Υπεύθυνος µαθήµατος : Β. Λαµπρινουδάκης Εισήγηση Βαγγέλης Παπούλιας ( )

Transcript

1 Υπεύθυνος µαθήµατος : Β. Λαµπρινουδάκης Εισήγηση Βαγγέλης Παπούλιας ( )

2 Η διαχείριση της πολιτισµικής κληρονοµιάς αποτελεί πεδίο ιδιαίτερης επιστηµονικής βαρύτητας και σύγχρονη αντίληψη προστασίας και ανάδειξης του πολιτισµικού πλούτου.

3 Διαχείριση Ο όρος «πολιτισµική κληρονοµιά» και όχι «πολιτιστική» εστιάζει το ενδιαφέρον του ερευνητή στην αρχαιολογική κληρονοµιά, εµβαθύνοντας στην εννοιολογική διάσταση της ερµηνείας των µηνυµάτων της ανθρώπινης δραστηριότητας του παρελθόντος, δηλαδή, σε όλα αυτά που συνθέτουν και ερµηνεύουν τον «πολιτισµικό πλούτο» τα µνηµειακά σύνολα, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα κινητά και ακίνητα ευρήµατα και έργα τέχνης. Hodder, I. (1993), Shore, C. (1996), Layton, R. Ucho, R. J. (1999).

4 Διεθνές Ευρωπαϊκό Περιβάλλον Εθνικό Επίπεδο

5 Διεθνές Ευρωπαϊκό Περιβάλλον (κείµενα συβάσεων µε έµφαση στην έννοια της προστασίας) Διεθνείς Ευρωπαϊκοί Οργανισµοί Unesco Council of Europe European Union (EU) Europa Nostra

6 Διαχείριση Unesco 1972 Σύµβαση για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονοµιάς 3 βασικές κατηγορίες µνηµείων: µνηµεία: αρχιτεκτονικά έργα, σηµαντικά έργα γλυπτικής και ζωγραφικής, έργα ή κατασκευές αρχαιολογικού χαρακτήρα, επιγραφές, σπήλαια και σύνολα έργων παγκόσµιας αξίας από την άποψη της ιστορίας, της τέχνης ή της επιστήµης

7 Unesco βασικές κατηγορίες µνηµείων: σύνολα οικοδοµηµάτων: οµάδες κτηρίων µεµονωµένων ή ενοτήτων (οικισµών) τα οποία λόγω της αρχιτεκτονικής τους, της οµοιογένειάς τους ή της θέσης τους έχουν παγκόσµια αξία από απόψεως ιστορίας, τέχνης ή επιστήµης τοπία ή τοποθεσίες: ανθρώπινα έργα ή συνδυασµούς έργων του ανθρώπου και της φύσεως, καθώς και εκτάσεις στις οποίες περιλαµβάνονται και αρχαιολογικοί χώροι, οι οποίες έχουν παγκόσµια αξία από ιστορικής, αισθητικής, εθνολογικής και ανθρωπολογικής απόψεως

8 Κατάλογος Παγκόσµιας Κληρονοµιάς (World Heritage List) Κριτήρια ένταξης: CI: Να αποτελεί αριστούργηµα της ανθρώπινης δηµιουργικής διάνοιας CII: Να παρουσιάζει µία σηµαντική ανταλλαγή ανθρωπίνων αξιών σε µία χρονική περίοδο ή στα πλαίσια ενός πολιτιστικού χώρου στις εξελίξεις της αρχιτεκτονικής, ή της τεχνολογίας, των µνηµειωδών τεχνών, της πολεοδοµίας ή του σχεδιασµού τοπίων CIII: Να αποτελεί µία µοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική µαρτυρία µίας πολιτιστικής παράδοσης ή ενός πολιτισµού που υπάρχει ή έχει εξαφανιστεί

9 Κριτήρια ένταξης: CIV: Να είναι σηµαντικό παράδειγµα ενός τύπου ανοικοδόµησης αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που υποδεικνύει σηµαντικό στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας CV: Να είναι σηµαντικό παράδειγµα παραδοσιακού ανθρώπινου καταυλισµού ή χρήσης γης αντιπροσωπεύοντας έναν πολιτισµό (ή πολιτισµούς) ειδικότερα εφόσον αυτό καταστεί ευαίσθητο υπό την προοπτική αµετάκλητων αλλαγών CVI: Να συνδέεται άµεσα και απτά µε γεγονότα ή παραδόσεις, µε ιδέες ή πεποιθήσεις, µε καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα εξαιρετικής και καθολικής αξίας.

