ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ &ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΑΣΟΤΕΧΝΙΚΩΝ & ΥΔΡΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΔΑΣΙΚΗ ΟΔΟΠΟΙΙΑ & ΔΑΣΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ ΕΥΔΟΞΙΑ ΔΑΣΟΛΟΓΟΣ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΣ Α.Π.Θ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014 i

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τις τελευταίες δεκαετίες η αντικατάσταση της συμβατικής παραγωγής ενέργειας με παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποτελεί άμεση ανάγκη τόσο για την Ελλάδα, όσο και για τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Η κατασκευή και λειτουργία ενός αιολικού πάρκου απαιτεί τη δημιουργία ενός νέου εσωτερικού οδικού δικτύου διασύνδεσης των ανεμογεννητριών, καθώς επίσης και των απαραίτητων παράπλευρων οδικών έργων, τα οποία συνθέτουν τη συνολική εικόνα ενός δασικού δρόμου. Ως περιοχή έρευνας επιλέχθηκε το αιολικό πάρκο που λειτουργεί στην θέση «Κορυφή» στο νομό Σερρών. Οι μετρήσεις πεδίου πραγματοποιήθηκαν με αποτύπωση του 10% του μήκους κάθε οδικού άξονα που οδηγούσε από τον κύριο άξονα στις επιμέρους οδούς. Μετρήθηκαν τα γεωμετρικά στοιχεία και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του δασικού δρόμου Γ κατηγορίας, ο οποίος καταλήγει στη θέση του αιολικού πάρκου. Στην Μεταπτυχιακή αυτή διατριβή καταγράφονται τα απαιτούμενα τεχνικά έργα και έργα οδοποιίας, για την κατασκευή ενός αιολικού πάρκου σε δασική έκταση και κρίνεται κατά πόσο αυτά συμφωνούν με την νομοθεσία. Συγκεκριμένα, περιγράφεται η εξέλιξη της αιολικής ενέργειας, τα χαρακτηριστικά μιας ανεμογεννήτριας, καθώς επίσης και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία ενός αιολικού πάρκου. Στην συνέχεα, δίνεται η αναλυτική τεχνική περιγραφή των τεχνικών στοιχείων, χαρακτηριστικών και τύπων των δασικών δρόμων, συμπεριλαμβανομένων και των επιμέρους έργων οδοποιίας. Γίνεται αναφορά στην κείμενη νομοθεσία που σχετίζεται με το κομμάτι διάνοιξης ή βελτίωσης υπάρχοντος δασικού δρόμου. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναφέρονται στα γεωμετρικά στοιχεία της οδού βασισμένα στην μελέτη διάνοιξης του οδικού δικτύου, και στις προσωπικές μας μετρήσεις στο πεδίο. Γίνεται αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και αποτίμηση του κατά πόσο η κείμενη νομοθεσία συνάδει με το οδικό δίκτυο που συνδέει το αιολικό πάρκο της Κορυφής με το επαρχιακό δίκτυο του Νομού Σερρών και τα συμπεράσματα που εξάγονται αφορούν τη δυνατότητα πιθανής αλλαγής τους για την καλύτερη εφαρμογή της σε παρόμοιες περιπτώσεις στο μέλλον. Λέξεις κλειδιά: Αιολικό πάρκο, δασική οδοποιία, γεωμετρικά στοιχεία οδικού άξονα, τεχνικά έργα, νομοθεσία, Σέρρες ii

3 ABSTRACT In recent decades, the replacement of conventional energy production with production from renewable energy sources is an urgent need both for Greece and for the rest of the world. The construction and operation of a wind farm requires the creation of a new internal road network interconnection of wind turbines, as well as the necessary side road projects, which form the overall image of a forest road. Research area selected wind farm operating in the 'Koryfi' in Serres. The field measurements are reflecting the 10% of the length of the road net that connects the forest roads who leads to the wind farm. It was measured the geometrical characteristics of forest road category C and the technical works, which leads to the area of the wind farm. In this Master Thesis it was estimated the required technical projects for the construction of a wind farm in forested area as well as whether they comply with the legislation. Specifically it has been described the development of wind energy, the characteristics of a wind turbine as well as the environmental impacts from the construction and operation of a wind farm. In continuing, it s given the detailed technical description of the geometrical characteristics and types of forest roads, including individual road projects. The legal specifications that are given refers to the road construction demands in order to be accepted a wind farm technical project. Survey results compared with the data from the Study Project of the wind farm that refers to technical characteristics for the road network. An evaluation of the results and a comparison with the legislation that s in valid for the wind park of Koryfi in Serres; shows how things must be changed in order to be best applicable in the future. Key words: Wind farm, forest road construction, geometrical standards for forest roads, technical works, forestry law, Serres iii

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα Μεταπτυχιακή Διατριβή με θέμα «Συμβατότητα γεωμετρικών στοιχείων οδικού δικτύου αιολικού πάρκου με την κείμενη νομοθεσία» ορίστηκε με την απόφαση 6/ της Γ.Σ. Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος και με επιβλέπουσα την επίκουρη Καθηγήτρια Αναστασία Στεργιάδου. Εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, με εξειδίκευση: «Δασική οδοποιία & δασικές μεταφορές». Η «Πράσινη Ενέργεια» αποτελεί ένα από τα ζητούμενα της τελευταίας δεκαετίας σε επίπεδο πια εφαρμογής. Στην παρούσα διατριβή ασχοληθήκαμε εν μέρη με την παραγωγή αιολικής ενέργειας η οποία αποτελεί μια «Καθαρή μορφή» παραγωγής ενέργειας και επικεντρώσαμε την έρευνα μας κυρίως στη χάραξη και κατασκευή κατάλληλου οδικού δικτύου σύνδεσης, του υπό κατασκευή αιολικού πάρκου με τους κύριους οδικούς άξονες της περιοχής εγκατάστασης του. Συγκρίναμε την κείμενη νομοθεσία εγκατάστασης Αιολικού Πάρκου που αναφέρεται στα συνωδά έργα, όπως είναι αυτό της δασικής οδοποιίας, με την πραγματική μελέτη και τον τελικό κατασκευαζόμενο οδικό άξονα. Στόχος είναι να εντοπιστούν οι ασάφειες και οι αδυναμίες υλοποίησης κάποιων διατάξεων του νόμου λόγω ουσιαστικών προβλημάτων σε πρακτικό επίπεδο. Ειδικότερα ασχοληθήκαμε με το Αιολικό Πάρκο στη θέση «Κορυφή», στην περιοχή του Σιδηροκάστρου του Νομού Σερρών. Επιλέχθηκε αυτό το αιολικό πάρκο γιατί έχει πλέον τελειώσει η φάση εγκατάστασης του και κυρίως γιατί βρίσκεται εντός ορεινού χώρου, όπου την επίβλεψη κατασκευής ή βελτίωσης υπαρχόντων οδικών αξόνων πραγματοποίησε η Δασική Υπηρεσία. Τα στοιχεία της μελέτης Αιολική Άνδρου, βασίστηκαν στην προγενέστερη μελέτη της Αιολικής Σιδηροκάστρου, Η εκπόνηση και συγγραφή της παρούσας Μεταπτυχιακής Διατριβής βασίστηκε σε υπάρχουσα βιβλιογραφία που προήλθε από έρευνες που έγιναν από το Εργαστήριο Μηχανικών Επιστημών και Τοπογραφίας καθώς και από άλλους ερευνητές με παρόμοιες έρευνες στον Ευρωπαϊκό κυρίως χώρο. Οι μετρήσεις πεδίου εκτελέστηκαν εαρινούς μήνες για να επιτευχθούν ακριβέστερες μετρήσεις λόγω καθαρότητας του ορίζοντα και μειωμένης βροχόπτωσης. iv

5 Η εκλογή του θέματος οφείλεται στην αναγκαιότητα ύπαρξης κοινού νομοθετικού πλαισίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου οι εταιρείες που εμπλέκονται στο σχεδιασμό, την κατασκευή και την περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής μετά το πέρας λειτουργίας του αιολικού πάρκου θεωρείται αναγκαία. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω την Επιβλέπουσα της Μεταπτυχιακής Διατριβής μου κυρία Στεργιάδου Αναστασία, Επίκουρη Καθηγήτρια της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ, που με την καθοδήγηση της και τις υποδείξεις της πραγματοποιήθηκε η παρούσα Μεταπτυχιακή Διατριβή. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω για την πολύτιμη βοήθεια τους εργαζόμενους στην ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΔΡΟΥ- ΤΣΙΡΟΒΛΙΔΙ Α.Ε., που με την παροχή της μελέτης που εκπόνησαν για το Αιολικό Πάρκο Σιδηροκάστρου με υπόδειξαν τα πρώτα πρωτογενή στοιχεία και φυσικά η εποικοδομητική συζήτηση μαζί τους με βοήθησε στο να κατανοήσω τον μετέπειτα τρόπο εργασίας μου. Ευχαριστίες οφείλω και στον Δασολόγο Α του Δασαρχείο Σιδηροκάστρου κ. Καραπαναγιωτίδη Χριστόδουλο και υποψήφιο Διδάκτορα στο Εργαστήριο Μηχανικών Επιστημών και Τοπογραφίας (ΕΜΕΤ) του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος που είχε την καλοσύνη να μου υποδείξει σε τοπογραφικούς χάρτες και στο Google Earth τους δρόμους που βελτιώθηκαν ή ανακατασκευάστηκαν προκειμένου να εγκατασταθεί το αιολικό πάρκο Σιδηροκάστρου. Η συναναστροφή και η συνεργασία με τους εργαζόμενους στο ΕΜΕΤ, τους υπ. Μεταπτυχιακούς και υπ. Διδακτορικούς φοιτητές καθώς και η αλληλεπίδραση σε επιστημονικά θέματα με τα μέλη ΔΕΠ (κ. Δούκα Κ., Καθηγητή, κ. Καραγιάννη Ε., Καθηγητή, κ. Γιαννούλα Β., Επικ. Καθηγητή) του εργαστηρίου επέδρασαν καταλυτικά και ουσιαστικά στο να ερευνήσω και να συγγράψω την τελική μορφή της παρούσας έρευνας. Κύρια συμβολή στο κομμάτι των μετρήσεων πεδίου είχαν οι φίλες μου (Κατερίνα και Κωνσταντίνα), που με απαράμιλλο ζήλο και διάθεση με βοήθησαν σ όλη τη διάρκεια τους. Τέλος, οφείλω μας θερμές μου ευχαριστίες στην οικογένεια μου που με την αμέριστη αγάπη της και την οικονομική ενίσχυση που μου παρείχε βοήθησε στην περάτωση αυτής της Μεταπτυχιακής. Η ουσιαστική συμπαράσταση του v

6 συντρόφου και συζύγου μου την τελευταία τριμηνία της συγγραφής της παρούσας με ώθησε στο να περατώσω την Μεταπτυχιακή διατριβή έγκαιρα πριν την απόκτηση του παιδιού μας. Βουλγαράκη Ευδοξία, Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2014 vi

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ I. ΠΕΡΙΛΗΨΗ II II. ABSTRACT III. ΠΡΟΛΟΓΟΣ III IV IV. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Αιολική ενέργεια Αιολικά πάρκα Σκοπιμότητα αιολικών πάρκων στην Ελλάδα Άδεια λειτουργίας και άδεια εγκατάστασης Άδεια παραγωγής (ΡΑΕ) Δικαίωμα χρήσης γης - δασική νομοθεσία που εφαρμόζεται σε έργα εγκαταστάσεων Α/Π 1.9. Νομοθεσία για την λειτουργία και την ανάπτυξη ΑΠΕ και των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, η ανάπτυξη των ΑΠΕ υπό το πρίσμα του Συντάγματος Κατάσταση αιολικών πάρκων Προβλήματα ανάπτυξης Α/Π στην Ελλάδα Οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της αιολικής ενέργειας Είδη αιολικών πάρκων Τεχνικά χαρακτηριστικά ανεμογεννητριών Κόστος αιολικού πάρκου Οδοποιία πρόσβασης και εσωτερική οδοποιία Χωροθέτηση αιολικών πάρκων 27 vii

8 1.18. Τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Γενικά Θέση- έκταση - διοικητική υπαγωγή του χώρου επέμβασης Ιδιοκτησιακό καθεστώς και χαρακτηρισµός του χώρου σύµφωνα µε τα άρθρα 3 και 4 του Ν. 998/ Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης Τοπογραφικές συνθήκες Γεωλογικές - υδρολογικές, εδαφολογικές συνθήκες Κλιματολογικές συνθήκες Βλάστηση - Πανίδα - Βιότοποι Χλωρίδα Πανίδα Θηλαστικά Αμφίβια - Ερπετά Ορνιθοπανίδα Τοπίο - αισθητική εκτίµηση ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ Περιγραφή του είδους, του μεγέθους και της χωροταξικής κατανομής των εγκαταστάσεων 3.2. Περιγραφή των επεμβάσεων για την προσπέλαση των εγκαταστάσεων Τρόπος υλοποίησης και διάρκεια της επέμβασης Εκτίμηση επιπτώσεων Έδαφος Αέρας 57 viii

9 Νερά Χλωρίδα -Βλάστηση Χερσαία Πανίδα Ορνιθοπανίδα Θόρυβος Χρήσεις γης Φυσικοί πόροι Κίνδυνος ανώµαλων καταστάσεων Πληθυσμός Κατοικία Μεταφορές / Κυκλοφορία Ενέργεια Χρήση νερού και ενέργειας Μεταβολές στη γεωμορφολογία, επιπτώσεις στο τοπίο Επιπτώσεις στη βλάστηση, βιοτόπους ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Υλικά Μέθοδοι Δασικός δρόμος Kκατηγορίες δασικών δρόμων Σχεδιασμός Διαδρομής- Ευρωπαϊκές προδιαγραφές Κριτήρια Σχεδιασμού Στοιχεία Σχεδιασμού Καμπύλη Διεύρυνσης 76 ix

10 Διαμόρφωση Πρανών Ευστάθεια πρανών Επίδραση του νερού και σύσταση εδάφους Μέτρα σταθεροποίησης πρανών Μεθοδολογία μετρήσεων γεωμετρικών στοιχείων ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Δρόμος πρόσβασης αιολικού πάρκου Περιορισμοί από την χρήση ειδικών οχημάτων Τεχνικά χαρακτηριστικά οδού Περιγραφή και τεχνικά χαρακτηριστικά των δρόμων Πορεία δρόμων Όχημα μελέτης Πλάτος οδοστρώματος καταστρώματος Διαπλατύνσεις Κλίσεις Ελάχιστη ακτίνα κατακόρυφης καμπύλης Εγκάρσια κλίση οδοστρωμάτων Λεπτομέρειες διατομής Χωματουργικές εργασίες Χώροι απόθεσης πλεοναζόντων Τεχνικά έργα Τάφροι αποχέτευσης Οδοστρωσία Γενικά 125 x

11 5.6.2 Σκοπός της οδοστρωσίας Τεχνικά στοιχεία των οδών Κατάσταση του δρόμου σαν υποδομή του επιχώματος Ποιότητα φυσικού εδάφους Προτεινόμενα έργα Φυτοκομικές εργασίες Γενικά Στρατηγική αποκατάστασης Σχεδιασμός φύτευσης Εγκατάσταση φυτών Φυτικό Υλικό Προετοιμασία χώρων εγκατάστασης πρασίνου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΕΔΙΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Συμπεράσματα Συζήτηση 160 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 162 Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α 163 xi

12 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1:Μεγάλες εταιρείες που διαθέτουν Α/Π (Πηγή: ΡΑΕ) 20 Πίνακας 2: Κατανομή εκτάσεων Δ. Σιδηροκάστρου (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 32 Πίνακας 3: Πίνακας μηναίων βροχοπτώσεων (mm) (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 37 Πίνακας 4: Πίνακας θερμοκρασιών (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 38 Πίνακας 5: Πίνακας Ύψους Βροχής (mm) (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 39 Πίνακας 6: Πίνακας Μέσης Θερμοκρασίας ( o C) (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 41 Πίνακας 7: Πίνακας Σχετικής Υγρασίας (%) (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 43 Πίνακας 8: Μέσος αριθμός ημερών βροχής & μέσος αριθμός ημερών χιονιού (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 45 Πίνακας 9: Σχετική υγρασία (%) του σταθμού μέτρησης (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 46 Πίνακας 10: Αριθµός των ειδών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 49 Πίνακας 11: Είδη θηλαστικών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 50 Πίνακας 12: Είδη Αμφίβιων & Ερπετών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 51 Πίνακας 13: Συνοπτικός πίνακας του έργου (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 55 Πίνακας 14: Κατηγορίες και τεχνικά στοιχεία των δασικών δρόμων (Πηγή: Καραγιάννης Κ., 2004) Πίνακας 15 : Πλάτη για δρόμους μονής και διπλής κυκλοφορίας ( Πηγή: Gardner, R. B Hickerson, T. F And Kuonen, V. 1983) Πίνακας 16: Σύγκριση της μονής λωρίδας σε σχέση με διπλή λωρίδα του κόστους σε τρία διαφορετικά επίπεδα χρήσης (Πηγή: 73 xii

13 Πίνακας 17: Γωνίες Εκτροπής για διάφορα μήκη χορδών και ακτίνες καμπυλότητας (Πηγή:FAO, Chapter2) Πίνακας 18: Συνιστώμενες κλίσεις πρανών επιχωμάτων και ορυγμάτων κατά ΠΤΠ ΧΙ (Πηγή : Πίνακας 19: Ακτίνες καμπυλότητας (Πηγή:Vestas transport manual) 103 Πίνακας 20: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 114 Πίνακας 21: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 115 Πίνακας 22: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 116 Πίνακας 23: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 117 Πίνακας 24: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 118 Πίνακας 25: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 119 Πίνακας 26: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 120 Πίνακας 27: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 122 Πίνακας 28: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 123 Πίνακας 29: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1(Πηγή:Αιολική Άνδρου) 124 Πίνακας 30: Υλικά οδοστρώματος από σημείο 0 έως ΚT (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 127 Πίνακας 31: Μηκοτομές από σημείο S0 έως ST (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 128 Πίνακας 32: Οριζοντιογραφία από σημείο Κ0 έως ΚT (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 129 Πίνακας 33: Στοιχεία πασσάλων από σημείο 0 έως ΚΤ (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 130 Πίνακας 34: Χωματισμοί από σημείο 0 έως ΚT (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 130 Πίνακας 35: Μίξη φυτών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 132 Πίνακας 36 :Tτμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Ελιγμός 1 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 135 Πίνακας 37 :Tτμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Ελιγμός 2 (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 136 xiii

