ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥΠΟΛΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΟΡΓΑΝΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Επιστηµονική Υπεύθυνη ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΌΞΕΝΚΙΟΥΝ-ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ /ντρια του Τοµέα Χηµικών Επιστηµών της Σχολής Χηµικών Μηχανικών Ε.Μ.Π. ΑΘΗΝΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2007 ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥΠΟΛΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

2 1. Εισαγωγή Με το από 1/9/2006 (Α.Π ) έγγραφό του, ο νέος Πρύτανης του ΕΜΠ, καθηγητής κ. Κ.Μουτζούρης, αµέσως µετά την ανάληψη των καθηκόντων του, εξέφρασε την επιθυµία ελέγχου της ποιότητας νερού της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου, το οποίο προέρχεται από γεωτρήσεις, προκειµένου να υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία που θα επιτρέπουν την αξιολόγηση του νερού προς πόση τόσο από τις γεωτρήσεις όσο και από το δίκτυο ύδρευσης. Επειδή όπως διαπιστώθηκε, η ανάθεση των ελέγχων αυτών στο Γενικό Χηµείο του Κράτους όπως κατ αρχάς προτάθηκε από το Πρυτανικό συµβούλιο, ήταν περίπλοκη και χρονοβόρα (έγγραφο Γ.Χ.Κ. 9/11/2006, Α.Π.4577), το Πρυτανικό Συµβούλιο αποφάσισε εκ νέου στην από 11/12/2006, 37 η συνεδρίασή του την ανάθεση του ελέγχου της ποιότητας νερού προς πόση στην καθηγήτρια της Σχολής Χηµικών Μηχανικών κα Μ.Όξενκιουν-Πετροπούλου, /ντρια του Τοµέα Χηµικών Επιστηµών, µετά από σχετική πρότασή της, εγκρίνοντας και τις αντίστοιχες πιστώσεις. 2. ειγµατοληψίες και αναλύσεις νερών Η Επιστηµονική Υπεύθυνη του παρόντος έργου Καθηγήτρια κ. Μαρία Όξενκιουν- Πετροπούλου µε την Ερευνητική της Οµάδα «Φυσικές Μέθοδοι Ανάλυσης- Περιβάλλον» που εντάσσεται στο Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας της Σχολής Χηµικών Μηχανικών Ε.Μ.Π. ανέλαβε µετά από συνεννόηση µε την /νση Ελέγχου Ποιότητας και Προστασίας Νερού της Ε.Υ..Α.Π. την από κοινού δειγµατοληψία, επί τόπου ελέγχους και εργαστηριακές αναλύσεις των νερών των δυο γεωτρήσεων, της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού, του δικτύου κτιρίων διαφόρων Σχολών, του εστιατορίου και 2 κυλικείων της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου. Συγκεκριµένα στις 9/1/2007 έγιναν δειγµατοληψίες καθώς και επιτόπου έλεγχοι στα ακόλουθα 13 σηµεία, στα οποία µας οδήγησαν 2 υπάλληλοι της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΜΠ: 1. Γεώτρηση 1, παλαιά 2. εξαµενή αποθήκευσης χλωριωµένου νερού 3. Γεώτρηση 2, νέα 4. Κτίριο Αντοχής Υλικών, ΣΕΜΦΕ 5. Εργαστήριο Λιµενικών Έργων 6. Νέο Κτίριο Πολιτικών Μηχανικών, Εργαστήριο Στατικής και Αντισεισµικών Ερευνών 7. Κτίριο ιοίκησης (Κυλικείο) 8. Εστιατόριο (Μαγειρείο) 9. Κτίριο Ναυπηγών 10. Κτίριο Μεταλλειολόγων (γραφείο καθηγ.κ.α.βγενόπουλου)

3 11. Κυλικείο Γενικών Εδρών 12. Σχολή Χηµικών Μηχανικών, Παλαιό Κτίριο, Εργ.Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας 13. Σχολή Χηµικών Μηχανικών, Νέο Κτίριο, Β Φάση, Εργ.Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας Από κάθε σηµείο δειγµατοληψίας ελήφθησαν πολλαπλά δείγµατα νερού, τα οποία τοποθετήθηκαν σε διαφορετικά δοχεία µαζί µε τα κατάλληλα χηµικά αντιδραστήρια που εξασφαλίζουν την ελαχιστοποίηση των χηµικών και βιολογικών αλλοιώσεων έως τον χρόνο ανάλυσης τους. Παράλληλα µε την λήψη των δειγµάτων, σε κάθε σηµείο δειγµατοληψίας πραγµατοποιήθηκαν και επί τόπου (in situ) έλεγχοι των φυσικοχηµικών παραµέτρων των νερών, οι τιµές των οποίων µεταβάλλονται κατά το χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί έως την εργαστηριακή τους ανάλυση. Ακολουθώντας την ισχύουσα Ευρωπαϊκή Νοµοθεσία γιά την ποιότητα του νερού προς πόση (Οδηγία 98/83/ΕΕ, ) και την αντίστοιχη Ελληνική νοµοθεσία (ΚΥΑ Υ2/2600/2001, ΦΕΚ 892/ ) µετρήθηκαν στα δείγµατα ένα πλήθος φυσικοχηµικών, τοξικών και µικροβιολογικών παραµέτρων που περιλαµβάνουν : Α. Παράµετροι που εξετάσθηκαν για την ποιότητα του νερού του δικτύου ύδρευσης α) Επί τόπου έλεγχος φυσικοχηµικών παραµέτρων Θερµοκρασία, ph, αγωγιµότητα, θολότητα, διαλελυµένα στερεά, υπολειµµατικό χλώριο. β) Εργαστηριακοί έλεγχοι φυσικοχηµικών παραµέτρων και βαρέων µετάλλων Ολική σκληρότητα, χλωριόντα, νιτρικά, νιτρώδη, αµµωνία, ψευδάργυρος, χαλκός, νικέλιο, σίδηρος και τα τοξικά βαρέα µέταλλα µόλυβδος και κάδµιο. γ) Εργαστηριακοί έλεγχοι µικροβιολογικών παραµέτρων Ολικά κολοβακτηριοειδή, στελέχη E.coli, εντερόκοκκοι, ετερότροφα βακτήρια. Β. Παράµετροι που εξετάσθηκαν για την ποιότητα του νερού της δεξαµενής αποθήκευσης Επειδή ο έλεγχος της ποιότητας νερού της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού είναι πολύ σηµαντικός, λόγω του ότι τροφοδοτείται από την δεξαµενή όλο το δίκτυο νερού προς πόση των διαφόρων κτιρίων της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου, έγινε ένας ενδελεχής έλεγχός του, σύµφωνα µε την διαδικασία ελεγκτικής παρακολούθησης, όπως περιγράφεται στην νοµοθεσία (ΚΥΑ Υ2/2600/2001). Η ελεγκτική παρακολούθηση περιλαµβάνει τον έλεγχο ενός µεγάλου πλήθους

