Υγεία και ασφάλεια στα ερευνητικά εργαστήρια ΧΗΜΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ. Τετάρτη, 19 Οκτωβρίου 2016 Αμφιθέατρο Ε. Ι.

Transcript

1 Υγεία και ασφάλεια στα ερευνητικά εργαστήρια Τετάρτη, 19 Οκτωβρίου 2016 Αμφιθέατρο Ε. Ι. Παστέρ ΧΗΜΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Σπύρος Δοντάς, Δρ. Χημικός Εργαστήριο Βιοχημείας - Τοξικολογίας, ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.

2 Παλαιότερη ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση επικινδύνων ουσιών (Υ.Α. 41/2002/2002) (Συμμόρφωση προς την Οδηγία 67/548/ΕΟΚ, ισχύουσα προσαρμογή Υ.Α. 41/2002/2002, ΦΕΚ/Β/755/ ) 2

3 GHS: Globally Harmonized System of Classification and Labeling of Chemicals 3

4 Κανονισμός 1272/2008 για τη ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων / CLP Regulation (Classification, Labeling and Packaging) Νέες φράσεις: Δηλώσεις Επικινδυνότητας = Δηλώσεις Η (Hazard Statements) για την επισήμανση των κινδύνων, Δηλώσεις Προφύλαξης = Δηλώσεις Ρ (Precautionary Statements) για τη διαχείριση του προϊόντος. Η εφαρμογή του στη χώρα μας: από τον Ιανουάριο 2011 για τις καθαρές ουσίες από τον Ιούνιο του 2015 για τα μείγματα 4

5 Ετικέτα συσκευασίας μιας χημικής ουσίας ή μείγματος 5

6 Τιμές κωδικών για τις δηλώσεις επικινδυνότητας και προφύλαξης σύμφωνα με τον CLP 6

7 Παροχή πληροφοριών για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες Άρθρο 37 του Ν.3850/2010, Οδηγία 91/155 ΕΟΚ [1] Υποχρεώσεις εργοδοτών, παρασκευαστών, εισαγωγέων και προμηθευτών: 1. Ο εργοδότης οφείλει να γνωρίζει τους κινδύνους τους οποίους συνεπάγονται για την υγεία των εργαζομένων, παράγοντες που χρησιμοποιούνται ή δημιουργούνται στους τόπους εργασίας και, προκειμένου να συμμορφωθεί με τις παραπάνω απαιτήσεις, δικαιούται να ζητά από τον παρασκευαστή, εισαγωγέα ή προμηθευτή των παραγόντων αυτών πληροφορίες για τους κινδύνους που συνεπάγονται για την υγεία των εργαζομένων όσο και τις μεθόδους ασφαλούς χρήσης τους. 7

8 Παροχή πληροφοριών για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες [2] 2. Τα πρόσωπα που παρασκευάζουν, εισάγουν, θέτουν σε κυκλοφορία ή παραχωρούν με οποιοδήποτε τρόπο παράγοντες για επαγγελματική χρήση έχουν υποχρέωση: I. Να βεβαιώνονται, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, ότι οι παράγοντες αυτοί δεν παρουσιάζουν κίνδυνο για την υγεία των προσώπων που τις χρησιμοποιούν εφόσον χρησιμοποιούνται κατάλληλα για την εργασία που έχουν προδιαγραφεί II. Να παρέχουν γραπτές πληροφορίες σχετικά με τα επικίνδυνα χαρακτηριστικά των παραγόντων και τους κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων που εκτίθενται σ αυτούς, καθώς και γραπτές οδηγίες για την ορθή χρήση και τον τρόπο προφύλαξης από τους γνωστούς κινδύνους III. Να διεξάγουν μελέτες και έρευνες και να ενημερώνονται με οποιοδήποτε τρόπο για την εξέλιξη των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων, ώστε να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις των εδαφίων α και β της παραγράφου αυτής. 8

