Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - JOIN(2017) 4 final/2.

Transcript

1 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 20 Φεβρουαρίου 2017 (OR. en) 5684/1/17 REV 1 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: Θέμα: JOIN(2017) 4 final/2 JAI 70 ASIM 8 RELEX 57 FRONT 34 DEVGEN 13 COAFR 29 MAMA 19 CSDP/PSDC 37 CO EUR-PREP 6 ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Μετανάστευση στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου Διαχείριση των ροών, διάσωση ανθρώπινων ζωών Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - JOIN(2017) 4 final/2. συνημμ.: JOIN(2017) 4 final/2 5684/1/17 REV 1 sa DGD 1B EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Βρυξέλλες, JOIN(2017) 4 final/2 CORRIGENDUM This document corrects document JOIN(2017) 4 final of Concerns all language versions. Minor changes in the text. The text shall read as follows: ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Μετανάστευση στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου Διαχείριση των ροών, διάσωση ανθρώπινων ζωών EL EL

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το 2016, ο αριθμός προσφύγων και μεταναστών που επιδίωξαν να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές διαπλέοντας την Κεντρική Μεσόγειο ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Πάνω από άνθρωποι εντοπίστηκαν στη διαδρομή αυτή το 2016, η πλειονότητα των οποίων έφθασε στην Ιταλία. Το 2016 αποτέλεσε επίσης έτος ρεκόρ όσον αφορά τον αριθμό ζωών που χάθηκαν στη θάλασσα: περισσότερα από άτομα πνίγηκαν κατά την προσπάθειά τους να διαπλεύσουν τη Μεσόγειο 1. Η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου αποτελεί και πάλι την κύρια διαδρομή που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες και οι μετανάστες για να φτάσουν στην Ευρώπη, όπως συνέβαινε πριν την αύξηση των αφίξεων από τη διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου στα τέλη του 2015 και στις αρχές του Η ανθρώπινη δυστυχία και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών που προκαλεί η κατάσταση αυτή είναι απαράδεκτες. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που εξηγούν το αυξανόμενο ρεύμα μεταναστών μέσω της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου, όπως η αστάθεια στη Λιβύη αλλά και ευρύτεροι παράγοντες όπως οι βίαιες συγκρούσεις και η οικονομική κατάσταση στην υποσαχάρια Αφρική. Αυτά τα αίτια έχουν μικρή πιθανότητα να εξαλειφθούν στο εγγύς μέλλον, επομένως οι ροές θα παραμείνουν σταθερές με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση που υφίστανται τα κράτη μέλη της ΕΕ τα οποία έχουν επηρεαστεί περισσότερο, η Ιταλία και η Μάλτα. Η Λιβύη βρίσκεται στο σταυροδρόμι της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου και αποτελεί το σημείο αναχώρησης για το 90 % 2 των ατόμων που επιδιώκουν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη 3. Οι διακινητές και οι έμποροι ανθρώπων εκμεταλλεύονται την ασταθή πολιτική κατάσταση και τον αποσπασματικό έλεγχο εδαφών και συνόρων. Συμβάλλουν στην αστάθεια στη Λιβύη με τις πράξεις τους και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό τους μετανάστες ακόμη πιο ευάλωτους. Η πρόοδος προς σταθερή πολιτική κατάσταση είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση βιώσιμου μέλλοντος για τη Λιβύη και σταθερότητας σε ολόκληρη την περιοχή. Η εξεύρεση βιώσιμης λύσης όσον αφορά τη διακυβέρνηση της Λιβύης και τις προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα για την ίδια τη Λιβύη, για την ΕΕ, για τα κράτη μέλη της και για τους διεθνείς εταίρους, καθώς και το κλειδί για αποτελεσματική και βιώσιμη μακροπρόθεσμη απάντηση στην πρόκληση της μετανάστευσης. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) και το Προεδρικό Συμβούλιο ως τις νόμιμες αρχές της Λιβύης 4 και ως σημαντικούς εταίρους στην προσπάθεια αυτή. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν σταδιακά καταστρώσει μια ισχυρότερη και πιο διαρθρωμένη πολιτική απάντηση για τη διαχείριση των ροών και για να σωθούν ζωές στην Κεντρική Μεσόγειο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2013 δήλωσε στα συμπεράσματά του ότι «Θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η μεγαλύτερη δέσμευση τρίτων χωρών να ενισχύσουν την εμπλοκή τους, ώστε οι μετανάστες να αποφεύγουν τα επικίνδυνα ταξίδια προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.» Το 2015, η Επιτροπή παρουσίασε το Πηγή: Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας Ο εκτιμώμενος αριθμός μεταναστών στη Λιβύη κυμαίνεται από έως 1 εκατομμύριο. Περίπου θεωρούνται εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της χώρας (στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM)) οι οποίοι όμως έχουν την επιθυμία/πρόθεση να επιστρέψουν στις εστίες τους ή να παραμείνουν στη Λιβύη. Σύμφωνα με το ψήφισμα 2259 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 2

4 διευρυμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση 5. Μετά την απώλεια εκατοντάδων ανθρώπινων ζωών σε ναυάγιο κοντά στη Λαμπεντούζα, τον Απρίλιο 2015, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ «θα προσπαθήσει με κάθε μέσον στη διάθεσή της να εμποδίσει περαιτέρω απώλειες ζωών στη θάλασσα και να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια της ανθρωπιστικής κρίσης» και ότι αποφάσισε «να ενισχύσει την παρουσία [της] στη θάλασσα». Ως εκ τούτου, εδραιώθηκε η μόνιμη παρουσία της ΕΕ στη θάλασσα, χάρη στην οποία διασώζονται δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Η ΕΕ έχει δρομολογήσει, από τον Οκτώβριο 2015, την εντατική συνεργασία με εταίρους στην Αφρική, μέσω των ενεργειών που ακολούθησαν τη διάσκεψη κορυφής της Βαλέτας του 2015 για τη μετανάστευση 6. Από τον Ιούνιο 2016, το Πλαίσιο Εταιρικής Σχέσης έχει δρομολογήσει στοχοθετημένη συνεργασία με βασικές χώρες σε ό, τι αφορά την καταγωγή των μεταναστών και τις διαδρομές διέλευσης 7. Τον Δεκέμβριο 2016, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «υπογράμμισε την ανάγκη να ενισχυθεί η στήριξη προς την λιβυκή ακτοφυλακή, μεταξύ άλλων μέσω της επιχείρησης Sophia της EUNAVFOR MED» και ότι «πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες για την παροχή δυνατοτήτων υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής για μετανάστες που έχουν φτάσει στις ακτές της Λιβύης και για τον περιορισμό των επικίνδυνων ταξιδιών.» Είναι σαφές ότι από την άνοιξη του 2017, εάν δεν αναληφθεί περαιτέρω δράση, οι ανεξέλεγκτες παράτυπες μεταναστευτικές ροές κατά μήκος της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου θα συνεχιστούν. Όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός της Μάλτας, κ. Joseph Muscat, στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Την επόμενη άνοιξη η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει μεγάλη εισροή μεταναστών, μέσω της Κεντρικής Μεσογείου. [...] δεν βλέπω τον τρόπο με τον οποίο ένα κράτος μέλος από μόνο του μπορεί να διαχειριστεί ή να απορροφήσει αυτό το νέο κύμα. Επομένως, η ουσία των βασικών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα δοκιμαστεί σοβαρά, εκτός εάν ενεργήσουμε τώρα» 8. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να προσδιορίσουν και να προωθήσουν επιχειρησιακές δράσεις οι οποίες μπορούν να κάνουν τη διαφορά πριν από την επόμενη άνοιξη και καλοκαίρι. Η συντονισμένη δράση της ΕΕ πρέπει να πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες από μόνα τους ιδίως στην περίπτωση της Ιταλίας και της Μάλτας οι προσπάθειες της ΕΕ θα έχουν ως στόχο να πλαισιώσουν και να υποστηρίξουν αυτές τις προσπάθειες, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα σε επίπεδο ΕΕ και ακολουθώντας συνεκτική συνδυαστική προσέγγιση. Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας είναι εταίρος κρίσιμης σημασίας στην προσπάθεια αυτή και όλες οι ενέργειες πρέπει να πραγματοποιούνται σε πλήρη συντονισμό με την ΚΕΕ και με την υποστήριξη της. Η ΕΕ θα εντείνει τις προσπάθειες για τη βελτίωση της ικανότητας της ΚΕΕ. Η παρούσα κοινή ανακοίνωση εντοπίζει σειρά βασικών δράσεων που μπορούν να έχουν άμεσο αντίκτυπο και επικεντρώνεται σε εκείνες οι οποίες μπορούν να δρομολογηθούν σε COM(2015) 240 final της Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Δεκέμβριος Βλ. τη διακήρυξη και το σχέδιο δράσης της Βαλέτας. Το επόμενο βήμα της διαδικασίας θα είναι μια συνεδρίαση ανώτερων υπαλλήλων που θα πραγματοποιηθεί στις 8-9 Φεβρουαρίου. COM(2016) 960 final της , Δεύτερη έκθεση προόδου: Πρώτα παραδοτέα σχετικά με το «Πλαίσιο εταιρικής σχέσης με τρίτες χώρες» βάσει του Ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση. Η επόμενη έκθεση θα εκδοθεί τον Μάρτιο Session-on-the-Presidency-Priorities.aspx 3

