Η Αθηναϊκή Ηγεµονία & ο Πελοποννησιακός Πόλεµος π.χ.

Transcript

1 Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 8 Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Η Αθηναϊκή Ηγεµονία & ο Πελοποννησιακός Πόλεµος π.χ. Η άνοδος της πολιτικής δυνάµεως της Αθήνας µετά το τέλος των περσικών πολέµων και η αποµόνωση της Σπάρτης ήταν αναπόφευκτο να δηµιουργήσουν αµοιβαία δυσπιστία ανάµεσα στις δύο µεγάλες δυνάµεις της Αρχαίας Ελλάδας. Ο φόβος της πιθανής υπεροχής της µιας Πόλεως επί της άλλης επέφερε την στρατιωτική σύγκρουση, που αρχικά διεξήχθη στην κυρίως Ελλάδα αλλά τελικά µεταφέρθηκε στις ελληνικές Πόλεις της Σικελίας (Μεγάλη Ελλάδα). Ο πόλεµος αυτός που ονοµάσθηκε Πελοποννησιακός αποδυνάµωσε τελείως τις ελληνικές Πόλεις, συµπεριλαµβανοµένων και των νικητών Σπαρτιατών, και τις ανάγκασε να υποταχθούν ουσιαστικά, από διπλωµατικής απόψεως, στους Πέρσες. εν θα γνωρίζαµε πολλά για το γεγονός που συντάραξε την Αρχαία Ελλάδα για περίπου µισό αιώνα εάν δεν υπήρχε ο Θουκυδίδης (περ ). Ο ιστορικός του πολέµου διηγήθηκε τις συγκρούσεις, εξέτασε τα αίτια και τις αφορµές και παρέδωσε στην αιωνιότητα την δική του άποψη για την Αθηναϊκή ηµοκρατία και τον θεµελιωτή της Περικλή. Παρά το γεγονός ότι η ιστορική πιστότητα ορισµένων σηµείων της συγγραφής ή χαρακτηρισµών του Θουκυδίδη έχουν αµφισβητηθεί, το έργο του παραµένει η µόνη ιστορικά αξιόπιστη σύγχρονη µαρτυρία για τον πόλεµο, βασισµένη σε πηγές που είχαν ελεγχθεί από τον συγγραφέα. Ο Θουκυδίδης υπήρξε ο πρώτος πραγµατικός ιστορικός, που δεν αρκέστηκε στο να συγκεντρώσει τις πληροφορίες που του έδιναν οι εκάστοτε ερωτώµενοι αλλά προσπάθησε να τις διασταυρώσει γιατί ήθελε η Ιστορία του να είναι "κτῆµά τε ἐς αἰεὶ". 1 Η ιστορία του Πελοποννησιακού πολέµου, όσο την διηγήθηκε ο Θουκυδίδης και την συµπλήρωσε ο Ξενοφών στα Ελληνικά του, χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις. Η πρώτη αφορά την άνοδο της Αθήνας ως ηγεµονίδας Πόλεως και στον ρόλο του Περικλή, η δεύτερη την πρώτη φάση του πολέµου, τον Αρχιδάµειο Πόλεµο, η τρίτη την Εκστρατεία των Αθηναίων στην Σικελία και η τέταρτη την κατάλυση της Αθηναϊκής Ηγεµονίας. Μέσα από αυτές τις τέσσερις 1 Θουκ. Α.22 "κτήµα των ανθρώπων στην αιωνιότητα". 251

2 252 Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α φάσεις, στο τέλος του Ε' αιώνα, η Αθήνα και µαζί της οι Ελληνικές Πόλεις-Κράτη πέρασαν από την δόξα και την ισχύ της εποχής των µηδικών πολέµων στην στρατιωτική αποδυνάµωση του ' αιώνα. Η Αθηναϊκή Ηγεµονία και ο Περικλής ( π.χ.) Η Αθηναϊκή Ηγεµονία, δηλαδή η πλήρης επιβολή των απόψεων των Αθηναίων στους συµµάχους τους, αναπτύχθηκε σταδιακά µετά το τέλος των Περσικών Πολέµων το 379 και κορυφώθηκε κατά το δεύτερο µισό του Ε' αιώνα, διότι οι κάτοικοι της αττικής Πόλεως όλο και περισσότερο ανησυχούσαν για την αύξηση της δυνάµεως των Σπαρτιατών και των συµµάχων τους. Οι Αθηναίοι επενέβαιναν στρατιωτικά στις Πόλεις που ήθελαν να εγκαταλείψουν την συµµαχία και, γενικά, άρχισαν σιγά-σιγά να συµπεριφέρονται στους συµµάχους τους σαν να ήταν υποτελείς τους. Χρονικό ορόσηµο της πλήρους εγκαθιδρύσεως της Αθηναϊκής Ηγεµονίας θεωρείται η µεταφορά του Ταµείου της συµµαχίας από την ήλο στην Ακρόπολη των Αθηνών το 454/3 π.χ., αν και σηµάδια της είχαν φανεί πολύ νωρίτερα µε τις δραστηριότητες του Κίµωνα (δες προηγούµενο κεφάλαιο). Οι σύµµαχοι ήταν πλέον υποχρεωµένοι να φέρνουν την εισφορά τους στην Αθήνα όπου, µετά από πρόταση των πιστών στους Αθηναίους Σαµίων, είχε κατατεθεί το Ταµείο για λόγους ασφαλείας µετά την καταστροφή από τους Πέρσες του συµµαχικού στόλου στην Αίγυπτο. Το ένα εξηκοστό (1/60) από τις εισφορές των Πόλεων περιερχόταν στην θεά Αθηνά και διαχειριζόταν από τους Αθηναίους Ελληνοταµίες. Με αυτόν τον τρόπο, οι Αθηναίοι άρχισαν να επωφελούνται από την συµµαχία και τελικά την µετέτρεψαν σε Αθηναϊκή Ηγεµονία επεµβαίνοντας στις άλλες Πόλεις σε ζητήµατα οικονοµικά, διοικητικά και στρατιωτικά (εγκατάσταση φρουρών), κοινωνικά (νόµος περί νόθων) αλλά και σε άλλα θέµατα, ήσσονος ίσως σηµασίας. 