4 παραµέτρων (56 προσδιορισµούς), που αφορούν εκτός των φυσικοχηµικών και µικροβιολογικών παραµέτρων που εξετάσθηκαν στο δίκτυο, και επιπλέον φυσικοχηµικές παραµέτρους και τοξικές ενώσεις, όπως πολυκυκλικούς αρωµατικούς υδρογονάνθρακες, οργανοχλωριωµένα παρασιτοκτόνα (προϊόντα αντίδρασης του χλωρίου) και ζιζανιοκτόνα. Ειδικότερα, εξετάσθηκαν στο νερό της δεξαµενής οι εξής παράµετροι: α) Επί τόπου έλεγχος φυσικοχηµικών παραµέτρων Θερµοκρασία, ph, αγωγιµότητα, θολότητα, διαλελυµένα στερεά, υπολειµµατικό χλώριο. β) Εργαστηριακοί έλεγχοι φυσικοχηµικών παραµέτρων και βαρέων µετάλλων Ολική σκληρότητα, αλκαλικότητα (φαινολοφθαλεΐνης και ηλιανθίνης), οξειδωσιµότητα, χλωριόντα, φθοριόντα, βρωµιόντα, νιτρικά, νιτρώδη, αµµωνία, φωσφορικά, θειικά, νάτριο, κάλιο, ασβέστιο, µαγνήσιο, µαγγάνιο, αργίλιο, ψευδάργυρος, χαλκός, νικέλιο, σίδηρος και τα τοξικά βαρέα µέταλλα µόλυβδος και κάδµιο. γ) Εργαστηριακοί έλεγχοι µικροβιολογικών παραµέτρων Ολικά κολοβακτηριοειδή, στελέχη E.coli, εντερόκοκκοι, ετερότροφα βακτήρια. δ) Εργαστηριακοί έλεγχοι τοξικών οργανικών ενώσεων Πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες (PAHs), όπως Benzo(b)fluoranthene, Benzo(k)fluoranthene, 1, 12 Benzoperylene, Indeno (1,2,3-cd)pyrene, άθορισµα των συγκεντρώσεων αυτών, καθώς και Benzo(a)pyrene. Οργανοχλωριωµένα παρασιτοκτόνα, όπως Trifluralin, α-bhc, β-bhc, Propyzamide, Lindane, δ-bhc, Alachlor, Heptachlor epoxide, α-endosulfan, op -DDD, Dieldrin, Endrin, pp -DDD, β- Endosulfan, pp -DDT και άθροισµα των συγκεντρώσεων αυτών. Το ζιζανιοκτόνο Atrazine. Στο σηµείο αυτό θα θέλαµε να τονίσουµε ότι, σύµφωνα µε το αρχείο αναλύσεων που διαθέτει το ΕΜΠ, είναι η πρώτη φορά, από την έναρξη λειτουργίας των γεωτρήσεων και την κατασκευή της δεξαµενής χλωρίωσης, που διενεργούνται οι έλεγχοι στα νερά της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου γιά τις τοξικές αυτές ουσίες, οι οποίες δεν αποικοδοµούνται στην φύση.