5 σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, με στόχο τα διάφορα στάδια κατά μήκος της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου. Αποτελούν τμήμα μιας συνολικής στρατηγικής, που εστιάζεται σε μεγάλο βαθμό στο τμήμα της διαδρομής που διασχίζει τη Λιβύη αλλά λαμβάνει επίσης υπόψη το ευρύτερο τοπικό πλαίσιο (ιδίως την Τυνησία, την Αίγυπτο και την Αλγερία), με σκοπό να αποτραπεί η μετατόπιση της διαδρομής και να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες για τις γειτονικές χώρες. Λαμβάνει επίσης υπόψη τη σημασία της συμμετοχής των δήμων της Λιβύης και της στενής συνεργασίας με διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM) και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η εργασία στο εσωτερικό της ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης, ιδίως μέσω αποτελεσματικών διαδικασιών και πλήρους καταγραφής κατά την άφιξη στην ΕΕ και μέσω της αποτελεσματικής επιστροφής των ατόμων που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Ειδικότερα, μια αξιόπιστη πολιτική για την επιστροφή καθιστά σαφές ότι η διέλευση της Μεσογείου συνεπάγεται τέτοιους κινδύνους που δεν αξίζει να υποβληθεί κανείς σε αυτούς. Με βάση τις νέες ανάγκες, η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστροφή 9 εντός των προσεχών εβδομάδων, ώστε να διασφαλιστεί ταχέως η αποτελεσματική απόκριση. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα προσδιορίσει, με βάση τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ, τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί η καλύτερη εκτέλεση των αποφάσεων επιστροφής, με χρήση της ευελιξίας που περιλαμβάνεται σε αυτούς τους κανόνες, και θα δώσει σαφείς κατευθύνσεις σχετικά με το θέμα αυτό. 1. Η ΠΡΌΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΆΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΤΆ ΜΉΚΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΉΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΉΣ ΜΕΣΟΓΕΊΟΥ Το 2016, περισσότεροι από παράτυποι μετανάστες εντοπίστηκαν στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου, η πλειονότητα των οποίων έφθασε στην Ιταλία. Η Ιταλία ανέφερε αύξηση κατά 18 % των αφίξεων, σε σύγκριση με το 2015, αριθμός που υπερβαίνει το προηγούμενο υψηλότατο επίπεδο του Οι αφίξεις στη Μάλτα είναι συγκριτικά χαμηλότερες. Η Λιβύη ήταν η κύρια χώρα αναχώρησης για σχεδόν το 90 % των μεταναστών, ακολουθούμενη από την Αίγυπτο (7 %), την Τουρκία (1,9 %), την Αλγερία (0,6 %) και την Τυνησία (0,5 %) 10. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι, το 2016, η Κεντρική Μεσόγειος ήταν η κύρια διαδρομή που ακολούθησαν οι παράτυποι μετανάστες για να φθάσουν στην Ευρώπη. Ενώ στην Ανατολική Μεσόγειο οι παράνομες διελεύσεις των συνόρων το 2015 έφτασαν συνολικά τις , παρατηρήθηκε δραστική μείωση μετά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου (βλ. διάγραμμα 1). Η συνεχής αύξηση στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου είναι ως εκ τούτου ολοένα εντονότερη (διάγραμμα 2) Το υφιστάμενο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστροφή, εγκρίθηκε το 2015 (COM(2015) 453 final της ). Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας 4

6 Διάγραμμα 1. Αφίξεις μέσω Ανατολικής Μεσογείου (Πηγή: Frontex στοιχεία έως και τον Νοέμβριο 2016) Διάγραμμα 2. Αφίξεις μέσω Κεντρικής Μεσογείου (Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας Σύνολο 2015: Σύνολο 2016: ) Η σύνθεση των εθνικοτήτων δείχνει σταθερή ροή μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική. Στην κατάταξη κατά εθνικότητα των ατόμων που αποβιβάστηκαν στην Ιταλία το 2016, οι 10 πρώτες χώρες καταγωγής ήταν Νιγηρία (21 %), Ερυθραία (11 %), Γουινέα (7 %), Ακτή Ελεφαντοστού (7%), Γκάμπια (7 %), Σενεγάλη (6 %), Μάλι (6 %), Σουδάν (5 %), Μπαγκλαντές (4 %), και Σομαλία (4 %). Οι άλλες εθνικότητες συγκέντρωναν το υπόλοιπο 22 %. Λίγο περισσότερο από το ήμισυ των ατόμων που έφθασαν στην Ιταλία ζήτησαν άσυλο. Μολονότι η μετανάστευση ανέκαθεν συμβαίνει, στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται ότι πρόκειται για διαρθρωτική μετακίνηση από την υποσαχάρια Αφρική και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι τάσεις αυτές μπορεί να αλλάξουν πριν βελτιωθεί η οικονομική και πολιτική κατάσταση και η κατάσταση από άποψη ασφάλειας στις χώρες καταγωγής. 5

7 Ανησυχητική τάση αποτελεί το γεγονός ότι αυξάνεται ο αριθμός των ευάλωτων μεταναστών, ιδίως των γυναικών και των ανηλίκων. Μεταξύ των μεταναστών που αποβιβάστηκαν στην Ιταλία, περίπου ήταν γυναίκες (13 %, σχεδόν το ήμισυ εκ των οποίων προέρχονταν από τη Νιγηρία) και περίπου ήταν ανήλικοι (15 %), εκ των οποίων το σύνολο σχεδόν (91 %) ήταν ασυνόδευτοι. Έχει επομένως σημειωθεί αύξηση σε σύγκριση με το 2015 (10 %), με ολοένα αυξανόμενο ποσοστό ασυνόδευτων ανηλίκων (75 % το 2015). Οι πέντε πρώτες στη σειρά κατάταξης εθνικότητες των ασυνόδευτων ανηλίκων έχουν ως εξής: Ερυθραία (15 %), Γκάμπια (13 %), Νιγηρία (12 %), Αίγυπτος (10 %) και Γουινέα (10 %). 2. ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΔΙΑΠΛΕΥΣΕΩΝ, ΔΙΑΣΩΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΖΩΩΝ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Αποτροπή τραγωδιών στη θάλασσα Από την αρχή της τρέχουσας δεκαετίας, περισσότεροι από παράτυποι μετανάστες έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τον διάδρομο Κεντρικής Μεσογείου με κατεύθυνση την Ευρώπη. Η Ιταλία και η Μάλτα έχουν καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου απώλειας ανθρώπινων ζωών και ανταποκρίνονται στα σήματα κινδύνου που στέλνονται από τη θάλασσα με επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Το 2013 η ιταλική κυβέρνηση εγκαινίασε την πρώτη μεγάλη συντονισμένη προσπάθεια διάσωσης ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα με τη ναυτική και αεροπορική επιχείρηση «Mare Nostrum». Από τα τέλη του 2014, η συνεργασία εντός της ΕΕ, πάντα με απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου, έχει συμβάλει προς τούτο σε μεγάλο βαθμό. Οι επιχειρήσεις «Τρίτων» και «Σοφία» είχαν ως αποτέλεσμα τη διάσωση περισσότερων από μεταναστών στη θάλασσα. Κύριες πρωτοβουλίες της ΕΕ στα ύδατα της Κεντρικής Μεσογείου Η Ναυτική Δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μεσόγειο (EUNAVFOR MED Επιχείρηση «Σοφία») δημιουργήθηκε σε χρόνο ρεκόρ τον Ιούνιο του 2015, με σκοπό την αναγνώριση, την κατάσχεση και την καταστροφή σκαφών και μέσων διευκόλυνσης που χρησιμοποιούνται ή υπάρχουν υπόνοιες ότι χρησιμοποιούνται από διακινητές ή εμπόρους μεταναστών, για την εξάρθρωση των παράνομων δραστηριοτήτων τους στη Νότια Κεντρική Μεσόγειο και την πρόληψη περαιτέρω απώλειας ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα. Από τον Οκτώβριο 2015 η επιχείρηση εισήλθε στη δεύτερη φάση της, η οποία περιλαμβάνει την επιβίβαση, την πραγματοποίηση έρευνας, την κατάσχεση και την εκτροπή της πορείας, στην ανοικτή θάλασσα, σκαφών για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι χρησιμοποιούνται για εμπορία ή διακίνηση ανθρώπων. Η εντολή την οποία εκτελεί επί του παρόντος η Ναυτική Δύναμη ισχύει έως τον Ιούλιο του Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, 25 κράτη μέλη 12 διέθεσαν προσωπικό σχεδόν ατόμων, καθώς και μέσα διευκόλυνσης. Στα μέσα που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος περιλαμβάνονται 6 σκάφη επιφανείας και 6 αεροπορικά μέσα. Η επιχείρηση «Σοφία» έχει μέχρι στιγμής εξουδετερώσει περίπου 372 σκάφη παράνομων διακινητών, συνέβαλε στη σύλληψη περίπου 101 υπόπτων για παράνομη διακίνηση και στη διάσωση σχεδόν ατόμων στην ανοικτή θάλασσα. Η εντολή της διευρύνθηκε τον Ιούνιο του 2016 με δύο επικουρικά καθήκοντα: εκπαίδευση της 12 Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχική Δημοκρατία και Φινλανδία. 6

