ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ/ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ Γεώργιος-Παναγιώτης Καραμαδούκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ/ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ Γεώργιος-Παναγιώτης Καραμαδούκης Επόπτης καθηγητής: Σπυρίδων Παπαβασιλείου ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία εστιάζεται στην παρουσίαση του αποθηκευτικού τομέα των επιχειρήσεων και των διαφόρων τρόπων διαχείρισης μιας αποθήκης. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιείται αρχικά αναφορά στον κλασικό τρόπο διαχείρισης μιας αποθήκης, με ανάλυση όλων των επιμέρους βημάτων. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα της παραγωγικής διαδικασίας και η ανάγκη για εξάπλωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας οδηγούν στην αναγκαιότητα χρήσης νέων τεχνολογιών στη διαχείριση της αποθήκης. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση των νέων αυτών τεχνολογιών, όπως των barcodes, των QR codes, των RFIDs, καθώς και των τελευταία αναπτυσσόμενων UBI tags και κατ επέκταση η σύγκρισή τους με τις κλασικές μεθόδους διαχείρισης. Συμπερασματικά, τονίζεται στην εργασία η ανάγκη της αποθήκης για αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη διαχείριση διαμέσου αυτών των τεχνολογιών. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Παπαβασιλείου Σπυρίδων για την καθοδήγησή του και τις πολύ χρήσιμες και ουσιαστικές παρατηρήσεις του, καθόλη τη διάρκεια εκπόνησης της παρούσας μελέτης. Ευχαριστώ επίσης και τα άλλα δύο μέλη της τριμελούς επιτροπής, κ. Κύκλη και κ. Χαραλαμπάκη, για τις παρατηρήσεις τους και τη συμβολή τους στην ολοκλήρωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας. 1

4 ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ... ΣΦΑΛΜΑ! ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΤΕΙ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗΣ.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ-ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΡΟΗ ΤΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ (ORDER PICKING) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ORDER-PICKING ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ (ORDER PICKING) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΛΑΣΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΜΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ - ΧΕΙΡΟΚΙΝΗΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡIΣΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΑΠΟ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΣ, ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΟΥ STOCK ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΓΡΑΜΜΩΤΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ (BARCODE) ΕΙΣΑΓΩΓΗ BARCODE ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΡΑΒΔΩΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ

5 5.4. Η ΔΟΜΗ ΚΑΙ Ο ΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΩΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ EAN/UPC ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΓΡΑΜΜΩΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΩΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 QR CODES ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΩΣ ΕΦΕΥΡΕΘΗΚΑΝ ΤΑ QR CODES ΠΩΣ ΔΟΥΛΕΥΕΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ QR CODES ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ QR CODE ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ QR CODES ΣΤΗΝ ΑΠΟΘΗΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 RFID-UBIQUITOUS TAGS ΕΙΣΑΓΩΓΗ RFID ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ RFID ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ UBIQUITOUS ELECTRONIC TAGGING (ΜΟΝΙΜΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΝΣΗ) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 Λίστα εικόνων Εικόνα 1.1. Διαδοχή φάσεων για την παροχή ενός προϊόντος από τον προμηθευτή στον πελάτη. Εικόνα 2.1. Τυπικές λειτουργίες και ροή αποθήκης. 1: απευθείας τοποθέτηση στα αποθέματα, 2: απευθείας τοποθέτηση στην πρωτογενή αποθήκη. Εικόνα 2.2. Σύστημα χαμηλού επιπέδου order-picking. Εικόνα 2.3. Σύστημα υψηλού επιπέδου order-picking. Εικόνα 2.4. Ανυψωτικό καθορισμένου διαδρόμου. Εικόνα 2.5. Κεκλιμένα ράφια με ράουλα. Εικόνα 2.6. Γραφική παράσταση της Ουράς: FIFO (First-In-First-Out, Πρώτο-Μέσα-Πρώτο-Έξω). Εικόνα 2.7. Αυτοματοποιημένο σύστημα αποθήκευσης και ανάκτησης. Εικόνα 2.8. Κατάταξη των συστημάτων επιλογής παραγγελιών (De Koster, 2004). Εικόνα 2.9. Πολυπλοκότητα των συστημάτων επιλογής παραγγελιών (Goetschalckx and Ashayeri, 1989). Εικόνα Τυπική κατανομή του χρόνου συλλογής παραγγελιών (Tompkins et al., 2003). Εικόνα 3.1. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Συνεχούς Ροής (Ink Jet) ( Εικόνα 3.2. Εκτύπωση Laser ( Εικόνα 3.3. Εκτύπωση Θερμικής Μεταφοράς (Thermal Transfer) σε εύκαμπτα φιλμ ( Εικόνα 3.4. Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) ( Εικόνα 3.5. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Υψηλής Ανάλυσης (Touch Dry) ( Εικόνα 3.6. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Βαλβίδων (Drop On Demand) ( Εικόνα 3.7. Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) ( Εικόνα 3.8. Αυτόματη εκτύπωση και επικόλληση ετικετών (Print & Apply) ( Εικόνα 3.9. Online εκτύπωση και επικόλληση ετικετών παλετών (Print & Apply) ( Εικόνα Offline εκτύπωση και επικόλληση ετικετών παλετών ( Εικόνα 4.1. Διάγραμμα εργασιών κατά τον κλασικό τρόπο διαχείρισης της αποθήκης ανταλλακτικών. Εικόνα 4.2. Διάγραμμα των επιμέρους εργασιών κατά τη διαδικασία παραγγελίας ανταλλακτικών από τους προμηθευτές. Εικόνα 4.3. Διάγραμμα των επιμέρους εργασιών κατά τη διαδικασία παραλαβής των ανταλλακτικών. Εικόνα 5.1. Κέρδος σε χρόνο και ακρίβεια κατά τη διαχείριση της αποθήκης ανταλλακτικών με τη χρήση των barcodes σε σχέση με τον κλασικό τρόπο διαχείρισης της αποθήκης. Εικόνα 6.1. Ανάγνωση ενός QR code. Εικόνα 6.2. Φωτογραφία εφαρμογής του QR code. 1

7 Εικόνα 6.3. Αναγνώριση του QR code με τη χρήση ενός κινητού τηλεφώνου τύπου smartphone. Εικόνα 6.4. Σχηματική απεικόνιση ενός QR code scanner. Εικόνα 6.5. Σκανάρισμα του QR code και λήψη τεχνικών πληροφοριών για την επισκευή ενός οχήματος. Εικόνα 6.6. Κέρδος σε χρόνο και ακρίβεια κατά τη διαχείριση της αποθήκης ανταλλακτικών με τη χρήση των QR codes σε σχέση με τον κλασικό τρόπο διαχείρισης της αποθήκης. Εικόνα 7.1. Ετικέτα RFID (RFID tag). Εικόνα 7.2. Διάγραμμα ενός συστήματος RFID. Εικόνα 7.3. (α-δ) Διαχείριση της αποθήκης με τη βοήθεια του συστήματος RFID ( Εικόνα 7.4. Επικοινωνία μεταξύ a) αναγνώστη και παθητικής ετικέτας; b) αναγνώστη και ενεργητικής ετικέτας; c) αναγνώστη και ημιπαθητικής ετικέτας (Khan et al., 2009). Εικόνα 7.5. Μόνιμη ηλεκτρονική σήμανση (ubiquitous tags). 2

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟΘΗΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ 1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ-ΑΠΟΘΗΚΗΣ Η έννοια της αποθήκευσης (warehousing) αναφέρεται στη διαδικασία φύλαξης προϊόντων (πρώτων υλών, ημιτελών και τέλειων προϊόντων) σε διαφορετικό χρόνο και χώρο. Μέσω της αποθήκευσης η διοίκηση μιας επιχείρησης ενημερώνεται για την ποσότητα και τη κατάσταση των προϊόντων που φυλάσσονται. Οι όροι αποθήκευση και διαχείριση αποθεμάτων είναι πολύ στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους, αλλά υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά: η αποθήκευση αναφέρεται στη φύλαξη των προϊόντων, ενώ η διαχείριση αποθέματος στην αξία και τη χρησιμότητα των προϊόντων. Αποθήκη είναι ο οριοθετημένος χώρος μέσα στον οποίο πραγματοποιείται η παραλαβή, η ταξινόμηση και η φύλαξη κάθε μορφής υλικών απαραίτητων για τη στήριξη της παραγωγής, την εμπορική δραστηριότητα και γενικά για τη λειτουργία της επιχείρησης. Η λειτουργία της αποθήκης αποτελεί απαραίτητο χαρακτηριστικό της παραγωγικής διαδικασίας κάθε επιχείρησης που εμπορεύεται προϊόντα. Διαφορετικά, θα ήταν πρακτικά σχεδόν αδύνατο να λειτουργήσει η επιχείρηση με συνέπεια. Θεωρητικά, θα ήταν ιδανική η λειτουργία μιας επιχείρησης κατά τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει διαθέσιμος ο ακριβής αριθμός προϊόντων την κατάλληλη στιγμή. Για παράδειγμα θα μπορούσε να υπάρχει κάποιος χώρος διακίνησης όπου θα τοποθετούνταν τα προϊόντα σε ποσότητες τέτοιες που να επαρκούσαν για την παραγωγική διαδικασία μιας ημέρας, ενώ στο τέλος της ημέρας, τα ίδια μέσα μεταφοράς, που έφεραν τα προϊόντα, θα μπορούσαν να τα μεταφέρουν στους πελάτες. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα ήταν αναγκαία η ύπαρξη αποθηκών και το δεσμευμένο κεφάλαιο της επιχείρησης σε προϊόντα θα ήταν το ελάχιστο απαιτούμενο. Ωστόσο, μια τέτοια ιδανική κατάσταση είναι δύσκολο να συμβεί στη πραγματικότητα κι αυτό γιατί: η ζήτηση δεν μπορεί να προβλεφτεί ακριβώς 3