2 Αποστασίες και Αµφίπολη ( /6 π.χ.) Η σταδιακή αυτή αλλαγή της στάσεως των Αθηναίων είχε ως συνέπεια αντιδράσεις και αποστασίες εκ µέρους ορισµένων συµµάχων. Πρέπει να υπενθυµισθεί ότι δεν είχαν όλες οι Πόλεις της συµµαχίας δηµοκρατικά πολιτεύµατα αλλά πολλές διοικούνταν από αριστοκρατικούς, µια που οι όροι της συµµαχίας όριζαν την αυτονοµία των Πόλεων. 3 εν πρέπει λοιπόν να αποκλεισθεί η πιθανότητα ότι ορισµένες Πόλεις, ιδίως µετά την Ειρήνη Ελλήνων και Περσών (449), δεν µπορούσαν να κατανοήσουν για πιο λόγο έπρεπε πλέον να συνεισφέρουν στο κοινό Ταµείο. Επίσης, η δυσφορία αυτή µάλλον υποκινούνταν και από την Σπάρτη, η οποία δεν έβλεπε µε καλό µάτι την διατήρηση της πολιτικής και στρατιωτικής δυνάµεως της Αθήνας στον Ελλαδικό χώρο. Οι πρώτες Πόλεις που αποστάτησαν ήταν οι Ερυθρές, ο Κολοφώνας και η Μίλητος µάλλον µεταξύ 454 και 452. Οι Αθηναίοι επενέβησαν και στις τρεις περιπτώσεις και, αφού παρέδωσαν την εξουσία στους δηµοκρατικούς, αποκατέστησαν την δηµοκρατική τάξη και εξασφάλισαν την συνέχεια της συµµαχίας. Οι όροι που επιβάλλονταν στις Πόλεις που αποστατούσαν ήταν σκληροί: γκρέµισµα των τειχών, αυξηµένες ή και υπέρογκες ετήσιες εισφορές στο Ταµείο της συµµαχίας, πληρωµή των δαπανών για την ανατροπή της αποστασίας και πολλές φορές παράδοση αριστοκρατικών οµήρων στους Αθηναίους για την εξασφάλιση της διακυβερνήσεως των δηµοκρατικών στις συµµαχικές Πόλεις. Ως ήταν φυσικό, αµέσως µετά τις πρώτες αποστασίες, η στάση των Αθηναίων άρχισε να σκληραίνει περισσότερο. Μετά το , οι Αθηναίοι υποχρέωσαν σχεδόν όλες τις συµµαχικές Πόλεις να δεχθούν το αττικό νόµισµα και τα αττικά µέτρα και σταθµά, 4 που ευνόησαν την διεξαγωγή του εµπορίου αλλά θεωρήθηκαν µειωτικά από τους συµµάχους. Άλλο επαχθές µέτρο ήταν η εγκατάσταση Αθηναίων κληρούχων (Α.97). 2 OHCW, pp "ἡγούµενοι δὲ αὐτονόµων τὸ πρῶτον τῶν ξυµµάχων" γράφει για τους Αθηναίους ο Θουκυδίδης 4 GHI, no 47.

3 Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 253 σε Πόλεις οι οποίες είχαν αποστατήσει. Οι κληρούχοι εγκαθίσταντο µόνιµα στην Πόλη και καλλιεργούσαν τον κλήρο γης που τους δινόταν. Φυσικά, το σκληρότερο µέτρο ήταν η καταβολή του συµµαχικού φόρου, για την οποία διαθέτουµε τους φορολογικούς καταλόγους της περιόδου στην επιγραφική συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα. Από την σύγκριση των αποσπασµάτων (δες Ιστορική Πηγή 18) φαίνεται αµέσως η αύξηση της εισφοράς που επιβαλλόταν στους συµµάχους που τολµούσαν να συγκρουσθούν µε τους Αθηναίους αλλά και η σηµαντική αύξηση του 425 π.χ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΗΓΗ 18 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟΥ ΦΟΡΟΥ 442, 432 & 425 π.χ. (Αποσπάσµατα) Πλήρης κατάλογος σε Russell Meiggs, The Athenian Empire (Oxford: Oxford Univ. Press, 1975), appendix 14. Οι αριθµοί αναφέρονται σε τάλαντα και δραχµές /2 433/2 425 Ιωνικός Φόρος Ερυθραίοι ; Εφέσιοι ; Θερµαίοι εξ Ικάρου ; Μαραθήσιοι ; Νισύριοι 1 1; Ελλησπόντιος Φόρος Βυζάντιοι ; ιδυµοτειχίται ; Παριανοί ; Σήστιοι ; Τενέδιοι ; Χερρονησίται 1 1: Νησιωτικός Φόρος Αιγινήται ή 9; Ανδριοι Ερετριείς Καρύστιοι Κείοι Κύθνιοι Μυκόνιοι 1 1; Νάξιοι Πάριοι 18; 30 Σερίφιοι 1 1; 5 Οι υποδιαιρέσεις του αττικού νοµίσµατος ήταν οι εξής: 1 δραχµή = 6 οβολοί 1 µνά = 100 δραχµές 1 τάλαντο = 60 µναί ή δραχµές Russell Meiggs and David Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions, rev. ed. (Oxford: Oxford Univ. Press, 1988), pp. xv-xvi.