5 Οι χηµικές αναλύσεις των δειγµάτων εκτελέσθηκαν σύµφωνα µε τις Πιστοποιηµένες Mεθόδους του Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (American Public Health Association, APHA American Water works Association, AWWA Water Environment Federation, WEF) 20 th Ed. (2000), ενώ οι µικροβιολογικοί έλεγχοι που διενεργήθηκαν από την ΕΥ ΑΠ, έγιναν σύµφωνα µε πρότυπες ISO µεθόδους που επικυρώθηκαν κατά την διαδικασία ιαπίστευσης κατά EN ISO 17025:2005 από το Ε.Σ.Υ.. Αρ 192 ( ). Οι αναλύσεις των τοξικών οργανικών ουσιών πραγµατοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Οργανικών Μικρορρύπων της Ε.Υ..Α.Π. µε εξειδικευµένες πιστοποιηµένες χρωµατογραφικές µεθόδους. Επειδή οι δειγµατοληψίες διενεργήθηκαν αµέσως πριν την έναρξη των καταλήψεων της Σχολής Χηµικών Μηχανικών ΕΜΠ, αναγκασθήκαµε να διεξάγουµε ένα µεγάλο µέρος των εργαστηριακών αναλύσεων στο ΕΚΕΦΕ ηµόκριτος, Ινστιτούτο Φυσικοχηµείας, (Ερευνητής: ρ Κλάους Όξενκιουν). Η βοήθεια των κ.κ.φ.τζουµέρκα και Λ. Κουσουρή, /ντού και Προϊσταµένου αντίστοιχα, της /νσης Ελέγχου Ποιότητας και Προστασίας Νερού της ΕΥ ΑΠ, τόσο στην διεξαγωγή των µικροβιολογικών αναλύσεων όσο και των αναλύσεων τοξικών οργανικών ενώσεων ήταν σηµαντική γιά την ολοκλήρωση της µελέτης κάτω από τις παρούσες αντίξοες συνθήκες. 3. Αποτελέσµατα Αναλύσεων και Σχολιασµός Α. Έλεγχος γιά την ποιότητα του νερού του δικτύου ύδρευσης Στους Πίνακες 1 και 1α παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα των αναλύσεων των φυσικοχηµικών παραµέτρων και των βαρέων µετάλλων των νερών στις 13 θέσεις δειγµατοληψίας, που αφορούν τόσο τα νερά των γεωτρήσεων και της δεξαµενής χλωρίωσης, όσο και του δικτύου διαφόρων κτιρίων, κυλικείων και του Εστιατορίου της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου. Στους ίδιους πίνακες περιλαµβάνονται τα ανώτατα επιτρεπτά όρια γιά τις παραµέτρους αυτές, όπως ορίζονται στην υφιστάµενη νοµοθεσία γιά την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (Κ.Υ.Α. Υ2/2600/2001). Επιπλέον δίνονται γιά σύγκριση οι αντίστοιχες µέσες τιµές του επεξεργασµένου νερού της ΕΥ ΑΠ γιά το έτος Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα των µικροβιολογικών αναλύσεων γιά τα 13 σηµεία δειγµατοληψίας, ενώ στους Πίνακες 3 και 4 παρουσιάζονται οι επιπλέον έλεγχοι που έγιναν στην δεξαµενή αποθήκευσης χλωριωµένου νερού της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου, όσον αφορά τις φυσικοχηµικές παραµέτρους (Πίνακας 3) και τις τοξικές οργανικές ενώσεις (PAHs, οργανοχλωριωµένα παρασιτοκτόνα, Πίνακας 4) Στο σηµείο αυτό θεωρούµε σκόπιµο ο σχολιασµός των αποτελεσµάτων να γίνει ξεχωριστά γιά το νερό των γεωτρήσεων, της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού και το νερό του δικτύου των διαφόρων κτιρίων.

6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Αποτελέσµατα φυσικοχηµικών παραµέτρων ανά θέση δειγµατοληψίας γιά τον έλεγχο της ποιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου ειγµατοληψία 9/1/2007 Θέση ειγµατοληψίας Γεώτρηση Ν ο 1 Παλαιά εξαµενή αποθήκευσης χλωριωµένου νερού Γεώτρηση Ν ο 2 Νέα ΣΕΜΦΕ Αντοχή Υλικών Εργ.Λιµεν. Εργων Νέο Κτίριο Πολιτικών Μηχανικών Κτίριο ιοίκησης (Κυλικείο) ΕΥ ΑΠ Μέση Τιµή 2006 (επεξεργασµένο νερό) Ανώτατο Επιτρεπτό Οριο (Y2/2600 /2001) Χαρακτηρισµός είγµατος 01/07 02/07 03/07 04/07 05/07 06/07 07/07 Θερµοκρασία o C ph <pH<9.5 Αγωγιµότητα µs/cm Ολική σκληρότητα o dh Ολική σκληρότητα mgcaco 3 /l Θολότητα NTU <1 ιαλελυµένα στερεά mg/l Υπολειµ.χλώριο mg/l Χλωριόντα mg/l Νιτρικά mg/l (30.6) Νιτρώδη mg/l (<0.006) <0.02 < <0.02 <0.02 < Αµµωνία mg/l <0.2 <0.2 (0.11) <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 < Ψευδάργυρος µg/l Μόλυβδος µg/l < Χαλκός µg/l Νικέλιο µg/l Σίδηρος µg/l <5 <5 (3) <5 <5 * <5 * <5 <5 < Κάδµιο µg/l <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 1 <0.5 <0.5 <0.03 <5 * Στα δείγµατα 04/07 και 05/07 παρατηρήθηκε αδιάλυτος σίδηρος µε ολική συγκέντρωση 367 και 228 µg/l αντιστοίχως (Τα εντός παρενθέσεως αναφερόµενα αποτελέσµατα αφορούν σε µετρήσεις της ΕΥ ΑΠ)

8 ΠΙΝΑΚΑΣ 1α (συνέχεια). Αποτελέσµατα φυσικοχηµικών παραµέτρων ανά θέση δειγµατοληψίας γιά τον έλεγχο της ποιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου ειγµατοληψία 9/1/2007 Θέση ειγµατοληψίας Εστιατόριο* Κτίριο Ναυπηγών Κτίριο Μεταλλειολόγων (γρ.καθ. κ. Βγενόπουλου) Κυλικείο Γενικών Εδρών Εργ.Ανοργ.& Αναλ. Χηµείας Παλαιό Κτίριο Χηµ. Μηχ. Εργ.Ανοργ.& Αναλ. Χηµείας Νέο Κτίριο Χηµ. Μηχ. ΕΥ ΑΠ Μέση Τιµή 2006 (επεξεργασµένο νερό) Ανώτατο Επιτρεπτό Οριο (Y2/2600 /2001) Χαρακτηρισµός είγµατος 08/07 09/07 10/07 11/07 12/07 13/07 Θερµοκρασία o C ph <pH<9.5 Αγωγιµότητα µs/cm Ολική σκληρότητα o dh 5.1 * Ολική σκληρότητα mgcaco 3 /l 91 * Θολότητα NTU <1 ιαλελυµένα στερεά mg/l Υπολειµ.χλώριο mg/l Χλωριόντα mg/l Νιτρικά mg/l Νιτρώδη mg/l < <0.02 <0.02 <0.02 <0.02 < Αµµώνιο mg/l < < <0.2 < Ψευδάργυρος µg/l Μόλυβδος µg/l < Χαλκός µg/l Νικέλιο µg/l Σίδηρος µg/l 9 <5 <5 <5 7 <5 < Κάδµιο µg/l <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.03 <5 * Στο εστιατόριο έχει τοποθετηθεί αποσκληρυντής