10

11 Council of Europe (Συµβούλιο της Ευρώπης) - Συµβάσεις Προστασίας της Αρχαιολογικής και Αρχιτεκτονικής Κληρονοµιάς Λονδίνου (1969) - Αρχαιολογική Κληρονοµιά Βασικά σηµεία: 1. δηµιουργία εθνικών καταλόγων (αρχαίων µνηµείων) 2. αρχαιολογικές ζώνες (άρθρο 2) 3. προτροπή για παροχή της γνώσης που αποκτάται από τις ανασκαφές µέσα από επιστηµονικές εκδόσεις (άρθρο 4)

12 Άµστερνταµ (1975) - Ευρωπαϊκή Χάρτα για την Αρχιτεκτονική Κληρονοµιά Βασικά σηµεία: 1. η αρχιτεκτονική κληρονοµιά είναι ένα αναντικατάστατο κεφάλαιο µε πνευµατική, πολιτιστική, κοινωνική και οικονοµική αξία (σηµείο 3) 2. η προάσπιση των αξιών της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς µπορεί να επιτευχθεί µε την ολοκληρωµένη συντήρηση ή προστασία (integrated conservation σηµείο 7) 3. Η Ολοκληρωµένη Προστασία περιλαµβάνει 4 βασικούς άξονες α) τη νοµική στήριξη β) τη διοικητική στήριξη γ) οικονοµική στήριξη δ) τεχνική στήριξη

13 Γρανάδα (1985) - Αρχιτεκτονική Κληρονοµιά Βασικά σηµεία: 1. Καθιέρωση και επεξηγηµατικές πολιτικές για την Ολοκληρωµένη Προστασία 2. Διατύπωση ότι η Αρχιτεκτονική Κληρονοµιά µπορεί να αποφέρει οικονοµικά οφέλη µε τρείς όψεις α) τον τουρισµό β) τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης γ) την οικονοµική ανάκαµψη οικονοµικά ασθενέστερων περιοχών µε πλούσια όµως αρχιτεκτονική κληρονοµιά

14 Βαλέττα (1992) - Αρχαιολογική Κληρονοµιά Βασικά σηµεία: 1. Η προσέγγιση και η ερµηνεία της αρχαιολογικής κληρονοµιάς µε τη γενική φράση «όλα τα κατάλοιπα και αντικείµενα ή οποιαδήποτε άλλα ίχνη της ανθρώπινης ύπαρξης από όλες τις εποχές» (άρθρο 1 (σηµείο 2) 2. τήρηση ευρετηρίου µνηµείων καθώς και την κήρυξη προστατευοµένων µνηµείων και περιοχών (άρθρο 2) 3. τα κράτη θα πρέπει να εφαρµόσουν τις αναγκαίες διαδικασίες για την παρεµπόδιση κάθε παράνοµης ανασκαφής ή αρχαιοκαπηλίας

15 4. Η ολοκληρωµένη προστασία αποδεικνύεται η ενδεδειγµένη τεχνική για τη καλύτερη χρήση και αξιοποίηση αρχαιολογικής κληρονοµιάς (άρθρα 4-5). Στο σηµείο 2 του άρθρου 4 καταδεικνύεται η ανάγκη για συντήρηση (conservation), καθώς και η ανάγκη για διατήρηση (maintenance) της αρχαιολογικής κληρονοµιάς επί τόπου στο χώρο εύρεσης (in situ). 5. Η εξασφάλιση των απαραίτητων οικονοµικών πόρων µέσα από τις κυβερνήσεις των χωρών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη της αρχαιολογικής έρευνας, την ενίσχυση της διασωστικής αρχαιολογίας (rescue archaeology άρθρο 6).