9 η παροχή ενός προϊόντος στον πελάτη περνά από διάφορες διαδοχικές φάσεις (Εικόνα 1.1): Εικόνα 1.1. Διαδοχή φάσεων για την παροχή ενός προϊόντος από τον προμηθευτή στον πελάτη. Καθεμία από τις παραπάνω φάσεις αντιστοιχούν στην παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος στη διαδικασία διακίνησης ενός προϊόντος. Έτσι, γίνεται φανερό ότι για την ολοκλήρωση της διαδικασίας παραγωγής και παράδοσης από τον προμηθευτή στον πελάτη απαιτείται η διατήρηση, για κάποιο χρονικό διάστημα, των προϊόντων σε κάποιους αποθηκευτικούς χώρους ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Η αποθήκευση εμπορευμάτων διευκολύνει τη λειτουργία της διανομής. Συγκεκριμένα, η αποθήκευση αυξάνει τη χρονική και χωρική διαθεσιμότητα των εμπορευμάτων για τους 4

10 αγοραστές. Η ύπαρξη αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και ο εφοδιασμός τους με αποθέματα, καθιστά το εμπόρευμα άμεσα διαθέσιμο και το φέρνει πλησιέστερα στον πελάτη. Τα κύρια οφέλη της σωστής διαχείρισης αποθήκης αφορούν διάφορους τομείς και είναι τα εξής: Μεταφορές: η ύπαρξη αποθηκών επιτρέπει στην επιχείρηση να απολαμβάνει οικονομίες κλίμακας στις μεταφορές, εφόσον ο εφοδιασμός της μπορεί να γίνεται συγκεντρωτικά στις αποθήκες. Ανάλογη εξοικονόμηση μεταφορικών εξόδων επιτυγχάνεται και στις αποστολές των εμπορευμάτων στους πελάτες που γίνονται συγκεντρωτικά στις αποθήκες σε οικονομικά συμφέρουσες ποσότητες. Ωστόσο και στην περίπτωση που έχουμε ένα πελάτη λιανικής, αν για παράδειγμα ο πελάτης είναι από την Αλεξανδρούπολη και η εταιρία στην οποία δίνει τη παραγγελία είναι στην Αθήνα, θα κληθεί να πληρώσει πολλά χρήματα για τη μεταφορά του εμπορεύματος, ενώ αν ο προμηθευτής είχε μία αποθήκη ας πούμε στη Θεσσαλονίκη για τη κάλυψη των πελατών οι οποίοι βρίσκονται στη Βόρειο Ελλάδα, τότε το κόστος που θα πλήρωνε ο πελάτης θα ήτανε σημαντικά μικρότερο και έτσι θα ήτανε και πιο πιθανή η πώληση καθώς η τελική τιμή στον πελάτη θα ήτανε συνολικά μικρότερη. Διαχείριση παραγγελιών: η ύπαρξη αποθηκευτικών εγκαταστάσεων διευκολύνει τη συγκεντρωτική διαχείριση παραγγελιών πελατών, οι οποίες μπορούν να αφορούν πολλαπλά και διαφορετικά εμπορεύματα. Εξυπηρέτηση πελατών: η διατήρηση αποθεμάτων σε αποθηκευτικούς χώρους βελτιώνει την εξυπηρέτηση πελατών, διότι οδηγεί σε μειωμένους χρόνους παράδοσης, εγγυάται τη συνεχή διαθεσιμότητα των εμπορευμάτων και τέλος, αν υπάρχει δίκτυο αποθηκών, φέρνει το εμπόρευμα πλησιέστερα στα σημεία χρήσης ή κατανάλωσης. Συνεχής τροφοδοσία δικτύου: η αποθήκευση εμπορευμάτων και, ειδικότερα, η διατήρηση αποθεμάτων σε γεωγραφικά κατανεμημένο δίκτυο αποθηκών εγγυάται την αδιάκοπη τροφοδοσία του δικτύου διανομής σε περιπτώσεις ανωμαλιών, όπως υπερβάλλουσα ζήτηση, απρόβλεπτη πτώση προσφοράς και δυσχέρειες ή διακοπή των μεταφορών. Είναι συχνά άλλωστε τα παραδείγματα τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας απεργιών στο τομέα των μεταφορών, οι οποίες κράτησαν κάποιες εβδομάδες ή ακόμα και μήνες, διάστημα στο οποίο, όποιες εταιρίες δεν είχαν επαρκή αποθέματα εμπορευμάτων στις κατά τόπους 5

11 αποθήκες τους, αντιμετώπισαν τεράστια προβλήματα σχετικά με την εξυπηρέτηση των πελατών τους καθώς σε πολλές περιπτώσεις τελείωνε το διαθέσιμο εμπόρευμα (stock) και έτσι δεν ήταν σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών τους με αποτέλεσμα βέβαια βραχυπρόθεσμα την σημαντική απώλεια εσόδων αλλά και μακροπρόθεσμα την απώλεια ακόμα και κάποιων πελατών οι οποίοι πιθανόν να μην έμειναν ευχαριστημένοι από την εξυπηρέτηση που είχαν από τον συνεργάτη τους. Αυτοματοποίηση αποθήκης: η αυτοματοποίηση της αποθήκης αποβλέπει στην αύξηση της παραγωγικότητας, τη μείωση της ανθρώπινης εργασίας και την αποτελεσματικότερη και ταχύτερη εκτέλεση των λειτουργιών. Η αυτοματοποίηση της αποθήκης περιλαμβάνει πολλαπλά πλεονεκτήματα, χαρακτηρίζεται ωστόσο και από ορισμένα μειονεκτήματα, τα σημαντικότερα των οποίων αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα 1.1: Πίνακας 1.1. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της αυτοματοποίησης της αποθήκης. Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Μείωση του κόστους εργασίας Κόστος εξοπλισμού Αύξηση παραγωγικότητας Κόστος συντήρησης και επισκευών Σταθερό και υψηλό επίπεδο υπηρεσιών Πιθανά προβλήματα εξοπλισμού Λιγότερη και καλύτερη διαχείριση αποθεμάτων Προβλήματα συνεργασίας και ενσωμάτωσης του εξοπλισμού στα υπάρχοντα συστήματα Μεγαλύτερη ακρίβεια Περιορισμένη ευελιξία στις μεταβαλλόμενες επιχειρηματικές ανάγκες Μεγαλύτερη ταχύτητα Εκπαίδευση προσωπικού για χειρισμό μηχανημάτων Στόχος του υπεύθυνου αποθήκης είναι η ελαχιστοποίηση του συνολικού κόστους λειτουργίας κα η επίτευξη υψηλού επιπέδου εξυπηρέτησης πελατών. Ο υπεύθυνος διαχείρισης αποθήκης λοιπόν πρέπει να βρει τον τρόπο αυτοί οι δυο «αντίθετοι» στόχοι συνδυαστούν με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να έχει η επιχείρηση τα επιθυμητά αποτελέσματα. Βασική προϋπόθεση είναι η σωστή αξιοποίηση του χώρου της αποθήκης και η αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων των προϊόντων στο χώρο της αποθήκης. Αξιοποίηση χώρου αποθήκης: η τοποθέτηση των εμπορευμάτων μέσα στον αποθηκευτικό χώρο πρέπει να οδηγεί στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση της αποθηκευτικής δυνατότητας και ταυτόχρονα να διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της αποθήκης. 6