4 254 Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Σίφνιοι Σύριοι Τήνιοι Χαλκιδείς Επί Θράικης φόρου Θάσιοι 30(443) 30 60; Μαρωνίται ; Ολύνθιοι 2 2; Ποτειδαιάται 6 15; Σαµοθράκες ; Σκιάθιοι ; Η σκλήρυνση της στάσεως των Αθηναίων έναντι των συµµάχων τους επιτάθηκε ιδίως µετά την αποτυχία της συγκλήσεως πανελληνίου συνεδρίου στην Αθήνα. Φαίνεται ότι το 448 ο Περικλής προσπάθησε να συγκαλέσει συνέδριο των Ελλήνων στην Αθήνα για να λάβουν αποφάσεις για τα ιερά που έκαψαν οι Πέρσες, για να κάνουν κοινές θυσίες στους θεούς και να αποφασίσουν για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα και την παγίωση της ειρήνης. 6 Όπως αναµενόταν, η εύλογη άρνηση των Σπαρτιατών και των συµµάχων τους να συµµετάσχουν σε συνέδριο που θα γινόταν στην Αθήνα και θα αφορούσε αθηναϊκά συµφέροντα µαταίωσε τα σχέδια του Περικλή. Παρά την αθηναϊκή αυτή αποτυχία συνενώσεως των Ελλήνων στον διπλωµατικό στίβο, η δηµιουργία της νέας αποικίας των Θουρίων (Κάτω Ιταλία) το 443 στέφθηκε µε επιτυχία. Οι Θούριοι κτίσθηκαν κοντά στην κατεστραµµένη Σύβαρη από Αθηναίους αλλά και πολλούς συµµάχους τους, που όλοι µαζί έδωσαν πανελλήνιο χαρακτήρα στον εποικισµό. Παρ όλα αυτά δεν υπήρξε άλλη προσπάθεια των ελληνικών Πόλεων να συνενώσουν τις δυνάµεις τους. Αντιθέτως, ο συναγωνισµός των αποικιών επέφερε την τελική φάση της συγκρούσεως Αθήνας και Σπάρτης στην Σικελία. Ανάµεσα στα έτη 446/5 και 431/0, οι Αθηναίοι αντιµετώπισαν, για µια φορά ακόµη, προβλήµατα που δηµιούργησαν οι σύµµαχοί τους, εξ αιτίας βεβαίως της στάσεως της αττικής Πόλεως. Οι Αθηναίοι επενέβησαν στην Σάµο, στην Ποτείδαια (στην Μακεδονία) και στα Μέγαρα, όπως πίστευαν ότι όφειλαν να πράξουν, για να προφυλάξουν την ενότητα της συµµαχίας. Η επέµβαση των Αθηναίων στην Σάµο το 440 προκλήθηκε εξ αιτίας διενέξεως µεταξύ Σαµίων και Μιλησίων, δύο εκ των συµµάχων τους. Οι Σάµιοι ολιγαρχικοί που βρίσκονταν στην εξουσία δεν πείσθηκαν από την ηγέτιδα Πόλη της συµµαχίας να σταµατήσουν τις εχθροπραξίες και να προσέλθουν µαζί µε τους Μιλησίους στην Αθήνα για διευθέτηση της διενέξεως. Οι Αθηναίοι αντέδρασαν αστραπιαία και έστειλαν αρχικά 60 πλοία, εκ των οποίων 40 υπό τις διαταγές του Περικλή και άλλων στρατηγών, να επιτεθούν εναντίον των Σαµίων. Οι τελευταίοι ζήτησαν βοήθεια από τους Πέρσες και κατάφεραν να αντέξουν στην πολιορκία των Αθηναίων, που έστελναν συνεχώς ενισχύσεις, για περίπου ένα χρόνο. Την άνοιξη του 439, όµως, οι Σάµιοι ολιγαρχικοί αναγκάσθηκαν να συνθηκολογήσουν, αφού οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν να τους βοηθήσουν, και υποχρεώθηκαν "τεῖχός τε καθελόντες καὶ ὁµήρους δόντες καὶ ναῦς παραδόντες καὶ χρήµατα τὰ ἀναλωθέντα ταξάµενοι κατὰ χρόνους ἀποδοῦναι". 7 Η τιµωρία των Σαµίων δεν ήταν ιδιαίτερα σκληρή για τα αθηναϊκά δεδοµένα µια που η 6 Η µόνη αναφορά στο σχέδιο του Περικλή παραδίδεται από τον Πλούταρχο (Βίοι Παράλληλοι, "Περικλής", XVII). Για το πρόβληµα της µοναδικής πηγής δες Russell Meiggs, The Athenian Empire, rpt. with corrections (Oxford: Oxford Univ. Press, 1975), pp Θουκ. Α.117. Ολόκληρο το συµβάν διηγείται ο Θουκυδίδης στις παραγράφους Α

5 Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 255 κατεδάφιση των τειχών, η απόδοση οµήρων και η παράδοση του στόλου ήταν συνηθισµένοι όροι που επιβάλλονταν σε ηττηµένους. Το γεγονός µάλιστα ότι δόθηκε η δυνατότητα στους Σαµίους να πληρώσουν τα έξοδα της συµµαχικής εκστρατείας εναντίον τους σε δόσεις ("κατά χρόνους αποδούναι") επιβεβαιώνει την άποψη ότι δεν τιµωρήθηκαν καθόλου σκληρά, ίσως επειδή αποτελούσαν έναν από τους σηµαντικότερους συµµάχους των Αθηναίων. Επί πλέον, επειδή το ακριβές κείµενο του σχηµατισµού της Συµµαχίας της ήλου δεν είναι γνωστό, δεν µπορούµε να συµπεράνουµε µε πιο δικαίωµα η Αθήνα αποφάσισε να υποστηρίξει µια από τις συµµαχικές Πόλεις εναντίον κάποιας άλλης. Φαίνεται, όµως, ότι οι Αθηναίοι, για να δείξουν το κύρος που διέθεταν µέσα στην συµµαχία, έπρεπε να προστατεύσουν τις συµµαχικές Πόλεις που απειλούνταν έστω και εάν η απειλή προερχόταν από άλλη συµµαχική Πόλη. Το ίδιο έτος που οι Αθηναίοι υπέταξαν τους Σαµίους, θεώρησαν επίσης καλό να προσπαθήσουν να εποικίσουν θέσεις στην Μακεδονία και στην Θράκη για οικονοµικούς και εµπορικούς λόγους. Το 437/6 ίδρυσαν αποικία στην