16 Ευρωπαϊκή Ένωση (European Union) Άρθρο 151 της Συνθήκης στην πορεία για την Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωση (ουσιαστικά η µετάβαση από την θεωρία στην πράξη) Πέντε σηµεία που προβάλλονται όλες οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τοµέα του πολιτισµού: α) ανάπτυξη των πολιτισµών των κρατών µελών µε διττή προσέγγιση: σεβασµό στην εθνική και περιφερειακή πολυµορφία προβολή της κοινής πολιτιστικής κληρονοµιάς

17 β) τετραµερής ενθάρρυνση της συνεργασίας µεταξύ των κρατών µελών: 1)βελτίωση της γνώσης και διάδοσης του πολιτισµού και της ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών 2) διατήρηση προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς ευρωπαϊκής σηµασίας 3) µη εµπορικές πολιτιστικές συναλλαγές 4) καλλιτεχνική, λογοτεχνική δηµιουργία µαζί µε τον οπτικοακουστικό τοµέα γ) η Ευρωπαϊκή Ένωση µαζί µε το Συµβούλιο της Ευρώπης ευνοούν τη συνεργασία στον πολιτιστικό τοµέα µε τρίτες χώρες δ) σεβασµό και προαγωγή της πολυµορφίας των πολιτισµών ε) Ενθάρρυνση χρηµατοδοτούµενων δράσεων πολιτιστικού περιεχοµένου (Επιτροπή Περιφερειών)

18 Διαχείριση Europa Nostra Ευρωπαϊκός Θεσµός Συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ρόλο συµβούλου και συντονιστή των δράσεων και πρωτοβουλιών που διεξάγονται στην Ευρώπη και στις Ευρωπαϊκές χώρες. Δράσεις: Πολιτιστική Πρωτεύουσα Πολιτιστικές διαδροµές Ευρωπαϊκά Βραβεία Πολιτιστικής Κληρονοµιάς της Ευρώπης (Europa Nostra Awards) (2012: Η Ελλάδα κέρδισε 4 από τα 28 συνολικά βραβεία, σε έργα που επιλέχθηκαν από τα 226 υποβληθέντα από 31 χώρες. Πάτµος (Ανεµόµυλοι), Αθήνα (κτήριο Αβέρωφ), Σίφνος (Αρχαία Ακρόπολη Αγ. Ανδρέας), ΠΙΟΠ (δίκτυο Μουσείων)

19 Διαχείριση Εθνικό Επίπεδο Φυσιογνωµία του πολιτισµικού πλούτου Αρχαιολογικός Νόµος (3028/2002) Συµµετοχή της χώρας σε χρηµατοδοτούµενες πράξεις Πολιτισµού Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ) και το ΕΣΠΑ (συνολικού Προϋπολογισµού 2δις ευρώ)

20 Νόµος 3028/ Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς πολιτιστικά αγαθά νοούνται οι µαρτυρίες της ύ-παρξης και της ατοµικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου µνηµεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που αποτελούν υλικές µαρτυρίες και ανήκουν στην πολιτιστική κληρονοµιά της Χώρας µε τις εξής διακρίσεις: i) Ως αρχαία µνηµεία ή αρχαία νοούνται όλα τα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στους προϊστορικούς, αρ-χαίους, βυζαντινούς και µεταβυζαντινούς χρόνους και χρονολογούνται έως και το 1830» ii) Ως νεότερα µνηµεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που είναι µεταγενέστερα του 1830» iii) Ως ακίνητα µνηµεία νοούνται τα µνηµεία που υπήρ-ξαν συνδεδεµένα µε το έδαφος και παραµένουν σε αυτό ή στο βυθό της θάλασσας ή στον πυθµένα λιµνών ή ποταµών, καθώς και τα µνηµεία που βρίσκονται στο έδαφος ή στο βυθό της θάλασσας ή στον πυθµένα λιµνών ή ποταµών και δεν είναι δυνατόν να µετακινηθούν χωρίς βλάβη της αξίας τους ως µαρτυριών»