12 Ελάχιστες μετακινήσεις εμπορευμάτων: οι μετακινήσεις των εμπορευμάτων μέσα στο χώρο της αποθήκης επιφέρουν κόστος λόγω απασχόλησης προσωπικού, μηχανημάτων και κατάληψης χώρου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Ο σχεδιασμός και η λειτουργία των αποθηκών βασίζονται στις ακόλουθες παραμέτρους: 1) Πλήθος (αριθμός) αποθηκών: όσο μεγαλύτερο το πλήθος των αποθηκών τόσο μικρότερη απαιτείται να είναι η αποθηκευτική τους ικανότητα 2) Επίπεδο παροχής υπηρεσίας στον πελάτη: όσο υψηλότερο το επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών τόσος περισσότερος χώρος απαιτείται 3) Χαρακτηριστικά προϊόντος: μεγέθη, όπως πλήθος, μέγεθος, βάρος, όγκος, συσκευασία και λοιπά χαρακτηριστικά του προϊόντος αλλάζουν τις απαιτήσεις για τις αποθήκες 4) Διάταξη και σύστημα διαχείρισης (handling): το μέγεθος των αποθηκών επηρεάζεται άμεσα από τον τρόπο που είναι αποθηκευμένα τα προϊόντα και από τα μηχανήματα που απαιτούνται για τη φύλαξη αλλά και μεταφορά τους μέσα στην αποθήκη 5) Επίπεδα ζήτησης: όσο πιο πολύ μεταβάλλεται η ζήτηση, τόσο πιο μεγάλη (και αντιοικονομική συνήθως) είναι η αποθήκη 6) Λόγος διακίνησης: μπορεί να είναι σταθερός ή μεταβλητός. Όταν αυτός ο λόγος δεν είναι ο ίδιος με το λόγο της ζήτησης συμπεριλαμβανόμενης και της μεταφοράς, τότε η αποθήκευση είναι απαραίτητη Όλα τα παραπάνω αποτελούν παραμέτρους σχεδιασμού του συστήματος logistics και της αποθήκης ειδικότερα. Όμως δυο θέματα τα οποία απασχολούν άμεσα και στηρίζουν πολύ σημαντικές αποφάσεις επένδυσης είναι: 1) Το πλήθος των αποθηκών Το μέγεθος των αποθηκών εξαρτάται άμεσα από το πλήθος των αποθηκών στο σύστημα logistics. Αυτά τα δυο στοιχεία του σχεδιασμού είναι αλληλένδετα και πρέπει να εξετάζονται από κοινού. Όμως και αυτά εξαρτώνται από τις απαιτήσεις του πελάτη, το κόστος μεταφοράς, το κόστος αποθήκευσης και το κόστος συντήρησης του αποθέματος. 7

13 2) Η τοποθεσία τους Το μέγεθος και το πλήθος των αποθηκών εξαρτάται άμεσα και από την τοποθεσία τους. Αρχικά απαιτείται ο προσδιορισμός της γεωγραφικής περιοχής και μετά ο προσδιορισμός της ακριβούς θέσης. Οι κύριοι στόχοι που τίθενται στο σχεδιασμό των αποθηκών είναι: o Λειτουργία με χαμηλό κόστος, που επιτυγχάνεται με υψηλή εκμετάλλευση του χώρου, μείωση του κόστους διακίνησης υλικών, μείωση του ύψους των αποθεμάτων, ικανοποίηση παραγωγής και κατανάλωσης, χαμηλό ρυθμό ζημιών και απωλειών o Εύκολη παρακολούθηση υλικών για χρέωση τους και κατανομή ευθυνών για τυχόν ελλείψεις o Εξυπηρέτηση καταναλωτή με αποστολή παρτίδων της ποιότητας και ποσότητας που θέλει, τη στιγμή που τις θέλει o Πλήρης και συνεχής ποιοτικός έλεγχος εισερχόμενων και εξερχόμενων υλικών o Ελαστικότητα προσαρμογής στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνιστώσες σχεδιασμού o Επεκτασιμότητα για κάλυψη μελλοντικών αναγκών Για το σωστό σχεδιασμό των αποθηκών απαιτείται να αποσαφηνιστούν οι σκοποί και οι στόχοι τους, δηλαδή ο προορισμός τους. Ανάλογα προκύπτει η ομαδοποίηση τους και άρα η μεθοδολογία αντιμετώπισης του προβλήματος. Τα κριτήρια ομαδοποίησης είναι: 1) Η αποστολή της αποθήκης: σε μια επιχείρηση παραγωγής μπορούμε να διακρίνουμε : o Αποθήκες πρώτων υλών o Αποθήκες υλικών προς συσκευασία o Αποθήκες ετοίμων προϊόντων o Αποθήκες αχρήστων (π.χ. απόβλητων) 2) Η φύση των αποθηκευμένων υλικών: η μορφή του αποθηκευτικού κτιρίου επηρεάζεται από τη φύση των υλικών προς αποθήκευση. Διακρίνουμε: o Αποθήκες στερεών υλικών μονιμοποιημένου φορτιού (μηχανήματα, κιβώτια, βαρέλια, κονσέρβες κλπ). Πρόκειται για τη συνηθέστερη μορφή φορτιού. 8

14 o Αποθήκες χύδην υλικών (ρύζι, αλεύρι, τσιμέντο κλπ). Τα υλικά είναι χύμα κ όχι συσκευασμένα και συνήθως αποθηκεύονται σε κτιστές δεξαμενές ή σιλό. o Αποθήκες υγρών υλικών (νερό, βενζίνη κλπ). Τα υλικά αυτά αποθηκεύονται σε ειδικές κλειστές δεξαμενές. o Αποθήκες αερίων υλικών (υγραέριο, οξυγόνο κλπ). Επειδή ο όγκος των αερίων είναι τεράστιος, συνήθως μεταφέρονται σε υγρή μορφή υπό πίεση σε ειδική συσκευασία(φιάλες, μπουκάλες) έτσι μεταπίπτει στην πρώτη κατηγορία. 3) Η μορφή του αποθηκευτικού κτιρίου: η μονιμότητα ή όχι της αποθήκης και η φύση των αποθηκευμένων υλικών καθορίζουν τη μορφή του κτιρίου. Συνήθως υπάρχουν: o Υπαίθριες αποθήκες o Υπόστεγα o Κλειστές αποθήκες o Σιλό o Δεξαμενές o Πρόχειρες αποθήκες 1.4. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Οι εργασίες που διεξάγονται στον χώρο της αποθήκης χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1) Εργασίες παραλαβής και εισαγωγής προϊόντων: o Έλεγχος παραστατικών προμηθευτή o Διασταύρωση στοιχείων με παραγγελία επιχείρησης o Προσωρινή αποδοχή φορτίου o Εκφόρτωση προϊόντων o Ποσοτικός έλεγχος o Ποιοτικός έλεγχος o Παραλαβή προϊόντων 9

15 2) Εργασίες φύλαξης προϊόντων o Διαλογή / ταξινόμηση, προετοιμασία για εισαγωγή o Καθορισμός θέσης αποθήκευσης (location number) o Μεταφορά και τοποθέτηση στη σωστή θέση (binning) o Αποθήκευση (σωστή συντήρηση) 3) Εργασίες εξαγωγής και αποστολής των προϊόντων o Έκδοση παραστατικών εξαγωγής (picking list) o Περισυλλογή προϊόντων και μεταφορά στο χώρο αποστολής (picking) o Πακετάρισμα/ Μαρκάρισμα παραγγελιών o Ποσοτικός έλεγχος o Φόρτωση και αποστολή εμπορευμάτων o Ενημέρωση αρχείων παραλαβής / αποστολής o Έλεγχος αποθεμάτων, παραγγελία για ανανέωσή τους o Έκτακτες και τακτικές απογραφές (Σιφνιώτης 1997, 2004) Αποθήκευση: έχει να κάνει με το σχεδιασμό, την οργάνωση και τη λειτουργία της αποθήκης. Εμπεριέχει με τη σειρά τις διαδικασίες παραλαβής, φύλαξης και παράδοσης των προϊόντων στους πελάτες. Θεωρητικά είναι ο κατάλληλος χώρος για φύλαξη προϊόντων πρακτικά όμως αποτελεί κομβικό σημείο της εφοδιαστικής αλυσίδας αφού ο τρόπος διαχείρισης της αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη τελική διαμόρφωση τους κόστους. Η αποθήκη περιέχει : o Ταξινόμηση χώρου o Επιλογή αποθηκευτικών μέσων o Τοποθέτηση εμπορευμάτων o Παρακολούθηση των αποθεμάτων κ.α. 10