Αµφίπολη, στον Στρυµόνα ποταµό. Ο κύριος λόγος ιδρύσεως της αποικίας ήταν µια µόνιµη βάση µε σκοπό την κοπή ξυλείας για τις ανάγκες κατασκευής νέων πλοίων αλλά και την πιθανότητα προσβάσεως στα µεταλλεία του Παγγαίου. Την ίδια εποχή, οι Αθηναίοι έστειλαν αποίκους σε διάφορα σηµεία του Εύξεινου Πόντου για να είναι βέβαιοι ότι δεν θα διακοπεί η παροχή σιτηρών, ξυλείας και παστών ψαριών που ήταν απαραίτητα στον συνεχώς αυξανόµενο αθηναϊκό πληθυσµό. Η Αθήνα χρειαζόταν τις προµήθειες για να επιβιώσουν οι κάτοικοί της βιολογικά ενώ για να διατηρήσει την εξουσία της ως ηγεµονίδα Πόλη ήταν απαραίτητο να επεµβαίνει σε οποιαδήποτε περίπτωση διακυβευόταν η συµµαχία ή τα συµφέροντά της, όπως συνέβη µε την Κέρκυρα και την Ποτείδαια. Κερκυραϊκά και Ποτειδαιατικά ( π.χ.) Μια από τις σηµαντικότερες περιστάσεις κατά την οποία διακυβεύονταν αθηναϊκά συµφέροντα ήταν η σύγκρουση Κερκυραίων και Κορινθίων το 433. Η διένεξη ξεκίνησε όταν οι Κερκυραίοι αρνήθηκαν να βοηθήσουν τους δηµοκρατικούς της Επιδάµνου (αποικία Κερκυραίων και Κορινθίων, σηµερινό υρράχιο στην Αλβανία). Οι κάτοικοι της αποικίας υπέφεραν από επιδροµές Ιλλυριών, που είχαν ενωθεί µε ολιγαρχικούς της δική τους Πόλεως. Οι Επιδάµνιοι στράφηκαν στην Κόρινθο. Οι Κορίνθιοι έστειλαν µεν βοήθεια αλλά προξένησαν την αντίδραση των Κερκυραίων, οι οποίοι αποφάσισαν να πολιορκήσουν την Επίδαµνο. Η διένεξη πήρε διαστάσεις και οι Κορίνθιοι άρχισαν να κατασκευάζουν µεγάλο στόλο για να αντιµετωπίσουν τα 120 Κερκυραϊκά πλοία. 8 Τότε ακριβώς οι Κερκυραίοι, τροµοκρατηµένοι διότι δεν είχαν καµία σύµµαχο Πόλη, έστειλαν πρέσβεις στην Αθήνα. Το ίδιο έπραξαν και οι Κορίνθιοι ζητώντας να µην επέµβει η Αθήνα διότι έτσι παραβιάζονταν οι τριακοντούτεις σπονδές. Οι Αθηναίοι, για να µην δυσαρεστήσουν καµία πλευρά, εσύναψαν µε τους Κερκυραίους µόνο αµυντική συµµαχία ("επιµαχίαν" 9 ), χωρίς έτσι να παραβιάσουν την ειρήνη µε την Πελοποννησιακή Συµµαχία. Οι Αθηναίοι έστειλαν µάλιστα 10 πλοία και αργότερα άλλα όχι για να επιτεθούν στους Κορινθίους αλλά για να προστατεύσουν την Κέρκυρα. Η σύγκρουση όµως δεν αποφεύχθηκε. Το καλοκαίρι του 433, οι στόλοι Κορινθίων και Κερκυραίων έµελλε να συγκρουσθούν στα στενά Σύβοτα, 11 στο στενό νότιο µέρος µεταξύ Κέρκυρας και Θεσπρωτίας. Η συµπλοκή έληξε όταν, πριν υπάρξει ξεκάθαρος νικητής της ναυµαχίας, οι Κορίνθιοι αποχώρησαν αφού συνέλαβαν 800 ερέτες (δούλους κωπηλάτες) και 250 Κερκυραίους 12 και βεβαιώθηκαν πως δεν θα δέχονταν επίθεση από τους Αθηναίους. Η διένεξη φαίνεται ότι αρχικά ωφέλησε τους Αθηναίους, εφόσον 8 Θουκ. Α Θουκ. Α Θουκ. Α.45 & Α ες περιγραφή ναυµαχίας σε J. S. Morrison and J. F. Coates, The Athenian Trireme (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 1986), pp Θουκ. Α.55.

6 256 Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α απέκτησαν νέους συµµάχους και µέσω αυτών πιθανή εύκολη πρόσβαση στην Ιταλία, αλλά και εµπόδισαν την εξάπλωση των Πελοποννησίων στο Βόρειο Ιόνιο. Από την θέση που έλαβαν οι Αθηναίοι στην διαµάχη έγινε φανερό πως µε κανέναν τρόπο δεν θα βοηθούσαν µέλος της Πελοποννησιακής Συµµαχίας. Αντιθέτως, προτιµούσαν να συνεπικουρήσουν αντιπάλους, δηλαδή στην προκειµένη περίπτωση τους Κερκυραίους, που είχαν ήδη κατασκευάσει ισχυρό στόλο και θα µπορούσαν να τους φανούν χρήσιµοι στο µέλλον. Η αθηναϊκή τακτική δείχνει την προσπάθεια των κατοίκων της αττικής Πόλεως να αποµονώσουν τους Σπαρτιάτες και τους συµµάχους τους στην Πελοπόννησο. ΠΙΝΑΚΑΣ 21 Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (Περίοδος π.χ.) Κερκυραϊκά & Ποτειδαιατικά 433 Μεγαρικό Ψήφισµα 432 Σύγκρουση Θηβαίων-Πλαταιέων 431 Αθηναϊκή Νίκη στον Κορινθιακό 429 Θάνατος Περικλή 429 Πτώση της Μυτιλήνης 427 Καταστροφή Πλαταιών από Θηβαίους 427 Α' Εκστρατεία Αθηναίων σε Σικελία 427 Κατάληψη Πύλου & Νίκη Αθηναίων 425 Θάνατος Κλέωνα και Βρασίδα 422 Ειρήνη Νικία 421 Συµµαχία Αθηναίων-Σπαρτιατών 421 Οι σχέσεις Αθηναίων και Σπαρτιατών και Αθηναίων και Κορινθίων δοκιµάσθηκαν για µια ακόµη φορά µε αφορµή τα γεγονότα στην Ποτείδαια (σηµερινή Νέα Ποτίδαια) της Χαλκιδικής την περίοδο , που µπορούν να θεωρηθούν και το πρελούδιο του Πελοποννησιακού Πολέµου. Οι Μακεδόνες, που κατοικούσαν στην περιοχή, είχαν από καιρό δηµιουργήσει το βασίλειό τους και είχαν συνάψει σύµφωνο φιλίας