14 Πίνακας 38 : Tτμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Οδός Πρόσβασης (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 136 Πίνακας 39: Πίνακας Φυτών (Πηγή:Αιολική Άνδρου) 138 Πίνακας 40: Σημεία μέτρησης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο ) 142 Πίνακας 41α: Μέσο τετραγωνικό σφάλμα (Πηγή: Προσωπικό αρχείο ) 145 Πίνακας 41β : Στοιχεία μετρήσεων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 149 xiv

15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Χερσαίο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: ) 23 Εικόνα 2: Αιολικό Πάρκο κοντά στην θάλασσα (Πηγή: ) 24 Εικόνα 3: Παράκτιο Αιολικό Πάρκο κοντά στην θάλασσα (Πηγή: ) 24 Εικόνα 4: Τύποι ανεμογεννητριών (Πηγή: Αιολική Άνδρου Α.Ε ) 25 Εικόνα 5: Τύποι ανεμογεννητριών (Πηγή: «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», A Φάση: Υποστηρικτική Μελέτη, ΕΚΟΤΕΧΝΙΚΑ) 27 Εικόνα 6: Περιοχή αιολικού πάρκου και δρόμος διέλευσης οχημάτων (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 34 Εικόνα 7: Κλιματόγραμμα BAGNOULS GAUSSEN (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 38 Εικόνα 8: Ετήσια πορεία βροχόπτωσης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 40 Εικόνα 9: Χρονοσειρά βροχόπτωσης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 40 Εικόνα 10: Ετήσια πορεία Μέσης Θερμοκρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 42 Εικόνα 11: Χρονοσειρά Μέσης Θερμοκρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 42 Εικόνα 12: Σχετική Υγρασία (% )(Πηγή: Αιολική Άνδρου) 44 Εικόνα 13: Χρονοσειρά Σχετικής Υγρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 44 Εικόνα 14: Οδικοί διαρθρωτικοί όροι (Πηγή: U.S. Forest Servise, Transportation Eng. Handbook) Εικόνα 15:Τυπικές διαστάσεις προσέλευσης (Πηγή: FAO, Chapter2) Εικόνα 16: Σχέση μεταξύ της ακτίνας της καμπύλης και το φορτηγό όταν η ταχύτητα δεν ελέγχεται κατά βαθμό (Πηγή: FAO, Chapter2) xv

16 Εικόνα 17: Σχέση μεταξύ του βαθμού και της ταχύτητας φορτηγών σε χωμάτινους δρόμους (Πηγή: FAO, Chapter2) 72 Εικόνα 18: Το κέντρο της θέσης της γραμμής του προτεινόμενου δρόμου η κλίση είναι λιγότερο από 40 έως 50 τοις εκατό (Πηγή: FAO, Chapter2) 73 Εικόνα 19: Το κέντρο της θέσης της γραμμής του προτεινόμενου δρόμου η κλίση είναι συνήθως 50% ή απότομη (Πηγή: FAO, Chapter2) 74 Εικόνα 20: Η επιλογή του δρόμου ευθυγράμμισης στον τομέα από το "τέντωμα της γραμμής ετικέτας" (Πηγή: 74 Εικόνα 21: Η θέση [1] δείχνει την ετικέτα της ταινίας περίπου στο ύψος των 75 ματιών. Η θέση [2] δείχνει την κορδέλα-θέση πάνω από την κεντρική γραμμή ή εφαπτόμενη όπως έχει επιλεγεί στον τομέα μετά από το τέντωμα. Η ταινία έχει μετακινηθεί οριζόντια, επιτρέποντας έτσι μια εκτίμηση των απαιτούμενων περικοπή ή συμπληρώστε στο κέντρο της γραμμής. (Πηγή : FAO, Chapter2) Εικόνα 22: Διάταξη καμπύλης με τη μέθοδο της εκτροπής (Πηγή: 75 Εικόνα 23: Ερπυσμός εδάφους. Tοπογραφία με ελατήρια, καμπύλες ή δέντρα (Πηγή: 76 Εικόνα 24: Βασική γεωμετρία οχήματος Πηγή FAO, Chapter2) Εικόνα 25: Παράδειγμα διαστάσεων φορτηγού με ρυμουλκό (Πηγή: 78 Εικόνα 26:. Γραφική επίλυση της διεύρυνσης (Πηγή: 79 Εικόνα 27: Γραφική λύση για την καμπύλη διεύρυνση (Πηγή: Εικόνα 28: Καμπύλη - οδηγός διαπλάτυνσης για ένα φορτηγό δύο ή τριών αξόνων ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: Εικόνα 29 : Καμπύλη - οδηγός διαπλάτυνσης για ένα συνδυασμό φορτηγού με ρυμουλκό ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: Εικόνα 30: Καμπύλη - οδηγός διεύρυνσης για ένα ημερολόγιο φορτηγό ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: Εικόνα 31: Καμπύλη - οδηγός διεύρυνσηw για ελκυστήρα / ρυμουλκούμενου ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: xvi

17 Εικόνα 32: Γεωτεκτονικός Χάρτης της Ελλάδας (πηγή: Μουντράκης) 85 Εικόνα 33: Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual ) 96 Εικόνα 34: Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual ) 96 Εικόνα 35 : Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual ) 97 Εικόνα 36 : Πρότυπο όχημα (Πηγή: Vestas transport manual ) 97 Εικόνα 37 : Οπισθοτροχιές για το όχημα μεταφοράς της κεφαλής (Πηγή: Vestas transport manual ) 98 Εικόνα 38 : Πρότυπο όχημα και αντίστοιχες οπισθοτροχιές για το όχημα μεταφοράς των πτερυγίων. (Πηγή: Vestas transport manual ) 99 Εικόνα 39: Ακτίνες Καμπυλότητας (Πηγή: Vestas transport manual ) 104 Εικόνα 40: Όχημα με φτερό ανεμογεννήτριας V112 (Πηγή: Vestas transport manual ) 105 Εικόνα 41: Θέσεις εγκατάστασης των ανεμογεννητριών (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 106 Εικόνα 42: Όχημα σε κλίση (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 107 Εικόνα 43: Εξομάλυνση της ερυθράς με ελάχιστη ακτίνα κυκλικής καμπύλης (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 107 Εικόνα 44: Τμήμα Νέας οδού Πρόσβασης με τα όρια χωροθέτησης των ανεμογεννητριών (AutoCAD 2012) (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 112 Εικόνα 45: τυπική διατομή δρόμου διέλευσης οχημάτων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 113 Εικόνα 46 α :Πρότυπο φύτευσης 1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 134 Εικόνα 46 β: Πρότυπο φύτευσης 2 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 134 xvii

18 Εικόνα 46 γ: Πρότυπο φύτευσης 3 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 135 Εικόνα 47: Τρόπος φύτευσης (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 137 Εικόνα 48: Οπτική απεικόνιση αιολικού πάρκου και νέας διάνοιξης δασικής οδού (Πηγή: Google Earth) 141 Εικόνα 49 α: Ακριβής θέση σημείων μέτρησης (Πηγή : ) 143 Εικόνα 49 β: Ακριβής θέση σημείων μέτρησης (Πηγή : ) 144 Εικόνα 50α : Αιολικό Πάρκο στην θέση «Κορυφή» (Πηγή: Εικόνα 50β: Ανεμογεννήτριες στο Αιολικό Πάρκο, θέση «Κορυφή» (Πηγή: Εικόνα 51 (α, β): Γραφήματα στοιχείων μετρήσεων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 150 Εικόνα 51 (γ, δ, ε ): Γραφήματα στοιχείων μετρήσεων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 151 Εικόνα 52: Διάβρωση δασικού δρόμου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 154 Εικόνα 53: Ελιγμός (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 155 Εικόνα 54α: Πλάτος δασικού δρόμου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 157 Εικόνα 54β: Τυπική τάφρος με γεωμετρικά χαρακτηριστικά (πηγή: Προσωπικό αρχείο) 158 Εικόνα 55: Τοπογραφικό διάγραμμα περιοχής (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 166 Εικόνα 56: Γεωλογικός χάρτης περιοχής (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 167 Εικόνα 57: Διαχειριστικός χάρτης περιοχής (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 168 Εικόνα 58: Λεπτομερείς φύτευση φυτών (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 169 Εικόνα 59: Γενική οριζοντιογραφία (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 170 Εικόνα 60: Τυπική διατομή (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 171 Εικόνα 61: Θέσεις ανεμογεννητριών (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 172 Εικόνα 62 : Δρόμος Αιολικού Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 173 xviii

19 Εικόνα 63 : Δρόμος Αιολικού Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 173 Εικόνα 64 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 174 Εικόνα 65 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 174 Εικόνα 66 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 175 Εικόνα 67: Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 175 Εικόνα 68: Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 176 Εικόνα 69 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 176 Εικόνα 70 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 177 Εικόνα 71 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 177 Εικόνα 72 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 178 Εικόνα 73 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 178 Εικόνα 74 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 179 Εικόνα 75 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 179 Εικόνα 76: Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 180 Εικόνα 77 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 180 Εικόνα 78 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 181 Εικόνα 79 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 181 Εικόνα 80 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 182 xix

20 Εικόνα 81 : Μετρήσεις στον δόμο που οδηγεί στο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 182 Εικόνα 82 : Μετρήσεις στον δόμο που οδηγεί στο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 183 Εικόνα 83 : Μετρήσεις στον δόμο που οδηγεί στο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 183 Εικόνα 84 : Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 184 Εικόνα 85: Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 185 Εικόνα 86 : Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 185 Εικόνα 87: Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 186 Εικόνα 88: Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 186 Εικόνα 89 : Ανεμογεννήτρια Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 187 Εικόνα 90: Ανεμογεννήτρια Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 187 Εικόνα 91: Ανεμογεννήτρια Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 188 Εικόνα 92: Βάση ανεμογεννήτριας Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 189 xx

21 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α/Γ: Ανεμογεννήτρια Α/Π: Αιολικά Πάρκα ΑΠΕ: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΔΕΗ: Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση Η/Μ: Ηλεκτρολογικά ΚΑΠΕ: Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας KYA: Κοινή Υπουργική Απόφαση ΜΤ: Μέση Τάση ΟΤΑ: Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΡΑΕ: Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ΥΑ: Υπουργική Απόφαση ΥΠΑΝ: Υπουργείο Ανάπτυξης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.: Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων Υ/Σ: Υποσταθμός ΦΕΚ: Φύλλο Εφημερίδας Κυβέρνησης 1

22 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Ο σημερινός πολιτισμός βασίζεται στην ενέργεια, την οποία οι άνθρωποι προσπαθούν να αντλήσουν από όλες τις διαθέσιμες πηγές. Η ενέργεια υπάρχει στη φύση υπό διάφορες μορφές (θερμική, χημική, κινητική, ηλεκτρική ενέργεια), που διέπονται από την Αρχή της Αφθαρσίας της ενέργειας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η ενέργεια ούτε δημιουργείται, ούτε καταστρέφεται, μπορεί όμως να μετατρέπεται από μια μορφή σε άλλη. Με την καύση π.χ. η χημική ενέργεια των καυσίμων μετατρέπεται σε θερμική και η θερμική με μία θερμική μηχανή σε κινητική κοκ. Μπορεί συνεπώς κάποιος να πει ότι ο κόσμος είναι προικισμένος με μια ορισμένη ποσότητα ενέργειας, η οποία παραμένει σταθερή ανά τους αιώνες και που μπορεί να αλλάζει μόνο μορφή κατά τις διάφορες διεργασίες. Οι διεργασίες αυτές συντελούνται είτε μόνες τους (στην φύση), είτε με τη βοήθεια των μηχανών, τις οποίες ο άνθρωπος έχει επινοήσει. Με αυτή όμως την αλλαγή έχουμε υποβάθμιση της ενέργειας. Όλες οι μορφές ενέργειας, που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος, είτε τις βρίσκει στη φύση ( ηλιακή, αιολική κοκ) είτε μετατρέποντάς τες με τη βοήθεια μηχανών (θερμική ενέργεια, ηλεκτρική ενέργεια) χρησιμοποιούνται με σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών του, οι οποίες συνεχώς αυξάνονται. Οι αναπτυγμένες αλλά και οι χώρες οι οποίες αναπτύσσονται και ανήκουν στην ομάδα κυρίως των BRIC χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν κατά κόρον ενέργεια για όλες τις δραστηριότητες τους (κίνηση μεταφορικών μέσων, ηλεκτρικό ρεύμα για τη λειτουργία βιομηχανιών, ηλεκτροδότηση κατοικιών κτλ), η οποία παράγεται από ορυκτά καύσιμα και κυρίως από το πετρέλαιο και τον άνθρακα, με αποτέλεσμα τα αποθέματα αυτών των ενεργειακών πόρων να μειώνονται και η αναπλήρωσή τους γίνεται με βραδύτερο ρυθμό οδηγώντας την ανθρωπότητα σε ενεργειακές κρίσεις και την εξάρτηση των κρατών καταναλωτών από τα κράτη παραγωγούς. Έτσι, λόγω της εκτεταμένης χρήσης των ορυκτών καυσίμων και τη συνεχή αναζήτηση νέων κοιτασμάτων η ανθρωπότητα οδηγείται σε περιβαλλοντικά εγκλήματα. 2

23 Τα αποτελέσματα από τα περιβαλλοντικά εγκλήματα έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά στις μέρες μας, καθώς είναι σαφής η κλιματική αλλαγή λόγω της αύξησης του φαινομένου του θερμοκηπίου, της μόλυνσης της στεριάς και της θάλασσας καθώς και της χλωρίδας και πανίδας, που αναπτύσσεται εκεί και τη διατάραξη εν γένει του οικοσυστήματος. Γι αυτούς τους λόγους οι περισσότερες χώρες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα οι αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού κόσμου προσπαθούν να προωθήσουν ενεργειακές τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον. Έτσι, παρατηρείται ότι η προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τις εισαγωγές ενέργειας και τη μείωση της κλιματικής αλλαγής. Από το 1997, η χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στράφηκαν προς την κατεύθυνση του φιλόδοξου στόχου για μερίδιο 12% των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στη μικτή κατανάλωση ενέργειας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 1997 το μερίδιο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ήταν 5,4% και έως το 2001 είχε αγγίξει το 6%. Με την είσοδο νέων μελών στην ΕΕ, τα νέα μέλη ήταν υποχρεωμένα να υιοθετήσουν την οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι την 1η Μαΐου του Με την συνθήκη προσχώρησης των νέων μελών της ΕΕ ο στόχος για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έφθασε το 21% ως το 2010 για τη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) ορίζονται ως οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική ενέργεια, η ηλιακή ενέργεια, η ενέργεια κυμάτων, η παλιρροϊκή ενέργεια, η βιομάζα, τα αέρια που εκλύονται από χώρους υγειονομικής ταφής και από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, τα βιοαέρια, η γεωθερμική ενέργεια και η υδραυλική ενέργεια που αξιοποιείται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Αιολικές εγκαταστάσεις ορίζονται ως οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού που λειτουργούν 3

24 είτε με τη μορφή μεμονωμένων ανεμογεννητριών (Α/Γ), είτε με τη μορφή αιολικών πάρκων (Α/Π), δηλαδή συστοιχίας ανεμογεννητριών. Παραγωγός από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ορίζεται ως ο παραγωγός που παράγει ηλεκτρική ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σε αντίθεση με τις συμβατικές πηγές ενέργειας, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ανανεώνονται μέσω του κύκλου της φύσης και θεωρούνται ανεξάντλητες. Είναι πηγές όπως ο ήλιος, ο αέρας, τα ποτάμια και η εσωτερική θερμότητα του φλοιού της γης, των οποίων η προσφορά δεν εξαντλείται και υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον. Είναι οι πρώτες πηγές ενέργειας, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από τον άνθρωπο προτού στραφεί στην εντατική καύση παραγώγων του άνθρακα. Παράλληλα μειώνουν την εξάρτηση από το εισαγόμενο για τις περισσότερες χώρες πετρέλαιο και ωφελούν το περιβάλλον, αφού η χρήση τους δεν συνεπάγεται εκπομπή ρύπων. Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 2 του Ν. 2773/1999 όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 3468/2000 και το άρθρο 17 του Ν. 3489/2006 η παραγωγή ηλεκτρικής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι η ηλεκτρική ενέργεια, η οποία προέρχεται από: 1. την εκμετάλλευση αιολικής 2. την εκμετάλλευση ηλιακής ενέργειας 3. την εκμετάλλευση βιομάζας 4. την εκμετάλλευση βιοαερίου 5. την εκμετάλλευση της γεωθερμίας 6. την εκμετάλλευση ενέργειας από τη θάλασσα 7. την εκμετάλλευση υδάτινου δυναμικού με χρήση υδροηλεκτρικής ενέργειας 8. συνδυασμό των ανωτέρω με χρήση υβριδικών ηλεκτροπαραγωγών σταθμών 4