8 ακτοφυλακής και του ναυτικού της Λιβύης και συμβολή στην επιβολή του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης. Η επιχείρηση «Σοφία» έχει επί του παρόντος εξουσιοδότηση να διεξάγεται στην παρακείμενη στη Λιβύη ανοικτή θάλασσα και, συνεπώς, δεν διεξάγεται εντός των χωρικών υδάτων της Λιβύης. Η επιχείρηση «Τρίτων» δρομολογήθηκε από τον Frontex τον Νοέμβριο του 2014, με κύριο στόχο την προστασία των συνόρων, αλλά και την παροχή στήριξης σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Τον Ιούλιο του 2015, το επιχειρησιακό πεδίο της επεκτάθηκε προς τον νότο, διευκολύνοντας έτσι την παροχή στήριξης σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης προς νοτιότερες περιοχές. Οι υπάλληλοι που ανήκουν στο δυναμικό του Frontex στηρίζουν τις ιταλικές αρχές στην καταγραφή των αφιχθέντων μεταναστών. Ο επιχειρησιακός βραχίονας της επιχείρησης «Τρίτων» επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλαμβάνει το διασυνοριακό έγκλημα, όπως εμπορία ανθρώπων, λαθρεμπόριο ναρκωτικών, παράνομη αλιεία και θαλάσσια ρύπανση. Επιχειρεί υπό τη διοίκηση του ιταλικού Υπουργείου Εσωτερικών. Συνολικά 28 ευρωπαϊκές χώρες 13 συμμετέχουν στην επιχείρηση με τεχνικό εξοπλισμό ή με συνοριοφύλακες. Παράλληλα, από τα τέλη του 2014, ένας μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), έχει ξεκινήσει επίσης ενεργά τη διενέργεια ερευνών και διασώσεων στην Κεντρική Μεσόγειο. Σήμερα, περίπου 9 ΜΚΟ χρησιμοποιούν περίπου 14 πλοία για τον σκοπό αυτό. Οι επιχειρήσεις τους επικεντρώνονται κυρίως πλησίον της Λιβύης και τα μεγαλύτερα σκάφη διεξάγουν πλήρεις έρευνες και διασώσεις, περισυλλέγοντας μετανάστες και κατευθύνοντάς τους σε λιμένες της Ιταλίας. Οι μικρότερες ΜΚΟ ασχολούνται αποκλειστικά με τη διάσωση, τη διανομή σωσιβίων και την επείγουσα ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κοντά στις ακτές της Λιβύης, και απευθύνονται σε μεγαλύτερα σκάφη που στη συνέχεια αναλαμβάνουν τη μεταφορά των μεταναστών σε ιταλικούς λιμένες. Το 2016, η ιταλική ακτοφυλακή και το ναυτικό, οι επιχειρήσεις «Τρίτων» και «Σοφία» και οι ΜΚΟ μοιράζονταν όλοι σχεδόν το ίδιο μερίδιο ευθύνης για τις αρχικές διασώσεις. Οι δραστηριότητες περιπολίας, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης των δραστηριοτήτων έρευνας και διάσωσης, έχουν σταδιακά μετατοπιστεί από τα ύδατα πλησίον της ιταλικής επικράτειας στα ύδατα εγγύτερα της Λιβύης. Άμεση συνέπεια αυτής της μετατόπισης ήταν η αλλαγή του τρόπου λειτουργίας των παράνομων διακινητών. Οι τελευταίοι, ολοένα και περισσότερο, στοιβάζουν παράτυπους μετανάστες και πρόσφυγες σε φθηνές και εντελώς αναξιόπλοες φουσκωτές λέμβους που έχουν μηδαμινές ελπίδες να προσεγγίσουν τις ιταλικές ακτές, πιστεύοντας ότι αυτοί θα περισυλλεγούν πλησίον ή εντός των χωρικών υδάτων της Λιβύης. Το γεγονός ότι οι εν λόγω λέμβοι αντιπροσωπεύουν σήμερα το 70 % του συνόλου των σκαφών που αποπλέουν από τις λιβυκές ακτές είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι πλόες καθίστανται ολοένα και επικινδυνότεροι και αυξάνεται ο αριθμός των πνιγμών στη θάλασσα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και η Ευρωπόλ θα πρέπει να παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τα δίκτυα εφοδιασμού με τις εν λόγω φουσκωτές λέμβους στη Λιβύη και να συνεργάζονται με τις λιβυκές αρχές με στόχο τη διακοπή της τροφοδότησης των παράνομων διακινητών. 13 Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισλανδία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Νορβηγία, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχική Δημοκρατία και Φινλανδία. 7