9 ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Αποτελέσµατα µικροβιολογικών παραµέτρων ανά θέση δειγµατοληψίας γιά τον έλεγχο της ποιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου ειγµατοληψία 9/1/2007 (Μετρήσεις από Ε.Υ..Α.Π.) Χαρ. ειγ. Θέση ειγµατοληψίας Ολικά κολοβακτηριοειδή Στελέχη E.coli Εντερόκοκκοι Ετερότροφα Βακτήρια (στους 36 o C) cfu/100ml cfu/100ml cfu/100ml cfu/ml 01/07 Γεώτρηση Ν ο 1 (Παλαιά) /07 εξαµενή (Αποθήκη χλωριωµένου νερού) /07 Γεώτρηση Ν ο 2 (Νέα) /07 ΣΕΜΦΕ Κτίριο Αντοχής Υλικών /07 Εργ.Λιµενικών Έργων /07 Νέο Κτίριο Πολιτικών Μηχανικών /07 Κτίριο ιοίκησης (Κυλικείο) /07 Εστιατόριο (Μαγειρείο) /07 Κτίριο Ναυπηγών /07 Κτίριο Μεταλλειολόγων (γρ.καθ. κ.βγενόπουλου) /07 Κυλικείο Γενικών Εδρών /07 13/07 Εργ.Ανοργ.& Αναλ.Χηµείας Παλαιό Κτίριο Χηµ. Μηχ. Εργ.Ανοργ.& Αναλ.Χηµείας Νέο Κτίριο Χηµ. Μηχ Ανώτατο Επιτρεπτό Όριο (A5/ 288)

10 ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Αποτελέσµατα αναλύσεων επιπλέον του Πίνακα 1 των φυσικοχηµικών παραµέτρων γιά τον έλεγχο της καταλληλότητας προς πόση του νερού της εξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού ( είγµα 02/07) της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου ειγµατοληψία 9/1/07 (Μετρήσεις ΕΥ ΑΠ) Παράµετρος Αλκαλικότητα (Φαινολοφθαλεϊνης) Αλκαλικότητα (Ηλιανθίνης) Μονάδα µέτρησης Αποτελέσµατα mgcaco 3 /l 0 ΕΥ ΑΠ Μέση Τιµή 2006 (επεξεργασµένο νερό) mgcaco 3 /l Ανώτατο επιτρεπτό όριο (Y2/2600/2001) Οξειδωσιµότητα mgο 2 /l Φθοριόντα mg/l Βρωµιόντα mg/l <0.006 Φωσφορικά mg/l <0.01 < Θειικά mg/l Νάτριο mg/l Κάλιο mg/l Ασβέστιο mg/l Μαγνήσιο mg/l Μαγγάνιο µg/l <D.L Αργίλιο µg/l <

11 ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Αποτελέσµατα αναλύσεων πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων (PAHs) και οργανωχλωριωµένων παρασιτοκτόνων στο νερό της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου ( είγµα 02/07, Πίνακας 1) ειγµατοληψία 9/1/07 (Μετρήσεις ΕΥ ΑΠ) α) Πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) ( Μέθοδος οκιµής: SPE-HPLC FD/UV) Προσδιοριζόµενη ουσία Συγκέντρωση (µg/l) Όριο ανίχνευσης Νοµοθετικά όρια (µg/l) (98/83/ΕΚ µg/l) 1. Benzo(b)fluoranthene Μ.Α Benzo(k)fluoranthene Μ.Α ,12 Benzoperylene Μ.Α Indeno(1,2,3-cd)pyrene Μ.Α Άθροισµα συγκεντρώσεων Benzo(a)pyrene Μ.Α β) Οργανοχλωριωµένα Παρασιτοκτόνα (Μέθοδος οκιµής: SPE-ECD) Α/Α Συγκέντρωση Όριο ανίχνευσης Προσδιοριζόµενη ουσία (ng/l) (ng/l) 1 TRIFLURALIN Μ.Α. 2 2 α-bhc Μ.Α. 1 3 β-bhc Μ.Α. 1 4 PROPYZAMIDE Μ.Α. 2 5 LINDANE Μ.Α. 2 6 δ-bhc Μ.Α. 1 7 ALACHLOR Μ.Α. 3 8 HEPTACHLOR Μ.Α. 2 EPOXIDE 9 α-endosulfan Μ.Α op -DDD Μ.Α DIELDRIN Μ.Α ENDRIN Μ.Α pp -DDD Μ.Α β-endosulfan Μ.Α pp -DDT Μ.Α. 2 Άθροισµα συγκεντρώσεων 1-15 Μ.Α. - γ) Προσδιορισµός Atrazine (Μέθοδος οκιµής: ELISA (screening), Abraxis kit)

12 Προσδιοριζόµενη ουσία Συγκέντρωση (ng/l) Όριο απόφασης (ng/l) Atrazine Μ.Α. 100 (Μ.Α. : Μη Ανιχνεύσιµο)