25 1.3. Αιολική ενέργεια Η ενέργεια του ανέμου χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο ήδη από την αρχαιότητα. Μάλιστα, τόσο είχε εκτιμηθεί η σπουδαιότητα και η χρησιμότητα των ανέμων, ώστε ο ίδιος ο Δίας, κατά την ελληνική μυθολογία, είχε ορίσει ειδικό «διαχειριστή» των ανέμων τον Αίολο, ο οποίος τους κατεύθυνε από τη μυθική νήσο του, την Αιολία. Εξάλλου, ο εγκλωβισμός των ανέμων στον ασκό του Αιόλου, κατά τον Όμηρο, δείχνει ακριβώς την ανάγκη των ανθρώπων να διαθέτουν τους ανέμους στον τόπο και το χρόνο που ήθελαν. Για πολλές εκατοντάδες χρόνια, η κίνηση των πλοίων στηριζόταν στην δύναμη του ανέμου, ενώ γινόταν εκτεταμένη χρήση του ανεμόμυλου, ως κινητήριας μηχανής, κυρίως στον αγροτικό τομέα. Η χρήση της όμως άρχισε να ατονεί περίπου στις αρχές του αιώνα, λόγω της εμφάνισης άφθονων και φθηνών ορυκτών καυσίμων. Αργότερα, το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση της ενέργειας του ανέμου, κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, εκδηλώθηκε έντονα περί τα μέσα της δεκαετίας του 70 και ήταν αποτέλεσμα της πετρελαϊκής κρίσης, που είχε εν τω μεταξύ ξεσπάσει. Από τότε, μέχρι σήμερα υπάρχει μία συνεχώς αυξανόμενη τάση για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω της εκμετάλλευσης της ενέργειας του ανέμου. Αιολική ενέργεια είναι μια μορφή ενέργειας, η οποία δημιουργείται από τη διαρκή κίνηση του ατμοσφαιρικού αέρα, ο οποίος περιβάλλει τη γη, εξαιτίας μιας σειράς παραμέτρων οι οποίες είναι: Η ηλιακή ακτινοβολία Η ανομοιογένεια του ανάγλυφου του εδάφους Η περιστροφική κίνηση της γης γύρω από τον άξονά της. Η ανομοιόμορφη θέρμανση της επιφάνειας της γης από τον ήλιο προκαλεί τη μετακίνηση μεγάλων μαζών αέρα από τη μία περιοχή στην άλλη. Ο άνεμος είναι δυνατό να περιστρέφει ανεμοτροχούς, να προωθεί ιστιοφόρα πλοία ή να κινεί αντικείμενα, μπορεί δηλαδή η ενέργεια του να καταστεί εκμεταλλεύσιμη. Η πηγή αυτής της ενέργειας είναι πρακτικά 5

26 ανεξάντλητη, και ανανεώνεται συνεχώς, γι αυτό και ονομάζεται ανανεώσιμη. Εάν υπήρχε η δυνατότητα, με τη σημερινή τεχνολογία, να καταστεί εκμεταλλεύσιμο το συνολικό αιολικό δυναμικό της γης εκτιμάται ότι η παραγόμενη σε ένα χρόνο ενέργεια από τον άνεμο θα ήταν υπερδιπλάσια από τις ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια της ανθρωπότητας στο ίδιο διάστημα. Δυστυχώς, εκτιμάται πως μόνο ένα ποσοστό μεταξύ 1,5% έως 2,5% της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας, μετατρέπεται: σε κινητική ενέργεια αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα. Από θερμοδυναμικής απόψεως, η αιολική ενέργεια είναι υψηλής ποιότητας και γι αυτόν τον λόγο προσφέρεται ιδιαίτερα για μετατροπή σε ηλεκτρική ή χρήσιμη μηχανική ενέργεια. Αυτό δεν αποκλείει βέβαια τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί και για άλλες χρήσεις. Υπολογίζεται ότι στο 25% της επιφάνειας της γης επικρατούν άνεμοι μέσης ταχύτητας πάνω από 5,1 μέτρα το δευτερόλεπτο, σε ύψος 10 μέτρων πάνω από το έδαφος. Όταν σε μία περιοχή οι άνεμοι πνέουν με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτήν την τιμή, τότε το αιολικό δυναμικό του τόπου θεωρείται εκμεταλλεύσιμο και οι απαιτούμενες εγκαταστάσεις μπορούν να καταστούν οικονομικά βιώσιμες, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα Αιολικά πάρκα Στη σημερινή εποχή η αιολική ενέργεια μπορεί να αξιοποιηθεί χρησιμοποιώντας κατάλληλους μηχανισμούς και διατάξεις, τις ανεμογεννήτριες. Η κινητική ενέργεια του ανέμου μετατρέπεται αρχικά σε μηχανική και ακολούθως σε ηλεκτρική, μέσω των ανεμογεννητριών. Έτσι, η τεχνολογία των ανεμογεννητριών παρουσίασε μεγάλη εξέλιξη τα τελευταία χρόνια με αντίστοιχη μείωση του κόστους παραγωγής της παραγόμενης ενέργειας. Σήμερα το εμπορικό μέγεθος των ανεμογεννητριών, δηλαδή το μέγεθος, το οποίο παρουσιάζει την βέλτιστη σχέση κόστους οφέλους, κυμαίνεται μεταξύ 0,6 και 1,5mw. Μείωση του κόστους επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση περισσοτέρων ανεμογεννητριών στην ίδια θέση, οπότε σχηματίζονται αιολικά πάρκα, συνήθως συνολικής ισχύος μέχρι 40mw. 6

27 Ένα αιολικό πάρκο είναι μία συστοιχία πολλών ανεμογεννητριών, οι οποίες εγκαθίστανται και λειτουργούν σε μία περιοχή με υψηλό αιολικό δυναμικό και διοχετεύουν το σύνολο της παραγωγής του στο ηλεκτρικό σύστημα. Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα οι ανεμογεννήτριες να λειτουργούν αυτόνομα, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε περιοχές που δεν ηλεκτροδοτούνται ή για την παραγωγή μηχανικής ενέργειας για χρήση σε αντλιοστάσια. Ανάλογα με τον τόπο, όπου εγκαθίστανται οι συστοιχίες των ανεμογεννητριών, τα αιολικά πάρκα διακρίνονται σε χερσαία και υπεράκτια. Χερσαία είναι αυτά, τα οποία εγκαθίστανται στη στεριά ενώ υπεράκτια αυτά τα οποία εγκαθίστανται στις θάλασσες. Σε σχέση με τα χερσαία έργα αιολικής ενέργειας, η κατασκευή υπεράκτιων ανεμογεννητριών απαιτεί σημαντική εφαρμοσμένη μηχανική όσον αφορά την υποδομή, τοποθέτηση, ηλεκτρική σύνδεση και την χρήση υλικών, τα οποία αντέχουν στο διαβρωτικό θαλάσσιο περιβάλλον. Μολονότι η ταχύτητα των υπεράκτιων ανέμων είναι γενικά μεγαλύτερη αυτής των ανέμων της στεριάς, οι προαναφερθέντες παράγοντες δεν επέτρεψαν την υπεράκτια χρήση των ανεμογεννητριών κατά το παρελθόν. Πάντως, στις μέρες μας είναι πιο εφικτή η χρήση ανεμογεννητριών μεγάλης κλίμακας υπεράκτια και, με την αύξηση του μεγέθους και της αποδοτικότητας των ανεμογεννητριών καθώς και της πείρας στον τομέα αυτό, η υπεράκτια αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας αποκτά μεγάλο δυναμικό. Γενικά, τόσο το δυναμικό όσο και η εφικτότητα από την άποψη του κόστους της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας καθίστανται πιο ελκυστικά σήμερα λόγω της προόδου της τεχνολογίας και όσο περισσότεροι κατασκευαστές ανεμογεννητριών αρχίζουν να παράγουν ανεμογεννήτριες για υπεράκτια χρήση. Η αύξηση του μεγέθους των ανεμογεννητριών και της απόστασης από την ακτή (για τη μείωση του θορύβου) συνεπάγονται την εγκατάσταση ολοένα και αποδοτικότερων ανεμογεννητριών, πράγμα που σημαίνει και τη μείωση του κόστους παραγωγής της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. Μπορεί βέβαια να ενσκήψουν κάποια κοινωνικά ζητήματα, ανάλογα με την κουλτούρα και την οικονομική κατάσταση του τόπου. Με προσεκτικό όμως προγραμματισμό και μελέτη, μπορούν να αποφευχθούν τόσο η διατάραξη του περιβάλλοντος όσο και οι αισθητικές 7

28 επιπτώσεις, αλλά και οι όποιες αντιπαραθέσεις με άλλους τομείς δραστηριότητας. Γι αυτό, πρέπει να εξετάζονται και να αξιολογούνται οι μετεωρολογικές συνθήκες και οι προβλέψεις για τις προτεινόμενες τοποθεσίες. Ουσιαστικά, η κατανόηση των αιολικών χαρακτηριστικών είναι0 υψίστης σημασίας. Η ταχύτητα των ανέμων στη θάλασσα είναι συνήθως μεγαλύτερη και ομαλότερη απ ό,τι στην ξηρά. Το βάθος και η φύση του βυθού της θάλασσας είναι παράγοντες που πρέπει να εξετάζονται, σε ορισμένες τοποθεσίες. Οι επιλογές που υπάρχουν όσον αφορά τις κατασκευές έδρασης είναι περιορισμένες και αυτό έχει σημαντική επίπτωση στο συνολικό κόστος τοποθέτησης των γεννητριών. Επίσης, θα πρέπει να εξετάζεται η απόσταση από την ακτή και τους σταθμούς εξυπηρέτησης. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τόσο το χρόνο όσο και το κόστος ανέγερσης του αιολικού πάρκου, καθώς και τις εργασίες συντήρησης. Επιπλέον, μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη κατασκευής επιτόπιων εγκαταστάσεων συντήρησης, ιδίως για τα μεγάλα αιολικά πάρκα. Ακόμη, είναι επιτακτική ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη η ναυσιπλοΐα, η αλιεία και οι διάδρομοι του θαλάσσιου εμπορίου. Ανάλογα με το μέγεθος του αιολικού πάρκου, είναι πιθανόν να επηρεάζονται τα δρομολόγια των εμπορικών πλοίων. Η καθημερινή λειτουργία ενός αιολικού πάρκου παρακολουθείται και ελέγχεται με τη χρήση ενός συστήματος εποπτικού ελέγχου και συλλογής δεδομένων (SCADA). Το σύστημα αυτό διασυνδέει όλα τα συστατικά μέρη του αιολικού πάρκου σε έναν κεντρικό Η/Υ, που παρέχει τη δυνατότητα στο χειριστή να παρακολουθεί και να ελέγχει τη λειτουργία του αιολικού πάρκου. Το σύστημα παρέχει και αποθηκεύει πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του αιολικού πάρκου και έτσι μπορούν να εντοπιστούν αστοχίες ή προβλήματα λειτουργίας συγκεκριμένων ανεμογεννητριών. Το κύριο μειονέκτημα των ανεμογεννητριών είναι η οπτική αλλαγή, την οποία επιφέρουν στο περιβάλλον, ενώ τα υπόλοιπα όπως ο θόρυβος αντιμετωπίζονται εύκολα με την εύρεση της καταλληλότερης θέσεως για την εγκατάσταση τους. Η συντήρηση τόσο των υπεράκτιων ανεμογεννητριών όσο και των χερσαίων ανεμογεννητριών απαιτεί τεχνογνωσία παρόμοια λόγω του ότι χρησιμοποιούν παρόμοιες συνιστώσες. Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα 8

29 κοστίζουν παραπάνω σε σχέση με τα χερσαία τόσο στο αρχικό κεφαλαιουχικό κόστος εγκατάστασης όσο και στη συντήρηση τους. Όμως, λόγω του μεγαλύτερου αιολικού δυναμικού που υπάρχει στις υπεράκτιες περιοχές το αυξημένο κεφαλαιουχικό κόστος και το κόστος συντήρησης αντισταθμίζεται, εκτός και αν δεν υπάρχουν αξιόπιστες α/γ, οι οποίες θα απαιτούν παραπάνω ώρες συντήρησης με αποτέλεσμα να εξαλείφεται το πλεονεκτήματα του υψηλού αιολικού δυναμικού, το οποίο εμφανίζεται στις υπεράκτιες περιοχές Σκοπιμότητα αιολικών πάρκων στην Ελλάδα Το Νομικό πλαίσιο αδειοδοτήσεων Αιολικών Πάρκων στην Ελλάδα διέπεται κατά κύριο λόγο από το Ν. 3851/2010 για την «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», ο οποίος τροποποίησε τον προηγούμενο Ν. 3468/2006. Προσφάτως, ο Ν. 4001/2011 «Λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις» εισήγαγε και κάποιες επιπρόσθετες κρίσιμες ρυθμίσεις ( news/energia-nomothesia/nomiko-plaisio-adeiodothsewn-aiolikwn- Parkwn). Έκδοση απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.) κατά τις διατάξεις του άρθρου 4 του ν. 1650/1986, όπως ισχύει, υποβάλλεται με πλήρη φάκελο και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) στην αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση αρχή. Μετά την έκδοση της άδειας παραγωγής από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.), ο ενδιαφερόμενος προκειμένου να του χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης, ζητά ταυτόχρονα την έκδοση: α) Προσφοράς Σύνδεσης από τον αρμόδιο Διαχειριστή, ο οποίος θεωρεί τα τοπογραφικά διαγράμματα αποτύπωσης του τρόπου σύνδεσης. β) Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.), κατά το άρθρο 4 του ν. 1650/1986, όπως ισχύει, και 9

30 γ) Άδειας Επέμβασης σε δάσος ή δασική έκταση, κατά την παρ. 2 του άρθρου 58 του ν. 998/1979 (ΦΕΚ 289 Α`), εφόσον απαιτείται, ή γενικά των αναγκαίων αδειών για την απόκτηση του δικαιώματος χρήσης της θέσης εγκατάστασης του έργου. Ο αρμόδιος Διαχειριστής χορηγεί μέσα σε τέσσερις (4) μήνες την Προσφορά Σύνδεσης που του ζητήθηκε, η οποία αρχικώς είναι μη δεσμευτική και οριστικοποιείται και καθίσταται δεσμευτική: α) με την έκδοση της απόφασης Ε.Π.Ο. για το σταθμό Α.Π.Ε. ή, β) αν δεν απαιτείται απόφαση Ε.Π.Ο., με τη βεβαίωση από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή της οικείας Περιφέρειας ότι ο σταθμός Α.Π.Ε. απαλλάσσεται από την υποχρέωση αυτή. Η Προσφορά Σύνδεσης ισχύει για τέσσερα (4) έτη από την οριστικοποίηση της και δεσμεύει τον Διαχειριστή και τον δικαιούχο. Η αρμόδια αρχή εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τα προτεινόμενα μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης, μεριμνά για την τήρηση των διαδικασιών δημοσιοποίησης και αποφαίνεται για τη χορήγηση ή μη απόφασης Ε.Π.Ο. μέσα σε τέσσερις (4) μήνες από το χρόνο που ο φάκελος θεωρήθηκε πλήρης ( news/energia-nomothesia/nomiko-plaisio-adeiodothsewn-aiolikwn- Parkwn). Η εγκατάσταση των Αιολικών Πάρκων βασίζεται σε κάποιες οδηγίες από την Ευρωπαϊκή ένωση. Οι οδηγίες της ΕΕ για την Ελλάδα θέτουν μέχρι το 2010, το 20,1% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ και το 2020 να φτάνει το ποσοστό 29%. Το μεγαλύτερο κομμάτι των ΑΠΕ στην Ελλάδα καταλαμβάνει η αιολική ενέργεια. Αυτό συμβαίνει γιατί αποτελεί την πλέον τεχνικοοικονομικά ανεπτυγμένη μορφή ΑΠΕ. Επιπλέον ειδικότερα για την Ελλάδα λόγω του έντονου ηπειρωτικού της στοιχείου καθώς και των υψηλών ανεμολογικών δεδομένων στα νησιά ενδείκνυται για την κατασκευή αιολικών πάρκων σε σχέση με τις υπόλοιπες μορφές αξιοποίησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 10

31 Η ανάπτυξη των Α/Π συμβάλλουν στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας και ενισχύουν τις οικονομικές ιδιωτικές επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μείωση της ανεργίας και περεταίρω ανάπτυξη της τεχνικής γνώσης. Η ανάπτυξη των Α/Π συμβάλλουν σημαντικά στην τοπική απασχόληση (μισθούς τοπικού μόνιμου προσωπικού, τοπικές εργολαβίες συντήρησης και επισκευών, κ.α.) και προσφέρουν ένα μόνιμο και σημαντικό ετήσιο έσοδο στους τοπικούς Δήμους (2% επί των ακαθάριστων εσόδων), αλλά και στην τοπική οικονομία γενικότερα. Η κατασκευή αιολικών πάρκων σε μία περιοχή συνοδεύεται από την παράλληλη υλοποίηση σειράς αντισταθμιστικών οφελών. Για παράδειγμα κατασκευάζονται ή και βελτιώνονται, χωρίς κόστος για τους δημότες, έργα υποδομής ή κοινής ωφέλειας στην ευρύτερη περιοχή ή προωθούνται νέες, εναλλακτικές και ιδιαίτερα κερδοφόρες μορφές τουρισμού στην περιοχή, όπως π.χ. οι επισκέψεις σε εγκαταστάσεις οικολογικών μορφών ενέργειας, όπως είναι τα αιολικά πάρκα. Με την διείσδυση των αιολικών πάρκων στο ενεργειακό τοπίο της χώρας προωθείται η αντικατάσταση μεγάλου μέρους της παραγόμενης ενέργειας από συμβατικές μονάδες παραγωγής όπως είναι ο λιγνίτης και το πετρέλαιο. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η εξάρτηση της Ελλάδας από τον εφοδιασμό της από το πετρέλαιο και ενισχύεται η πράσινη ηλεκτρική ενέργεια Άδεια λειτουργίας και άδεια εγκατάστασης Η διαδικασία χορήγησης άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας Α/Π διέπεται από τις διατάξεις της Υπουργικής Απόφασης Δ6/Φ1/2000/ με τίτλο: «Διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών και τύποι συμβάσεων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας». Στη διαδικασία έκδοσης της άδειας εγκατάστασης περιλαμβάνεται και η περιβαλλοντική αδειοδότηση. Η έγκριση περιβαλλοντικών όρων των Α/Π αποτελεί μία από τις πλέον σημαντικές προϋποθέσεις που απαιτούνται για την έκδοση της άδειας εγκατάστασης. Επίσης προϋπόθεση για την υποβολή αιτήματος για 11