9 Η ΕΕ τηρεί την ανθρωπιστική επιταγή της διάσωσης ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα. Επί του παρόντος επιτρέπεται στην επιχείρηση «Σοφία» να δραστηριοποιείται στην παρακείμενη στη Λιβύη ανοικτή θάλασσα, αλλά δεν μπορεί να επιχειρεί εντός των χωρικών υδάτων της Λιβύης. Υπό τις τρέχουσες συνθήκες, σε πλήρη συμφωνία με τις αναγνωρισμένες αρχές της Λιβύης, η στενή επιχειρησιακή συνεργασία με την παροχή κατάρτισης και μέσων στην ακτοφυλακή της Λιβύης η οποία αποκτά ενισχυμένο ρόλο, θα μπορούσε να μεγιστοποιήσει τον αριθμό των ανθρώπινων ζωών που σώζονται, να αυξήσει τις πιθανότητες ανάσχεσης και τερματισμού των δραστηριοτήτων των παράνομων διακινητών και να μετριάσει τυχόν ανεπιθύμητες συνέπειες. Διεύρυνση της στήριξης στην ακτοφυλακή της Λιβύης Μέρος της απάντησης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της παρούσας κατάστασης βρίσκεται αναγκαστικά στην ικανότητα των αρχών της Λιβύης να εμποδίζουν τη δράση των διακινητών και της ακτοφυλακής της Λιβύης να διαχειρίζεται καλύτερα τα θαλάσσια σύνορα και να εξασφαλίζει την ασφαλή αποβίβαση στις λιβυκές ακτές. Βέβαια, οι προσπάθειες των αρχών της Λιβύης πρέπει να υποστηριχθούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, ιδίως μέσω της κατάρτισης, της παροχής συμβουλών, της ανάπτυξης ικανοτήτων και άλλων μέσων στήριξης. Οι επιχειρήσεις «Σοφία» και «Τρίτων», συνεργαζόμενες μεταξύ τους στις αντίστοιχες ζώνες ευθύνης τους και στο πλαίσιο των αντίστοιχων εντολών τους, θα μπορούσαν να εστιαστούν στην καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης και στη στήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης σε μεγαλύτερη απόσταση από την ακτή και να εξειδικεύσουν τις δραστηριότητές τους στην παρακολούθηση, στην προειδοποίηση των λιβυκών αρχών και στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Αναγνωρίζοντας τον κεντρικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η Ακτοφυλακή της Λιβύης 14 στη διαχείριση της κατάστασης, η ανάπτυξη των ικανοτήτων της αποτελεί προτεραιότητα τόσο σε επίπεδο δεξιοτήτων όσο και αναγκών εξοπλισμού. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ, σε συνεργασία, μεταξύ άλλων, με την επιχείρηση «Σοφία» και την αποστολή συνοριακής συνδρομής της ΕΕ (EUBAM), συντονίζει τις δραστηριότητές της με τα κράτη μέλη και άλλους παράγοντες, προκειμένου να διασφαλιστεί συνοχή στην στήριξη που παρέχεται για την ανάπτυξη ικανοτήτων. Επίσης, η δυνατότητα κατάρτισης της λιμενικής αστυνομίας της Λιβύης που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και επιχειρεί στη θάλασσα θα πρέπει επίσης να εξεταστεί στο πλαίσιο της αποστολής συνοριακής συνδρομής (EUBAM), της επιχείρησης «Σοφία» ή άλλων πρωτοβουλιών της ΕΕ. Η ακτοφυλακή της Λιβύης έχει σύνθετες ανάγκες κατάρτισης, από τις βασικές αρχές της ναυτικής τέχνης και την ικανότητα ασφαλούς διεξαγωγής επιχειρήσεων στη θάλασσα μέχρι την άσκηση των καθηκόντων επιβολής του νόμου που προβλέπονται για την ακτοφυλακή, συμπεριλαμβανομένου του αποτελεσματικού ελέγχου της διεθνούς ζώνης έρευνας και διάσωσης της Λιβύης. Για την ΕΕ έχει ιδιαίτερη σημασία η ανάπτυξη ικανοτήτων να συμβάλλει στη διασφάλιση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων των μεταναστών. 14 Η σημερινή ακτοφυλακή της Λιβύης ιδρύθηκε το 1996 και είναι υπεύθυνη για την άσκηση της κυριαρχίας του κράτους και την επιβολή του νόμου στο πλαίσιο του δικαίου του ΟΗΕ και του εθνικού δικαίου. Η ακτοφυλακή και το πολεμικό ναυτικό έχουν κοινή υλικοτεχνική υποδομή και προσωπικό και κοινές δραστηριότητες κατάρτισης. Είναι γενικά αποδεκτό ότι αποτελεί τον καλύτερα λειτουργούντα οργανισμό με καθήκοντα ακτοφυλακής. 8

10 Στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σοφία», έχει αρχίσει η εκπαίδευση των δυνάμεων της ακτοφυλακής της Λιβύης μέσω τριών πακέτων κατάρτισης. Η κατάρτιση αυτή συμπληρώνεται με δράσεις που αναλαμβάνονται από άλλους φορείς στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων της ΕΕ που διαχειρίζεται η Επιτροπή. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για το πρόγραμμα του μεσογειακού δικτύου Seahorse, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιτήρησης των συνόρων της Λιβύης και εφαρμόζεται από επτά κράτη μέλη 15, υπό την διοίκηση της ισπανικής Guardia Civil. Οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να ενταθούν έτσι ώστε οι συμπληρωματικές δράσεις να καλύπτουν πλέον όλο το φάσμα των αναγκών που έχουν εντοπιστεί. Η Επιτροπή θα καταλήξει άμεσα σε συμφωνία με την Guardia Civil ώστε να αυξηθεί η χρηματοδότηση για την κατάρτιση της ακτοφυλακής της Λιβύης, με πρόσθετο ποσό ύψους 1 εκατ. EUR στο πλαίσιο του υφιστάμενου προγράμματος Seahorse 16. Στη συνέχεια, θα προβλεφθεί συμπληρωματικά ένα νέο πρόγραμμα για τη στήριξη της ακτοφυλακής της Λιβύης 17, με σκοπό να διασφαλιστεί ότι τα διάφορα είδη κατάρτισης που παρέχονται στο πλαίσιο των διαφόρων προγραμμάτων θα συμβάλουν στην κάλυψη του συνόλου των αναγκών της ακτοφυλακής της Λιβύης. Παράλληλα, έχει επίσης παρασχεθεί συμπληρωματική κατάρτιση για την ακτοφυλακή της Λιβύης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και θα διερευνηθούν οι δυνατότητες ανάληψης παρόμοιας δράσης στο μέλλον. Η πραγματική συμπληρωματικότητα και η συνοχή μεταξύ των πρωτοβουλιών κατάρτισης που παρέχονται από διαφορετικούς φορείς θα εξασφαλιστεί μέσω ανεπίσημων συντονιστικών μηχανισμών. Ο συντονισμός αυτός προβλέπει επίσης στήριξη μέσω επιχορηγήσεων ύψους 2,2 εκατ. EUR στο πλαίσιο συμφωνίας με το ιταλικό Υπουργείο Εσωτερικών 18, που περιλαμβάνει μια συνιστώσα (που τίθεται σε εφαρμογή από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης) για τη στήριξη της διάσωσης στη θάλασσα και την κατάρτιση της ακτοφυλακής της Λιβύης, και μια δεύτερη συνιστώσα (που θα τεθεί σε εφαρμογή σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR)) για την ανάπτυξη ικανοτήτων των αρχών της Λιβύης και την παροχή συνδρομής σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που βρίσκονται ή αποβιβάζονται στη Λιβύη. Τα προγράμματα αυτά καταδεικνύουν ότι ενώ ο προϋπολογισμός της ΕΕ δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει άμεσα την επιχείρηση «Σοφία», μπορεί να χρηματοδοτήσει την κατάρτιση της ακτοφυλακής της Λιβύης. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή είναι έτοιμη να προσδιορίσει κατάλληλες λύσεις προκειμένου να εξασφαλιστεί η αξιόπιστη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση αυτών των προγραμμάτων στήριξης της ακτοφυλακής της Λιβύης, ώστε να συμπληρωθούν οι συνεισφορές των κρατών μελών Ισπανία, Ιταλία, Μάλτα, Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος και Πορτογαλία. Η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται στο πλαίσιο του Μηχανισμού Αναπτυξιακής Συνεργασίας. Η εκπαίδευση θα μπορούσε να επεκταθεί στο προσωπικό ακτοφυλακών από την Τυνησία, την Αλγερία και την Αίγυπτο, όταν οι χώρες αυτές προσχωρήσουν στο πρόγραμμα Seahorse. Μεταξύ των πιθανών επιλογών χρηματοδότησης είναι το Καταπιστευματικό ταμείο έκτακτης ανάγκης για τη σταθερότητα και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης και του εκτοπισμού ατόμων στην Αφρική («Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ για την Αφρική») και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας (ΕΜΓ). Υπογράφηκε στο πλαίσιο του προγράμματος περιφερειακής ανάπτυξης και προστασίας στη Βόρεια Αφρική. 9