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΟΘΗΚΩΝ 2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πολυπλοκότητα που παρουσιάζει στην εποχή μας η παραγωγική εργασία και η εμπορία καθώς και η εξάπλωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, απαιτούν όλο και περισσότερο αυτοματοποιημένα συστήματα και οργανωτικές μεθόδους, που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες η εφαρμογή τους θεωρούνταν υπερβολική πολυτέλεια ή άχρηστη δαπάνη. Κάτω όμως από τις σημερινές συνθήκες, για την ορθολογική και κυρίως αποδοτική λειτουργία μιας επιχείρησης, είναι απαραίτητη η οργάνωση των διαφόρων τμημάτων της με σύγχρονα μέσα. Η παρακολούθηση της αγοράς, η εισαγωγή νέων προϊόντων, η ελάττωση του κόστους για μεγαλύτερο όγκο παραγωγής, είναι όλοι παράγοντες αναπτύξεως. Αργά ή γρήγορα, όμως, σε κάθε επιχείρηση θα τεθεί το ερώτημα: «Κατά πόσο η αποθήκευση και η διακίνηση υλικών επηρεάζει τα κέρδη και την ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης». Όπως έχει φανεί και από πρόσφατες μελέτες logistics, επάνω στον αριθμό ροής των υλικών, η αποθήκευση παραμένει - μέσα στην αλυσίδα της διακίνησης των εμπορευμάτων- ο κρίκος με το μεγαλύτερο κόστος, για τον απλό λόγο ότι η ροή εκεί είναι πολύ αργή. Το κόστος βέβαια δεν επηρεάζεται μόνο άμεσα αλλά και έμμεσα όπως το μέγεθος των αποθεμάτων, τους χρόνους αποστολής των παραγγελιών και την τελική ικανοποίηση του πελάτη με τις υπηρεσίες που του προσφέρονται. Οι περισσότεροι σύγχρονοι επιχειρηματίες έχουν κατανοήσει ήδη ότι η αποθήκη αποτελεί την καρδιά της επιχείρησης και πολλές φορές διαπιστώνουν ότι δεν έχουν πρόβλημα αποθήκευσης, αλλά πρόβλημα επιλογής διαφόρων ειδών και ποσοτήτων προϊόντων, τα οποία προορίζονται για τους πελάτες τους. Η γρήγορη και ακριβής παράδοση της παραγγελίας προς τον πελάτη, αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες για το ζωτικό κεφάλαιο κάθε εταιρείας που ονομάζεται «εξυπηρέτηση πελάτη». Η τάση προς την κατεύθυνση μικρότερων αλλά με μεγαλύτερη συχνότητα παραγγελιών, δημιουργεί την ανάγκη για αποθηκευτικά συστήματα περισσότερο σύγχρονα και αποδοτικά. Η σύγχρονη αποθήκη καθώς και ο διευθυντής διανομών (distribution manager) καλούνται πολλές φορές να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους σε περιόδους αυξημένης ζήτησης, με συστήματα τα οποία είναι σχεδιασμένα στη δεκαετία του

17 Καθώς όλο και περισσότερες εταιρείες αναζητούν τη μείωση του κόστους και τη βελτίωση της παραγωγικότητας στις αποθήκες τους και τα κέντρα διανομής, η διαδικασία του picking είναι πλέον υπό αυξημένο έλεγχο. Η συλλογή παραγγελιών (order picking) - η διαδικασία δηλαδή της ανάκτησης προϊόντων από την αποθεματοποίηση ως απάντηση σε συγκεκριμένο αίτημα του πελάτη χαρακτηρίζεται από υψηλή ένταση εργατικού δυναμικού σε αποθήκες με χειροκίνητο σύστημα λειτουργίας, καθώς και από υψηλή ένταση λειτουργίας του κεφαλαίου σε αποθήκες με αυτοματοποιημένα συστήματα (Goetschalckx and Ashayeri, 1989; Drury, 1988; Tompkins et al., 2003). Για τους λόγους αυτούς, οι επαγγελματίες θεωρούν τη συλλογή παραγγελιών ως ύψιστη προτεραιότητα για τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Αρκετές πρόσφατες τάσεις στον τομέα της μεταποίησης και διανομής έχουν κάνει το σχεδιασμό και τη διαχείριση της συλλογής παραγγελιών πιο σημαντικές και πολύπλοκες διαδικασίες. Στον τομέα της μεταποίησης, υπάρχει μια μεταστροφή σε μικρότερα μεγέθη παρτίδων, σε point-of-use παράδοση, παραγγελία και παραμετροποίηση των προϊόντων, καθώς και μείωση του χρόνου. Στην κατανομή προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους πελάτες, οι εταιρίες τείνουν να δέχονται τις καθυστερημένες παραγγελίες, παρέχοντας παράλληλα ταχεία και έγκαιρη παράδοση εντός αυστηρών χρονικών ορίων (έτσι ο διαθέσιμος χρόνος για συλλογή παραγγελιών γίνεται μικρότερος). Πολλές μικρότερες αποθήκες αντικαθίστανται από λιγότερες και μεγαλύτερες για οικονομία. Σε αυτές τις μεγάλες αποθήκες, ο καθημερινός όγκος του picking είναι μεγάλος και ο διαθέσιμος χρόνος μικρός. Για να είναι πιο δεκτικές σε πελάτες, πολλές εταιρείες έχουν υιοθετήσει μια ανάλογη στρατηγική (Van Hoek, 2001), που οδηγεί σε διάφορες δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας (όπως το kitting, την επισήμανση, τη συναρμολόγηση του προϊόντος της παραγγελίας, την προσαρμογή των συσκευασιών ή την παλετοποίηση) που λαμβάνουν χώρα στο κέντρο διανομής και τα οποία πρέπει να προγραμματιστούν και να ενσωματωθούν στη διαδικασία του order-picking. Οι αποθήκες εμπλέκονται επίσης στην ανάκτηση των προϊόντων και των υλικών και τη μεταφορά των προϊόντων από τους πελάτες, προκειμένου να τα αναδιανείμουν σε άλλους πελάτες, σε ανακυκλωτές και κατασκευαστές του αυθεντικού εξοπλισμού (De Koster et al., 2002) ΡΟΗ ΤΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ Η σειρά των λειτουργιών που περιλαμβάνονται στην ολική ροή μιας αποθήκης, από την εισαγωγή των προϊόντων έως την εξαγωγή, είναι η εξής : 12

18 - Η διαδικασία παραλαβής των προϊόντων - Η διαδικασία αποθήκευσης των προϊόντων - Η διαδικασία επιλογής των προϊόντων (picking) - Η διαδικασία αποστολής των προϊόντων Η επιλογή παραγγελιών (order picking) συνεπώς, δεν είναι τίποτε άλλο από μια φάση στο γενικότερο λειτουργικό κύκλωμα της αποθήκης. Στην Εικόνα 2.1 φαίνονται οι χαρακτηριστικές λειτουργικές περιοχές και η ροή εντός μιας αποθήκης. Στις κύριες δραστηριότητες περιλαμβάνονται: η παραλαβή, η μεταφορά και η απομάκρυνση, η συλλογή παραγγελιών/επιλογή, η συσσώρευση/διαλογή, το cross-docking και η αποστολή. Η παραλαβή περιλαμβάνει την εκφόρτωση προϊόντων από το μεταφορέα, τον έλεγχο της απογραφής, τον έλεγχο για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει οποιαδήποτε ποσοτική ή ποιοτική ασυνέπεια. Η μεταφορά και η απομάκρυνση περιλαμβάνουν τη μεταφορά των εισερχόμενων προϊόντων στις θέσεις αποθήκευσης. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν την ανασυσκευασία (π.χ. πλήρεις παλέτες, ή τυποποιημένοι κάδοι) και τη μετακίνηση (από το χώρο παραλαβής σε διαφορετικές λειτουργικές περιοχές). Η διαδικασία order picking/επιλογής είναι η κύρια δραστηριότητα στις περισσότερες αποθήκες. Πρόκειται για τη διαδικασία της απόκτησης της σωστής ποσότητας των σωστών προϊόντων για ένα σύνολο παραγγελιών των πελατών. Η συσσώρευση/διαλογή των επιλεγμένων παραγγελιών σε ατομικές (ανά πελάτη) παραγγελίες είναι μία απαραίτητη δραστηριότητα, εφόσον οι παραγγελίες έχουν ενταχθεί σε παρτίδες. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι επιλεγμένες μονάδες πρέπει να ομαδοποιηθούν κατά την παραγγελία του πελάτη, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας παραλαβής. Μετά το picking, οι παραγγελίες συχνά πρέπει να συσκευάζονται και να στοιβάζονται. Το cross-docking/ άμεση μεταφορά πραγματοποιείται όταν τα ληφθέντα προϊόντα μεταφέρονται απευθείας στο χώρο αποστολής. 13