32 έκδοση άδειας εγκατάστασης είναι η κατοχή ισχύουσας άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όλα τα σχετικά αιτήματα εξετάζονται και αδειοδοτούνται από τους παρακάτω φορείς: Την Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (ΕΥΠΕ) του ΥΠΕΧΩΔΕ Τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωροταξίας (ΔΙΠΕΧΩ) της οικείας Περιφέρειας Την αρμόδια Υπηρεσία Περιβάλλοντος της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης ανάλογα με την κατηγορία Α/Π. Για την έκδοση των παραπάνω εγκρίσεων απαιτούνται γνωμοδοτήσεις που παρέχουν οι ακόλουθες υπηρεσίες και φορείς: 1. Για την ΠΠΕΑ (Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση): Το αρμόδιο Δασαρχείο ή η Διεύθυνση Δασών του οικείου Νομού, εάν δεν υφίσταται αρμόδιο Δασαρχείο. Η Διεύθυνση Δασών μόνο για τις εγκρίσεις Περιβαλλοντικών Όρων που εκδίδονται από την ΕΥΠΕ του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η αρμόδια Πολεοδομική Υπηρεσία. Οι αρμόδιες Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, οι Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και οι Εφορείες Νεότερων Μνημείων. Ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος. Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας. Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού. Οι Οργανισμοί Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης, αποκλειστικά για Α/Π που προτείνεται να εγκατασταθούν στις περιοχές αυτές και οι κατά περιφέρεια αρμόδιοι Οργανισμοί. 12

33 2. Για την ΕΠΟ ( Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων): Το Νομαρχιακό Συμβούλιο της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Οι Οργανισμοί Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης, αποκλειστικά για τα έργα ΑΠΕ που προτείνεται να εγκατασταθούν στις περιοχές αυτές και οι κατά περιφέρεια αρμόδιοι Οργανισμοί. Αδειοδοτούσα Αρχή για την έκδοση των αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σε αιολικούς σταθμούς είναι η οικεία Περιφέρεια. Για την θετική γνωμοδότηση της άδειας εγκατάστασης, βασική προϋπόθεση αποτελεί η ταύτιση των στοιχείων του αιολικού πάρκου με τα οποία χορηγήθηκε η άδεια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την ΡΑΕ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι προκειμένου για αιολικούς σταθμούς θα πρέπει να προσκομίζεται πιστοποιητικό μετρήσεων των χαρακτηριστικών ποιότητας ισχύος εκδιδόμενο από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) ή πιστοποιητικό αλλοδαπού φορέα αναγνωρισμένου από την Ελλάδα και της αποδοχής του από το ΚΑΠΕ. Επίσης για αιολικούς σταθμούς προσκομίζεται και πιστοποιητικό έγκρισης του συγκεκριμένου τύπου της ανεμογεννήτριας που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί εκδιδόμενο από το ΚΑΠΕ ή πιστοποιητικό αλλοδαπού φορέα αναγνωρισμένου από την Ελλάδα και της αποδοχής του από το ΚΑΠΕ.Για την σύνδεση του αιολικού πάρκου με το Σύστημα ή το Δίκτυο της χώρας η Αδειοδοτούσα Αρχή στέλνει το αίτημα του ενδιαφερόμενου παραγωγού στο Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε. (ΔΕΣΜΗΕ), ο οποίος καθορίζει τον τρόπο, την έκταση, τους όρους και τις προϋποθέσεις σύνδεσης του Αιολικού σταθμού, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος. Στην περίπτωση κατά την οποία η σύνδεση του Αιολικού σταθμού στο Σύστημα πραγματοποιείται μέσω του Δικτύου, ο Διαχειριστής του Συστήματος στέλνει το αίτημα του ενδιαφερόμενου στην Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε. (ΔΕΗ ΑΕ), ως Διαχειρίστρια του Δικτύου, η οποία καθορίζει τον τρόπο, τους όρους και τις 13

34 προϋποθέσεις σύνδεσης στο Δίκτυο με βάση τις διατάξεις του Κώδικα Διαχείρισης του Δικτύου. Ο κάτοχος της άδειας εγκατάστασης οφείλει μετά τη χορήγηση της, να κινήσει διαδικασία σύναψης της σύμβασης σύνδεσης του Αιολικού σταθμού με τον Διαχειριστή του Συστήματος εφόσον ο Αιολικός σταθμός συνδέεται απευθείας με το Σύστημα ή με τον Διαχειριστή του Δικτύου εφόσον ο Αιολικός σταθμός συνδέεται με το Δίκτυο ή μέσω αυτού με το Σύστημα. Ο Κύριος του Συστήματος ή του Δικτύου τοποθετεί με έξοδα του Παραγωγού αιολικής ενέργειας κατάλληλη μετρητική διάταξη και τον απαιτούμενο εξοπλισμό τηλεμετάδοσης στην εγκατάσταση του Α/Π ώστε να ελέγχει την εισερχόμενη στο Σύστημα ή το Δίκτυο παραγόμενη ενέργεια. Στη συνέχεια ο κάτοχος της άδειας εγκατάστασης μετά την αποπεράτωση των εργασιών εγκατάστασης οφείλει να καταθέσει στην Υπηρεσία της αδειοδούσας Αρχής την αίτηση για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας. Πριν την έκδοση της άδειας λειτουργίας και μετά την αποπεράτωση των εγκαταστάσεων του Αιολικού σταθμού μπορεί να γίνεται προσωρινή σύνδεση του σταθμού στο Σύστημα ή σε Δίκτυο για την εκτέλεση των δοκιμών των εγκαταστάσεων. Στην περίπτωση αυτή το οικονομικό τίμημα για την ενέργεια που διατίθεται κατά την περίοδο αυτή καταβάλλεται μετά τη λήψη της άδειας λειτουργίας Άδεια παραγωγής (ΡΑΕ) Η πρώτη χρονικά άδεια που απαιτείται για την παραγωγή ενέργειας από Α/Π στην Ελλάδα είναι η άδεια Παραγωγής. Η άδεια παραγωγής χορηγείται από τον Υπουργό Ανάπτυξης ύστερα από γνώμη της ΡΑΕ, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο Ν.3468/2006 με τίτλο «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις» και στον Κανονισμό Αδειών Παραγωγής και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (Υπουργική Απόφαση 5707/ ) με τίτλο «Κανονισμός Αδειών Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών 14

35 Ενέργειας και μέσω Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης». Η ΡΑΕ απορρίπτει ή αποδέχεται θετικά την αίτηση για χορήγηση άδειας λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω κριτήρια σύμφωνα με την ΥΑ 5707/ : Την εθνική ασφάλεια, όταν από την υλοποίηση των έργων επηρεάζονται θέματα εθνικής ασφάλειας. Την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και του αντίστοιχου εξοπλισμού του Συστήματος και του Δικτύου, λαμβάνοντας υπόψη τον Κώδικα Διαχείρισης του Δικτύου και τον Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας. Την ενεργειακή αποδοτικότητα του έργου, καθώς και την οικονομική βιωσιμότητα του. Για το λόγο αυτό θα πρέπει οι ενεργειακές μελέτες να τεκμηριώνονται από μετρήσεις του αιολικού δυναμικού της περιοχής. Τη δυνατότητα υλοποίησής του έργου μετά : 1. Από γνωμοδοτήσεις αρμόδιων υπηρεσιών. 2.Από μελέτες ή άλλα στοιχεία από τα οποία συνάγεται η δυνατότητα υλοποίησης και διασύνδεσης του έργου με το Σύστημα ή το Δίκτυο. Την εξασφάλιση ή τη δυνατότητα εξασφάλισης του δικαιώματος χρήσης της θέσης εγκατάστασης του έργου. Τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου με βάση την οικονομική, επιστημονική και τεχνική επάρκειά του. Ειδικότερα για την οικονομική αξιολόγηση του έργου, λαμβάνεται υπόψη η επάρκεια των προβλεπόμενων ιδίων κεφαλαίων του επενδυτή, το ύψος του οποίου πρέπει να ανέρχεται σε ποσοστό τουλάχιστον 18% επί του προϋπολογισμού του έργου. Τη διασφάλιση παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και προστασίας των Πελατών. Την προστασία του περιβάλλοντος, σύμφωνα με την νομοθεσία και το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Αιολικές εγκαταστάσεις. Στην περίπτωση που δεν πληρούνται τα παραπάνω κριτήρια η ΡΑΕ γνωμοδοτεί αρνητικά για τη χορήγηση της Άδειας 15

36 1.8. Δικαίωμα χρήσης γης - δασική νομοθεσία που εφαρμόζεται σε έργα εγκαταστάσεων Α/Π Με την υπ. αριθ / εγγράφου της Δ/νσης Συντονισμού & Επιθεώρησης Δασών της Α.Δ.Μ.Θ., δεδομένου ότι η παρούσα απόφαση Ε.Π.Ο., σύμφωνα με την υπ' αριθμ /2012 απόφαση του Υπουργού ΠΕΚΑ (ΦΕΚ 1077/ ), αποτελεί και έγκριση επέμβασης για την κατασκευή Αιολικού Πάρκου. Οι εγκαταστάσεις αιολικών πάρκων σε μια περιοχή θα πρέπει να έχει τις παρακάτω μορφές αποκλειστικής χρήσης: o Δικαίωμα κυριότητας ή επικαρπίας o Μισθωτική σχέση περιβαλλομένη τον τύπο συμβολαιογραφικού εγγράφου νόμιμα μεταγραμμένη στο οικείο Υποθηκοφυλακείο ή χρηματοδοτική μίσθωση o Απόφαση έγκρισης επέμβασης σε δασική έκταση, σε περίπτωση εγκατάστασης αιολικού σταθμού σε δημόσια δασική έκταση από τις μη χαρακτηριζόμενες ως πλέον άγονες o Απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Γεωργίας για παραχώρηση δημόσιας έκτασης, για εγκατάσταση αιολικών σταθμών στις πλέον άγονες δημόσιες δασικές εκτάσεις. Για την εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ σε πλέον άγονες δημόσιες δασικές εκτάσεις εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 1734/87. Ως πλέον άγονη δασική έκταση νοείται η δημόσια έκταση που έχει απολέσει το δασικό της χαρακτήρα και έχει καταστεί άγονη. Το αντάλλαγμα που καταβάλλεται υπέρ του Δημοσίου, για την απόκτηση δικαιώματος χρήσης επί εκτάσεων δασικού χαρακτήρα για εγκατάσταση αιολικών πάρκων, καθορίζεται βάσει των ρυθμίσεων που περιλαμβάνουν η ΥΑ 96136/636/ , ο Ν. 3377/05, η ΚΥΑ 11400/4377/ , η ΚΥΑ 90440/960/ , καθώς και η Εγκύκλιος /2472/ του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης. Τα έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α/Π, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα έργα δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, κατασκευής υποσταθμών και κάθε κατασκευή που αφορά την υποδομή 16

37 και εγκατάσταση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από Α/Π, χαρακτηρίζονται ως δημόσιας ωφέλειας, ανεξάρτητα από το φορέα υλοποίησής τους Νομοθεσία για την λειτουργία και την ανάπτυξη ΑΠΕ και των αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, η ανάπτυξη των ΑΠΕ υπό το πρίσμα του Συντάγματος Η υπέρτερη νομοθετική διάταξη, η οποία ισχύει σήμερα στην Ελλάδα είναι το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει διατάξεις, που αναφέρονται άμεσα στην ενέργεια, ούτε βέβαια διατάξεις που αναφέρονται ειδικότερα στις ΑΠΕ. Ωστόσο, περιλαμβάνει διατάξεις που αναφέρονται, αφενός στην προστασία του περιβάλλοντος, με ρητή μάλιστα κατοχύρωση της αρχής της αειφορίας, η οποία σχετίζεται άμεσα με τις ΑΠΕ, και αφετέρου, διατάξεις που αναφέρονται γενικά στον εθνικό πλούτο και στα δικαιώματα του κράτους επ αυτού, στον οποίο περιλαμβάνονται και οι πηγές ενέργειας. Ακόμη, η Ελλάδα, ακολουθώντας την κοινοτική πολιτική για τις κλιματικές αλλαγές, κύρωσε με το ν. 3017/2002 το Πρωτόκολλο του Κιότο, που θεσπίστηκε στις Συγκεκριμένα, το Πρωτόκολλο του Κιότο εξειδικεύει το ρυθμιστικό πλαίσιο της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές και αποτελεί σημαντικό κανονιστικό εργαλείοo για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, καθώς εμπεριέχει συγκεκριμένους εθνικούς ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως για τα κράτη του βιομηχανικού κόσμου. Το Πρωτόκολλο του Κιότο προβλέπει για την Ελλάδα συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα καθώς και άλλων αερίων που επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι το έτος 2010 κατά 25% σε σχέση με το έτος Ο στόχος αυτός, αν και αυξητικός, σε αντίθεση με όσα προβλέπονται για τις περισσότερες χώρες της ΕΕ, είναι δύσκολοo να επιτευχθεί δεδομένου ότι η τάση αύξησης των εκπομπών είναι πολύ μεγάλη. 17

38 Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που τίθενται από το Πρωτόκολλο του Κιότο κρίνεται απαραίτητη η αύξηση της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Το έτος 2001, το ποσοστό συμμετοχής της ενέργειας που παρείχαν οι ΑΠΕ ανερχόταν, σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) και του Υπουργείου Ανάπτυξης (Φεβρουάριος 2003), στο 8,4% (με το 1,6% να προέρχεται από την αιολική ενέργεια, μικρά υδροηλεκτρικά, βιομάζα και φωτοβολταϊκά και το 6,8% από μεγάλα υδροηλεκτρικά). Σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης οι εκτιμήσεις για την ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά το έτος 2010, προσδιορίζεται σε 68 δις κιλοβατώρων. Κατά συνέπεια υφίσταται ανάγκη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ της τάξης των 13,7 δις κιλοβατωρών κατά το έτος 2010 ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο και στους συναφείς στόχους της Οδηγίας 2001/77/ΕΚ. Σύμφωνα πάντως με την 3η Εθνική Έκθεση για τις ΑΠΕ, που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2005, με ενδεικτικό στόχο για ποσοστό 20,1% παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 2010, το ποσοστό συμμετοχής θα είναι κοντά στο 18% (βασικό σενάριο). Παράλληλα, στην Παγκόσμια Σύνοδο για την αειφόρο ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2002 στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, συμφωνήθηκε μεταξύ των συμμετεχουσών κυβερνήσεων να αυξηθεί σημαντικά το μερίδιο των ΑΠΕ στο παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο χωρίς όμως δυστυχώς να επιτευχθεί συμφωνία ως προς τα συγκεκριμένα ποσοστά της εν λόγω αύξησης και ως προς το χρονοδιάγραμμα. Στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τις ΑΠΕ, που πραγματοποιήθηκε στη Βόννη τον Ιούνιο του 2004, υπογραμμίστηκε η σημασία της προώθησης των ΑΠΕ σε όλη την υφήλιο, ως μέσο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, για την προώθηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και- κυρίως για τις υπό ανάπτυξη χώρες- ως μέσο για την μείωση της φτώχειας. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, οι οποίοι απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις αλλά και από το παράγωγο κοινοτικό δίκαιο, και συμβαδίζουν απόλυτα με τη συνταγματική επιταγή προς το κράτος για τη λήψη 18

39 κατάλληλων προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, κρίθηκε απαραίτητη η προώθηση της περαιτέρω ανάπτυξης των ΑΠΕ, μέσα από την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, αλλά και με την παροχή οικονομικών κινήτρων προς τους παραγωγούς. Επίσης, η αξιοποίηση των ΑΠΕ αποκτά εκτός από περιβαλλοντική και μία άλλη διάσταση περισσότερο «οικονομική», η οποία προέρχεται από την ειδική αντιμετώπιση που επιφυλάσσει το Σύνταγμα στις πηγές ενέργειας στο σύνολο τους. Συγκεκριμένα, το Σύνταγμα αντιμετωπίζει τις πηγές ενέργειας, ως στοιχείο του εθνικού πλούτου. Η αναγνώριση αυτή των πηγών ενέργειας, στις οποίες ανήκουν οι ΑΠΕ, ως στοιχείο του εθνικού πλούτου, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η παροχή ενέργειας έχει χαρακτήρα υπηρεσίας κοινής ωφέλειας, συνεπάγεται μία σειρά από έννομες συνέπειες τις οποίες θα εξετάσουμε στη συνέχεια Κατάσταση αιολικών πάρκων Οι επενδύσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θεωρούνται σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο ως η πρώτη προτεραιότητα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των οξυμμένων περιβαλλοντικών και ενεργειακών προβλημάτων της ανθρωπότητας. Μεγάλο τμήμα των υφιστάμενων συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καταλαμβάνει η αιολική ενέργεια η οποία τα τελευταία χρόνια έχει εισχωρήσει στο ενεργειακό τοπίο στην Ελλάδα ξεπερνώντας κατά πολύ τις υπόλοιπες μορφές ΑΠΕ. Σε παγκόσμιο επίπεδο η ισχύς των αιολικών πάρκων μόλις μέχρι τις αρχές του 2005, ξεπέρασε τα 48 GW με την ΕΕ να κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό των 34 GW. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, η πορεία ανάπτυξης της αγοράς της αιολικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια υπήρξε συνεχής και εντυπωσιακή. Αξίζει να τονιστεί ότι το 2000 ήταν εγκατεστημένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδόν MW, ξεπερνώντας κατά πολύ τα MW που είχαν τεθεί ως στόχος από την Ευρωπαϊκή Ένωση Αιολικής Ενέργειας για το έτος αυτό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στη Λευκή Βίβλο είχε θέσει ως 19