13 Α.Ποιότητα νερού γεωτρήσεων και δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού α) Νερό γεωτρήσεων Τα νερά των γεωτρήσεων, Γεώτρηση Ν ο 1 Παλαιά (δείγµα: 01/07) και Γεώτρηση Ν ο 2, Νέα (δείγµα: 03/07) χαρακτηρίζονται από υψηλή σχετικά θερµοκρασία (20.4 o C και 22.8 o C, αντίστοιχα) σε σύγκριση µε την θερµοκρασία της ατµόσφαιρας στην ηµεροµηνία δειγµατοληψίας (Τ= 13 o C), φαινόµενο το οποίο πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω από τους γεωλόγους του Ιδρύµατος (ενδεχόµενη γεωθερµική επίδραση), χωρίς όµως η θερµοκρασία να υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπτό όριο των 25 o C. Το νερό των γεωτρήσεων χαρακτηρίζεται ως σκληρό, έχοντας περίπου την τριπλάσια σκληρότητα έναντι του νερού της ΕΥ ΑΠ, (21 o dh έναντι 8 o dh της ΕΥ ΑΠ, όπου o dh: Γερµανικός βαθµός σκληρότητας), παρουσιάζει αντίστοιχα υψηλή αγωγιµότητα και διαλελυµένα στερεά (τριπλάσιες περίπου τιµές) σε σύγκριση µε το νερό της ΕΥ ΑΠ, χωρίς όµως οι τιµές αυτές να υπερβαίνουν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια της ισχύουσας νοµοθεσίας γιά τα πόσιµα νερά (Υ2/2600/2001). Η συγκέντρωση των νιτρικών και των χλωριόντων είναι µεγάλες (δεκαπλάσιες περίπου έναντι των αντιστοίχων συγκεντρώσεων του νερού προς πόση της ΕΥ ΑΠ), χωρίς όµως να υπερβαίνουν και αυτές τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Τα βαρέα µέταλλα ψευδάργυρος, µόλυβδος, νικέλιο, βρίσκονται επίσης σε αυξηµένες συγκεντρώσεις έναντι του επεξεργασµένου νερού της ΕΥ ΑΠ, αλλά είναι πολύ πιό µικρές από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Οσον αφορά τους µικροβιολογικούς ελέγχους, το µικροβιολογικό φορτίο στα νερά των γεωτρήσεων στην ηµεροµηνία δειγµατοληψίας (9/1/2007) ήταν µηδενικό. β) Νερό δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού Όπως προαναφέρθηκε, στο νερό της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού έγινε πλήρης ανάλυση 56 παραµέτρων, δεδοµένου ότι µε το νερό αυτό τροφοδοτείται όλο το δίκτυο της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου.

14 ιαπιστώθηκε οπτικά ότι η καινούργια δεξαµενή προστατεύεται από εξωτερικούς παράγοντες σε σχέση µε την παλιά που σε διάφορα σηµεία της ήταν ακάλυπτη, όσον αφορά όµως την χλωρίωση του νερού, αυτή γίνεται µε ασυνεχή διαδικασία (εµπειρικός χρόνος προσθήκης αντιδραστηρίων χλωρίωσης), ενώ θα πρέπει να τοποθετηθεί σύστηµα ελέγχου του υπολειµµατικού χλωρίου στην δεξαµενή, που θα προειδοποιεί γιά την σωστή χλωρίωση του νερού και έγκαιρη προσθήκη υποχλωριώδους νατρίου για την χλωρίωση. Το νερό της δεξαµενής εµφανίζει, όπως αναµενόταν, τα ίδια χαρακτηριστικά µε το νερό των δύο γεωτρήσεων. Το υπολειµµατικό χλώριο, την ηµέρα της δειγµατοληψίας, εµφάνιζε ικανοποιητική τιµή, παρόµοια µε αυτή της ΕΥ ΑΠ γιά το πόσιµο νερό. Οι επιπλέον φυσικοχηµικές παράµετροι που µετρήθηκαν στο νερό της δεξαµενής (Πίνακας 3) στα πλαίσια της ελεγκτικής παρακολούθησης, έδειξαν όπως αναµενόταν µεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε διαλελυµένα µέταλλα σε σύγκριση µε το νερό της ΕΥ ΑΠ (δεκαπλάσια περίπου συγκέντρωση νατρίου και οκταπλάσια µαγνησίου) χωρίς όµως καµµιά τιµή να υπερβαίνει τα ανώτατα επιτρεπτά όρια της ισχύουσας νοµοθεσίας. Στους ελέγχους γιά τοξικές οργανικές ενώσεις του χλωριωµένου νερού της δεξαµενής, όπως πολυκυκλικούς αρωµατικούς υδρογονάνθρακες, οργανοχλωριωµένα παρασιτοκτόνα και το ζιζανιοκτόνο Atrazine (Πίνακας 4), δεν ευρέθησαν ανιχνεύσιµες ποσότητες παρ όλο που το όριο ανίχνευσης των εξειδικευµένων χρωµατογραφικών µεθόδων που χρησιµοποιήθηκαν ήταν µόλις ελάχιστα ng/l, δηλ g/l. Αυτό το σηµείο θεωρείται πολύ θετικό και δείχνει ότι η δεξαµενή είναι προστατευµένη από εξωγενείς ρύπους, οι οποίοι µε την χλωρίωση του νερού θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν πολύ τοξικές ενώσεις µη βιοαποικοδοµήσιµες στον ανθρώπινο οργανισµό. Επίσης δεν βρέθηκε κανένας µικροβιολογικός οργανισµός στο νερό της δεξαµενής την ηµέρα της δειγµατοληψίας. Β. Ποιότητα νερού δικτύου διαφόρων κτιρίων Σχολών, Κυλικείων και Εστιατορίου Στο νερό ύδρευσης των διαφόρων κτιρίων, όπου έγινε δειγµατοληψία στις 9/1/2007, παρατηρούνται σε ορισµένα κτίρια στο δίκτυο ύδρευσής τους