µε τους Αθηναίους. Γύρω στο 434, ο Φίλιππος (αδελφός του βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Β', ) κήρυξε τον εαυτό του αυτόνοµο µονάρχη και έκλεισε ξεχωριστή συµµαχία µε τους Αθηναίους. Αυτή του η πράξη εξαγρίωσε τον Περδίκκα που προσπάθησε να πείσει τους Κορινθίους να υποκινήσουν την αποικία τους Ποτείδαια (από Κορινθίους αλλά σύµµαχος των Αθηναίων) να ξεσηκωθεί εναντίον των Αθηναίων. Οι Αθηναίοι, που κατάλαβαν το σχέδιο, προσπάθησαν µε απειλές, όπως γκρέµισµα τειχών, οµήρους και αύξηση του φόρου, να εµποδίσουν την αποστασία της Ποτείδαιας. Οι δυσαρεστηµένοι Ποτειδαιάτες, όµως, ζήτησαν την υποστήριξη των Λακεδαιµονίων και έλαβαν την υπόσχεση ότι, εάν οι Αθηναίοι επιτίθονταν στην Ποτείδαια για να αξιώσουν την εφαρµογή των µέτρων, οι Σπαρτιάτες θα εισέβαλαν στην Αττική. Εν τω µεταξύ, ο Μακεδόνας βασιλιάς είχε υποκινήσει πολλές Πόλεις της Χαλκιδικής να αποστατήσουν από την συµµαχία µε τους Αθηναίους και είχε µάλιστα πείσει τους Χαλκιδείς να γκρεµίσουν τις παράκτιες Πόλεις τους και να µετακινηθούν στην Όλυνθο (βορειανατολικά της Ποτείδαιας), την οποία οχύρωσαν και ετοίµασαν για µάχη µε τους Αθηναίους. Τότε οι Αθηναίοι έστειλαν εναντίον του Περδίκκα εκστρατευτικό σώµα αποτελούµενο από οπλίτες σε 30 πλοία. 13 Σχεδόν ταυτόχρονα, οι Κορίνθιοι έστειλαν οπλίτες και 400 ψιλούς (ελαφρά οπλισµένους) στην Ποτείδαια ενώ, αµέσως µετά, οι Αθηναίοι ενίσχυσαν τον στρατό τους στην Μακεδονία µε οπλίτες σε 40 πλοία. 14 Η κατάληψη της Πόλεως Θέρµη (στην θέση της σηµερινής Θεσσαλονίκης) από τους αττικούς οπλίτες απέκοψε τον Περδίκκα από την Ποτείδαια 13 Θουκ. Α Θουκ. Α

7 Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 257 και την Όλυνθο και έτσι ο Μακεδόνας βασιλιάς προσποιήθηκε ότι σταµάτησε τις εχθροπραξίες. Ενώ οι Αθηναίοι στράφηκαν προς την Ποτείδαια, ο Περδίκκας, παρά την συµφωνία που είχε µαζί τους να µην συµµετάσχει στις µάχες, ενώθηκε µε τους εχθρούς τους. Ο ενωµένος εναντίον των Αθηναίων στρατός, µοίρασε τις δυνάµεις του ανάµεσα στην Όλυνθο και στην Ποτείδαια. Οι Αθηναίοι, όµως, εφήρµοσαν εξαιρετική πολεµική τακτική, νίκησαν τους αντιπάλους τους στις µάχες σε ανοικτό πεδίο και άρχισαν την πολιορκία της Ποτείδαιας. Η µακεδονική Πόλη υπήρξε ένα από τα πρώτα θέατρα του Πελοποννησιακού Πολέµου. Κατά την διάρκεια των γεγονότων στην Μακεδονία, ζυµώσεις γίνονταν στην Πελοπόννησο για την στάση της εκεί συµµαχίας έναντι των Αθηναίων. Οι Κορίνθιοι παρουσιάσθηκαν πολύ δυσαρεστηµένοι µε την στάση της Σπάρτης, η οποία καθυστερούσε να λάβει αποφάσεις και να κινηθεί εναντίον της Αθήνας, όπως είχε υποσχεθεί στην Ποτείδαια. Η αλήθεια είναι ότι στην Σπάρτη υπήρχαν δύο ξεχωριστές πολιτικές οµάδες, µε διαφορετικές απόψεις για τις σχέσεις της Πόλεως και της συµµαχίας µε την Αθήνα. Εκφραστής της πρώτης οµάδας ήταν ο βασιλιάς Αρχίδαµος, που ήταν υπέρ της ειρήνης και καθόλου υπέρ επιθέσεως στην Αθήνα, σε αντίθεση µε τους Εφόρους, που εξέφραζαν την άλλη πλευρά, και ήταν υπέρ αµέσου επεµβάσεως στην Αττική. Για ειρωνεία της τύχης, ο βασιλιάς Αρχίδαµος ήταν εκείνος που τελικά διετάχθη να αρχίσει τις εχθροπραξίες µε τους Αθηναίους. Η σπαρτιατική αυτή καθυστέρηση δείχνει ότι και οι αντίπαλοι των Αθηναίων δίσταζαν να εµπλακούν σε πόλεµο µε µια από τις ισχυρότερες ελληνικές Πόλεις. Με τα Κερκυραϊκά και Ποτειδαιατικά, όµως, οι Αθηναίοι ισχυροποίησαν στρατιωτικώς την θέση τους µεταξύ των ελληνικών Πόλεων και κυρίως αυτών της συµµαχίας και διατήρησαν το γόητρό τους. Είχαν επίσης προστατεύσει τους Κερκυραίους και είχαν διατηρήσει την θέση τους στην Μακεδονία. Παρ όλα αυτά, δεν θα απέφευγαν την γενική σύγκρουση µε τον αντίπαλο σχηµατισµό. Το Μεγαρικό Ψήφισµα (432 π.