40 στόχο για την αιολική ενέργεια τα 40,000 MW μέχρι το Στο τέλος του 2004 με εγκατεστημένη αιολική ισχύ πάνω από 34,000 MW, ο στόχος ήταν μάλλον συντηρητικός και για το λόγο αυτό προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση Αιολικής Ενέργειας ένας νέος πιο ρεαλιστικός στόχος των 60,000 ΜW για το 2010 και 150,000 ΜW για το Οι κυρίαρχες χώρες ως προς την εγκατεστημένη ισχύ αλλά και ως προς την επιπλέον εξέλιξη ισχύ είναι η Γερμανία, Δανία, Ολλανδία, Ιταλία και Ισπανία. Στην Ελλάδα μέχρι το 2005 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς έργων ΑΠΕ με Άδεια Λειτουργίας ήταν περίπου 550 MW. Από αυτά τα 470 MW αφορούσαν εγκαταστάσεις αιολικών πάρκων. Το μεγαλύτερο μέρος των εγκατεστημένων Α/Π βρίσκεται στο διασυνδεδεμένο σύστημα και πιο συγκεκριμένα στις περιοχές της Θράκης, της Πελοποννήσου και της Εύβοιας. Επίσης διαπιστώνεται ότι από όλες τις μορφές ΑΠΕ στην Ελλάδα, τα Αιολικά πάρκα καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Το μεγάλο ενδιαφέρον της ελληνικής αγοράς για την ανάπτυξη των ΑΠΕ εκδηλώθηκε από τις αρχές του 2001 που ήταν η επίσημη ημερομηνία έναρξης της απελευθέρωσης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Αξίζει να αναφερθεί ότι είχαν κατατεθεί στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μέχρι το 2005, αιτήσεις για άδεια παραγωγής έργων ΑΠΕ συνολικής ισχύος πάνω από 17,000 MW. Από αυτά, έργα συνολικής ισχύος περίπου 4,600 MW έχουν λάβει Άδεια Παραγωγής. Στην ελληνική αγορά σήμερα δραστηριοποιούνται μία σειρά μεγάλων επενδυτών από την βιομηχανία, τον κατασκευαστικό χώρο, και την ενέργεια. Χαρακτηριστικά αναφέρονται κάποιοι από τους μεγαλύτερους που διαθέτουν αιολικά πάρκα σε λειτουργία μέχρι το Πίνακας 1:Μεγάλες εταιρείες που διαθέτουν Α/Π (Πηγή: ΡΑΕ) ΡΟΚΑΣ EEN HELLAS S.A. ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΟΠΕΛΟΥΖΟΣ ΔΕΗ 12 A/Π σε λειτουργία ΜW (περίπου το 48% της αγοράς) 2 Α/Π σε λειτουργία 45,35MW και 1 Α/Π υπό υλοποίηση εντός του 2006 ισχύος 30ΜW 4 A/Π σε λειτουργία - 40 MW 4 Α/Π σε λειτουργία (Θράκη) - ~45 MW σε λειτουργία A/Π 35MW 20

41 1.11. Προβλήματα ανάπτυξης Α/Π στην Ελλάδα Τα κυριότερα εμπόδια στην ανάπτυξη των Α/Π στην Ελλάδα είναι τα εξής: Η πολύπλοκη και χρονοβόρα αδειοδοτική διαδικασία (Άδεια Εγκατάστασης, Παραγωγής, Λειτουργίας κτλ) που κυρίως οφείλεται στην έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, την μη επαρκή στελέχωση και εκπαίδευση των αρμόδιων περιφερειακών υπηρεσιών και την πολυπλοκότητα και ασάφεια των υφισταμένων ρυθμίσεων. Σε κάποιες από τις άδειες αυτές εκτιμάται χρονικό διάστημα μέχρι και 2 χρόνια. Αυτό οφείλεται κατά βάση στην πληθώρα των αιτήσεων καθώς επίσης και στη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων περιβαλλοντικής αδειοδότησης από την κεντρική διοίκηση στις Περιφέρειες και τους ΟΤΑ. Οι ΑΠΕ επειδή είναι σχετικά σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, δεν υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία από τους Δημόσιους φορείς που πρόκειται να γνωμοδοτήσουν για κάποιες από αυτές. Έλλειψη χωροταξικών σχεδιασμών (κτηματολόγιο και χαρακτηρισμός χρήσεων γης) που οδηγεί σε χρονοβόρες διεργασίες και τριβές με τις τοπικές κοινωνίες. Η διασπορά και η έλλειψη κριτηρίων χωροθέτησης για τα αιολικά πάρκα συμβάλλουν στην χρονοκαθυστέρηση των γνωμοδοτήσεων. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις ΑΠΕ αλλά και για άλλες παραγωγικές δραστηριότητες όπως είναι η βιομηχανία και ο τουρισμός. Ελλιπή ενημέρωση των πολιτών για τα πλεονεκτήματα των Α/Π που οδηγούν σε αντιδράσεις και προσφυγές στο ΣτΕ με συνέπεια την καθυστέρηση των έργων. Ο κορεσμός της μεταφορικής ικανότητας των ηλεκτρικών δικτύων σε περιοχές υψηλού αιολικού δυναμικού. Υπάρχει ανάγκη εκτεταμένων επεκτάσεων και ενισχύσεων των δικτύων της ΔΕΗ στις περιοχές αυτές (π.χ. Ν. Εύβοια, Λακωνία, Θράκη) λόγω της περιορισμένης δυνατότητας απορρόφησης της παραγωγής καθώς επίσης και ολοκλήρωση της κατασκευής των έργων διασύνδεσης. Στα νησιά υπάρχουν προβλήματα με τις διασυνδέσεις με το ηπειρωτικό Σύστημα. 21

42 Ο ρυθμός με τον οποίο παρέχεται η ενέργεια από τις ΑΠΕ δεν είναι ελεγχόμενος, ώστε η ηλεκτρική ενέργεια να παρέχεται όταν το απαιτούν οι ανθρώπινες ανάγκες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το ότι η ηλεκτρική ενέργεια δύσκολα αποθηκεύεται σε μεγάλες ποσότητες, οδηγεί στην ανάγκη της σύνδεσης των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό δίκτυο και την παράλληλη λειτουργία τους με το Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας. Συνεχείς τροποποιήσεις των επενδυτικών σχεδίων από τους ίδιους τους παραγωγούς και αλλαγή των ήδη θετικών αδειών. Αυτό οφείλεται κυρίως στη συνεχή τεχνολογική ανάπτυξη των ανεμογεννητριών και γενικότερα των τεχνικοοικονομικών χαρακτηριστικών μιας μελέτης λόγω του μεγάλου χρονικού που περνά από την άδεια παραγωγής μέχρι και την έναρξη των εργασιών για την κατασκευή των αιολικών πάρκων Οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της αιολικής ενέργειας Τα κυριότερα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της αιολικής ενέργειας είναι τα εξής: Ο άνεμος είναι μια ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, η οποία μάλιστα παρέχεται δωρεάν. Η Αιολική ενέργεια είναι μια τεχνολογικά ώριμη, οικονομικά ανταγωνιστική και φιλική προς το περιβάλλον ενεργειακή επιλογή. Προστατεύει τη Γη καθώς κάθε μία κιλοβατώρα που παράγεται από τον άνεμο αντικαθιστά μία κιλοβατώρα που παράγεται από συμβατικούς σταθμούς και ρυπαίνει την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου. Δεν επιβαρύνει το τοπικό περιβάλλον με επικίνδυνους αέριους ρύπους, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, καρκινογόνα μικροσωματίδια κ.α., όπως γίνεται με τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας και την Ευρώπη γενικότερα. Βοηθά στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος μειώνοντας τις απώλειες μεταφοράς ενέργειας 22

43 1.13. Είδη αιολικών πάρκων Γενικά αιολικό πάρκο ονομάζεται μια ομάδα ανεμογεννητριών εγκατεστημένες στην ίδια τοποθεσία. Κάθε ανεμογεννήτρια είναι συνδεδεμένη σε ένα εσωτερικό δίκτυο χαμηλής ή μέσης τάσης, το οποίο συνδέεται με το διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό δίκτυο μέσω ενός μετασχηματιστή ανύψωσης τάσης. Υπάρχουν τρία βασικά είδη αιολικών πάρκων: 1. τα χερσαία (onshore) 2.τα πάρκα που βρίσκονται κοντά στην ακτή (near shore) 3.και τα παράκτια (offshore) 1) Χερσαία αιολικά πάρκα Χερσαία αιολικά πάρκα, ονομάζονται αυτά που κατασκευάζονται στις κορυφογραμμές περιοχών με μεγάλο σχετικά υψόμετρο τουλάχιστον τρία χιλιόμετρα προς το εσωτερικό από την πλησιέστερη ακτογραμμή. Αυτό συμβαίνει για την εκμετάλλευση της λεγόμενης τοπογραφικής επιτάχυνσης, την επιτάχυνση δηλαδή του ανέμου καθώς διασχίζει μια κορυφογραμμή. Η αύξηση της ταχύτητας του ανέμου οδηγεί και σε αύξηση της παραγόμενης ενέργειας. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην ακριβή τοποθέτηση των ανεμογεννητριών, η οποία γίνεται μετά από αναλυτική παρακολούθηση των τοπικών ανέμων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πριν την εγκατάσταση. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η περιοχή στην οποία εγκαθίσταται το αιολικό πάρκο, αλλοιώνεται μόνο οπτικά και παραμένει αξιοποιήσιμη για γεωργία και κτηνοτροφία. Εικόνα 1: Χερσαίο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: ) 23

44 2) Αιολικά πάρκα κοντά στην ακτή Είναι τα πάρκα που βρίσκονται στην ξηρά εντός της ζώνης των τριών χιλιομέτρων από την ακτογραμμή ή στη θάλασσα εντός της ζώνης των 10 χιλιομέτρων από την ακτογραμμή. Αυτές οι τοποθεσίες είναι αποδοτικές για εγκατάσταση λόγω του ανέμου που δημιουργείται από τη θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ θάλασσας και ξηράς καθημερινά. 3) Παράκτια αιολικά πάρκα Εικόνα 2: Αιολικό Πάρκο κοντά στην θάλασσα (Πηγή: ) Είναι εγκατεστημένα σε θαλάσσιες περιοχές πέραν των 10 χιλιομέτρων από την ακτή. Ακριβώς επειδή η επιφάνεια του νερού είναι ομαλότερη αυτής του εδάφους, η ταχύτητα του ανέμου είναι υψηλότερη από την ξηρά, έτσι ο συντελεστής Εκμετάλλευσης(Capacity Factor) είναι υψηλότερος των άλλων δύο τύπων αιολικών πάρκων. Γενικά έχουν υψηλότερο κόστος εγκατάστασης και συντήρησης, οι πύργοι είναι ψηλότεροι των χερσαίων. Η μεταφορά της ενέργειας γίνεται με υποθαλάσσιο καλώδιο, σε περιπτώσεις μεγάλων αποστάσεων από την ακτή χρησιμοποιείται μεταφορά με συνεχές ρεύμα υψηλής τάσης(hvdc) για ελαχιστοποίηση των απωλειών κατά τη μεταφορά. Εικόνα 3: Παράκτιο Αιολικό Πάρκο κοντά στην θάλασσα (Πηγή: ) 24

45 1.14. Τεχνικά χαρακτηριστικά ανεμογεννητριών Οι ανεμογεννήτριες (Α/Γ) είναι μια αποδεδειγμένη και ώριμη τεχνολογία για παροχή μηχανικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν πολλών ειδών Α/Γ, οι οποίες κατατάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Τις Α/Γ με οριζόντιο άξονα, των οποίων ο δρομέας είναι τύπου έλικας και στις οποίες ο άξονας μπορεί να περιστρέφεται ώστε να βρίσκεται παράλληλα προς τον άνεμο και τις Α/Γ με κατακόρυφο άξονα, ο οποίος και παραμένει σταθερός. Σήμερα στην παγκόσμια αγορά έχουν επικρατήσει οι Α/Γ οριζόντιου άξονα. Οι δύο αυτοί τύποι ανεμογεννητριών παρουσιάζονται στην εικόνα παρακάτω: Εικόνα 4: Τύποι ανεμογεννητριών (Πηγή: Αιολική Άνδρου Α.Ε ) Κόστος αιολικού πάρκου Το κόστος μιας ανεμογεννήτριας εξαρτάται από την ισχύ της καθώς επίσης και από τον αριθμό των ανεμογεννητριών που θα προμηθευτεί ένας παραγωγός. Μία ανεμογεννήτρια τύπου Vestas των 3MW κυμαίνεται από ευρώ. Οι δαπάνες μεταφοράς και εγκατάστασης εξαρτώνται από τον αριθμό των ανεμογεννητριών που μεταφέρονται, τη διαδρομή που ακολουθείται και από τη δυσκολία εγκατάστασης. 25

46 Οι κυριότερες εργασίες προετοιμασίας και εγκατάστασης μιας ανεμογεννήτριας είναι οι εξής: Προετοιμασία της πλήμνης Τοποθέτηση του κώνου της πλήμνης Κλείδωμα του ρότορα Ανεμόμετρα και ανεμοδείκτες Προετοιμασία της ατράκτου Προετοιμασία και συναρμολόγηση Πύργων Εγκατάσταση ατράκτου στους πύργους Τοποθέτηση και σύνδεση καλωδίων στους πύργους και Εγκατάσταση του controller Τοποθέτηση του κάθε πτερυγίου ξεχωριστά σε οριζόντια θέση Εγκατάσταση Μ/Σ Το συνολικό κόστος για αιολικά πάρκα 8-10 ανεμογεννήτριες κυμαίνεται μεταξύ έως ευρώ Οδοποιία πρόσβασης και εσωτερική οδοποιία Το κόστος της οδοποιίας πρόσβασης και της εσωτερικής οδοποιίας μέσα στο αιολικό πάρκο κυμαίνονται μεταξύ ευρώ ανάλογα με το απαιτούμενο μήκος οδοποιίας καθώς επίσης και από την υφιστάμενη κατάσταση του υπάρχοντος δρόμου πρόσβασης. Ένα βασικό κριτήριο για την επιλογή μιας περιοχής είναι το υφιστάμενο οδικό δίκτυο καθώς και η κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Οι απαιτήσεις σε οδικό δίκτυο είναι η ύπαρξη δασικού δρόμου Γ κατηγορίας όπως αυτός ορίζεται από το ΠΔ 696/1974, του Υπουργείου Δημόσιων Έργων και αφορά τις Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές Σχεδιασμού Οδών (Υ.Δ.Ε., 1974). Το πρόβλημα δεν παρουσιάζεται κατά την λειτουργία του αιολικού πάρκου αλλά κατά τη διάρκεια της κατασκευής του. Τις περισσότερες φορές για τη μεταφορά των ανεμογεννητριών και του υπόλοιπου εξοπλισμού απαιτείται διάνοιξη καινούργιας οδοποιίας για τη πρόσβαση τους στην περιοχή εγκατάστασης. 26

47 1.17. Χωροθέτηση αιολικών πάρκων Η επιλογή μιας περιοχής για την εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου γίνεται με βάση κάποια κριτήρια. Το βασικότερο κριτήριο για την επιλογή μιας περιοχής προς εγκατάσταση αιολικού πάρκου είναι το αιολικό δυναμικό της. Οι επικρατέστερες διευθύνσεις και η ένταση του ανέμου, οι οποίες βασίζονται στη στατιστική ανάλυση των ανεμολογικών στοιχείων, προβλέπουν την παρεχόμενη απόδοση του αιολικού πάρκου και τελικά την βιωσιμότητα του. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, παρουσιάζεται στον χάρτη η κατανομή της μέσης ετήσιας ταχύτητας του ανέμου στον Ελλαδικό χώρο. Εικόνα 5: Τύποι ανεμογεννητριών (Πηγή: «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», A Φάση: Υποστηρικτική Μελέτη, ΕΚΟΤΕΧΝΙΚΑ) 27

48 1.18. Τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων Απορρέοντας από τον άνεμο, η αιολική ενέργεια είναι μία καθαρή πηγή ενέργειας. Η αιολική ενέργεια δε μολύνει την ατμόσφαιρα όπως τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού τα οποία στηρίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων, όπως άνθρακα ή φυσικό αέριο. Οι ανεμογεννήτριες δεν εκλύουν χημικές ουσίες στο περιβάλλον οι οποίες προκαλούν όξινη βροχή και προκαλούν αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η αιολική ενέργεια είναι οικιακή πηγή ενέργειας, καθώς αφθονεί η διαθέσιμη πηγή, ο άνεμος. Η τεχνολογία που αναπτύσσεται σχετικά με την αιολική ενέργεια είναι μία από τις πιο οικονομικές που υπάρχουν σήμερα στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ανεμογεννήτριες μπορούν να στηθούν σε αγροκτήματα ή ράντσα, έτσι ωφελώντας την οικονομία των αγροτικών περιοχών, όπου βρίσκονται οι περισσότερες από τις καλύτερες τοποθεσίες από την άποψη του ανέμου. Οι αγρότες μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται στη γη, καθώς οι ανεμογεννήτριες χρησιμοποιούν μόνο ένα μικρό μέρος της γης. Οι ιδιοκτήτες των εγκαταστάσεων για την παραγωγή αιολικής ενέργειας πληρώνουν ενοίκιο στους αγρότες για τη χρήση της γης. Η αιολική ενέργεια πρέπει να συναγωνιστεί τις συμβατικές πηγές ενέργειας σε επίπεδο κόστους. Ανάλογα με το πόσο ενεργητική, ως προς τον άνεμο, είναι μια τοποθεσία, το αιολικό πάρκο μπορεί ή δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικό ως προς το κόστος. Παρότι το κόστος της αιολικής ενέργειας έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία 10 χρόνια, η τεχνολογία απαιτεί μια αρχική επένδυση υψηλότερη από εκείνη των γεννητριών που λειτουργούν με καύση ορυκτών. Η ισχυρότερη πρόκληση στη χρησιμοποίηση του ανέμου ως πηγή ενέργειας είναι ότι ο άνεμος είναι περιοδικά διακοπτόμενος και δε φυσά πάντα όταν ο ηλεκτρισμός απαιτείται. Η αιολική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί εκτός αν χρησιμοποιηθούν μπαταρίες. Τα κατάλληλα σημεία για αιολικά πάρκα συχνά βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές, μακριά από τις πόλεις όπου χρειάζεται ο ηλεκτρισμός. Η ανάπτυξη της εκμετάλλευσης του ανέμου ως φυσικού πόρου μπορεί ίσως να συναγωνιστεί άλλες χρήσεις της γης και αυτές οι εναλλακτικές χρήσεις ίσως χαίρουν μεγαλύτερης εκτιμήσεως απ' ότι η παραγωγή ηλεκτρισμού. Αν και τα αιολικά πάρκα 28