15 αποκλίσεις σε σύγκριση µε το νερό των γεωτρήσεων και της δεξαµενής αποθήκευσης, όσον αφορά στις φυσικοχηµικές πραµέτρους θολότητα, υπολειµµατικό χλώριο και στις συγκεντρώσεις των βαρέων µετάλλων ψευδαργύρου και σιδήρου. Συγκεκριµένα στο Κτίριο της ΣΕΜΦΕ, Αντοχής Υλικών (δείγµα 04/07, Πίνακας 1), όπου έγινε η δειγµατοληψία στο ισόγειο WC, η θολότητα του νερού (0.93 NTU) ήταν στα ανώτατα επιτρεπτά όρια της νοµοθεσίας (< 1 NTU) και παρατηρήθηκε ίζηµα αδιάλυτου σιδήρου, ολικής συγκέντρωσης 367 µg/l, που υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπτό όριο των 200 µg/l. Στο Εργαστήριο Λιµενικών Έργων (δείγµα 05/07, Πίνακας 1), το νερό του δικτύου παρουσίασε τις περισσότερες αποκλίσεις στις φυσικοχηµικές παραµέτρους που ελέγχθηκαν σε σύγκριση µε τα δείγµατα που εξετάσθηκαν συνολικά. (Η δειγµατοληψία έγινε στο WC του ισογείου και το νερό έτρεξε γιά περισσότερο από 20 min πριν από την δειγµατοληψία). Ειδικότερα, η συγκέντρωση του υπολειµµατικού χλωρίου ήταν µηδενική, ενώ πρέπει να υπάρχει µιά ελάχιστη ποσότητα χλωρίου της τάξεως των 0.25 mg/l γιά λόγους απολύµανσης. Επίσης η θολότητα του νερού ήταν στα ανώτατα επιτρεπτά όρια και παρατηρήθηκε ίζηµα σιδήρου συγκέντρωση 228 µg/l (όριο 200 µg/l), ενώ υπήρχε πολύ µεγάλη συγκέντρωση ψευδαργύρου (2278 µg Zn/l), δηλ. οκταπλάσια περίπου από αυτή των άλλων κτιρίων και οριακή της ανώτατης επιτρεπτής συγκέντρωσης για το µέταλλο αυτό (3000 µg Zn/l). Στό Κτίριο Μεταλλειολόγων (γραφείο Καθηγ. κ. Ανδρέα Βγενόπουλου, 1 ος όροφος, βρύση νιπτήρα δείγµα 10/07, Πίνακας 1α) παρουσιάσθηκε πενταπλάσια τιµή (5.76 NTU) της ανώτατης επιτρεπτής τιµής της θολότητας (<1 NTU), όπως επίσης και στο Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας της Σχολής Χηµικών Μηχανικών ΕΜΠ, Παλαιό Κτίριο (3 ος όροφος, Εργαστήρια, δείγµα 12/07, Πίνακας 1α), πράγµα που δηλώνει την ύπαρξη αιωρουµένων σωµατιδίων από τις σωληνώσεις του δικτύου. Επίσης στο Νέο Κτίριο της Σχολής Χηµικών Μηχανικών, Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας, (1 ος όροφος, Εργαστήρια, δείγµα 13/07,

16 Πίνακας 1α) η περιεκτικότητα του ψευδαργύρου, στο νερό της βρύσης ήταν υψηλή και ίση µε την ανώτατη επιτρεπτή συγκέντρωση (3000 µg Zn/l). Οι µικροβιολογικές παράµετροι ήταν σε όλα τα δείγµατα του δικτύου που εξετάσθηκαν, µηδενικές (Πίνακας 2), ενώ µόνο µικρή ποσότητα ετερότροφων βακτηρίων, που αποτελούν τον φυσιολογικό πληθυσµό των µικροργανισµών στο νερό, ανιχνεύθηκαν στο Εργαστήριο Λιµενικών Έργων (δείγµα 05/07) (10 CFU/ml), λόγω της µηδενικής συγκέντρωσης του υπολειµµατικού χλωρίου, όπως επίσης και στο Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας, Παλαιό κτίριο Χηµικών Μηχανικών (δείγµα 13/07) (10 CFU/ml), που ήταν όµως κάτω από τις επιτρεπόµενες τιµές (20 CFU/ml). Η ποιότητα του νερού του Κυλικείου Γενικών Εδρών ανταποκρινόταν σε αυτή της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού, λόγω της µεγάλης και συνεχούς κατανάλωσης νερού που έχει, ενώ το Κυλικείο στο Κτίριο ιοίκησης είχε συγκριτικά υψηλότερη θολερότητα (0.82 NTU) και ψευδάργυρο, κάτω όµως από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Το νερό του Εστιατορίου, όπου έγινε δειγµατοληψία στο Μαγειρείο, παρουσιάζει εµφανώς µικρότερη σκληρότητα (5 o dh) και διαλελυµένα στερεά (200 mg/l) έναντι των υπολοίπων κτιρίων, λόγω της χρήσης αποσκληρυντού, όπως µας ανέφερε ο υπεύθυνος του εστιατορίου. Στο σηµείο αυτό θα θέλαµε να τονίσουµε πως η χρήση αποσκληρυντού για το πόσιµο νερό θα πρέπει να γίνεται µε προσοχή και συνεχή έλεγχο, δεδοµένου ότι, όταν η σκληρότητα του νερού µειωθεί κάτω από 3 o dh, το πόσιµο νερό αρχίζει να αποκτά ιδιότητες απιονισµένου νερού (έλλειψη απαραίτητων ιχνοστοιχείων) και είναι πολύ διαβρωτικό, δηλαδή δεν ενδείκνυται για πόση. Στο Εστιατόριο, όπως και στα 2 κυλικεία, οι µετρηθείσες µικροβιολογικές παράµετροι ήταν µηδενικές κατά την ηµεροµηνία δειγµατοληψίας. 4. Συµπεράσµατα Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα των αναλύσεων που έγιναν από την Ερευνητική Οµάδα «Φυσικές Μέθοδοι Ανάλυσης- Περιβάλλον» του Εργαστηρίου Ανόργανης