19 Εικόνα 2.1. Τυπικές λειτουργίες και ροή αποθήκης. 1: απευθείας τοποθέτηση στα αποθέματα, 2: απευθείας τοποθέτηση στην πρωτογενή αποθήκη ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ (ORDER PICKING) Στην απλούστερη μορφή της, η επιλογή προϊόντων (picking) είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα προϊόν επιλέγεται χειρονακτικά από μια παλέτα, ράφι, κουτί, carousel, κεκλιμένο ράφι ή από συνδυασμό αυτών των αποθηκευτικών τύπων. Σε πιο εξελιγμένη μορφή, η πολυπλοκότητα του συστήματος αυξάνει περιλαμβάνοντας συστήματα ελέγχου με ηλεκτρονικό υπολογιστή (software control systems), μεταφορικές ταινίες, αυτοκινούμενα οχήματα κλπ. Συνεπώς ένα καλοσχεδιασμένο σύστημα picking προσφέρει στην επιχείρηση τα παρακάτω ωφελήματα: -Αυξημένη παραγωγικότητα -Μείωση εργατικού κόστους -Μεγαλύτερη ταχύτητα διακίνησης -Αύξηση κέρδους -Ευχαριστημένους πελάτες Η διαδικασία του order picking περιλαμβάνει τη διαδικασία της ομαδοποίησης και τον προγραμματισμό των παραγγελιών των πελατών, την ανάθεση του αποθέματος (stock) στη σειρά παραγγελιών, την απελευθέρωση των παραγγελιών, την επιλογή των τεμαχίων από τους χώρους αποθήκευσης και τη διάθεση των επιλεγμένων τεμαχίων. Οι παραγγελίες των πελατών αποτελούνται από γραμμές παραγγελιών και κάθε γραμμή είναι για ένα μοναδικό προϊόν ή μονάδα φύλαξης αποθέματος (SKU), σε μια ορισμένη ποσότητα. Στην Εικόνα 2.1., οι γραμμές 14

20 παραγγελιών χωρίζονται, με βάση την ποσότητα και τη μεταφορά προϊόντων της SKU, σε παλέτες, κιβώτια και σπασμένα κιβώτια. Σε μία αποθήκη είναι δυνατό να υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι order-picking. Στην Εικόνα 2.8 διακρίνονται τα συστήματα order- picking ανάλογα με το αν χρησιμοποιούνται άνθρωποι ή αυτοματοποιημένες μηχανές. 1) Συστήματα βασισμένα στον άνθρωπο Η πλειοψηφία των αποθηκών απασχολούν ανθρώπους για το order-picking. α) Συστήματα διαλογέα-προς-προϊόντα (picker-to-parts) Μεταξύ αυτών, τα συστήματα picker-to-parts, όπου ο picker περπατάει ή οδηγάει κατά μήκος του διαδρόμου για να πάρει την παραγγελία, είναι τα πιο συχνά (De Koster, 2004). Μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη συστημάτων: i) χαμηλού επιπέδου picker-to-parts picking Στα συστήματα χαμηλού επιπέδου order-picking, ο order-picker παίρνει την παραγγελία από τα ράφια αποθήκευσης ή τους κάδους, ενώ μετακινείται κατά μήκος των διαδρόμων αποθήκευσης (Εικόνα 2.2). Εικόνα 2.2. Σύστημα χαμηλού επιπέδου order-picking. Πλεονεκτήματα 1. Δεν απαιτείται δαπάνη για την αγορά ανυψωτικού μηχανήματος 2. Είναι ικανοποιητική μέθοδος όταν έχουμε μεγάλη ποικιλία προϊόντων 3. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις ως προς το χώρο της αποθήκευσης. 15

21 Μειονεκτήματα 1. Μικρή ταχύτητα διακίνησης 2. Αυξημένο κόστος διακίνησης 3. Αυξημένη πιθανότητα για λάθη ii) υψηλού επιπέδου picker-to-parts picking Άλλα order-picking συστήματα χρησιμοποιούν υψηλά ράφια αποθήκευσης. Οι orderpickers μετακινούνται με ανυψωτικά φορτηγά ή γερανούς. Ο γερανός σταματά αυτόματα μπροστά από την κατάλληλη θέση παραλαβής και περιμένει τον picker να εκτελέσει την παραγγελία. Αυτό το είδος του συστήματος ονομάζεται υψηλού επιπέδου order-picking σύστημα (Εικόνα 2.3). Εικόνα 2.3. Σύστημα υψηλού επιπέδου order-picking. 16

22 Πλεονεκτήματα 1. Εκμετάλλευση ολόκληρου του ύψους της αποθήκης 2. Η επιλογή των παραγγελιών είναι ταχύτερη 3. Δεν απαιτούνται ειδικές κατασκευές πολυώροφων ραφιών με ενδιάμεσους διαδρόμους, πατάρια, σκάλες κλπ 4. Μειωμένο κόστος συνολικής λειτουργίας της αποθήκης Μειονεκτήματα - Αυξημένο αρχικό κόστος επένδυσης Εναλλακτικά αναφέρονται και δύο ακόμη κατηγορίες: iii) επιλογή από μεγάλου ύψους ράφια με ανυψωτικό καθορισμένου διαδρόμου (picking stacker cranes) Η διαφορά του από το προηγούμενο είναι ότι το ανυψωτικό κινείται σε καθορισμένη διαδρομή. Αυτό επιτυγχάνεται με ανυψωτικά ειδικού τύπου, τα οποία φέρονται επί τροχιών στο έδαφος και οδηγών επάνω. Αν ο χρόνος λειτουργίας του ανυψωτικού είναι επαρκής, τότε έχουμε ένα ανυψωτικό ανά διάδρομο. Αν όχι, τότε το ίδιο ανυψωτικό εξυπηρετεί κι άλλους διαδρόμους (Εικόνα 2.4). Πλεονεκτήματα 1. Ταχύτατη κίνηση του ανυψωτικού στους διαδρόμους 2. Μεγαλύτερη δυνατότητα για εκμετάλλευση του ύψους 3. Δυνατότητα για σύνδεση με υπολογιστή και πλήρη έλεγχο του συστήματος 4. Μηδαμινή δαπάνη για φωτισμό και θέρμανση 5. Μικρότερο κόστος συντήρησης Μειονεκτήματα - Πολύ υψηλό κόστος επένδυσης 17

23 Εικόνα 2.4. Ανυψωτικό καθορισμένου διαδρόμου. iv) κεκλιμένα ράφια Τα προϊόντα δεν είναι αποθηκευμένα σε ράφια, αλλά σε τροχιές που φέρουν ράουλα, οι οποίες έχουν συνήθως μια μικρή κλίση (συνήθως 4%), ώστε τα προϊόντα να κυλούν από την είσοδο (θέση φορτώσεως) στην έξοδο (θέση εκφορτώσεως) (Εικόνα 2.5). Συνήθως τα κεκλιμένα ράφια είναι ύψους 2 μέτρων, αλλά είναι δυνατή η κατασκευή διώροφων ή πολυώροφων κατασκευών. 18

24 Εικόνα 2.5. Κεκλιμένα ράφια με ράουλα. Κατ αυτόν τον τρόπο αποθήκευσης εφαρμόζεται η αρχή FIFO. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η βασική λειτουργικότητα είναι η εισαγωγή στοιχείων στην πίσω θέση και η εξαγωγήδιαγραφή στοιχείων από την μπροστινή θέση. Με αυτόν τον τρόπο, η ουρά είναι μια FIFO (First-In-First-Out, Πρώτο-Μέσα-Πρώτο-Έξω) δομή δεδομένων. Σε μια FIFO δομή δεδομένων, το πρώτο στοιχείο που εισάγεται στην ουρά θα είναι το πρώτο που θα αφαιρεθεί-εξυπηρετηθεί (Εικόνα 2.6). Εικόνα 2.6. Γραφική παράσταση της Ουράς: FIFO (First-In-First-Out, Πρώτο-Μέσα-Πρώτο-Έξω). Πλεονεκτήματα 1. Εξαιρετική εκμετάλλευση χώρου 2. Αυτοματοποιημένη εναλλαγή του stock για κάθε γραμμή 19

25 3. Εξάλειψη πιθανότητας λάθους 4. Δεν απαιτείται ειδικό ανυψωτικό Μειονεκτήματα 1. Σχετικά υψηλό κόστος επένδυσης 2. Όμοια προϊόντα σε κάθε γραμμή αποθήκευσης β) Συστήματα προϊόντα -προς-διαλογέα (parts-to-picker) i) αυτόματη αποθήκευση και ανάκτηση (AS/RS) Τα συστήματα parts-to-picker περιλαμβάνουν αυτόματη αποθήκευση και ανάκτηση (AS/RS), χρησιμοποιώντας ως επί το πλείστον γερανούς με προσκολλημένους διαδρόμους που αναρτούν μία ή περισσότερες μονάδες φορτίων (παλέτες ή κάδους) και να τα μεταφέρουν στη θέση επιλογής (δηλαδή μια αποθήκη). Στη θέση αυτή ο order picker παίρνει τον απαιτούμενο αριθμό τεμαχίων, ενώ το εναπομένον φορτίο αποθηκεύεται και πάλι. Αυτό το είδος του συστήματος που ονομάζεται επίσης unit-load ή end-of-aisle order-picking σύστημα (Εικόνα 2.7). Ο αυτοματοποιημένος γερανός (ονομάζεται επίσης και μηχανή αποθήκευσης και ανάκτησης-storage and retrieval ή S/R μηχανή) μπορεί να λειτουργήσει κάτω από διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας: ένα, δύο και πολλαπλούς κύκλους εντολών. Ο χειρισμός ενός κύκλου σημαίνει ότι είτε ένα φορτίο κινείται από την αποθήκη σε ένα ράφι ή από ένα ράφι στην αποθήκη. Στο χειρισμό δύο κύκλων, για πρώτη φορά ένα φορτίο μεταφέρεται από την αποθήκη στο ράφι και παράλληλα ένα άλλο φορτίο ανακτάται από το ράφι. Στο χειρισμό πολλαπλών κύκλων, οι S/R μηχανές μπορούν να πάρουν και να αποθέσουν πολλά φορτία σε ένα κύκλο. Για παράδειγμα, σε ένα χειρισμό τεσσάρων κύκλων (Sarker & Babu, 1995), η S/R μηχανή αφήνει στην αποθήκη δύο φορτία αποθήκευσης, τα αποθηκεύει και επιστρέφει με δύο ανακτηθέντα φορτία. 20