11 Παράλληλα με το θέμα της ανάπτυξης των ικανοτήτων της ακτοφυλακής της Λιβύης, παρατηρείται και μια γενικότερη έλλειψη περιπολικών σκαφών. Ορισμένα από αυτά έχουν επισκευαστεί εκτός της χώρας και με την επιστροφή τους, εφόσον ολοκληρωθεί η απαραίτητη κατάρτιση των πληρωμάτων και δημιουργηθούν οι κατάλληλες αλυσίδες διοίκησης και ελέγχου, θα αυξηθεί η ικανότητα δράσης της ακτοφυλακής της Λιβύης. Μετά την επιστροφή τους, τα σκάφη αυτά θα πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση λειτουργίας. Η ανάπτυξη των ικανοτήτων της ακτοφυλακής της Λιβύης έχει ως μακροπρόθεσμο στόχο οι αρχές της Λιβύης να είναι πλέον σε θέση να προσδιορίζουν μια περιοχή έρευνας και διάσωσης, σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις. Με την προοπτική αυτή, η ΕΕ παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στην ακτοφυλακή της Ιταλίας για να βοηθήσει την ακτοφυλακή της Λιβύης στη σύσταση ενός κέντρου συντονισμού της διάσωσης στη θάλασσα, που αποτελεί προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό συντονισμό των δραστηριοτήτων έρευνας και διάσωσης εντός της οικείας ζώνης της Λιβύης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο 19. Με τη χρήση της υποστηριζόμενης από δορυφόρο υποδομής επικοινωνίας του μεσογειακού δικτύου Seahorse, που αναμένεται να ολοκληρωθεί το τρέχον έτος, η ακτοφυλακή της Λιβύης θα είναι σε θέση να ανταλλάσσει πληροφορίες σχετικά με συμβάντα και να συντονίζει τις δικές της δραστηριότητες περιπολίας και διάσωσης με εκείνες της ακτοφυλακής των γειτονικών χωρών, πράγμα που θα διευκολύνει σημαντικά τις επιχειρήσεις διάσωσης. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής θα στηρίζει τη συνεργασία αυτή με τακτική παρακολούθηση και την παροχή πληροφοριών επιτήρησης 20. Οι πρακτικές λεπτομέρειες της στήριξης και παροχής συμβουλών προς την ακτοφυλακή της Λιβύης μετά την κατάρτιση και επιστροφή των σκαφών θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω. Τέλος, στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την ευρωπαϊκή στρατηγική ασφάλειας στη θάλασσα 21, η Επιτροπή θα στηρίξει το 2017 (με επιχορήγηση ύψους EUR), το μεσογειακό φόρουμ για τις υπηρεσίες ακτοφυλακής που αναμένεται να βοηθήσει τα μέλη της ακτοφυλακής της Λιβύης να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σε αμοιβαία βάση, να ανταλλάσσουν εμπειρίες και βέλτιστες πρακτικές, καθώς και να εντοπίζουν τομείς για Η υποχρέωση των πλοίων να παρέχουν συνδρομή σε πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο κατοχυρώνεται τόσο στην παράδοση όσο και στη διεθνή σύμβαση του 1974 για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα (SOLAS). Η διεθνής σύμβαση του 1979 για τη ναυτική έρευνα και διάσωση (SAR) απαιτεί από τα μέρη της σύμβασης να εξασφαλίζουν ότι αναλαμβάνονται ενέργειες για την παροχή κατάλληλων υπηρεσιών SAR στα παράκτια ύδατά τους. Τα μέρη ενθαρρύνονται επίσης να συνάπτουν συμφωνίες SAR με γειτονικά κράτη για τη δημιουργία περιοχών SAR, την από κοινού διαχείριση εγκαταστάσεων, την καθιέρωση κοινών διαδικασιών, δράσεων κατάρτισης και επισκέψεων συνεργασίας. Η σύμβαση προβλέπει ότι κάθε συμβαλλόμενο μέρος πρέπει να λαμβάνει τα μέτρα που θα επιτρέπουν την επίσπευση της εισόδου ομάδων διάσωσης άλλων μερών στα χωρικά του ύδατα. Η Λιβύη έχει επικυρώσει τις συμβάσεις SOLAS και SAR. Οι υπηρεσίες «Eurosur Fusion» που παρέχονται από το Ευρωπαϊκό σύστημα επιτήρησης των συνόρων (EUROSUR) υπό τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, επιτρέπουν την τακτική παρακολούθηση των σημείων αναχώρησης σε τρίτες χώρες και την ανίχνευση και την παρακολούθηση ύποπτων σκαφών στη Μεσόγειο, με τη χρήση συστημάτων υποβολής αναφορών από τα πλοία, δορυφόρων και αεροσκαφών επιτήρησης. Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα (EUMSS) εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του Πρόκειται για ένα κοινό σχέδιο της ΕΕ για τη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο η ΕΕ προλαμβάνει και ανταποκρίνεται σε προκλήσεις όπως η γενική ασφάλεια και η ειρήνη και ο έλεγχος των εξωτερικών συνόρων. 10

12 περαιτέρω συνεργασία με τις υπηρεσίες ακτοφυλακής στα κράτη μέλη και σε άλλες τρίτες χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο. Βασικές δράσεις: Εξασφάλιση χρηματοδότησης για τα προγράμματα κατάρτισης για την ακτοφυλακή της Λιβύης μέσω της άμεσης διάθεσης επιπλέον 1 εκατ. EUR στο πρόγραμμα Seahorse και επιχορήγησης ύψους 2,2 εκατ. EUR στο πλαίσιο του προγράμματος περιφερειακής ανάπτυξης και προστασίας στη Βόρεια Αφρική Διασφάλιση ότι στο μέλλον οι διάφορες ανάγκες κατάρτισης θα καλύπτονται με συμπληρωματικό τρόπο από διατηρήσιμες πηγές χρηματοδότησης Παροχή βοήθειας στις αρχές της Λιβύης για τη δημιουργία Συντονιστικού Κέντρου Διάσωσης στη Θάλασσα και για τη βελτίωση της επιχειρησιακής συνεργασίας με τα κράτη μέλη Στήριξη για την παροχή στην ακτοφυλακή της Λιβύης πρόσθετων σκαφών περιπολίας και εξασφάλιση της συντήρησής τους. 3. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ Στο πλαίσιο των προσπαθειών για τον περιορισμό των αναχωρήσεων και τη διάσωση ζωών, έχει καθοριστική σημασία να ενταθεί η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Η καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης ανθρώπων είναι βασικός στόχος της επιχείρησης «Σοφία», ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες για τη συμπλήρωση της άμεσης δράσης της επιχείρησης αυτής στην ανοικτή θάλασσα μέσω της ενίσχυσης των ικανοτήτων της ακτοφυλακής της Λιβύης που μπορεί να αναλάβει αποτελεσματική δράση μέσα στα χωρικά της ύδατα. Η επιχείρηση «Σοφία» συνεισφέρει επίσης στη βελτίωση της συνολικής αντίληψης της κατάστασης όσον αφορά τα θέματα αυτά στην περιοχή που αναλαμβάνει δράση. Θα διερευνηθούν εναλλακτικές λύσεις για την εντατικότερη παρακολούθηση, τη βελτίωση της συλλογής πληροφοριών και την προσαρμογή στον εξελισσόμενο τρόπο δράσης των διακινητών, έτσι ώστε να παρέχεται αποτελεσματικότερη συνδρομή στη δράση που αναλαμβάνουν οι αρχές της Λιβύης. Πρώτη προτεραιότητα είναι το Μεσογειακό Δίκτυο Seahorse να αρχίσει να λειτουργεί την άνοιξη του Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στην ενίσχυση των συνοριακών αρχών των χωρών της Βόρειας Αφρικής και στην ανάπτυξη της ικανότητάς τους να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να συντονίζουν τις ενέργειές τους με τους ομολόγους τους στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της Μεσογείου. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι οι αρχές των χωρών της Βόρειας Αφρικής να αποκτήσουν καλύτερη επίγνωση της κατάστασης όσον αφορά τις παράτυπες μεταναστευτικές ροές και την παράνομη διακίνηση που λαμβάνει χώρα στο έδαφός τους (ιδίως στις παράκτιες περιοχές και στα χωρικά ύδατα) και να ενισχυθεί η ικανότητα αντίδρασής τους, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, περιλαμβανομένων των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα. Ένα σημαντικό στοιχείο θα είναι η δημιουργία ενός ασφαλούς δικτύου επικοινωνίας μεταξύ των συνοριακών αρχών για όλες τις χώρες της Μεσογείου. Η Ιταλία, η Μάλτα, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν συνδέσει τα εθνικά κέντρα συντονισμού Eurosur για την επιτήρηση των συνόρων με το 11