49 έχουν σχετικά μικρή επίπτωση στο περιβάλλον σε σύγκριση με άλλες συμβατικές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, υπάρχει ένας προβληματισμός για το θόρυβο που παράγεται από τις λεπίδες του ηλεκτρικού κινητήρα, για την αισθητική επίπτωση και για τα πουλιά που μερικές φορές έχουν σκοτωθεί καθώς πετούσαν προς τους ηλεκτρικούς κινητήρες. Τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα έχουν επιλυθεί ή έχουν σε σημαντικό βαθμό μειωθεί μέσω της τεχνολογικής ανάπτυξης και εμπειρίας. Προβλήματα θορύβου που προκαλούνται από τις ανεμογεννήτριες Ο θόρυβος που δημιουργείται από τις ανεμογεννήτριες οφείλεται σε δύο αιτίες: 1. Από τα περιστρεφόμενα μηχανικά τμήματα δηλαδή από το κιβώτιο ταχυτήτων, την ηλεκτρογεννήτρια, τα έδρανα κλπ. 2. Από την περιστροφή των πτερυγίων που προκαλούν αεροδυναμικό θόρυβο. Σήμερα με συνεχείς τεχνολογικές βελτιώσεις από τους κατασκευαστές, οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες γίνονται πιο αθόρυβες συγκριτικά με την ισχύ τους. Οι μηχανικοί θόρυβοι ελαχιστοποιούνται με γρανάζια πλάγιας οδόντωσης ή με εσωτερική ηχομονωτική επένδυση στο κέλυφος της κατασκευής. Επίσης για τον μηχανικό θόρυβο χρησιμοποιούνται ηχομονωτικά πετάσματα και αντικραδασμικά πέλματα στήριξης. Ο αεροδυναμικός θόρυβος αντιμετωπίζεται με σωστή σχεδίαση των πτερυγίων από τους κατασκευαστές. Για τον λόγο αυτό οι ανεμογεννήτριες χωροθετούνται σε ελάχιστη απόσταση 500 μέτρων από τους οικισμούς. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην ταχύτητα του ανέμου που λειτουργούν οι ανεμογεννήτριες, ο φυσικός θόρυβος (θόρυβος ανέμου σε δένδρα και θάμνους) υπερκαλύπτει οποιονδήποτε θόρυβο που προέρχεται από τις ίδιες. Αισθητικά προβλήματα και προσβολή του φυσικού τοπίου οι ανεμογεννήτριες Η οπτική όχληση είναι κάτι υποκειμενικό και δύσκολα μπορούν να τεθούν κοινά αποδεκτοί κανόνες. Από έρευνες σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει ότι κάποιος που είναι ευνοϊκά διατεθειμένος απέναντι 29

50 στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, αποδέχεται τις ανεμογεννήτριες και οπτικά πολύ πιο εύκολα από κάποιον που είναι αρνητικός εξαρχής. Από τις ίδιες μελέτες, προκύπτει ότι τα αιολικά πάρκα είναι πιο αποδεκτά από αισθητικής άποψης σε ανθρώπους που είναι ενημερωμένοι για τα οφέλη που προέρχονται από την χρήση τους. Δεδομένου ότι οι ανεμογεννήτριες είναι κατ' ανάγκη ορατές από απόσταση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε τόπου εγκατάστασης και να γίνεται προσπάθεια ενσωμάτωσης τους στο τοπίο. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούνται απλοί σωληνωτοί πύργου λευκού συνήθως χρωματισμού οι οποίοι σχεδιάζονται αρμονικά με αναλογικές διαστάσεις των πτερυγίων και του πύργου. Επιπτώσεις στον πληθυσμό των πουλιών Τα πουλιά καθώς πετούν μερικές φορές συγκρούονται με κτίρια και άλλες σταθερές κατασκευές. Οι ανεμογεννήτριες όμως δεν προκαλούν ιδιαίτερο πρόβλημα όπως έχει φανεί από μελέτες που έχουν γίνει σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία και η Αγγλία. Συγκεκριμένα, υπολογίσθηκε ότι στον συνολικό αριθμό πουλιών που σκοτώνονται ετησίως, μόνον 20 θάνατοι οφείλονται σε ανεμογεννήτριες (για εγκατεστημένη ισχύ 1000MW), ενώ αντίστοιχα θάνατοι οφείλονται στους κυνηγούς και σε πρόσκρουση με οχήματα και τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Όμως σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές ή περιοχές που είναι γνωστές για την ορνιθολογική τους αξία, οι εγκαταστάσεις και η χωροθέτηση των αιολικών πάρκων πρέπει να εξετάζονται με ιδιαίτερη προσοχή. 30

51 2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ 2.1. Γενικά Θέση- έκταση - διοικητική υπαγωγή του χώρου επέμβασης Ο Αιολικός Σταθµός Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας βρίσκεται στη θέση «Κορυφή» του όρους Άγκιστρον. Η θέση κατασκευής του, βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων του Δήµου Σιδηροκάστρου στο Νοµό Σερρών 8 Km Βόρειο - Βορειοδυτικά του Σιδηροκάστρου και σε απόσταση 29 Km ΒΔ από την πόλη των Σερρών. Η απαιτούμενη έκταση για το Αιολικό πάρκο (Α/Π) είναι 365 στρέµµατα, ενώ η έκταση του χώρου στον οποίο έχει γίνει η εγκατάσταση του εξοπλισμού δεν υπερβαίνει τα 5 στρέµµατα Ιδιοκτησιακό καθεστώς και χαρακτηρισµός του χώρου σύµφωνα µε τα άρθρα 3 και 4 του Ν. 998/1979 Η έκταση του Αιολικού Πάρκου είναι δηµόσια δασική έκταση και διαχειρίζεται ως τέτοια. Χαρακτηρίζεται ως δασικό έδαφος και εμπίπτει στις διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 3 του Ν. 998/1979. Βρίσκεται στην εκτός σχεδίου περιοχή του Δ. Σιδηροκάστρου και δεν υπάρχουν Ζ.Ο.Ε., ΒΙ.ΠΕ. ή άλλες θεσµικές ρυθµίσεις για την περιοχή. Νότια και σε απόσταση >5 Km βρίσκονται οι οικισµοί Θερµοπηγής και Χαρωπού. Νοτιοανατολικά και σε απόσταση 5 Km βρίσκεται ο οικισµός Σχιστόλιθου. Βόρεια και σε απόσταση 7 Km περίπου βρίσκεται ο οικισµός και το τελωνείο του Προμαχώνα. Δυτικά αναπτύσσεται ο ορεινός όγκος του Μπέλες (όρος Κερκίνη). Ανάµεσα στους δύο ορεινούς όγκους (Άγκιστρον - Μπέλες) και δυτικά από τη θέση του έργου διέρχεται ο ποταµός Στρυµώνας και ακριβώς δίπλα του µε παράλληλη σχεδόν διεύθυνση η Εθνική Οδός Θεσσαλονίκης - Σερρών - Προμαχώνα. Νοτιοδυτικά και σε απόσταση περίπου 15 Km βρίσκεται η τεχνητή λίµνη Κερκίνης. 31

52 Η συνολική έκταση του Δήµου Σιδηροκάστρου ενός από τους µμεγαλύτερους στο Ν. Σερρών, είναι στρέµµατα. Η κατανοµή των εκτάσεων σύµφωνα µε στοιχεία της ΕΣΥΕ (1996) σε χιλιάδες στρέµµατα είναι η ακόλουθη: Πίνακας 2: Κατανομή εκτάσεων Δ. Σιδηροκάστρου (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) Δ. ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ - ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΓΗΣ Δ.Δ. Δάση Βοσκό- Καλ. Εκτάσεις Άλλες Οικισµ Σύνολ τόποι εκτάσει µε νερά εκτάσει Δ.Δ. Βαµβακόφυτο 0,1 5,1 10,3 0,0 0,3 1,1 16,9 Καµαρωτό 27,4 72,8 21,9 1,0 2,0 2,7 127,8 Σιδηρόκαστρο 0,0 0,2 8,3 0,8 0,2 0,5 10,0 Στρυµονοχώρι 0,0 0,3 6,3 1,1 3,7 0,4 11,8 Χαρωπό 0,0 14,4 5,3 0,8 0,1 0,4 21,0 Χορτερό 0,0 0,1 6,3 0,2 0,2 0,4 7,2 ΣΥΝΟΛΟ 27,5 92,9 58,4 3,9 6,5 5,5 194,7 Η άµεσα ευρύτερη περιοχή του έργου χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως βοσκότοπος, ενώ υπάρχουν και κάποιες όχι εντατικές κτηνοτροφικές µμονάδες µε αιγοπρόβατα και βοοειδή ελευθέρας βοσκής. Επίσης υπάρχει, σε σχέση µε το σχετικά έντονο ανάγλυφο της περιοχής, ικανοποιητικό οδικό δίκτυο για την εξυπηρέτηση των κτηνοτρόφων, που συντηρείται σε τακτά χρονικά διαστήματα από το Δήµο. Η περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης και ως στρατιωτικού ενδιαφέροντος (Στρατιωτικές περιοχές ΓΕΕΘΑ). Υπάρχουν σε αυτή παλιά οχυρωματικά έργα από την εποχή του 2 ου Παγκοσμίου Πολέµου µικρότερου µεγέθους από αυτά του ΡΟΥΠΕΛ. Για τον λόγο αυτό, αποφασίσθηκε η συνύπαρξη του Α/Π µε τις διάφορες στρατιωτικές χρήσεις υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Έτσι κάθε διάνοιξη ή βελτίωση δροµολογίου θα υπόκειται στην έγκριση της αρµόδιας στρατιωτικής αρχής. Στην περιμετρική περιοχή του έργου υπάρχουν αρκετές διαφορετικές χρήσεις. Η πεδινή περιοχή µπορεί να χαρακτηρισθεί έντονα επηρεαζόμενη από τις ανθρώπινες δραστηριότητες κάτι που δεν ισχύει στον ίδιο βαθµό και για τις ορεινές - ημιορεινές περιοχές. 32

53 Η κατοικία περιορίζεται γύρω από το Σιδηρόκαστρο και τους υπόλοιπους οικισµούς µε µια περιορισμένης κλίμακας τάση οικοδόμησης. Το οικιστικό συγκρότηµα της περιοχής δεν επηρεάζεται σε καµιά περίπτωση από το έργο, εξαιτίας της απόστασης από αυτό, αλλά και της τοπογραφίας της περιοχής, που εκτός από ορισμένες περιπτώσεις δεν επιτρέπει την οπτική επαφή µεταξύ έργου και οικισµών. Στις πεδινές περιοχές η βασική χρήση, εκτός από την οικιστική δραστηριότητα, είναι η γεωργία στις εντατικές της κυρίως µορφές. Τα είδη που κυρίως καλλιεργούνται είναι σιτηρά, βαµβάκι, πατάτες, αραβόσιτος και µηδική ενώ υπάρχουν και λίγες εκτάσεις µε οπωροφόρα, λευκοκαλλιέργειες και κηπευτικά. Οι περιοχές κατά µήκος της Εθνικής οδού θα µπορούσαν να χαρακτηρισθούν σαν περιοχές βιοτεχνίας και εµπορικών δραστηριοτήτων, χονδρεµπορίου κυρίως. Σε γενικές γραµµές όµως είναι αρκετά περιορισμένες και διάσπαρτες. Σε ακτίνα 5 Km από τη θέση του Αιολικού Πάρκου (σύµφωνα µε τα ζητούµενα από της εγκύκλιο 11 του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΒΒΑΛΟΝΤΟΣ, ΕΥΠΕ, ): Δεν υπάρχουν υφιστάµενα αιολικά πάρκα. Δεν υπάρχουν αιολικά πάρκα που στο παρελθόν έχουν αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά και τα οποία δεν έχουν ακόµη υλοποιηθεί Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης Τοπογραφικές συνθήκες Όπως αναφέρθηκε ο ΑΣΠΗΕ έχει τοποθετηθεί κατά µήκος της κορυφογραμμής µέσου υψομέτρου 750 µ. στη νότια πλευρά του όρους Άγκιστρον. Νότια και σε απόσταση >5 Km βρίσκονται οι οικισµοί Θερµοπηγής και Χαρωπού. Νοτιοανατολικά και σε απόσταση 5 Km 33

54 βρίσκεται ο οικισµός Σχιστόλιθου. Βόρεια και σε απόσταση 7 Km περίπου βρίσκεται ο οικισµός και το τελωνείο του Προμαχώνα. Δυτικά αναπτύσσεται ο ορεινός όγκος του Μπέλες (όρος Κερκίνη). Ανάµεσα στους δύο ορεινούς όγκους (Άγκιστρον - Μπέλες) διέρχεται ο ποταµός Στρυµώνας και η Εθνική Οδός Θεσσαλονίκης - Σερρών - Προμαχώνα. Νοτιοδυτικά και σε απόσταση µεγαλύτερη από 15 Km βρίσκεται η τεχνητή λίµνη Κερκίνης. Εικόνα 6: Περιοχή αιολικού πάρκου και δρόμος διέλευσης οχημάτων (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Στην ευρύτερη περιοχή εμφανίζονται αρκετές και διαφορετικές µμορφολογικές και τοπιολογικές ενότητες. Η θέση του Αιολικού Πάρκου βρίσκεται στην νότια πλευρά του όρους Άγκιστρον, που καλύπτεται εκτός από εξαιρέσεις από χαµηλή θαµνώδη και υποβαθμισμένη βλάστηση. Χαρακτηρίζεται από σχετικά έντονο ανάγλυφο, αρκετά όµως πιο ήπιο σε σχέση µε τη βόρεια πλευρά του όρους και των γειτονικών βουνών όπως Π.χ. το Μπέλες. Μεγάλο µέρος από τη χρησιμοποιούμενη έκταση είναι ημιορεινά λιβάδια µε ήπιες κλίσεις, µμικρότερες από 10-15%. 34

55 Γεωλογικές - υδρολογικές, εδαφολογικές συνθήκες Γεωλογικά στοιχεία Η περιοχή µελέτης όπως αναφέρθηκε βρίσκεται στις νότιες παρυφές του όρους Άγκιστρον. Το Άγκιστρο αντιστοιχεί σε ένα τεκτονικό κέρας που ορίζεται νότια και βόρεια από δύο µεγάλου µήκους και άλµατος κρασπεδικών µεταπτώσεων µε διεύθυνση Ν.ΝΔ - Α.ΒΑ που έλαβαν χώρο πριν από την απόθεση των νεογενών ιζημάτων, πιθανών στην αρχή ή και κατά τη διάρκεια της Μειοκαινικής περιόδου. Αποτελεί δε στο σύνολό του µια αντικλινή πτυχή µε άξονα Δ. ΝΔ - Α. ΒΑ και βυθιζόμενο προς Α. ΒΑ. Για το λόγο αυτό και µε τη βοήθεια της µμορφολογίας τα βαθύτερα µέρη των κρυσταλλοσχιστωδών σχηματισμών του εµφανίζονται στο δυτικό µέρος του όρους ενώ ανατολικά εµφανίζονται τα ανώτερα. Υδρολογία της περιοχής Υδρολογικά η περιοχή ενδιαφέροντος ανήκει στο 11 ο υδατικό διαµέρισµα (Ανατολικής Μακεδονίας), στην υδρολογική λεκάνη του Στρυµώνα (κωδ. αριθ Ο) µε επιφάνεια απορροής 5825 Km 2 και συγκεκριμένα στην υπολεκάνη των Σερρών (κωδ. αριθ ) µε επιφάνεια απορροής 3385 Km 2. Οι υδρογεωλογικές συνθήκες των επιφανειακών και υπογείων νερών που επικρατούν σε γενικές γραµµές στην υπολεκάνη των Σερρών (στο ΒΔ της οποίας ανήκει και η περιοχή του Αιολικού Πάρκου) είναι συνδεδεμένες µε τους λιθολογικούς σχηµατισµούς και την τεκτονική της περιοχής. Η διαφορετική υδατοδιαπερατότητα αυτών των σχηματισμών είναι αυτή που καθορίζει την ανάπτυξη του υδρογραφικού δικτύου και της επιφανειακής απορροής της κάθε περιοχής. Στη Βόρεια και Δυτική πλευρά της υπολεκάνη απατώνται κυρίως σχιστόλιθοι, αμφιβολίες, γνεύσιοι και εκρηξιγενή πετρώµατα, που είναι πετρώµατα κατά το πλείστον αδιαπέραστα ή ελάχιστα διαπερατά. Συνέπεια αυτού είναι η µικρή κατείσδυση και η σχετικά έντονη επιφανειακή ροή. Έτσι είναι συχνά εµφανίσιµο φαινόµενο στην περιοχή, να υπάρχουν αρκετοί χείμαρροι παροδικής ροής και γενικά έντονο επιφανειακό δίκτυο µε µειωµένο υπόγειο εμπλουτισμό, σε αντίθεση µε 35