17 και Αναλυτικής Χηµείας της Σχολής Χηµικών Μηχανικών Ε.Μ.Π. σε δείγµατα νερού των 2 γεωτρήσεων, της δεξαµενής αποθήκευσης χλωριωµένου νερού, καθώς και του δικτύου διαφόρων Σχολών, Κυλικείων και του Εστιατορίου της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου, στην δειγµατοληψία της 9/1/2007 προκύπτουν τα εξής: Το νερό των γεωτρήσεων αποτελεί ένα σκληρό νερό µε σαφή τάση δηµιουργίας αποθέσεων, το οποίο για ορισµένες χρήσεις πχ. νερό ψύξης, νερό γιά την λειτουργία ορισµένων οργάνων, δηµιουργεί προβλήµατα. Οι τιµές όµως όλων των παραµέτρων που εξετάσθηκαν, τόσο των φυσικοχηµικών όσο και των µικροβιολογικών, είναι σύµφωνες µε την Υπουργική Απόφαση Υ2/2600/2001 «Ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης» σε συµµόρφωση µε την οδηγία 98/83/Ε.Κ. του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε σύγκριση µε τα επιφανειακά νερά που χρησιµοποιεί η ΕΥ ΑΠ, γιά την ύδρευση της Αθήνας, το νερό των γεωτρήσεων έχει, όπως αναµενόταν, υψηλότερες συγκεντρώσεις σχεδόν σε όλες τις φυσικοχηµικές παραµέτρους (διαλελυµένα µέταλλα και ανιόντα), φαινόµενο που παρατηρείται συνήθως σε νερά που προέρχονται από γεωτρήσεις στον Ν. Αττικής και εξηγείται από το µεγάλο βάθος των γετρήσεων (200 περίπου µέτρα) και την υψηλότερη θερµοκρασία του νερού που προέρχεται από τις γεωτρήσεις. Το νερό της δεξαµενής αποθήκευσης του χλωριωµένου νερού της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου πληροί όλες τις προδιαγραφές της ισχύουσας νοµοθεσίας (Υ2/2600/2001) γιά την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, σύµφωνα µε την ελεγκτική παρακολούθηση του (προσδιορισµός σε 56 παραµέτρους). Για την διασφάλιση µιας σταθερής ποιότητας του νερού της δεξαµενής καθ όλη την διάρκεια του έτους, προτείνεται η αυτοµατοποιηµένη και συστηµατική χλωρίωση του νερού, µε την χρήση αυτόµατου συστήµατος προσθήκης χλωρίου (σε µορφή διαλύµατος υποχλωριώδους νατρίου) και επαρκής ανάµειξη του γιά την επίτευξη σταθερής συγκέντρωσης υπολειµµατικού χλωρίου στη δεξαµενή και εποµένως και στο δίκτυο και προειδοποιήση γιά τυχόν αποκλίσεις.

18 Σηµαντικές ωστόσο αποκλίσεις παρουσιάζονται στα τελικά σηµεία υδροδότησης, δηλαδή στα νερά του δικτύου ορισµένων Σχολών, µε τιµές οι οποίες σε ορισµένες περιπτώσεις υπερβαίνουν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Η επιβάρυνση, όπως προκύπτει από την σύγκριση των τιµών των παραµέτρων του νερού των διαφόρων κτιρίων µε τις αρχικές τιµές των ιδίων παραµέτρων στα νερά των γεωτρήσεων, οφείλεται στην κατάσταση του δικτύου ύδρευσης, καθώς και στην χρήση του (δηλ. έαν παραµένει το νερό στάσιµο στις σωληνώσεις ή κυκλοφορεί). Συγκεκριµένα, οι αυξηµένες συγκεντρώσεις στα βαρέα µέταλλα ψευδάργυρο και σίδηρο που ανιχνεύθηκαν στο δίκτυο νερού ορισµένων κτιρίων Σχολών σε τελικά σηµεία υδροδότησης κατά την δειγµατοληψία, οφείλονται στη διάβρωση των γαλβανισµένων σιδηροσωλήνων του δικτύου από το νερό των γεωτρήσεων που έχει αρκετή ποσότητα χλωριόντων και παρέµεινε στάσιµο για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα στο αντίστοιχο δίκτυο. Επιπλέον παρατηρήθηκε ότι, όταν η κατανάλωση του νερού είναι µικρή, λόγω του µικρού αριθµού ατόµων που χρησιµοποιούν την ύδρευση, πχ. Εργαστήριο Λιµενικών Έργων, το νερό εµφανίζει µεγαλύτερη θολότητα και αιωρούµενα σωµατίδια λόγω της επαναδιάλυσης των σχηµατισθέντων αλάτων. Εποµένως θα πρέπει να ελεγχθεί από την Τεχνική Υπηρεσία του ΕΜΠ το δίκτυο ύδρευσης και ιδιαίτερα στα σηµεία δειγµατοληψίας στα κτίρια της Αντοχής Υλικών, Λιµενικών Έργων, Μεταλλειολόγων, Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χηµείας Παλαιό και Νέο κτίριο της Σχολής Χηµικών Μηχανικών. Συγκεκριµένα, λαµβάνοντας υπόψη τον σχεδιασµό του συνολικού υδραυλικού δικτύου της Πολυτεχνειούπολης, θα µπορούσε να εξετασθεί η δυνατότητα σύνδεσης των σηµείων του δικτύου µικρής κατανάλωσης νερού µε σηµεία µεγάλης κατανάλωσης του, έτσι ώστε να υπάρχει επαρκής έκπλυση των σωληνώσεων και να µην παραµένει το νερό στάσιµο. Σε περιπτώσεις πολύ διαβρωµένων σωληνώσεων σε τελικά σηµεία υδροδότησης (π.χ.βρύσες νιπτήρων) θα µπορούσε ένα τµήµα των γαλβανισµένων σιδηροσωλήνων του δικτύου να αντικατασταθεί µε κατάλληλες πλαστικές σωλήνες. Για τη µελέτη αυτή, η συνεργασία των αρµοδίων Εργαστηρίων του ΕΜΠ µε την Τεχνική