9 Παροχή πληροφοριών για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες [3] 3. Δεν επιτρέπεται η χρήση ή η διακίνηση στους χώρους εργασίας χημικών παραγόντων σε συσκευασίες και με τρόπους που δεν πληρούν τις απαιτήσεις των σχετικών διατάξεων. Οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται υπό τη μορφή ενός Δελτίου Δεδομένων Ασφάλειας (ΔΔΑ) (Material Safety Data Sheet, συντομογραφία MSDS ή SDS) Στοιχεία της ουσίας ή του παρασκευάσματος και στοιχεία για την επιχείρηση/εταιρεία ( 1) Σύσταση και στοιχεία για τα συστατικά του παρασκευάσματος, προσδιορισμός των κινδύνων, πρώτες βοήθειες (ανάλογα με τον τρόπο έκθεσης του θύματος) ( 2,3,4) Μέτρα για την καταπολέμηση της πυρκαγιάς (κατάλληλα και ακατάλληλα μέσα πυρόσβεσης) ( 5) Μέτρα για την αντιμετώπιση τυχαίας έκλυσης (προσωπικές και περιβαλλοντολογικές προφυλάξεις και μέτρα καθαρισμού) ( 6) 9

10 Παροχή πληροφοριών για τις επικίνδυνες χημικές ουσίες [4] Χειρισμός και αποθήκευση, έλεγχος της έκθεσης στο προϊόν και ατομική προστασία (π.χ. τύπος εξοπλισμού για την προστασία χεριών, οφθαλμών κλπ) ( 7,8) Φυσικές και χημικές ιδιότητες (π.χ. οσμή, ph, σημείο ή περιοχή ζέσης, τήξης, ανάφλεξης, τάση ατμών κλπ) ( 9) Σταθερότητα και δραστικότητα (συνθήκες ή υλικά που πρέπει να αποφεύγονται, επικίνδυνα προϊόντα αποσύνθεσης) ( 10) Τοξικολογικά στοιχεία ( 11) Οικολογικά στοιχεία (π.χ. ικανότητα αποικοδόμησης, δυνατότητα βιοσυσσώρευσης κλπ) ( 12) Μέθοδοι εξάλειψης της ουσίας ή του παρασκευάσματος ( 13) Στοιχεία σχετικά με τη μεταφορά ( 14) Στοιχεία σχετικά με τις κανονιστικές διατάξεις ( 15) Άλλα στοιχεία ( 16) 10

11 Δελτίο Δεδομένων Ασφάλειας (παράδειγμα)[1] 11

12 Δελτίο Δεδομένων Ασφάλειας (παράδειγμα)[2] 12

13 Εκτίμηση του Χημικού Κινδύνου 1. Σύνταξη ενός καταλόγου ουσιών Ουσίες που χρησιμοποιούνται ή ουσίες που δημιουργούνται 2. Συλλογή πληροφοριών για τις ουσίες αυτές Βιβλιογραφία, βάσεις δεδομένων, δελτία δεδομένων ασφάλειας, ετικέτες 3. Εκτίμηση της έκθεσης στις χημικές ουσίες Είδος, ένταση, έκταση ή συχνότητα της έκθεσης των εργαζομένων. Συνδυαστική δράση ουσιών και σχετικοί κίνδυνοι. 4. Ιεράρχηση της σοβαρότητας των κινδύνων Κατάλογος με τις προτεραιότητες για τη λήψη μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων (Πηγή: European Agency for Safety and Health at Work, 2003) 13

14 Ταξινόμηση της επικινδυνότητας (risk) Μοντέλο των στηλών (column model) του Ινστιτούτου Επαγγελματικής Ασφάλειας της Γερμανικής Κοινωνικής Ασφάλισης Ατυχημάτων (IFA) 14

15 Ταξινόμηση της επικινδυνότητας (Risk) Μοντέλο των στηλών (column model) του Ινστιτούτου Επαγγελματικής Ασφάλειας της Γερμανικής Κοινωνικής Ασφάλισης Ατυχημάτων (IFA) 15

16 Επίπεδα παρέμβασης για την πρόληψη ή τη μείωση της έκθεσης σε χ.ο. Κατάργηση της ουσίας Αλλαγή της παραγωγικής διαδικασίας ή του προϊόντος Υποκατάσταση της ουσίας Μια επικίνδυνη ουσία ή διαδικασία αντικαθίστανται από άλλες λιγότερο βλαπτικές Έλεγχος Διαδικασία σε κλειστά κυκλώματα χώρους Έλεγχος των εκπομπών με καλύτερη διαχείριση των διαδικασιών Τεχνικές λύσεις για την ελαχιστοποίηση της συγκέντρωσης στη ζώνη έκθεσης Οργανωτικά μέτρα για τη μείωση του αριθμού των εκτεθειμένων της διάρκειας και της έντασης της έκθεσης Χρήση μέσων ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) Πηγή: European Agency for Safety and Health at Work, 2003) 16

17 17