56 την νότια και ανατολική περιοχή της υπολεκάνης, όπου επικρατούν υδροπερατοί σχηµατισµοί όπως αλλουβιακές προσχώσεις, νεογενείς αποθέσεις και µάρµαρα που δηµιουργούν πλούσια υπόγεια υδροφορία. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν της υδρολογία της περιοχής είναι: Η-βροχόπτωση και η χιονόπτωση που είναι αυξημένες στους ορεινούς απ' ότι σε άλλες πεδινές περιοχές της υπολεκάνης φθάνοντας στους γειτονικούς ορεινούς όγκους ακόµη και τα 700 mm ετησίως. Η µικρότερη εξατµισοδιαπνοή σε σχέση µε τις πεδινές εκτάσεις. Σύµφωνα µε τις µετρήσεις του µετεωρολογικού σταθµού των Σερρών ( ) για τη δυναµική εξατµισοδιαπνοή της λεκάνης (κατά Thornthwaite & Perman) και για υψόμετρο 35 m αυτή είναι 847 mm, ενώ στα ορεινά περίπου 500 mm. Εδαφολογικά στοιχεία Η πεδιάδα των Σερρών διαιρείται σε δύο ζώνες, σύµφωνα µε την εδαφική της ποιότητα: Τη ζώνη των αλλουβιακών πεδινών εκτάσεων και Τη ζώνη που σχηµατίζει η έκταση που περιβάλλει την πεδιάδα Η περιοχή του Αιολικού Πάρκου, ανήκει στην δεύτερη ζώνη και αποτελείται από αµµώδη εδάφη κοντά στον ποταµό Στρυµώνα και αµµώδη, ελαφρά χουµώδη αργιλικά εδάφη σε µμεγαλύτερες αποστάσεις από αυτόν. Σε µμεγαλύτερα υψόμετρα η ποιότητα του εδάφους, χαρακτηρίζεται από τις σκελετικές αποθέσεις των κώνων απόθεσης, και λεκανών απορροής. Δοµούνται πάνω στα πολλαπλά υλικά απόθεσης των γειτονικών και ψηλότερα κείµενων περιοχών και είναι συνεπώς ποικίλων εδαφικών τύπων που αλλάζουν από θέση σε θέση. Μαύρα και σκούρα γκρι εδάφη υπάρχουν σε µια εξαπλωµένη λωρίδα που απλώνεται από το Σιδηρόκαστρο µέχρι τη Ν. Ζίχνη, τα οποία βρίσκονται σε ασβεστολιθικό υπέδαφος και είναι πλούσια σε CaCΟ 3. Κατά µήκος των χειµάρρων εµφανίζονται και αλλουβιακές αποθέσεις 36

57 ανομοιογενούς σχηµατισµού αποτελούµενοι από διαστρώσεις και πηλώδεις µαζί µε χαλικώδεις αποθέσεις µεγάλης γονιμότητας και παραγωγικότητας Κλιματολογικές συνθήκες Στη διαμόρφωση και εξέλιξη του βιότοπου μιας περιοχής μεταξύ των άλλων παραγόντων, σοβαρή επίδραση ασκεί το κλίμα και ιδιαίτερα η βροχόπτωση και η θερμοκρασία. Τα στοιχεία για τη μελέτη του κλίματος πάρθηκαν από την Ε.Μ.Υ. Μετεωρολογικό Σταθμό Σερρών (Υψόμετρο 34,0μ., Γεωγραφικό πλάτος 41 ο 05 και Γεωγραφικό μήκος 23 ο 34 αν. του GREENWICH) και είναι της περιόδου Τα μακρόχρονα και ελεγμένα στοιχεία του μελετήθηκαν ξεχωριστά, ώστε η χρησιμοποίησή τους να μας δώσουν μια πολύ ικανοποιητική προσέγγιση στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής. α) βροχοπτώσεις Πίνακας 3: Πίνακας μηναίων βροχοπτώσεων (mm) (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Ετήσιες 44,5 37,1 31,1 43,8 45,6 42,1 33,8 20,3 25,2 44,5 42,9 83,9 494,8 Εάν χαρακτηρίσουμε τις εποχές με σύμβολα: Χ= Χειμώνας, Α= Άνοιξη, Θ= Θέρος, Φ= Φθινόπωρο και λάβουμε τις αντίστοιχες εποχιακές βροχοπτώσεις έχουμε Χ=165,5mm, Α=120,5mm, Θ= 96,2mm και Φ= 112,6mm. Εάν ιεραρχήσουμε τις εποχές κατά σειρά ύψους των βροχοπτώσεων σύμφωνα με τον τύπο Μ1, Μ2, μ1 και μ2 όπου: Μ1= πρώτο μέγιστο βροχής Μ2= δεύτερο μέγιστο βροχής μ2= δεύτερο ελάχιστο βροχής μ1= πρώτο ελάχιστο βροχής προκύπτει Μ1 = Χ, Μ2 = Ε, μ2 = Φ και μ1 = Θ 37

58 Έτσι λαμβάνουμε τον υπο-τύπο μεσογειακού κλίματος ΧΑΦΘ, στον οποίο παρατηρούνται τα εποχιακά μέγιστα των βροχοπτώσεων πρώτα το χειμώνα και δεύτερον την άνοιξη και τα ελάχιστα της βροχής το φθινόπωρο και το θέρος. Η κατάληξη του παραπάνω βιοκλιματικού υποτύπου με πρώτο ελάχιστο το θέρος (Θ) είναι το γενικό χαρακτηριστικού του μεσογειακού κλίματος. β) Θερμοκρασία Πίνακας 4: Πίνακας θερμοκρασιών (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Ετήσια 4,5 6,9 9,8 14,4 20,9 25,5 27,5 26,7 21,8 16,2 10,3 5,0 15,8 Από τον παραπάνω πίνακα θερμοκρασιών προκύπτει ότι η μέση θερμοκρασία της περιοχής ανέρχεται σε 15,8 ο C. - Μέση μέγιστη θερμοκρασία του θερμότερου μήνα είναι 33,1 ο C. - Μέση ελάχιστη θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα είναι 1,4 ο C. - Επίσης παρατηρήθηκαν οι απόλυτες τιμές θερμοκρασίας, μέγιστη 43,8 ο C την και ελάχιστη 18,0 ο C την Η περίοδος ξηρασίας αρχίζει κατά την περίοδο Μάιο - Ιούνιο και τελειώνει κατά τους Σεπτέμβριο Οκτώβριο, όπως αυτό φαίνεται στο εμπειρικό κλιματόγραμμα BAGNOULS GAUSSEN, όπου ως κριτήριο για την έναρξη και λήξη της περιόδου ξηρασίας λαμβάνεται Ρ= 2Τ (Ρ= μηναία βροχόπτωση, Τ= μέση μηναία θερμοκρασία Εικόνα 7: Κλιματόγραμμα BAGNOULS GAUSSEN (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 38

59 Πίνακας 5: Πίνακας Ύψους Βροχής (mm) (Πηγή: Αιολική Άνδρου) ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ (Από 1994 μέχρι 2003) Μ.Ο. ΙΑΝ 77,2 55,1 50,1 33,3 33,6 32,1 7,2 66,7 20,3 69,5 44,5 ΦΕΒ 48,9 16,4 89,8 33,0 71,8 34,7 27,0 23,1 13,6 12,4 37,1 ΜΑΡ 21,0 44,9 48,4 29,2 13,3 47,2 9,3 25,6 69,8 2,3 31,1 ΑΠΡ 43,9 24,6 34,8 50,5 11,0 45,4 54,7 61,4 74,6 37,1 43,8 ΜΑΙΟΣ 26,9 47,0 84,6 8,5 54,1 54,7 32,8 50,8 28,1 68,6 45,6 ΙΟΥΝ 47,2 26,3 3,0 46,6 59,3 86,6 59,2 9,7 43,3 39,4 42,1 ΙΟΥΛ 48,1 37,0 6,5 31,8 1,4 39,9 11,1 46,0 105,4 11,2 33,8 ΑΥΓ 3,0 58,7 25,2 38,1 0,0 0,9 1,2 31,1 37,0 7,6 20,3 ΣΕΠ 0,0 28,2 58,5 2,7 25,5 17,7 12,1 17,0 80,2 9,9 25,2 ΟΚΤ 40,6 0,0 29,1 84,3 51,2 37,9 56,8 0,0 61,0 84,1 44,5 ΝΟΕ 39,7 33,0 52,2 30,4 127,1 44,3 6,8 9,4 65,8 20,5 42,9 ΔΕΚ 67,7 110,6 55,7 78,5 53,7 106,4 1,1 48,4 196,5 119,9 83,9 Σύνολο Έτους 464,2 481,8 537,9 466,9 502,0 547,8 279,3 389,2 795,6 482,5 494,8 39

60 ΥΨΟΣ ΒΡΟΧΗΣ (mm) Εικόνα 8: Ετήσια πορεία βροχόπτωσης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) Εικόνα 9: Χρονοσειρά βροχόπτωσης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 40

61 Πίνακας 6: Πίνακας Μέσης Θερμοκρασίας ( o C) (Πηγή: Αιολική Άνδρου) ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ (Από 1994 μέχρι 2003) Μ.Ο. ΙΑΝ 6,5 2,8 3,7 5,4 5 4,6 1,2 6,1 2,7 6,7 4,5 ΦΕΒ 7,1 8,7 4,9 6,9 8,4 4,8 7,2 7,9 9,8 3,2 6,9 ΜΑΡ 11,4 10 5,7 8,6 8,2 10,6 9,7 13,6 12 8,4 9,8 ΑΠΡ 15,5 14,3 13,5 10,7 15,9 15,7 16,7 14,7 13,9 12,9 14,4 ΜΑΙΟΣ 21, ,8 21,3 19,3 20,3 21,4 20,1 20,4 22,6 20,9 ΙΟΥΝ 24,7 25,8 25,2 25,2 25,6 25,3 25,6 25, ,4 25,5 ΙΟΥΛ 26,9 26,9 26,9 27,1 28,5 27,4 28,4 28,7 26,9 27,6 27,5 ΑΥΓ 27,7 24,9 26,2 24, ,4 27,4 27,7 25,6 27,7 26,7 ΣΕΠ 25,8 21,4 19,2 20, ,8 22,1 23,1 20,4 21,4 21,8 ΟΚΤ 17,2 15,3 14,5 13,7 16,5 17,7 15,9 18,6 16,2 15,9 16,2 ΝΟΕ 9,6 7 11, ,2 12,6 9,6 11,1 11,7 10,3 ΔΕΚ 5,3 6,1 6,7 5,6 3,1 5,8 6,2-0,6 5,6 5,7 5 Σύνολο Έτους 19,9 18,3 18,0 17,9 19,0 19,3 19,4 19,4 19,1 19,0 18,9 41

62 ΜΕΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ( o C) ΕΤΗΣΙΑ ΠΟΡΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ( ) oc Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ 4,5 6,9 9,8 14,4 20,9 25,5 27,5 26,7 21,8 16,2 10,3 5 ΜΗΝΕΣ Εικόνα 10: Ετήσια πορεία Μέσης Θερμοκρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Εικόνα 11: Χρονοσειρά Μέσης Θερμοκρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρο 42

63 Πίνακας 7: Πίνακας Σχετικής Υγρασίας (%) (Πηγή: Αιολική Άνδρου) ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ (Από 1994 μέχρι 2003) ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ (%) ΙΑΝ 86,9 89,8 86,7 88, , ,7 85,8 83,4 ΦΕΒ 78 77,9 87,7 71, ,5 70,8 70,8 69,6 70,9 ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ 72,9 71,4 80,2 70,9 59,6 70,2 60,7 70,3 66,1 60,6 70,8 61,2 64,9 68,7 61,3 66,2 64, ,1 59,6 60,2 58,2 61, ,4 70,9 61,1 64,5 58,8 57,5 49, ,6 59, ,5 56,5 48,2 56,2 56,9 54,4 55,8 54,7 51,9 51,4 61,9 48,1 50,5 60,1 50,4 53,7 59,1 61,2 61,8 60,4 64, ,8 58,3 53,3 ΣΕΠ 55,9 62,2 73,5 61,2 70,7 72,7 62,4 59,3 71,8 61,4 ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 79,1 63,5 76,7 71,8 79,2 71,1 81,2 60,9 75,6 75,1 78,4 72,6 80,1 85,6 87,8 78,5 83,4 66, ,2 80,1 89,4 92,2 87, ,3 78,6 83,6 82,2 80,6 43

64 ΜΗΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ (%) ΕΤΗΣΙΑ ΠΟΡΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ ( ) Δ Ν Ο Σ Α Ι Ι Μ Α Μ Φ Ι % 84,9 79,3 73,4 65,1 57,9 53,9 55,7 61,7 65,3 68, ,7 Εικόνα 12: Σχετική Υγρασία (%) (Πηγή: Αιολική Άνδρου) ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΑ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ , , ,53 79, , , , , % 81,41 82,02 Εικόνα 13: Χρονοσειρά Σχετικής Υγρασίας (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 44

65 Σύμφωνα με το κλιματόγραμμα EMBERGER και με βάση το βροχοθερμικό πηλίκο (Q2). Q 2 = 1000* P M *( ) 2 όπου: Ρ = ετήσιο ύψος βροχής σε mm Μ = μέση μέγιστη θερμοκρασία του θερμότερου μήνα σε ο Κ λαμβάνουμε: μ = μέση ελάχιστη θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα σε ο Κ 1000* *( ) 2 Q 2 = Έτσι το κλίμα της μελετώμενης περιοχής εμπίπτει στο ανώτερο όριο του ημίξηρου μεσογειακού τύπου με χειμώνα κύρια δροσερό. Για τις τοπικές ακραίες θερμοκρασίες δεν μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα ένεκα της απουσίας τοπικών μετεωρολογικών παρατηρήσεων. Οι άνεμοι που πνέουν στην περιοχή είναι διαφόρων κατευθύνσεων και σχετικά μικρής έντασης. Η ξηροθερμική περίοδος αρχίζει από τα μέσα Μαΐου και διαρκεί ως τα μέσα Οκτωβρίου. o K Πίνακας 8: Μέσος αριθμός ημερών βροχής & μέσος αριθμός ημερών χιονιού (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Μέσος αριθμός ημερών βροχής Μέσος αριθμός ημερών χιονιού 8,8 6,2 6,6 8,2 8,8 5,5 5,2 4,8 4,7 6,1 7,3 10,0 1,6 1,3 0,3 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,6 45

66 γ) Υγρασία Η περιοχή των Σερρών κατά το Μαριόπουλο περιλαμβάνεται μεταξύ των ισοϋγρομετρικών καμπυλών των 65% και 70%. Πίνακας 9: Σχετική υγρασία (%) του σταθμού μέτρησης (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ 85,7 75,0 68,3 65,3 61,7 55,7 53,9 57,9 65,1 73,4 79,3 84,9 Η μέση σχετική υγρασία ανέρχεται στο 68,09%. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, τα μετεωρολογικά φαινόμενα δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη των ευπαθών φυτών στην έλλειψη νερού και σε υψηλές θερμοκρασίες. Γι αυτό επιλέχτηκαν φυτά λιτοδίαιτα με μικρές απαιτήσεις σε νερό και ανθεκτικά στις υψηλές θερμοκρασίες. Από το κλιματόγραμμα BAGNOULS GAUSSEN προκύπτει ότι ξηροθερμική περίοδος του έτους προσδιορίζεται από τα τέλη Μαΐου ως τις αρχές Οκτωβρίου. Σε όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής, θα γίνονται αρδεύσεις σύμφωνα με το πρόγραμμα ετήσιας συντήρησης των φυτών, που δίνεται παρακάτω Βλάστηση - Πανίδα - Βιότοποι Χλωρίδα Η ευρύτερη περιοχή στην οποία βρίσκεται το έργο υπάγεται στην παραµεσογειακή και ορεινή µμεσογειακή ζώνη βλάστησης. Κυρίαρχος τύπος βλάστησης είναι τα µακκί, ή µακεία βλάστηση. Τα µακκί είναι µία από τις µορφές µμεσογειακού τύπου οικοσυστημάτων που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια του µμεσογειακού κλίματος που επικρατεί στην Ελλάδα και του οποίου τα όρια βροχόπτωσης κυµαίνονται από 275 έως 925 mm. Σύµφωνα δε µε τα αποτελέσµατα του υποπρογράμματος «Αναγνώριση και περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρηση της φύσης», που εκπονήθηκε από τις αρµόδιες υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., στην ευρύτερη περιοχή του 46