13 Μεσογειακό Δίκτυο Seahorse. Οι εργασίες είναι σε εξέλιξη για να εξασφαλιστεί ότι η ακτοφυλακή της Λιβύης θα έχει στη διάθεσή της τον εξοπλισμό που χρειάζεται για τη σύνδεσή της με τα κράτη μέλη, ώστε να υπάρχει δυνατότητα αμοιβαίας ενημέρωσης όλων σχετικά με συμβάντα σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, καθώς και συντονισμού των δραστηριοτήτων περιπολίας. Στόχος είναι να εξασφαλιστεί εξίσου αποτελεσματική συνεργασία, μεταξύ άλλων και με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, για την πρόληψη της παράνομης διακίνησης ανθρώπων, με εκείνη που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη στον Ατλαντικό. Δεδομένου ότι οι διακινητές χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο μικρές λέμβους και φουσκωτά σκάφη αντί για ξύλινες βάρκες, ένας αποτελεσματικός τρόπος για την εξάρθρωση των δραστηριοτήτων τους θα ήταν η στοχευμένη παρεμπόδιση των προμηθειών των διακινητών (σκάφη, κινητήρες, οχήματα). Η επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί πρόκληση και θα απαιτούσε συντονισμένη προσέγγιση, την οποία η ΕΕ, μέσω των δραστηριοτήτων της, των οργανισμών και των μέσων της, είναι έτοιμη να διερευνήσει από κοινού με τα κράτη μέλη, την Ιντερπόλ και άλλους εταίρους στην περιοχή. Οι πόροι σε επίπεδο συλλογής πληροφοριών και παρακολούθησης θα πρέπει να συγκεντρωθούν για την καλύτερη παρακολούθηση και στόχευση των τοποθεσιών και των διαδρομών, καθώς και για τον εντοπισμό των παράνομων διακινητών που τις χρησιμοποιούν. Ειδικότερα, η χρήση των υπηρεσιών συγχώνευσης Eurosur θα επέτρεπε την τακτική παρακολούθηση των σημείων αναχώρησης σε τρίτες χώρες και την ανίχνευση και παρακολούθηση ύποπτων σκαφών στη Μεσόγειο, με τη χρήση συστημάτων υποβολής αναφορών από τα πλοία, δορυφόρων και αεροσκαφών επιτήρησης. Αυτές οι ενέργειες θα συμπληρώσουν τις προσπάθειες που καταβάλλονται στην ανοικτή θάλασσα από την επιχείρηση «Σοφία» για την εξάρθρωση των δραστηριοτήτων της λαθραίας διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Επομένως, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα εξακολουθήσουν να διατίθενται σκάφη περιπολίας για την επιχείρηση «Σοφία», ενώ θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω η ευρύτερη συνεισφορά της για την ασφάλεια στη θάλασσα. Σημαντική θα είναι επίσης η συμβολή της κοινής επιχειρησιακής ομάδας MARE, υπό την αιγίδα της Ευρωπόλ, η οποία άρχισε τις δραστηριότητές της τον Μάρτιο του 2015 για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος που διευκολύνει την παράτυπη μετανάστευση στην περιοχή της Μεσογείου. Κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου 2016, η κοινή επιχειρησιακή ομάδα MARE ενσωματώθηκε στο ευρωπαϊκό κέντρο κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών της Ευρωπόλ. Η ομάδα αυτή αποτελείται από ειδικούς που έχουν αποσπαστεί από επτά κράτη μέλη. Τα εν λόγω κράτη μέλη ανταλλάσσουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για την εξάρθρωση των δικτύων παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Τέλος, η καταπολέμηση των εγκληματικών οργανώσεων που εμπλέκονται στη διακίνηση μεταναστών δεν μπορεί να έχει αποτελεσματικά και βιώσιμα αποτελέσματα αν δεν συνοδεύεται και από μέτρα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων, έτσι ώστε να είναι δυσκολότερο για τις εν λόγω οργανώσεις να προσλαμβάνουν το προσωπικό που χρειάζονται για να συνεχίσουν τη δράση τους. Υπό το πρίσμα αυτό, η συνεχιζόμενη στήριξη που παρέχεται προς τους δήμους και τις κοινότητες που βρίσκονται κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών (ειδικότερα, σε «κόμβους μετανάστευσης» και παράκτιες πόλεις) θα πρέπει να ενισχυθεί 22, ώστε να καταστεί δυνατή η προώθηση της δημιουργίας ικανοτήτων, 22 Η Επιτροπή των Περιφερειών καταβάλλει προσπάθειες για την ανάπτυξη της συνεργασίας με τους δήμους της Λιβύης για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης. 12

14 της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες (και για μετανάστες) και να αποθαρρυνθούν οι δραστηριότητες παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Βασικές δράσεις: Εξασφάλιση της έναρξης λειτουργίας του Μεσογειακού Δικτύου Seahorse έως την άνοιξη του 2017, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η μεγαλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών και ο επιχειρησιακός συντονισμός μεταξύ της ακτοφυλακής της Λιβύης και των συμμετεχόντων κρατών μελών Ενθάρρυνση της συμμετοχής της Τυνησίας, της Αλγερίας και της Αιγύπτου στο Μεσογειακό Δίκτυο Seahorse Αποδυνάμωση του δικτύου προμηθειών των διακινητών, μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών, της επιχείρησης EUNAVFOR MED «Σοφία», του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, της Ευρωπόλ, της Interpol, και των εταίρων στην περιοχή, ιδίως με τη χρήση των υπηρεσιών συγχώνευσης Eurosur. 4. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ, ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΕΣ ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΕΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι ενισχυμένες δράσεις καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης θα εντείνουν την ανάγκη να ληφθούν μέτρα στην ξηρά για την παροχή προστασίας και δυνατοτήτων υποβοηθούμενης οικειοθελούς επιστροφής. Επιπλέον, λόγω της αστάθειας και της έλλειψης ασφάλειας έχει εκτοπισθεί μεγάλος αριθμός ατόμων, τόσο υπηκόων της χώρας όσο και υπηκόων τρίτων χωρών 23, πολλοί από τους οποίους είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, σε περιοχές διέλευσης και αναχώρησης στο εσωτερικό της χώρας, όπου δεν υπάρχει πραγματική διακυβέρνηση. Αποτελεί άμεση πρόκληση και είναι ανάγκη να παρασχεθεί, σε μακροπρόθεσμη βάση, βοήθεια για την προστασία των μεταναστών και την αντιμετώπιση της αυξημένης πίεσης. Τέσσερις είναι οι κύριες κατευθύνσεις για δράση: η ενίσχυση της προστασίας και της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους μετανάστες, η βοήθεια για την επανένταξη στην τοπική οικονομία, η οικειοθελής επιστροφή στη χώρα καταγωγής και η επανεγκατάσταση των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Στο πλαίσιο της συνεργασίας και του διαλόγου, είναι αναγκαία η παροχή στήριξης στις αρχές της Λιβύης προκειμένου να αναπτύξουν τις ικανότητές τους να διαχειρίζονται τη μετανάστευση. Βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη ένα έργο με στόχο τον προσδιορισμό των προσώπων επαφής στα αρμόδια υπουργεία (Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Εξωτερικών) και τη δημιουργία συνεργειών και πλατφορμών ειδικά για θέματα διαχείρισης της μετανάστευσης με τα εν λόγω υπουργεία 24. Οι συνθήκες στα κέντρα κράτησης των μεταναστών είναι απαράδεκτες και υπολείπονται των διεθνών προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών στα κέντρα αυτά είναι ύψιστης σημασίας και συμβαδίζει με την καταπολέμηση της κακομεταχείρισης, των βασανιστηρίων, των εκβιασμών και της απάνθρωπης μεταχείρισης Πρέπει να σημειωθεί ότι η Λιβύη από καιρό εξαρτάται από σημαντικό εργατικό δυναμικό μεταναστών. Έργο που χρηματοδοτείται από τον ΕΜΓ, 3 εκατ. EUR (συνιστώσα 1 του έργου για τη στήριξη της διαχείρισης της μετανάστευσης και του ασύλου στη Λιβύη με βάση τα δικαιώματα). 13