26 Εικόνα 2.7. Αυτοματοποιημένο σύστημα αποθήκευσης και ανάκτησης. ii) κάθετες μονάδες ανύψωσης (VLM) Άλλα συστήματα χρησιμοποιούν κάθετες μονάδες ανύψωσης (VLM), ή iii) οριζόντια καρουζέλ Είναι μία ορθογώνια μεταλλική καμπίνα, στην οποία βρίσκονται τοποθετημένα ράφια, τα οποία περιστρέφονται οριζόντια με τη βοήθεια ηλεκτροκινητήρα. Το όλο σύστημα μπορεί να ελέγχεται με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή. Πλεονεκτήματα - Μεγαλύτερη ικανότητα αποθήκευσης προϊόντων μεγαλύτερου όγκου iv) κάθετα καρουζέλ Το σύστημα αυτό είναι όμοιο με το προηγούμενο, με τη διαφορά ότι τα ράφια περιστρέφονται κάθετα. Πλεονεκτήματα 1. Ιδανική εκμετάλλευση χώρου 2. Ταχύτητα στην επιλογή υλικών 3. Ιδανικό για αποθήκευση μικρών υλικών 21

27 4. Ασφάλεια 5. Δεν χρειάζεται κατασκευή παταριών 6. Έλεγχος του συστήματος μέσω υπολογιστή 7. Δεν απαιτείται σύστημα πυρασφάλειας Μειονεκτήματα - Πολύ υψηλό αρχικό κόστος Τα συστήματα τοποθέτησης ή τα συστήματα διανομής της παραγγελίας (Εικόνα 2.8) αποτελούνται από μία διαδικασία ανάκτησης και μία διαδικασία διανομής. Πρώτον, τα στοιχεία πρέπει να ανακτηθούν, το οποίο μπορεί να γίνει με τρόπο parts-to-picker ή picker-to-parts. Δεύτερον, ο φορέας (συνήθως ένας κάδος) με αυτές τις προεπιλεγμένες μονάδες προσφέρονται σε έναν order picker ο οποίος τα διανέμει ανάλογα με τις παραγγελίες των πελατών. Τα συστήματα τοποθέτησης είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στην περίπτωση που ένας μεγάλος αριθμός παραγγελιών πρέπει να ενταχθεί σε ένα σύντομο χρονικό περιθώριο και μπορούν να οδηγήσουν σε περίπου 500 επιλογές κατά μέσο όρο ανά order picker την ώρα (για μικρά αντικείμενα) σε συστήματα με σωστή διαχείριση (De Koster, 2004). Πρόσφατα αναπτύχθηκαν συστήματα τα οποία κάνουν εφικτές μέχρι και 1000 επιλογές ανά order picker την ώρα. Η Eικόνα 2.8 δείχνει αρκετές οργανωτικές παραλλαγές των συστημάτων picker-to-parts επιλογέα. Οι βασικές αυτές παραλλαγές περιλαμβάνουν την επιλογή με βάση το γράμμα (picking by article) ή με βάση την παραγγελία (order picking). Στην περίπτωση του picking by article, πολλαπλές παραγγελίες των πελατών επιλέγονται ταυτόχρονα από τον order picker. Στη διαδικασία αυτή λαμβάνονται υπόψη πολλαπλές μεταβλητές, όπως η επιλογή πολλαπλών παραγγελιών που ακολουθείται από την άμεση διαλογή από τον order picker (sort-while-pick), η διαλογή πραγματοποιείται αφού η διαδικασία παραλαβής έχει τελειώσει (pick-and-sort). Μια άλλη βασική παράμετρος είναι ο διαχωρισμός σε ζώνες (zoning), που σημαίνει ότι ένας λογικός αποθηκευτικός χώρος (αυτός μπορεί να είναι ένας χώρος αποθήκευσης παλετών, αλλά και ολόκληρη η αποθήκη) χωρίζεται σε πολλαπλά τμήματα, το καθένα με διαφορετικό order picker. Ανάλογα με τη στρατηγική εκτέλεσης παραγγελιών, οι ζώνες μπορούν περαιτέρω να ταξινομηθούν σε δύο τύπους: προοδευτικές ζώνες και συγχρονισμένες ζώνες, ανάλογα με το αν οι επιλεγμένες παραγγελίες περνάνε και σε άλλες ζώνες για να συμπληρωθούν ή εάν οι επιλογές γίνονται παράλληλα. Ο όρος wave picking χρησιμοποιείται εάν οι παραγγελίες με κοινό προορισμό απελευθερώνονται ταυτόχρονα για επιλογή σε πολλαπλές περιοχές της αποθήκης. Συνήθως το wave picking συνδυάζεται με picking παρτίδας. Το μέγεθος της παρτίδας 22

28 καθορίζεται με βάση το χρόνο που απαιτείται για τη λήψη ολόκληρης της παρτίδας, συνήθως από 30 λεπτά έως 2 ώρες (Petersen, 2000). Οι order pickers παίρνουν συνεχόμενα τα απαιτούμενα στοιχεία στις ζώνες τους, και το επόμενο wave picking μπορεί να ξεκινήσει μόνο όταν το προηγούμενο έχει ολοκληρωθεί. Εικόνα 2.8. Κατάταξη των συστημάτων επιλογής παραγγελιών (De Koster, 2004). γ) Αυτοματοποιημένα συστήματα (automated picking and picking robots) Τα προϊόντα είναι αποθηκευμένα με σε ράφια μεγάλου ύψους σε δοχεία, χαρτοκιβώτια κ.α. και η όλη διακίνηση γίνεται αυτοματοποιημένα με ειδικά ανυψωτικά. Τα προϊόντα τα οποία επιλέγονται με αυτοματοποιημένα συστήματα κατευθύνονται στην έξοδο στους σταθμούς διαλογής με μεταφορικές ταινίες ή με AGV (Automatic Guided Vehicle/Αυτόματα καθοδηγούμενο όχημα). Πλεονεκτήματα 1. Μέγιστη δυνατή ταχύτητα διακίνησης 2. Υψηλή δυνατότητα αποθήκευσης 3. Ελαχιστοποίηση πιθανότητας λάθους 4. Εργονομικός σχεδιασμός της αποθήκης 5. Ασφάλεια αποθηκευμένων προϊόντων 6. Μείωση κόστους λειτουργίας 23

29 2.4. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ORDER-PICKING Το τμήμα εκείνο της αποθήκης το οποίο ασχολείται με την επιλογή προϊόντων για την αποστολή παραγγελιών, είναι ο καθρέπτης κάθε εταιρείας προς τον πελάτη, ο οποίος εστιάζει την προσοχή του στα τρία παρακάτω σημεία: Ανταπόκριση Ακρίβεια Ποιότητα Συνεπώς, οι στόχοι ενός ορθολογικού συστήματος πρέπει να είναι: 1. Χαμηλό κόστος λειτουργίας 2. Ταχύτητα 3. Εξυπηρέτηση πελατών 4. Ποιοτικός έλεγχος 5. Ελαστικότητα -Επεκτασιμότητα 6. Συντομότερη δυνατή απόσβεση Ο σχεδιασμός ενός πραγματικού συστήματος order-picking είναι συχνά περίπλοκος, λόγω του ευρέος φάσματος εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων που επιδρούν. Σύμφωνα με τους Goetschalckx & Ashayeri (1989) οι εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία του order picking περιλαμβάνουν τα κανάλια marketing, τις απαιτήσεις των πελατών, το ρυθμό αναπλήρωσης από τον προμηθευτή και τα επίπεδα αποθεμάτων, τη συνολική ζήτηση για ένα προϊόν, και την οικονομική κατάσταση. Οι εσωτερικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τα χαρακτηριστικά του συστήματος, την οργάνωση, τη στρατηγική διαχείρισης των συστημάτων. Τα χαρακτηριστική του συστήματος περιλαμβάνουν το επίπεδο μηχανοποίησης, τη διαθεσιμότητα των πληροφοριών και τις διαστάσεις της αποθήκης (Εικόνα 2.9). Η λήψη αποφάσεων σχετίζεται με αυτούς τους παράγοντες και συχνά λαμβάνονται υπόψη στο στάδιο του σχεδιασμού. Η πολιτική οργάνωσης και λειτουργίας περιλαμβάνει πέντε κυρίως παράγοντες: τη δρομολόγηση, την αποθήκευση, την κατάταξη σε παρτίδες, τον καθορισμό των ζωνών και τον τρόπο απελευθέρωσης των παραγγελιών. Η Εικόνα 2.8 δείχνει το επίπεδο πολυπλοκότητας των συστημάτων order picking, το οποίο μετράται από την απόσταση της απεικόνισης του προβλήματος στο σύστημα του άξονα x από την προέλευση. Με άλλα λόγια, όσο μακρύτερα βρίσκεται το σύστημα από την προέλευση, τόσο πιο δύσκολος είναι ο σχεδιασμός και ο έλεγχός του. 24