χ.) Αν παραδεχθούµε ότι τα Κερκυραϊκά και τα Ποτειδαιατικά υπήρξαν αφορµές του Πελοποννησιακού Πολέµου, τότε δεν µπορούµε παρά να δεχθούµε ότι η κατάσταση οξύνθηκε όταν ενεπλάκησαν και τα Μέγαρα. Οι Μεγαρείς, παρά τις προσωρινά καλές σχέσεις που διατηρούσαν µε τους Αθηναίους, είχαν πολλούς λόγους για να είναι δυσαρεστηµένοι. Κατ αρχάς, η ανάπτυξη του Πειραιά είχε οδηγήσει στην µείωση της εµπορικής κινήσεως των Μεγάρων. Το εµπόριο στην περιοχή διεξαγόταν πλέον µέσω του Πειραιά από τους Αθηναίους και τους συµµάχους τους. Ένας δεύτερος λόγος ήταν ότι η εκστρατεία του Περικλή στον Εύξεινο Πόντο είχε ως συνέπεια να αποκοπούν από την µητέρα πατρίδα Πόλεις τις οποίες είχαν ιδρύσει Μεγαρείς. υσαρεστηµένοι όµως ήταν και οι Αθηναίοι επειδή οι Μεγαρείς, ως µέλη της Πελοποννησιακής Συµµαχίας, είχαν στείλει πλοία για να βοηθήσουν την Κόρινθο εναντίον της Κέρκυρας κατά τα Κερκυραϊκά. Η κορύφωση της οξύνσεως στις σχέσεις Μεγάρων και Αθήνας επήλθε το 432 όταν, µετά από πρόταση του Περικλή, η Εκκλησία αποφάσισε να απαγορεύσει στους Μεγαρείς να χρησιµοποιούν λιµάνια Πόλεων της Αθηναϊκής Συµµαχίας και τις αγορές της Αττικής για µεταφορά ή πώληση προϊόντων τους. Γενικός σκοπός του ονοµαζόµενου Μεγαρικού Ψηφίσµατος εικάζεται ότι ήταν ο εξαναγκασµός των Μεγαρέων να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Συµµαχία έτσι ώστε να µπορούν οι Αθηναίοι να χρησιµοποιούν τα λιµάνια των Μεγαρέων, να κυριαρχήσουν στον Σαρωνικό και να εµποδίσουν οποιαδήποτε εισβολή ή ναυτική πράξη των Λακεδαιµονίων. 15 Η πράξη αυτή του Περικλή, που προκάλεσε την Πελοποννησιακή Συµµαχία σε τέτοιο βαθµό ώστε να αποτελέσει µια από τις κυριότερες αφορµές του πολέµου, δεν µπορεί παρά να εξηγηθεί µόνο µε την υπόθεση ότι ο Περικλής ήθελε πάση θυσία να ασφαλίσει την Αθήνα από τα δυτικά, χρησιµοποιώντας τα Μέγαρα ως πόλη-φράχτη, και να κυριαρχήσει στον Σαρωνικό αποµονώνοντας την πάντα επικίνδυνη Αίγινα. Ίσως, σε τελευταία ανάλυση, να ήταν 15 D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War (Ithaca: Cornell Univ. Press, 1969), pp

8 258 Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α πεπεισµένος ότι ο πόλεµος ήταν τόσο κοντά ώστε η πρόκληση του δεν θα προσέθετε τίποτα περισσότερο στην ήδη βεβαρηµένη ατµόσφαιρα µεταξύ των δύο συµµαχιών. 16 Ούτε στην Αθήνα όµως φαίνεται να ήταν όλοι σύµφωνοι µε το ψήφισµα, όπως διαφαίνεται από το πόσο περιπαίζει ο Αριστοφάνης το όλο ζήτηµα στους Αχαρνής που διδάχθηκαν το 425. Γι αυτόν τον λόγο [για δύο εταίρες πλάθει µύθο ο Αριστοφάνης] ξεκίνησε ο πόλεµος µεταξύ των Ελλήνων όλων [...] και οργίστηκε ο Ολύµπιος Περικλής και άστραφτε και βρόνταγε και ταρακουνούσε την Ελλάδα. Έφτιαχνε νόµους σαν τραγουδάκια γραµµένους ότι δεν έπρεπε να δεχόµαστε τους Μεγαρίτες ούτε στην γη µας, ούτε στην αγορά, ούτε στην θάλασσα, ούτε στον ουρανό. Από τότε οι Μεγαρίτες, όταν ήρθε η πείνα, άρχισαν να παρακαλάνε τους Λακεδαιµονίους να αλλάξουν τον νόµο [να επιτεθούν;][...] Εµείς ούτε τα παρακάλια τους δεν θέλαµε και τότε άρχισε ο πάταγος των ασπίδων [ο πόλεµος]. 17 Αρκετοί αριστοκρατικοί Αθηναίοι χρησιµοποίησαν το Μεγαρικό Ψήφισµα εναντίον του Περικλή για πολιτικούς σκοπούς προσπαθώντας να τον συκοφαντήσουν. 18 Όπως συµβαίνει σε κάθε παρόµοια περίπτωση στην Ιστορία δεν είναι πάντα εύκολο οι πολλοί να καταλάβουν µια πολιτική ιδιοφυΐα, όπως πρέπει να ήταν ο Περικλής. Ο Αθηναίος πολιτικός, παρ όλες τις αντιξοότητες, διαφύλαξε το δηµοκρατικό πολίτευµα µε το οποίο διηύθυνε την διακυβέρνηση της Αθήνας. Ο Περικλής φαίνεται ότι προσπάθησε να κατευθύνει τους Αθηναίους µέσα από δηµοκρατικούς θεσµούς και διαδικασίες µε σκοπό να τους οδηγήσει στην κυριαρχία της Ελλάδας. Οι Άλλοι Έλληνες τον Ε' αιώνα Αν και η διήγησή µας εστιάζεται αυτήν την εποχή στην Αθήνα του Περικλή αλλά και στον επερχόµενο πόλεµο µεταξύ των Ελλήνων, πρέπει ακόµη να µελετήσουµε τι συνέβαινε σε άλλες περιοχές όπου ζούσαν Έλληνες. Μόνο έτσι θα γίνει κατανοητό γιατί, παρά το γεγονός ότι η σύγκρουση ονοµάζεται Πελοποννησιακός Πόλεµος, διεξήχθησαν µάχες σε πολλές περιοχές όπου ζούσαν Έλληνες, συµπεριλαµβανοµένης και της Κάτω Ιταλίας. Η Μεγάλη Ελλάδα Μετά την ολοκληρωτική ήττα των Καρχηδονίων στην Ιµέρα της Σικελίας το 480 π.χ., ηγέτιδες Πόλεις αναδείχθηκαν οι Συρακούσες και ο Ακράγας. Στην Μεγάλη Ελλάδα, οι περισσότερες µικρές Πόλεις υποτάχθηκαν σε ορισµένες µεγάλες, όπως οι δύο που προαναφέραµε, οι οποίες κατά κανόνα διακυβερνιόνταν από τυράννους. Είναι γεγονός, ότι στην Κάτω Ιταλία δεν έλειψαν σχεδόν ποτέ οι τύραννοι, οι οποίοι όµως επιδόθηκαν µε ζήλο στο εµπόριο. Η αυξηµένη εµπορική κίνηση και η γενική ευηµερία που ακολούθησε, εξ αιτίας της ήττας των Καρχηδονίων, του µεγάλου αριθµού δούλων (αιχµάλωτοι πολέµου) και της αποζηµιώσεως των ασηµένιων ταλάντων 19 που έλαβαν οι Έλληνες της Σικελίας από τους Καρχηδονίους, επέτρεψε να κτισθούν λαµπροί ναοί και οικοδοµήµατα