21 Νόµος 3028/ Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς Η ελληνική πολιτισµική κληρονοµιά µε έµφαση στην επιστηµονική, οικονοµική, κοινωνική και εκπαιδευτική πτυχή της (άρθρο 3) Η ισότιµη προστασία του συνόλου των πολιτιστικών αγαθών, που εντοπίζονται στην ελληνική επικράτεια, χωρίς να εξετάζεται η χρονολόγηση και η πολιτισµική τους προέλευση (άρθρο 1 2) Η πρόβλεψη για την δηµιουργία Εθνικού Αρχείου Μνηµείων (άρθρο 4) Η προώθηση και ενίσχυση της έννοιας της ολοκληρωµένης προστασίας (integrated conservation) µε ολοκληρωµένη αναπτυξιακή, χωροταξική και περιβαλλοντική δηµόσια πολιτική (άρθρα 6-10) Η αρχή διαφύλαξης των αρχαιολογικών αγαθών in situ (ακίνητων και κινητών) στον περιβάλλοντα χώρο που έγινε ο εντοπισµός τους (άρθρα 35-39)

22 Διαχείριση Περιφερειακές Υπηρεσίες Στην Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονοµιάς λειτουργούν σε επίπεδο Διεύθυνσης: Πενήντα δύο (52) Εφορείες Αρχαιοτήτων (στο εξής ΕΦ.Α.) βάσει του ΠΔ 104/2014 που αντικατέστησε την παλιότερη διάκριση των Προϊστορικών και Κλασικών και των Βυζαντινών Σε Ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες, οι οποίες διακρίνονται ως εξής: α. Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, β. Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας 3. Δηµόσια Μουσεία

23 Διαχείριση Η Πολιτισµική Κληρονοµιά στα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ) για πρώτη φόρα στο χρονικά των χρηµατοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελληνική Κυβέρνηση δηµιούργησε Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για τον Πολιτισµό ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας Πελοποννήσου αποφάσισε να συνεχίσει τη χρηµατοδότηση για το αρχαιολογικό έργο στην Έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στην Κυνουρία Αρκαδίας το νέο µουσείο Μυκηνών µετατρέπει τον αρχαιολογικό χώρο σε επισκέψιµο µνηµείο in situ ο νέος αρχαιολογικός νόµος 3028/2002 είναι σύµφωνος µε τις διατάξεις που ορίζουν οι διεθνείς συµβάσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς η δηµιουργία διαχειριστικής αρχής και για το Υπουργείο Πολιτισµού αποτελεί πλέον πραγµατικότητα

24 Διαχείριση Β ΚΠΣ: Δράσεις από Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα Γ ΚΠΣ: Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Πολιτισµού του ΥΠΠΟΑ (680 εκατ. ευρώ) και από ΕΠ των 13 Περιφερειών σύνολο 1,3 δις ευρώ στον Πολιτισµό ΕΣΠΑ: Καθυστερήσεις αλλά ξεκίνησε ένα τεράστιο έργο στο σύνολο της Επικράτειας συνολικού ύψους 500 εκατ. ευρώ περίπου ΝΕΟ ΕΣΠΑ 2: Σχεδιάζεται τώρα µε έµφαση στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα και στις νέες τεχνολογίες

25 Διαχείριση Τι είναι τελικά η Διαχείριση της και ποιες οι Νέες Οπτικές «Η Συστηµατική µας συµπεριφορά απέναντι στα µνηµεία» (Βασ. Λαµπρινουδάκης) «Το πέρασµα από την διαχείριση στην ολοκληρωµένη διαχείριση (integrated management)» «Η συντήρηση των συντηρηµένων maintenance» «Η ανάδειξη και αξιοποίηση του Πολιτισµικού Πλούτου της χώρας - µουσειακές υποδοµές και σύγχρονα µουσεία προώθησης των πολιτισµικών αγαθών»