15 Προτεραιότητα αποτελεί η συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης και διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα εν λόγω κέντρα παρέχουν κατάλληλες συνθήκες σύμφωνα με τα πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρέπει να εφαρμόζονται περισσότερο, σε στενή συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, εναλλακτικές της κράτησης λύσεις, ιδίως για τις γυναίκες και τους ανηλίκους. Επίσης, πρέπει να διασφαλιστεί η ασφάλεια τόσο των μεταναστών όσο και των ανθρωπιστικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στα κέντρα αυτά. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης σε άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας, και ιδίως στα ευάλωτα άτομα. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τις αρχές της Λιβύης και με τις αρμόδιες διεθνείς οργανώσεις για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων και θα αυξήσει τη στοχευμένη χρηματοδότηση, κατά περίπτωση. Ορισμένοι από εκείνους που εισήλθαν στην Λιβύη και είναι τώρα στη χώρα αναζητούσαν ευκαιρίες εξεύρεσης εργασίας. Πολλοί από αυτούς είναι σήμερα εγκλωβισμένοι, λόγω της αστάθειας και της απώλειας θέσεων εργασίας. Μια πιθανή λύση για την περίπτωσή τους είναι η προώθηση της τοπικής ένταξης, όπου αυτό είναι δυνατό. Έχει δρομολογηθεί και θα πρέπει να ενισχυθεί μια πιλοτική πρωτοβουλία, η οποία αποσκοπεί στη σταθεροποίηση των κοινοτήτων στις περιοχές που επλήγησαν από εσωτερικές εκτοπίσεις και διέλευση μεταναστών, μεταξύ άλλων και με τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για τα άτομα που χρήζουν προστασίας, αλλά και προκειμένου τα άτομα αυτά να γίνουν αποδεκτά από τις κοινότητες υποδοχής. Πολλοί άλλοι μετανάστες ενδέχεται να έχουν κίνητρα για να επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους, εάν τα σχέδιά τους να βρουν μια θέση εργασίας στη Λιβύη ή οι ελπίδες τους να ταξιδέψουν στην Ευρώπη δεν υλοποιούνται. Στις περιπτώσεις αυτές, η υποβοηθούμενη οικειοθελής επιστροφή θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική λύση. Η ΕΕ υλοποιεί έργα 25 τα οποία αποσκοπούν στη διευκόλυνση της οικειοθελούς επιστροφής εγκλωβισμένων μεταναστών από τη Λιβύη στις χώρες καταγωγής τους. Τον Δεκέμβριο του 2016 εγκρίθηκε δράση ύψους 20 εκατ. EUR στο πλαίσιο του Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ για την Αφρική, με στόχο να ενισχυθεί η διαχείριση της μετανάστευσης, να καλυφθούν οι επείγουσες ανάγκες προστασίας και να αντιμετωπιστεί η απαράδεκτη απώλεια ζωών μεταναστών. Το έργο θα επικεντρωθεί στη στήριξη των μεταναστών στα σημεία αποβίβασης και στα κέντρα, καθώς και στην αύξηση του αριθμού επαναπατριζόμενων για ανθρωπιστικούς λόγους στις χώρες καταγωγής τους (σε σύγκριση με τον αρχικό στόχο των μεταναστών) και της επανένταξης 26. Η ΕΕ θα επιδιώξει, σε συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης, να διασφαλίσει Έργα συνολικού ύψους 35 εκατ. EUR που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Γειτονίας /του Μηχανισμού Συμβολής στη Σταθερότητα και την Ειρήνη/του Μηχανισμού Αναπτυξιακής Συνεργασίας/της Ανθρωπιστικής Βοήθειας και του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης/του Προγράμματος Περιφερειακής Ανάπτυξης. Το εν λόγω έργο αποτελεί μέρος του Καταπιστευματικού Ταμείου της ΕΕ για την Αφρική με κονδύλια ύψους 100 εκατομμυρίων EUR κοινής πρωτοβουλίας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης για τη διασφάλιση της προστασίας και της επανένταξης των επαναπατριζόμενων κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών της Κεντρικής Μεσογείου σε δεκατέσσερις χώρες στην περιοχή του Σαχέλ και της Λίμνης Τσαντ, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης. Με συνεισφορές από τη Γερμανία (45 εκατ. EUR) και την Ιταλία (22 εκατ. EUR). Εν προκειμένω, η εν λόγω κοινή πρωτοβουλία προβλέπει την προστασία

16 κατάλληλες συνθήκες ασφάλειας για τους διεθνείς φορείς που συμμετέχουν σε δραστηριότητες για την υποβοηθούμενη οικειοθελή επιστροφή και είναι έτοιμη να διευρύνει γρήγορα το έργο αυτό με συμπληρωματικές δράσεις στις γειτονικές χώρες, υπό το πρίσμα του αρχικού ενδιαφέροντος για το έργο. Οι ευκαιρίες για επανένταξη στις τοπικές κοινότητες και για υποβοηθούμενες οικειοθελείς επιστροφές θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με την επανεγκατάσταση, ιδίως για τα πλέον ευάλωτα άτομα. Η ΕΕ διερευνά με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τη σκοπιμότητα πρακτικών μέτρων για την υλοποίηση της επανεγκατάστασης των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, από τη Λιβύη προς κράτη μέλη της ΕΕ και άλλους διεθνείς εταίρους. Η επανεγκατάσταση μπορεί να βοηθήσει στην ομαλή και ασφαλή άφιξη ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας στο έδαφος των κρατών επανεγκατάστασης. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα διενέργειας ελέγχων ασφαλείας πριν από την άφιξη των ατόμων στο έδαφος τα κρατών επανεγκατάστασης και μπορεί να αποτελέσει ένδειξη αλληλεγγύης με τη χώρα υποδοχής προκειμένου η χώρα αυτή να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον μεγάλο αριθμό ατόμων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και τους διωγμούς. Μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως αντικίνητρο για τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας ώστε να μην ξεκινήσουν επικίνδυνα ταξίδια. Η σκοπιμότητα, οι επιμέρους λεπτομέρειες και ο ρυθμός των επανεγκαταστάσεων θα πρέπει να εξετασθούν σε στενή συνεργασία με την κυβέρνηση της Λιβύης, τους διεθνείς εταίρους και ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης στην περιοχή. Επίσης τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι διατεθειμένα να συμμετάσχουν στη διαδικασία επανεγκατάστασης από τη Λιβύη 27. Εκτός από αυτή την ειδική δράση που πρέπει να προωθηθεί στη Λιβύη, η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει τη συνεργασία της με τις χώρες της περιοχής με στόχο τη στήριξή τους για την ανάπτυξη των συστημάτων ασύλου και μετανάστευσης που διαθέτουν, αρχής γενομένης με την καταγραφή των μεταναστών. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη βελτίωση της προστασίας και των συστημάτων ασύλου στην περιοχή, σύμφωνα με τους στόχους του προγράμματος περιφερειακής προστασίας και ανάπτυξης της Βόρειας Αφρικής. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει στην εφαρμογή, εκ μέρους των κρατών μελών, της αρχής της ασφαλούς τρίτης χώρας στο κεκτημένο στον τομέα του ασύλου, όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις. Οι διατάξεις περί ασφαλούς τρίτης χώρας αποτελούν μία από τις βασικές συνιστώσες ενός αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης και αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις συζητήσεις που διεξάγονται για τη μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, καθώς και σε μελλοντικές συζητήσεις σχετικά με την πολιτική επιστροφής της ΕΕ και τη μελλοντική εφαρμογή της. Εκτός από τη σημασία που έχει η διεξαγωγή ενημερωτικών εκστρατειών στις χώρες καταγωγής και κατά μήκος των μεταναστευτικών οδών στην Αφρική, χρειάζονται επίσης 27 εγκλωβισμένων μεταναστών σε κατάσταση ανάγκης, την πραγματοποίηση επιστροφών και την παροχή στήριξης για την επανένταξη των μεταναστών, καθώς και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση κοινοτήτων σε περιοχές που απειλούνται από μετανάστευση και μεταναστών κατά μήκος της διαδρομής σχετικά με τους κινδύνους της παράτυπης μετανάστευσης και τις εναλλακτικές λύσεις. Οι δράσεις υποστηρίζουν επίσης τη συλλογή και ανάλυση στοιχείων σε κάθε συγκεκριμένη χώρα και σε περιφερειακό επίπεδο, ώστε να προσαρμοστούν οι πολιτικές και οι δράσεις με βάση αποδεικτικά στοιχεία και την ανάπτυξη ικανοτήτων των κυβερνήσεων και των τοπικών φορέων, με στόχο τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και του αισθήματος κυριότητας των δράσεων. Επίσης σημαντική είναι η έκβαση της πρότασης για τη θέσπιση πλαισίου της Ένωσης για την επανεγκατάσταση (COM(2016) 468 final της ). 15