µετατρέποντάς τις δύο σπουδαίες αποικίες σε µεγάλες ισχυρές Πόλεις, έτοιµες να επιβληθούν οικονοµικά στην περιοχή. Το µόνο γεγονός που παρέβλεψαν οι νέες ισχυρές δυνάµεις της περιοχής ήταν οι σχέσεις των µικρών αποικιών µε την µητέρα Ελλάδα και η συµµαχία που ορισµένες είχαν συνάψει µε την Αθήνα. Οι ελληνικές Πόλεις της Κάτω Ιταλίας διατηρούσαν στενές σχέσεις µε την κυρίως Ελλάδα και απευθύνονταν σε εκείνη όταν χρειάζονταν βοήθεια. Εκµεταλλευόµενη τέτοιες ευκαιρίες, µάλιστα, η Αθήνα σύναψε µετά το 450 συµµαχία µε τις Πόλεις Έγεστα (σηµερινή 16 Για ολόκληρο το ζήτηµα δες Ίδιο, ch Αριστοφάνης, Αχαρνής, Απόδοση. Ι. Λοΐζος. 18 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, "Περικλής" XXIX (168). 19 ιόδ. ΙΑ.26.2

9 Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 259 Segesta, Σικελία), Ρήγιο (Reggio di Calabria, Κάτω Ιταλία), Λεοντίνοι (Lentini, Σικελία), κυρίως επειδή οι Αθηναίοι ήθελαν να τις χρησιµοποιήσουν για να διεισδύσουν στις αγορές της Κάτω Ιταλίας. Ο παράγων αυτός οδήγησε τελικά στην σύγκρουση ανάµεσα στις ισχυρές Πόλεις της Σικελίας και στην Αθήνα. Των "Ηπειρωτών Έθνη" Καθ όλη την διάρκεια του πρώτου µισού του Ε' αιώνα, εξελίξεις έλαβαν επίσης χώρα στην Ήπειρο και στην Μακεδονία. Στην γεωγραφική θέση της σηµερινής Ηπείρου κατοικούσαν δεκατέσσερα "Ηπειρωτών έθνη", 20 µακριά από τους άλλους Έλληνες. Σε γενικές γραµµές, η αποµόνωση των ελληνικών φύλων της Ηπείρου και της Μακεδονίας από τους υπόλοιπους Έλληνες, είτε λόγω της γεωγραφικής θέσεώς τους είτε διότι έπρεπε να βρίσκονται διαρκώς σε πολεµική ετοιµότητα για να αντιµετωπίσουν εχθρούς από τα βόρεια, δεν τους επέτρεψε να έχουν ταυτόχρονη πολιτιστική ανάπτυξη µε τους Νότιους Έλληνες. Τα αρχαιολογικά ευρήµατα στην περιοχή δείχνουν ότι, κατά τον Ζ' και ΣΤ' αιώνα, οι επαφές µεταξύ Ηπειρωτών και Μακεδόνων πύκνωσαν αλλά η επικοινωνία µε τους Νότιους Έλληνες ήταν πολύ αραιή αν όχι ανύπαρκτη. Οι Βόρειοι Έλληνες δεν συµµετείχαν στις εξελίξεις που συντελέσθηκαν στον νότο και ίσως γι αυτό παρατηρούνται πολλά µυκηναϊκά κατάλοιπα σε περιόδους που η Νότια Ελλάδα έχει ήδη περάσει στην Αρχαϊκή ή και στην αρχή της Κλασικής Εποχής. Είναι επίσης αξιοσηµείωτο ότι, στον βορρά, µόνο σε ορισµένες φυλές παρατηρείται κατά τον Ε' αιώνα η εγκατάλειψη της βασιλείας και η αποδοχή αριστοκρατικών καθεστώτων, πράγµα που συµβαίνει κατά κόρον στον νότο. Οι αποδείξεις γι αυτές τις διαφορές βρίσκονται στην συγκριτική µελέτη των γηγενών εγκαταστάσεων στην Βόρεια Ελλάδα και των αποικιών που ίδρυσαν εκεί οι Νότιοι Έλληνες. Εκτός από τους αυτόχθονες κατοίκους, κατά µήκος της Ηπειρωτικής παραλίας του Ιονίου Πελάγους, είχαν εγκατασταθεί και πολλοί Έλληνες από πελοποννησιακές Πόλεις. Σηµαντικές αποικίες στην περιοχή ήταν η Απολλωνία (Pojan, δυτικά πόλεως Fier, Αλβανία) και η Επίδαµνος ( υρράχιο, Αλβανία) καθώς και αυτές των Ηλείων και των Κορινθίων. Οι εγκατάσταση των αποίκων είχε ως συνέπεια την αύξηση των σχέσεων των Ηπειρωτών µε τους υπόλοιπους Έλληνες και µε το ιερό της ωδώνης (4 χλµ. ανατολικά σηµερινής ωδώνης), που θεωρούνταν από την παράδοση το αρχαιότερο. 21 Οι Μακεδόνες Την ίδια εποχή, στην γειτονική µε την Ήπειρο Μακεδονία ζούσαν διάφορα ελληνικά φύλα, που ουσιαστικά έπαιζαν ρόλο κυµατοθραύστη για τους Έλληνες της Νότιας Ελλάδας. Ήδη από τον Ζ' και ΣΤ' αιώνα, οι Μακεδόνες αντιµετώπισαν µε επιτυχία τις επιθέσεις των Ιλλυριών εµποδίζοντάς τους να επεκταθούν νότια. Ίσως εξ αιτίας αυτής της ιδιοµορφίας, που απαιτούσε οι Μακεδόνες να βρίσκονται πάντα σε εγρήγορση, οι φυλές διατήρησαν τον βασιλικό θεσµό της µυκηναϊκής περιόδου ανέπαφο. ΠΙΝΑΚΑΣ 22 ΜΑΚΕ ΟΝΕΣ ΒΑΣΙΛΕΙΣ 22 Περδίκκας Α' ; -652; Αργαίος ; Φίλιππος Α' ; 20 Στράβων, Ζ.5 (C.223). 21 Μ. Β. Σακελλαρίου, επιµ. Ήπειρος: 4000 Χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισµού (Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1997), σ Ο κατάλογος των βασιλέων και οι χρονολογίες έχουν ληφθεί από την ΙΕΕ, τοµ. 2 & 3α στα σχετικά µε την Μακεδονία υποκεφάλαια και από τον τόµο 3β:241. Για τα ονόµατα των πρώτων βασιλέων δες Ηρόδ. VIII.139. Για χαµηλότερη χρονολόγηση και το πόσο υποθετικές είναι οι περισσότερες ηµεροµηνίες δες N. G. L. Hammond et. al., History of Macedonia, 3 vols (Oxford: Oxford Univ. Press, ), 2:ch. I.