30 Εικόνα 2.9. Πολυπλοκότητα των συστημάτων επιλογής παραγγελιών (Goetschalckx and Ashayeri, 1989) ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ (ORDER PICKING) Ο πιο κοινός στόχος των συστημάτων order picking είναι να βελτιώσει στο μέγιστο βαθμό το επίπεδο εξυπηρέτησης με όσο το δυνατό λιγότερους πόρους (εργασία, μηχανήματα, κεφάλαιο) (Goetschalckx & Ashayeri, 1989). Το επίπεδο εξυπηρέτησης αποτελείται από μια ποικιλία παραγόντων όπως ο μέσος όρος και η διακύμανση του χρόνου παράδοσης παραγγελίας, η ακεραιότητα της παραγγελίας και η ακρίβεια. Ένα κρίσιμος σύνδεσμος μεταξύ του order picking και του επιπέδου εξυπηρέτησης είναι ότι όσο πιο γρήγορα μια παραγγελία μπορεί να ανακτηθεί, τόσο πιο γρήγορα θα είναι διαθέσιμη για την αποστολή στον πελάτη. Η εικόνα 2.10 δείχνει τα στοιχεία που συνθέτουν το χρόνο του order picking σε μία τυπική order-to-picker αποθήκη. Παρόλο που διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο οι διάφορες δραστηριότητες εντός αποθήκης όσο και το ταξίδι της μεταφοράς συμβάλουν ουσιαστικά στο χρόνο του order picking (Dekker et al., 2004; De Koster et al., 1999), το ταξίδι της μεταφοράς είναι συχνά το κυρίαρχο καθοριστικό στοιχείο. Σύμφωνα με τους Bartholdi & Hackman (2005) «ο χρόνος του ταξιδιού είναι αποκλειστικά μειονέκτημα γιατί κοστίζει 25

31 εργατοώρες, αλλά δεν προσθέτει καμία αξία στο προϊόν». Επομένως είναι η πρώτη υποψήφια παράμετρος για βελτίωση. Για τα χειροκίνητα συστήματα order picking, o χρόνος του ταξιδιού είναι μια αύξουσα συνάρτηση της αποστάσεως του ταξιδιού (Jarvis & McDowell, 1991; Hall, 1993; Petersen, 1999; Roodbergen & De Koster, 2001a, b; Petersen & Aase, 2004). Κατά συνέπεια, η απόσταση του ταξιδιού συχνά θεωρείται πρωταρχικός στόχος στο σχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση της αποθήκης. Οι δύο τύποι απόστασης που χρησιμοποιούνται ευρέως είναι: η μέση απόσταση ταξιδίου μιας περιοδείας picking (ή η μέση διάρκεια περιοδείας) και η συνολική απόσταση ταξιδίου. Εικόνα Τυπική κατανομή του χρόνου συλλογής παραγγελιών (Tompkins et al., 2003). Στο σχεδιασμό μιας αποθήκης η ελαχιστοποίηση της μέσης απόστασης ταξιδίου καθώς και του συνολικού είναι δύο σημαντικοί στόχοι. Άλλοι στόχοι που συχνά λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση της αποθήκης είναι οι εξής: ελαχιστοποίηση του χρόνου διεκπεραίωσης μιας παραγγελίας ελαχιστοποίηση του συνολικού χρόνου απόδοσης (π.χ. για την ολοκληρωθεί μια παρτίδα παραγγελιών) μεγιστοποίηση της χρήσης του χώρου μεγιστοποίηση της χρήσης του εξοπλισμού μεγιστοποίηση της χρήσης της εργασίας μεγιστοποίηση της πρόσβασης σε όλα τα στοιχεία Οι εταιρείες λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με το σχεδιασμό και τον έλεγχο των συστημάτων συλλογής παραγγελιών σε τακτικό ή επιχειρησιακό επίπεδο, με διαφορετικό χρονικό ορίζοντα (Rouwenhorst et al., 2000). Κοινές αποφάσεις σε αυτά τα επίπεδα είναι: 26

32 ο σχεδιασμός της διαρρύθμισης και τη διαστασιολόγησης του συστήματος αποθήκευσης (τακτικό επίπεδο) η ταξινόμηση των προϊόντων σε θέσεις αποθήκευσης (τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο) η ταξινόμηση των παραγγελιών σε παρτίδες και η ομαδοποίηση σε διαδρόμους στις ζώνες εργασίας (τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο) η δρομολόγηση των παραγγελιών από τον order picker (επιχειρησιακό επίπεδο) η διαλογή των επιλεγμένων μονάδων ανά τάξη και η ομαδοποίηση όλων των παραγγελιών (επιχειρησιακό επίπεδο) Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, οι αποφάσεις που λαμβάνονται στα διάφορα επίπεδα είναι αλληλένδετοι. 27

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε μία αποθήκη είναι χαρακτηριστική η ανάγκη για εύκολη αναζήτηση της εκάστοτε θέσης του προϊόντος καθώς και για ανάκτηση χαρακτηριστικών πληροφοριών που συνοδεύουν το προϊόν. Η δυνατότητα αυτή της ιχνηλασίας των προϊόντων αποδίδεται με τον όρο «ιχνηλασιμότητα». Βασικό δομικό στοιχείο ενός Συστήματος Ιχνηλασιμότητας είναι η Κωδικοποίηση των προϊόντων, δηλ. η ταυτοποίησή τους με τις πληροφορίες που τα συνοδεύουν (Lot, Ημ. Λήξης, κτλ) κατά την διάρκεια της παραγωγικής τους διαδικασίας. Με τον τρόπο αυτό, κάθε προϊόν ταυτοποιείται με τις πληροφορίες παραγωγής του, αποκτώντας μια μοναδική «ταυτότητα» ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Γενικά, η κωδικοποίηση προϊόντων δίνει τη δυνατότητα ταυτοποίησης κάθε προϊόντος ή μονάδας μεταφοράς με μεταβλητές πληροφορίες. Οι πληροφορίες αυτές εμπίπτουν σε δυο γενικές κατηγορίες: (α) Κωδικοποίηση Πληροφοριών Ιχνηλασιμότητας: Η κωδικοποίηση αυτή περιλαμβάνει κυρίως πληροφορίες όπως η ημερομηνία λήξης, κωδικούς παραγωγής, αριθμούς παρτίδας (Lots), επωνυμία κατασκευαστή, βάρος, ποσότητες, περιγραφή περιεχομένου, με μορφή είτε αναγνώσιμη από το ανθρώπινο μάτι είτε από μηχανές (barcodes EAN 13, EAN 128, 2-D, RFID, κτλ). Η κωδικοποίηση γίνεται τόσο πάνω στα ίδια τα προϊόντα (ατομικές συσκευασίες), όσο και στις μονάδες μεταφοράς τους (ομαδικές συσκευασίες, κιβώτια, παλέτες κ.λ.π.) (β) Κωδικοποίηση Πληροφοριών Διακίνησης: Η κωδικοποίηση αυτή περιλαμβάνει τις πληροφορίες που απαιτούνται για την παραλαβή, αποθήκευση και διακίνηση των προϊόντων και 28