17 στοχοθετημένες ενημερωτικές εκστρατείες στη Λιβύη που θα επισημαίνουν τους κινδύνους των παράτυπων αναχωρήσεων, καθώς και τη δυνατότητα υποβοηθούμενης οικειοθελούς επιστροφής. Οι εν λόγω δραστηριότητες θα πρέπει να επικεντρώνονται ιδίως στο αρχικό τμήμα της διαδρομής και στις νότιες περιοχές της Λιβύης, δεδομένου ότι η εγγύτητα στην ακτή παρέχει, κατά κανόνα, στους μετανάστες ισχυρό κίνητρο για να προχωρήσουν. Βασικές δράσεις: Συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης για να διασφαλιστεί ότι οι συνθήκες στα κέντρα για μετανάστες βελτιώνονται, με ιδιαίτερη προσοχή στα ευάλωτα άτομα και τους ανηλίκους ενίσχυση της συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες για το θέμα αυτό Εντατικοποίηση των εργασιών και της συνεργασίας με τους δήμους της Λιβύης για την προώθηση εναλλακτικών μέσων βιοπορισμού και για τη στήριξη της ανθεκτικότητας των τοπικών κοινοτήτων που υποδέχονται μετανάστες Στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων των αρχών της Λιβύης για τη διαχείριση της μετανάστευσης Στήριξη, σε συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης, διεθνών οργανισμών, όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, για την αντιμετώπιση της κατάστασης των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας επανεγκατάστασης Στήριξη του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στο έργο του για τη βελτίωση της κατάστασης των μεταναστών στη Λιβύη και για την υλοποίηση έργου για την υποβοηθούμενη οικειοθελή επιστροφή από τη Λιβύη, με την προοπτική να επεκταθεί πέρα από τον αρχικό στόχο των 5000 μεταναστών. 5. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΩΝ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΝΟΤΙΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ Ενώ μεγάλος αριθμός μεταναστών και εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων βρίσκεται ήδη στη Λιβύη, η διαχείριση των ροών των νεοαφικνούμενων ατόμων μέσω των νοτίων συνόρων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη μείωση των μεταναστευτικών πιέσεων. Η επιτυχία του σχεδίου δράσης της Βαλέτας και του πλαισίου εταιρικής σχέσης θα είναι, εν προκειμένω, βασικό στοιχείο. Έχουν καταβληθεί πολλές προσπάθειες από την ΕΕ, ιδίως οι αποστολές ΚΠΑΑ και τα έργα σε όλη την περιοχή, που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της πρόκλησης αυτής. Η αποστολή συνοριακής συνδρομής της ΕΕ (EUBAM) στη Λιβύη, που βρίσκεται επί του παρόντος στην Τύνιδα, ανέπτυξε ικανότητα διεξαγωγής ανεξάρτητων επισκέψεων στην Τρίπολη. Προχωρεί στην ολοκλήρωση της χαρτογράφησης των βασικών παραγόντων στον τομέα της ασφάλειας και διερευνά με τις λιβυκές αρχές τις δυνατότητες για μελλοντική μη στρατιωτική αποστολή ΚΠΑΑ. Αυτή η ενδεχόμενη αποστολή θα μπορούσε να αφορά τον τομέα της αστυνομίας/του κράτους δικαίου/της διαχείρισης των συνόρων και θα μπορούσε να παρέχει συμβουλές και κατάρτιση στις λιβυκές αρχές. Θα καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες ώστε να αναληφθούν δράσεις για τη στήριξη των λιβυκών αρχών. Οι δράσεις αυτές θα μπορούσαν να συνδυαστούν με δράσεις στο πλαίσιο άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένης της Επιχείρησης Σοφία και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού 16

18 Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, με στόχο τη βελτίωση της παρακολούθησης και της ροής πληροφοριών 28. Η προμήθεια τεχνολογίας, οχημάτων και άλλων μέσων θα πρέπει επίσης να προβλεφθεί για τη βελτίωση του ελέγχου των χερσαίων συνόρων μεταξύ της Λιβύης και των γειτονικών χωρών. Επίσης σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει για τις τοπικές προσπάθειες σταθεροποίησης η ενίσχυση της συνεργασίας με τις κοινότητες υποδοχής. Ένα εν εξελίξει έργο στη Νότια Λιβύη από τον IOM (Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης) έχει αρχίσει να υλοποιείται από τον Μάιο του Το έργο αντιμετωπίζει τα προβλήματα των κοινοτήτων υποδοχής, των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων και των μεταναστών, και θα μπορούσε να αξιολογηθεί για να καθοριστεί κατά πόσον το έργο θα πρέπει να επεκταθεί και να αναπαραχθεί αλλού. Μέσω του Μηχανισμού Συμβολής στη Σταθερότητα και την Ειρήνη, η ΕΕ στηρίζει διάφορα έργα για να συμβάλει στην επίλυση συγκρούσεων, στην εφαρμογή συμφωνίας μεταξύ συγκρουόμενων μερών και στην ενίσχυση των προσπαθειών σε επίπεδο κοινοτήτων για τη μείωση της βίας, ιδίως στη Νότια Λιβύη. Η συνεισφορά της ΕΕ στη διαχείριση της μετανάστευσης στη Νότια Λιβύη περιλαμβάνει στήριξη της δημιουργίας ικανοτήτων ασφάλειας και άμυνας και των διαδικασιών περιφερειακής συνεργασίας για την ασφάλεια στο Σαχέλ, ιδίως στο πλαίσιο της Ομάδας των Πέντε (G5). Η εκπαιδευτική αποστολή της ΕΕ και η αποστολή ΚΠΑΑ της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Μάλι (EUCAP Sahel Mali) 29 συνεισφέρουν στη βελτίωση του ελέγχου των συνόρων στο Μάλι μέσω της εκπαίδευσης και των συμβουλευτικών δραστηριοτήτων. Ο Νίγηρας, ως κύριο σταυροδρόμι διέλευσης για τους μετανάστες στην πορεία τους προς την Ευρώπη, επωφελείται από ισχυρότερη δέσμευση της ΚΠΑΑ, μεταξύ άλλων, από τη μόνιμη παρουσία της αποστολής ΚΠΑΑ της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Νίγηρα (EUCAP SAHEL Niger) 30 στο Agadez. Αυτό έχει ως στόχο τη στήριξη των αρχών του Νίγηρα για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων που συνδέεται με τις συγκρούσεις και του οργανωμένου εγκλήματος. Στο πλαίσιο της περιφερειοποίησης των αποστολών ΚΠΑΑ στο Σαχέλ και της αναμενόμενης δημιουργίας δικτύου ΚΠΑΑ στην περιοχή, επεκτείνεται περαιτέρω η στήριξη στους τομείς αυτούς σε άλλες χώρες της περιοχής, ιδίως στη Μαυριτανία, στη Μπουρκίνα Φάσο και το Τσαντ. Το έργο που πραγματοποιείται στον Νίγηρα στο πλαίσιο του πλαισίου εταιρικής σχέσης θα πρέπει να αξιοποιηθεί πλήρως για την επιβράδυνση των ροών διαμέσου των νοτίων συνόρων της Λιβύης. Ο αριθμός των προσώπων που εγκαταλείπουν τον Νίγηρα για να επιχειρήσουν την επικίνδυνη διέλευση της Σαχάρας μειώθηκε από άνω των τον Μάιο 2016 σε Θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν οι υπηρεσίες συγχώνευσης Eurosur. Η αποστολή ΚΠΑΑ στο Μάλι δρομολογήθηκε τον Ιανουάριο 2015, μετά την εγκατάσταση της εκπαιδευτικής αποστολής της ΕΕ στο Μάλι το 2013, με στόχο τη βελτίωση των ικανοτήτων των δυνάμεων εσωτερικής ασφάλειας του Μάλι για να βελτιωθεί η επιχειρησιακή τους αποτελεσματικότητα, να επανασυσταθούν οι αντίστοιχες ιεραρχικές δομές τους, να ενισχυθεί ο ρόλος των διοικητικών και δικαστικών αρχών σε θέματα διαχείρισης και ελέγχου των αποστολών τους και να διευκολυνθεί η εκ νέου ανάπτυξή τους στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η αποστολή ΚΠΑΑ στον Νίγηρα δρομολογήθηκε τον Ιούλιο 2012 με στόχο τη βελτίωση των ικανοτήτων των δυνάμεων ασφαλείας του Νίγηρα στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος και την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας, της ασφάλειας και της διακυβέρνησης στον Νίγηρα. Από το 2015, η αποστολή παρέχει βοήθεια με τη βελτίωση του ελέγχου και της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης και τη μείωση του επιπέδου της συναφούς εγκληματικότητας. 17