10 260 Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Αέροπος ; Αλκέτας ; Αµύντας Α' ; Αλέξανδρος Α' ; Περδίκκας Β' ; Αρχέλαος ; Αµύντας Β' ; Αµύντας Γ' ; Αλέξανδρος Β' ; Περδίκκας Γ' ; Φίλιππος Β' Αλέξανδρος Γ' (Μέγας) Μετά το 700 π.χ., η φυλή των Αργεάδων Μακεδόνων 23 επεξέτεινε την κυριαρχία της µέχρι τον Θερµαϊκό Κόλπο και ίδρυσε την πόλη των Αιγών, που σήµερα ταυτίζεται σχεδόν µε βεβαιότητα µε την Βεργίνα. 24 εν ανήκε όµως όλος ο σηµερινός βόρειος ελλαδικός χώρος στους Μακεδόνες. Την περιοχή ανατολικά της σηµερινής Θεσσαλονίκης είχε από τον ΙΑ' αιώνα υπό την επικυριαρχία του το φύλο των Παιόνων και, εποµένως, Μακεδόνες και Παίονες µοιράζονταν τον σηµερινό Μακεδονικό χώρο. Η κατάσταση στην Μακεδονία άλλαξε µε την έλευση των Περσών περίπου το Οι Πέρσες, µε την βοήθεια των συµµάχων τους Θρακών, εκτόπισαν τους Παίονες από την Α. Μακεδονία και µάλλον το 510 ο Μακεδόνας βασιλιάς Αµύντας Α' (περ ) δέχθηκε να υποταγεί στους Πέρσες απεσταλµένους και να γίνει υποτελής του Μεγάλου Βασιλέως. Αυτός ο συµβιβασµός έδωσε την ευκαιρία στον Αµύντα να εκτείνει τα εδάφη του δυτικά και ανατολικά των Αιγών, πέρα από τον Αξιό ποταµό. 26 Οι Πέρσες, από την πλευρά τους, ενέταξαν την Μακεδονία στην σατραπεία Σκούδρα (Skudra). Οι Μακεδόνες βασιλείς που ακολούθησαν στον θρόνο δεν είχαν κανένα λόγο να µην είναι φιλικοί προς τους Πέρσες αφού οι τελευταίοι είχαν εκτοπίσει τους Παίονες και είχαν παραδώσει την πεδιάδα της σηµερινής Θεσσαλονίκης στους Μακεδόνες. Η αποδοχή της περσικής κυριαρχίας στην Β. Ελλάδα έδωσε την ευκαιρία στους Μακεδόνες να κυριαρχήσουν στον ελληνικό βορρά. Οι καλές σχέσεις του Αλεξάνδρου Α' (περ ) µε τον Ξέρξη έδωσαν την δυνατότητα στους υπηκόους του πρώτου να επεκταθούν βορειοδυτικά µέχρι τις πηγές του Εριγώνος ή Ερίγωνος ποταµού (Crna, στην σηµερινή Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας) και δυτικά πέρα από τον Αλιάκµονα ενώ στους Πέρσες την ευκαιρία να κινηθούν ελεύθερα στα βόρεια κατά τις εκστρατείες τους. Βέβαια, ο Αλέξανδρος φρόντισε να µην χαλάσει τις σχέσεις του µε τους Έλληνες και προφανώς σ αυτόν οφείλεται η συµβουλή προς τους µαχητές που έφθασαν στα Τέµπη το 480 για να αντιµετωπίσουν τους Πέρσες να εγκαταλείψουν την επισφαλή θέση αµύνης που είχαν λάβει. 27 Επίσης, ο Αλέξανδρος έλαβε µέρος στους Ολυµπιακούς αγώνες (µάλλον το 496) αποδεικνύοντας ότι η βασιλική του καταγωγή ήταν από το Άργος της Πελοποννήσου και εποµένως ήταν Έλληνας και µπορούσε να συµµετάσχει. Η συµµετοχή Μακεδόνων σε Ολυµπιακούς αγώνες συνεχίσθηκε και µετά το 480, εφ όσον υπάρχουν ορισµένες πληροφορίες για συµµετοχή του Αρχελάου και φυσικά του Φιλίππου, και ίσως συµβόλιζε τους δεσµούς των Μακεδόνων µε τους Νότιους Έλληνες Για τις διάφορες υποθέσεις της καταγωγής τους δες Hammond et al., History of Macedonia, 1:ch. XVI Hammond et al., History of Macedonia, 1:VI.1. H µόνη µαρτυρία που µπερδεύει την ταύτιση είναι του Ιουστίνου (Justine, VII.I.10-11), κατά την οποία οι Αιγές ήταν η Έδεσσα, αλλά δες και Κεφάλαιο Michael Zahrut, "Makedonien im Zeitalter der Perserkriege", AM, 3: ηµήτρης Ι. Τσιµπουκίδης, Φίλιππος Β' ο Μακεδών και ο Ιστορικός του Ρόλος (Αθήνα: Παπαδήµας, 1985), σ Ηρόδοτος, VII Την συµµετοχή του Αλεξάνδρου Α' στους Ολυµπιακούς αγώνες και την ελληνική του καταγωγή