34 γίνεται κατά κύριο λόγο στις ομαδικές συσκευασίες των προϊόντων και τις μονάδες μεταφοράς και αποθήκευσής τους. Η κωδικοποίηση γίνεται τόσο κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας όσο και κατά την αποθήκευση και διακίνηση: ü Κατά την διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας, η έμφαση δίνεται στην κωδικοποίηση πληροφοριών ιχνηλασιμότητας, ενώ η κωδικοποίηση διακίνησης γίνεται μόνο αν οι σχετικές πληροφορίες είναι εκ των προτέρων γνωστές (π.χ. όταν η παραγωγή γίνεται με βάση παραγγελία συγκεκριμένου πελάτη). Σε αυτό το πλαίσιο, η κωδικοποίηση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν αυτοματοποιημένο τρόπο για μείωση του κόστους παραγωγής, ενώ το σύστημα κωδικοποίησης πρέπει να είναι συνδεδεμένο με το Σύστημα Ιχνηλασιμότητας της παραγωγικής μονάδας για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας των πληροφοριών. ü Κατά την διάρκεια της αποθήκευσης/διακίνησης, η έμφαση δίνεται στην κωδικοποίηση πληροφοριών διακίνησης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν περιέχονται πληροφορίες ιχνηλασιμότητας όταν αυτό είναι απαραίτητο. Η κωδικοποίηση εδώ γίνεται κατά κανόνα χειροκίνητα με την εκτύπωση και επικόλληση ετικετών σε ομαδικές συσκευασίες, ενώ το σύστημα κωδικοποίησης πρέπει να είναι συνδεδεμένο με το κεντρικό Σύστημα Ενδοεπιχειρησιακού Σχεδιασμού (Enterprise Resourse Planning-ERP), το Σύστημα Διαχείρισης Αποθήκης (Warehouse Management System-WMS) και το Σύστημα Ιχνηλασιμότητας (Tracer Factory) για την ανταλλαγή των πληροφοριών ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Για την κωδικοποίηση των προϊόντων, είτε κατά την παραγωγική διαδικασία είτε κατά την αποθήκευση / διακίνηση, χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι και τεχνολογίες οι οποίες διαφέρουν ανάλογα με το αν η κωδικοποίηση γίνεται σε τεμάχια, κιβώτια ή παλέτες Μέθοδοι κωδικοποίησης τεμαχίων Για την κωδικοποίηση των ατομικών συσκευασιών των προϊόντων χρησιμοποιούνται οι παρακάτω μέθοδοι και τεχνολογίες: 29

35 Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Συνεχούς Ροής (Ink Jet) Οι βιομηχανικοί εκτυπωτές Ink Jet χρησιμοποιούνται για την εκτύπωση κωδικών σε προϊόντα καθώς αυτά κινούνται στην γραμμή παραγωγής. Η εκτύπωση Ink Jet είναι ιδανική ακόμα και στις πιο απαιτητικές ατομικές συσκευασίες, με δεδομένο ότι χρησιμοποιούνται ειδικές μελάνες που στεγνώνουν σε 1 δευτερόλεπτο και προσφέρουν εξαιρετική πρόσφυση σε οποιαδήποτε σχεδόν επιφάνεια (Εικόνα 3.1). Εικόνα 3.1. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Συνεχούς Ροής (Ink Jet) ( Εκτύπωση Laser Η τεχνολογία της laser εκτύπωσης αρχίζει να γίνεται ευρύτερα αποδεκτή στην κωδικοποίηση τεμαχίων γιατί προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως το χαμηλό κόστος λειτουργίας (δεν χρησιμοποιούνται αναλώσιμα όπως μελάνια και ετικέτες) και οι υψηλές ταχύτητες (μέχρι προϊόντα /ώρα) (Εικόνα 3.2). Εικόνα 3.2. Εκτύπωση Laser ( 30

36 Εκτύπωση Θερμικής Μεταφοράς (Thermal Transfer) σε εύκαμπτα φιλμ Η τεχνολογία Θερμικής Μεταφοράς επιτρέπει την αξιόπιστη εκτύπωση ημερομηνιών λήξης, κωδικών παραγωγής, μεταβλητών κειμένων και barcodes σε εύκαμπτα φιλμ. Ο εκτυπωτής τοποθετείται στην συσκευαστική μηχανή και η εκτύπωση γίνεται κατευθείαν στο φιλμ, με τη μεσολάβηση μελανοταινίας μεταξύ της εκτυπωτικής κεφαλής και της υπό εκτύπωση επιφάνειας, χωρίς να απαιτείται η ύπαρξη ετικέτας (Εικόνα 3.3). Εικόνα 3.3. Εκτύπωση Θερμικής Μεταφοράς (Thermal Transfer) σε εύκαμπτα φιλμ ( Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) Οι εκτυπωτές barcodes χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες thermal ή thermal transfer και διαθέτουν θερμικές κεφαλές με μεγάλο αριθμό κουκίδων (μέχρι 23 dots/mm ή 600dots/inch) για εκτύπωση με μεγάλη ευκρίνεια, ταχύτητα και αξιοπιστία. Μπορούν να παραδίδουν τις εκτυπωμένες ετικέτες είτε μία-μία για χειροκίνητη επικόλληση είτε σε ρολό, οπότε η επικόλληση μπορεί να γίνεται με την χρησιμοποίηση μιας απλής ετικετέζας ή σε συνδυασμένο εκτυπωτή με αυτόματο σύστημα επικόλλησης (Print & Apply) (Εικόνα 3.4). Εικόνα 3.4. Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) ( 31

37 3.3.2 Μέθοδοι κωδικοποίησης κιβωτίων Η κωδικοποίηση των κιβωτίων αποτελεί τον πιο ραγδαία εξελισσόμενο κλάδο της κωδικοποίησης κατά τις διαδικασίες της εφοδιαστικής αλυσίδας και της παραγωγής. Πράγματι, η λογική της μείωσης του κόστους οδηγεί όλο και περισσότερες βιομηχανίες στην υιοθέτηση των μη προτυπωμένων χαρτοκιβωτίων, ενώ τόσο η Κοινοτική Νομοθεσία για Ιχνηλασιμότητα (Κανονισμοί 178/2002 και 1935/2004 για την Ασφάλεια και Ιχνηλασιμότητα Τροφίμων, Ζωοτροφών και Υλικών Συσκευασίας) όσο και οι πελάτες τους (Αλυσίδες Λιανεμπορίου) απαιτούν όλο και περισσότερες μεταβλητές πληροφορίες και κωδικούς στα κιβώτια. Οι παραπάνω απαιτήσεις καλύπτονται με την χρησιμοποίηση εκτυπωτών κατά τις φάσεις της παραγωγής (και σε μερικές περιπτώσεις στην ανασυσκευασία). Για την κωδικοποίηση των κιβωτίων χρησιμοποιούνται οι εξής μέθοδοι και τεχνολογίες: Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Υψηλής Ανάλυσης (Touch Dry) Οι εκτυπωτές τεχνολογίας Touch Dry χρησιμοποιούν θερμοπλαστικά μελάνια και έχουν την δυνατότητα εκτύπωσης σταθερών και μεταβλητών πληροφοριών, 100% αναγνωρίσιμων barcodes, λογοτύπων κλπ. κατευθείαν πάνω στα χαρτοκιβώτια χωρίς να απαιτείται ετικέτα (Εικόνα 3.5). Εικόνα 3.5. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Υψηλής Ανάλυσης (Touch Dry) ( Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Βαλβίδων (Drop On Demand) Η εκτύπωση εκτόξευσης μελάνης βαλβίδων αποτελεί την κλασική τεχνολογία στην εκτύπωση κωδικών σε κιβώτια. Η εκτυπωτική κεφαλή διαθέτει βαλβίδες που ανοιγοκλείνουν ελευθερώνοντας τις σταγόνες μελάνης, οι οποίες εκτοξεύονται στη συνέχεια προς το κιβώτιο. Οι εκτυπωτές αυτοί δεν είναι κατάλληλοι για εκτύπωση Barcodes (Εικόνα 3.6). 32

38 Εικόνα 3.6. Εκτύπωση Εκτόξευσης Μελάνης Βαλβίδων (Drop On Demand) ( Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) Όπως και στην περίπτωση της εκτύπωσης ετικετών για ατομικές συσκευασίες, οι εκτυπωτές barcodes (φορητοί ή σταθερής θέσης) προσφέρουν υψηλής ποιότητας εκτύπωση σε κιβώτια. Η εκτύπωση ετικετών με την τεχνολογία θερμικής μεταφοράς (thermal transfer) έχει τα πλεονεκτήματα της μεγάλης διάρκειας ζωής και την αντοχή των ετικετών σε πολύ χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες (Εικόνα 3.7). Εικόνα 3.7. Εκτύπωση ετικετών barcodes (Thermal ή Thermal Transfer) ( Αυτόματη εκτύπωση και επικόλληση ετικετών (Print & Apply) Η μέθοδος κωδικοποίησης Print & Apply υλοποιείται με υβριδικά συστήματα που συνδυάζουν την εκτύπωση ετικετών (μέσω των τεχνολογιών thermal και thermal transfer) με την αυτόματη επικόλλησή τους σε οποιαδήποτε συσκευασία μέσω ειδικού μηχανισμού (applicator) (Εικόνα 3.8). 33