεδο ένδειξη για την πιθανή επαναστόχευση ενός ήδη γνωστού φαρμάκου. Στη συνέχεια η in vitro επικύρωση των αποτελεσμάτων προσθέτει ένα επιπλέον επίπεδο ένδειξης για τη σημαντική δραστικότητα ενώ με τις in vivo μελέτες η φαρμακευτική ένωση φτάνει πλέον σε επίπεδο ωριμότητας να εισέλθει στις κλινικές δοκιμές. Ειδικά η χρήση ζωικών μοντέλων ανθρώπινων ασθενειών είναι κομβικής σημασίας για τον προσδιορισμό της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας των δραστικών ουσιών σε επίπεδο οργανισμού. Η υποστήριξη των διαδικασιών ανάπτυξης και αξιολόγησης από αξιόπιστους και έμπειρους παρόχους τέτοιων υπηρεσιών στον ελλαδικό χώρο, μάλιστα με διεθνή εμπειρία και καταξίωση, αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιτυχίας των προτάσεων αυτών. 69

70 ΠΕΔΙΟ 4 ο : Κλινικές Δοκιμές ανάδειξη επιχειρηματικών ευκαιριών από ώριμα ερευνητικά αποτελέσματα Οι κλινικές δοκιμές αφορούν δύο κατηγορίες 1) παρεμβατικές (χορήγηση θεραπευτικής προσέγγισης) και 2) παρατηρητικές κλινικές μελέτες (παρακολούθηση και καταγραφής σε πληθυσμιακό επίπεδο) ΔΥΓ3/89292,ΦΕΚ Β1973/ (εναρμόνιση με την Directive 2001/20/EC). Αν ληφθεί υπόψη δε και η συμμετοχή της φαρμακοβιομηχανίας τότε επίσης μπορούν να περιγραφθούν ως εμπορικές ή μη, κλινικές μελέτες (ΔΥΓ3/89292,ΦΕΚ Β1973/ και η Directive 2005/28/ΕC). Οι «μη εμπορικές μελέτες» αφορούν κυρίως παρατηρητικές μελέτες σε πληθυσμιακό επίπεδο. Οι «εμπορικές κλινικές μελέτες» στην Ελλάδα, στο σύνολο των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών σχετίζονται σχεδόν αποκλειστικά με την διενέργεια μελετών βιο-ισοδυναμίας μεταξύ γενοσήμου και πρωτοτύπου φαρμάκου. Όσον αφορά τη δραστηριότητα πολυεθνικών εταιριών στην Ελλάδα διεξάγονται περίπου 250 κλινικές μελέτες με συνολικό προϋπολογισμό που προσεγγίζει τα 84 εκατ. Οι μελέτες αυτές ενσωματώνονται στη Φάση ΙΙΙ ανάπτυξης φαρμάκων (πριν τη κυκλοφορία) και στη Φάση IV (φαρμακοεπαγρύπνηση). Αν και υπάρχει αρκετό ενδιαφέρον και δυνατότητα χρηματοδότησης της φαρμακευτικής έρευνας και της διεξαγωγής κλινικών μελετών, στην Ελλάδα, δεν έχει αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα στον τομέα αυτό. Σημειώνεται ότι, για παράδειγμα, υπάρχει μεγάλη ανάγκη ενίσχυσης της αγοράς γενοσήμων άρα και η ανάγκη δημιουργίας πιστοποιημένων κέντρων κλινικών μελετών. 70

71 ΠΕΔΙΟ 4 ο : Κλινικές Δοκιμές ανάδειξη επιχειρηματικών ευκαιριών από ώριμα ερευνητικά αποτελέσματα Σήμερα, οι κλινικές μελέτες αποτελούν το κύριο μέσο, μέσα από το οποίο η βασική επιστημονική έρευνα μεταφράζεται σε καινοτόμες ιατρικές θεραπείες. Tα αποτελέσματα των κλινικών μελετών έχουν πρωταρχικό ρόλο στην έγκριση των νέων φαρμάκων και την περαιτέρω ανάπτυξη των ήδη κυκλοφορούντων. Οι κλινικές μελέτες συντελούν στη διαμόρφωση των θεραπευτικών οδηγιών της κλινικής πρακτικής καθώς και στην πολιτική της υγείας γενικότερα. Οι κλινικές δοκιμές αποτελούν οξυγόνο για το ανθρώπινο κεφάλαιο και την οικονομία της χώρας Κάθε φορά που εγκρίνεται μια κλινική δοκιμή εισάγονται στην Ελλάδα περίπου Παρόλα αυτά, φαίνεται (έως το 2012 τουλάχιστον) ότι δεν επιταχύνουμε. Επιγραμματικά, η επένδυση στη δημιουργία κέντρων κλινικών μελετών ή την ενίσχυση των υποδομών που υπάρχουν σήμερα δημιουργεί τη δυνατότητα ενασχόλησης τόσο των φαρμακευτικών επιχειρήσεων όσο και την απασχόληση εξειδικευμένου προσωπικού, στην εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών και τη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Προτείνοντες: Δρ Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρύτανης ΕΚΠΑ 71

72