19 Υπηρεσία και ενδεχοµένως την /νση ικτύων της ΕΥ ΑΠ, θα οδηγούσε κατά την γνώµη µας στο επιθυµητό αποτέλεσµα. Η χρήση αποσκληρυντή στην παροχή νερού του Εστιατορίου της Πολυτεχνειούπολης µειώνει, όπως αναµένονταν, την σκληρότητα του νερού, αλλά θα πρέπει να ελέγχεται προκειµένου να αποφεύγεται η υπερβολική αποµάκρυνση από το νερό απαραίτητων αλάτων, ιχνοστοιχείων και άλλων ιόντων για τον ανθρώπινο οργανισµό, γεγονός που καθιστά το νερό διαβρωτικό και ακατάλληλο προς πόση. Βέβαια για την µη δηµιουργία αποθέσεων που προξενούν προβλήµατα σε εργαστηριακές διατάξεις και όργανα, όπως επίσης και για την χρήση απιονισµένου νερού στα εργαστήρια απαιτείται η χρήση κατάλληλων συσκευών αποσκλήρυνσης. Το µικροβιολογικό φορτίο σε παθογόνους οργανισµούς ήταν σε όλα τα δείγµατα των νερών του δικτύου που εξετάσθηκαν στην ηµεροµηνία δειγµατοληψίας (9/1/2007) µηδενικό. Από τα παραπάνω προκύπτει η αναγκαιότητα συστηµατικής παρακολούθησης της ποιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης των διαφόρων Σχολών, τουλάχιστον γιά εκείνες τις παραµέτρους που παρουσιάζουν αυξηµένες τιµές σε σχέση µε το νερό της δεξαµενής αποθήκευσης. Προκειµένου να υπάρχει ολοκληρωµένη εκτίµηση της κατάστασης, θα πρέπει να επαναληφθούν οι δειγµατοληψίες σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (ψυχρή-θερµή εποχή), σε συνάρτηση µε τις βροχοπτώσεις και να συναξιολογηθούν τα αποτελέσµατα. Σε κάθε περίπτωση η συνεργασία των διαφόρων Εργαστηρίων και Ερευνητικών Οµάδων του ΕΜΠ που ασχολούνται µε θέµατα νερού είναι αναγκαία για τον έλεγχο και την βελτίωση του νερού της Πολυτεχνειούπολης, που προέρχεται από τις γεωτρήσεις, λαµβάνοντας υπόψη και µια µελλοντική λειψυδρία που προβλέπεται για την χώρα µας. Η εναλλακτική λύση της επανασύνδεσης της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου µε το νερό της ΕΥ ΑΠ θα πρέπει να επανεξετασθεί, λαµβάνοντας υπόψη τα εξής: Αποκατάσταση των µεγάλων διαρροών του δικτύου που έχουν επισηµανθεί παλαιότερα.

20 ιαχωρισµός του υφιστάµενου δικτύου ύδρευσης σε δυο επιµέρους δίκτυα, ένα για την άρδευση που θα τροφοδοτείται από το νερό των γεωτρήσεων και ένα ξεχωριστό για την τροφοδοσία των κτιρίων µε πόσιµο νερό (απαίτηση από την Ε.Υ..Α.Π.). Υψηλό κόστος για την ύδρευση της Πολυτεχνειούπολης από την Ε.Υ..Α.Π. Συγκεκριµένα, για κατανάλωση m 3 νερού για την ύδρευση ετησίως (Μελέτη Καθηγητή. Παπαντώνη, 25/11/2001) απαιτείται µε τα σηµερινά δεδοµένα και µε το τιµολόγιο νερού που ισχύει για τις ηµόσιες Υπηρεσίες, δαπάνη της τάξης των ετησίως, συµπεριλαµβανοµένου του κόστους ύδρευσης, αποχέτευσης, των παγίων τελών και του Φ.Π.Α. (πρόσφατa στοιχεία που µας δόθηκαν από το αρµόδιο τµήµα εξυπηρέτησης πελατών της Ε.Υ..Α.Π.). Τέλος θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε το Πρυτανικό Συµβούλιο του ΕΜΠ που µας ανέθεσε σ αυτήν την φάση τον έλεγχο των νερών της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου και είµαστε στην διάθεση σας για την παροχή κάθε διευκρίνησης. Αθήνα, 5/3/2007 Η Επιστηµονική Υπεύθυνη Μ. Όξενκιουν-Πετροπούλου Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. ιευθύντρια του Τοµέα Χηµικών Επιστηµών της Σχολής Χηµικών Μηχανικών Ε.Μ.Π.