67 έργου απαντούν οι τύποι οικοτόπου «Θερµόφιλα δρυοδάση της Αν. Μεσογείου και της Βαλκανικής» και «Ψευδοµακκί». Επιπλέον στα σταθερά ή διαρκή οικοσυστήματα εντάσσονται και οι νιτρόφιλες φυτοκοινωνίες, που βρίσκονται στις άκρες των δρόµων και των αναχωµάτων, των καλλιεργειών και γενικά σε θέσεις έντονα ανθρωπογενώς επηρεαζόµενες. Στην περιοχή εµφανίζονται τα βιοκλιµατικά καθοριζόµενα οικοσυστήµατα που ανάλογα µε την περιοχή και το υψόµετρο είναι οι θαµνώνες, τα χαµηλά δάση αείφυλλων -σκληρόφυλλων, οι θαµνώνες φυλλοβόλων µαζί µε τις φυτοκοινωνίες που αποτελούν τα στάδια υποβάθµισή τους, τα δάση φυλλοβόλων δρυών και µικτών µε κωνοφόρα σε ελάχιστες περιπτώσεις και στα µεγαλύτερα υψόµετρα τα δάση οξιάς. Σε κάθε περίπτωση εµφανίζεται και διαφορετική ποικιλία φυτικών ειδών. Η θέση του όρους Αγκίστροu, χαρακτηρίζεται από υποβαθµισµένες µορφές θαµνώνων φυλλοβόλων, εξαιτίας κυρίως των ιδιαίτερων κλιµατικών (αέρας) και υδρογεωλογικών συνθηκών της περιοχής (αδιαπέρατα στρώµατα) και της έντονης βόσκησης. Θα µπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το πιο «φτωχό» οικοσύστηµα του λεκανοπεδίου της Κερκίνης. Η βλάστηση είναι χαρακτηριστική της παραµεσογειακής ζώνης για πεδινές και ηµιορεινές περιοχές µε αυτού του τύπου τα οικοσυστήµατα. Σηµαντικά ενδηµικά είδη δεν απαντώνται στην περιοχή, συναντάται όµως κάποιος αριθµός ειδών αυτοφυούς χλωρίδας. Ανάµεσα στις πέτρες τα πουρνάρια και µερικά διάσπαρτα δένδρα (π.χ. γκορτσιές), αναπτύσσονται είδη όπως δίκταµο (Dictamnus albus), πεταλούδα (Orchis paplionacea), φασκοµηλιά (Salvia platensis), ανακαµπτίδα (Anacamtίs pyramidalis), δακτυλόριζα (Dactylorhiza sambunica), σπλώνος (Versascum densiflorum), περιδροµόχορτο (Asphodeline luteas). Άλλα χαρακτηριστικά είδη από ποώδη - αγρωστώδη τα πιο είναι το φλισκούνι (Mentha aquatika), η µουχρίτσα (Echinochloa crus-ga/li), το σπαράγγι (Asparagus acuiifolius), η κρεµαστήρα (Ephedra campylopoda), Epilobium histrutum, Echium italicum. Από τις λειχήνες βρέθηκαν κυρίως Xanthonia parientina, Evermia prunasti, Ramalina flaxinea, Ramalina farinacea στους κορµούς των δέντρων και των θάµνων και C1adonia Sp. στο έδαφος. 47

68 Κατά µήκος του Στρυµώνα αναπτύσσεται τυπική παραποτάµια υδροχαρής βλάστηση µε πιο χαρακτηριστικά ξυλώδη φυτά τις ιτιές (Salix sp), τις λεύκες (Populus sp), τον πλάτανο (Platanus orientalis), την κλήθρα (Alnus glutinoza), τον φράξο (Fraxinus sp). Βόρεια και Βορειοδυτικά από τη θέση του έργου αναπτύσσονται δάση φυλλοβόλων δρυών και µικτών µε κωνοφόρα µε τη χαρακτηριστική για αυτού του τύπου οικοσυστήµατα χαµηλή βλάστηση. Το έργο δεν έχει επηρεάσει αρνητικά σε κανένα σηµείο την φυτοκοινωνία της περιοχής. Σε όλη την έκταση του έργου δεν υπάρχει κάποια σπάνιο η απειλούµενο είδος. Έχει γίνει µόνο περιορισµένης κλίµακας εκχέρσωση στις βάσεις των ανεμογεννητριών και στο εσωτερικό οδικό δίκτυο σε θέσεις µε χορτολιβαδική βλάστηση και δεν έχουν κοπεί δένδρα ή άλλη ξυλώδη βλάστηση. Επίσης το έργο, δεν µπορεί να επηρεάσει άλλες φυτοκοινωνίες και οικοσυστήµατα της ευρύτερης περιοχής και ιδιαίτερα τα λιµναία οικοσυστήµατα που αποτελούν και το χώρο αναπαραγωγής και διαβίωσης της σηµαντικής ορνιθοπανίδας του υδροβιότοπου. Και αυτό λόγω της φύσης του έργου, της τοπογραφίας, αλλά και της µεγάλης απόστασης από αυτόν Πανίδα Η ευρύτερη περιοχή της λίµνης Κερκίνης αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους βιότοπους της χώρας µας. Η σπουδαιότητά της οφείλεται κυρίως στην πλούσια ορνιθοπανίδα της. Στη λίµνη και στα γύρω βουνά (κυρίως Μπέλες) έχουν καταγραφεί 300 και πλέον είδη υδρόβιων και άλλων πτηνών. Πρέπει ωστόσο να αναφερθεί εξαρχής ότι η αναφορά που ακολουθεί για τα είδη της πανίδας, αφορά όλη τη προστατευόµενη περιοχή, που περιλαµβάνει όπως ειπώθηκε πολλά και διαφορετικού τύπου οικοσυστήµατα. Τα περισσότερα από τα είδη που αναφέρονται δεν διαβιούν στην περιοχή μας, που αποτελεί και από άποψη βιοποικιλότητας το πιο φτωχό οικοσύστηµα της ευρύτερης περιοχής, ενώ απέχει και σχετικά µεγάλη απόσταση από τον υδροβιότοπο. 48

69 Κρίθηκε όµως σκόπιµο να αναφερθούν διότι η λίµνη και η γύρω περιοχή αποτελεί το βασικό κρίκο στη διαβίωση και στην αναζήτηση τροφής, άµεσα ή έµµεσα, για τα περισσότερα από τα είδη. Συνολικά ο αριθµός των ειδών που έχουν καταγραφεί για τις διάφορες οµάδες ζώων σε όλη την προστατευόµενη περιοχή µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία είναι ο ακόλουθος (Εκπαιδευτικό πακέτο Υγρότοπος Κερκίνης, Αναπτυξιακή Εταιρία Σερρών, Κ.Π. Leader ΙΙ, 2001) Πίνακας 10: Αριθµός των ειδών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) Αριθµός ειδών Ερυθρός κατάλογος Αριθ. ειδών Ελλάδος Θηλαστικά Αµφίβια Ερπετά Ψάρια Πτηνά Θηλαστικά Όσο αφορά τα θηλαστικά η πανίδα είναι η τύπική για τα αναλόγου τύπου οικοσυστήµατα στην Ελλάδα, χωρίς σηµαντικές ιδιαιτερότητες. Στην ευρύτερη περιοχή της Λίµνης Κερκίνης υπάρχουν αρκετά είδη θηλαστικών, κάποια από τα οποία είναι απειλούµενα, όπως η Βίδρα, το Ζαρκάδι, ο Λύκος, η Αγριόγατα, χωρίς να σηµαίνει: ότι είναι και από τους πιο πλούσιους βιότοπους στην Ελλάδα σε αυτά, ενώ υπάρχουν και αρκετά κοινά είδη όπως η Αλεπού, η Νυφίτσα, ο Αγριόχοιρος, ο Λαγός, ο Σκαντζόχοιρος, ο Ασβός κλπ. Σαν ιδιαίτερο στοιχείο θα µπορούσε να αναφερθεί η συνέχιση της εκτροφής βουβαλιών που έχει σταµατήσει εδώ και καιρό εκτός από ορισµένες εξαιρέσεις στα περισσότερα µέρη της Ελλάδας. Επίσης τα τσακάλια, που ήταν κάποτε άφθονα στα παραποτάµια δάση εξαφανίσθηκαν εντελώς τη δεκαετία του 1980, όταν χάθηκαν οι καλαµώνες και κόπηκαν τα δάση. 49

70 Πίνακας 11: Είδη θηλαστικών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 1 Σκαντζόχοιρος Erinaceus concolor 11 Νυφίτσα Mustela nivalis 2 Λαγός Leppus europaeus 12 Κουνάβι Martes (οίπβ 3 Σκίουρος Sciurus VUIQaris 13 Ασβός Meles meles 4 Δασοµυµυωξός Glis glis 14 Βίδρα Lutra lutra 5 Τυφλοπόντικας Spalax ερ 15 Ανριόγατος Felis sylvestris 6 Αρουραίος Microtus arva//is 16 Αγριογούρουνο Sus scrofa 7 Μαυροποντικός Rattus rattus 17 Ζαρκάδι Capreolus capreolus 8 Λύκος Canis lupus 18 Νυχτερίδα Nycteris thebaica 9 Τσακάλι Canis aureus 19 Νεροαρουραίος Arvicola terrestris 10 Αλεπού Vulpes vulpes 20 Βουβάλι Bubalus bubalis Για τα σηµαντικότερα από αυτά πρέπει να αναφερθεί ότι ο χώρος που κυρίως διαβιούν (εκτός της βίδρας) είναι οι δασωµένες περιοχές των ορεινών όγκων. Τα κυριότερα είδη των θηλαστικών που έχουν καταγραφεί κατά καιρούς στην ευρύτερη περιοχή της Κερκίνης είναι τα ακόλουθα Αµφίβια - Ερπετά Η ερπετοπανίδα της λίµνης Κερκίνης και της ευρύτερης περιοχής έχει µελετηθεί ελάχιστα αν και υπάρχει µια σηµαντική ποικιλία ειδών. Στην περιφέρεια της λίµνης κυρίως αλλά και στα γύρω βουνά έχουν καταγραφεί 22 είδη, ενώ υπάρχουν ανεξακρίβωτες πληροφορίες για άλλα 4. Επίσης 8 είδη αµφιβίων κατεγράφησαν στη λεκάνη της λίµνης και άλλα 3 στις γύρω ορεινές περιοχές. Η παρουσία του Λοφιοφόρου Τρίτωνα δεν έχει επιβεβαιωθεί. 50

71 Πίνακας 12: Είδη Αμφίβιων & Ερπετών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) ΕΙΔΗ ΑΜΦΙΒΙΩΝ & ΕΡΠΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 1 Σαλαμάντρα Sa/amandra sa/amandra 19 Τυφλίτης Ophisayrus apodus 2 Λοφ. Τριτων. Triturus cristatus 20 Νανόσκιγκος Ab/epharus kitaibejji 3 Τρίτωνας κοινός Triturus vu/qaris 21 Τρανόσαυρα Lacerta trί/ineata 4 Χωµατόφρυνος Bufo bufo 22 Αβλεφαροσαύρα Ophisops e/egans 5 Πρασινόφρυνος Bufo viridis 23 Βαλκανόσαυρα Podarcis taurica 6 Κιτρινοµποµπίνα Bombina variegata 24 Ερηµόφιδο Eryx jacu/us 7 Ι Δενδοοβάτραχος Ηγ/Β arborea 25 Αστραπόφιδο Co/uber caspius 8 Πηλοβατίδα Pe/obates syriacus 26 Σαίτα Co/uber najadum 9 Πηδοβάτραχος Rana da/matina 27 Ασινόφιδο CoroneJJa austriaca 10 Δράκο βάτραχο ς Rana graeca 28 Γιατρόφιδα E/aphe /onqissima 11 Λίµνο βάτραχο Rana n dibunda 29 Σπιτόφιδα E/aphe situ/a ς 12 Βαλτοχελώνα Emys orbicu/aris 30 Οχιά Ma/pοn monspessy/. 13 Ποταμοχελώνα Mauremys caspica 31 Νερόφιδο Natrix natrix 14 Ελληνική χελωνα Testudo graeca 33 Νερόφιδο Natrix tesse//ata 15 Κρυπτοδάκτυλος Crγptodacty/us kotschvi 33 Οχιά Vipera ammodytes 16 Σαµιαµίδι Hemidacty/us turcicus 17 Κανάκι Anguis fraqi/is 51

72 Ορνιθοπανίδα Στη λίµνη Κερκίνη και στα γύρω από αυτή βουνά έχουν καταγραφεί 300 περίπου είδη πουλιών, από τα οποία 50 περιλαµβάνονται στον κόκκινο κατάλογο των πουλιών της Ελλάδας. Από αυτά δύο, ο Αργυροπελεκάνος και η Λαγγόνα, είναι παγκόσµια απειλούµενα µε εξαφάνιση. Παρατηρούνται ακόµη, οι πιο σηµαντικές αποικίες της Ν.Βαλκανικής χερσονήσου και της Ευρώπης από Κορµοράνους, Χουλιαροµύτες, Χαλκόκοτες και διάφορα είδη ερωδιών, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν και νέα είδη για την περιοχή, όπως η Νανόχηνα, το Φοινικόπτερο, Κυνηγογέρακας, ο Νανόκυκνος κ.α. Στην περιοχή γύρω από τη λίµνη (κυρίως στο Μπέλες) έχουν παρατηρηθεί πολλά σπάνια αρπακτικά πουλιά όπως ο Βασιλαετός, ο Χρυσαετός, ο Πετρίτης, ο Στικταετός κ.α. Μερικά είδη όµως, όπως ο Θαλασσαετός και ο Σταυραετός, ο Καλαµοτριλιστής και ο Καλαµόκιρκος δεν φωλιάζουν πια εδώ, εξαιτίας των αλλοιώσεων στους χώρους φωλιάσµατός τους, αλλά προσελκύονται το χειµώνα από το άφθονο κυνήγι. Πρέπει όµως να αναφερθεί ότι µόνο τρία (3) τέρατα από τη συνολική έκταση των ha ( ) των δύο (2) προτεινόµενων προς ένταξη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 περιοχών, χαρακτηρίζονται από την ΕΟΕ σαν σηµαντικές περιοχές για τα πουλιά της Ελλάδας. Αυτές είναι: Μια έκταση ha, που περιλαµβάνει τη λίµνη Κερκίνη και µια µικρή περιοχή γύρω από αυτή µε κωδικό 012 η οποία χαρακτηρίζεται και σαν Περιοχή Ειδικής Προστασίας (SPA - οδηγία 79/409/ΕΟΚ). Μια έκταση ha, που περιλαµβάνει το όρος Μπέλες (Κερκίνη) µε κωδικό 013. Μια έκταση ha, που περιλαµβάνει µέρος του Μαυροβουνίου (Κρούσια όρη) µε κωδικό 017. Η θέση του Αιολικού Πάρκου και γενικά το όρος Άγκιστρον, δεν βρίσκεται σε καµία από αυτές περιοχές, γεγονός που είναι ενδεικτικό της µη έντονης παρουσίας, από άποψη πληθυσµών και ειδών ορνιθοπανίδας Βρίσκεται δε σχετικά µακριά από αυτές τις περιοχές και κυρίως από τη λίµνη που αποτελεί το σπουδαιότερο από άποψη οικολογικής σηµασίας βιότοπο στην περιοχή. Στην περιοχή πρέπει να επισηµανθεί ότι επιτρέπεται και το κυνήγι (χώρος εκπαίδευσης σκύλων). 52

73 Τοπίο - αισθητική εκτίµηση Η οπτική αισθητική επίδραση είναι έντονη σε περιπτώσεις εγκατάστασης ανεμογεννητριών µεγάλων διαστάσεων (δυναμικότητας άνω των 500 kw, ύψους 50 m. και διαµέτρου πτερωτής 35 m.), σε σχετικά «κλειστές περιοχές». Αντίθετα η εγκατάστασή τους σε ανοικτές περιοχές, όπως η Κορυφή, και όχι σε πυκνή διάταξη, δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την οπτική αισθητική του τοπίου. Η χρησιµοποίηση σωληνωτών πύργων µε κατάλληλο χρωµατισµό φαίνεται να παρουσιάζει καλύτερη οπτική αποδοχή από την χρήση πύργου δικτυώματος, όπως οι µεγάλοι πυλώνες της ΔΕΗ. Όταν η ανεμογεννήτρια περιστρέφεται, γίνεται ευκολότερα αποδεκτή από τον παρατηρητή, ο οποίος την θεωρεί χρήσιµη διότι εµφανώς εξυπηρετεί κάποιο σκοπό. Στο ελληνικό δε τοπίο, φέρνει συνειρµικά στο µυαλό τους παλαιούς ανεµόµυλους µε τις µεγάλες φτερωτές, οι οποίοι τοποθετούνταν σε παρόµοιες θέσεις. Έτσι, θεωρείται σκόπιµη η διατήρηση της περιστροφής των δροµέων και οι ιδιοκτήτες των αιολικών πάρκων θα πρέπει να συντηρούν τις µονάδες και να αντικαθιστούν τυχόν κατεστραµµένα τέρατα ώστε να αυξάνεται η δηµόσια αισθητική αποδοχή των εγκαταστάσεων. Για την κατηγοριοποίηση των τοπίων και τον έλεγχο των επιπτώσεων των κατασκευών διερευνώνται: Η µορφή Το χρώµα Η απόσταση θέαση ς από τυχόν ζώνη ευαισθησίας Η ζώνη ευαισθησίας απ' όπου εκτιµάται η κατασκευή. Οι ανεμογεννήτριες συνιστούν κατακόρυφο στοιχείο και έχουν τοποθετηθεί εν σειρά στο πάρκο. Η φτερωτή, το χαρακτηριστικό τµήµα µιας ανεμογεννήτριας είναι σαφώς αναγνωρίσιµο από τη µεσαία οπτική ζώνη (µέχρι 2000 m.). Δεν υπήρχε πρωτεύον οδικό δίκτυο µέσα σε αυτή τη ζώνη, ούτε οικισµός. Οι οικισµοί Θερµοπηγής και Χαρωπού βρίσκονται σε απόσταση >5 Km. Νοτιοανατολικά και σε απόσταση 5 Km βρίσκεται ο οικισµός Σχιστόλιθου. Βόρεια και σε απόσταση 7 Km περίπου βρίσκεται ο οικισµός και το τελωνείο του Προµαχώνα. Οι ανεμογεννήτριες στην κορυφογραµµή είναι ορατές από τον Προµαχώνα, από το Σιδηρόκαστρο, από τη Θερµοπηγή και το Χαρωπό σαν σιλουέτες που διαγράφονται µε φόντο τον ουρανό, ένα επίµηκες γραµµικό στοιχείο το οποίο σε σύντοµο διάστηµα θα γίνει χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο της περιοχής. 53

74 3 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ 3.1. Περιγραφή του είδους, του μεγέθους και της χωροταξικής κατανομής των εγκαταστάσεων Η παρούσα τεχνική περιγραφή αφορά στην εγκατάσταση του Αιολικού Πάρκου ισχύος 23,8 MW σε κορυφογραµµή στη θέση «Κορυφή» του Δήµου Σιδηροκάστρου, στο Νοµό Σερρών βάση των Νόµων 2244/94 και 2773/99. Σηµειώνεται ότι έχει χορηγηθεί άδεια παραγωγής για το συγκεκριµένο έργο. Το Αιολικό Πάρκο λειτουργεί ως ανεξάρτητη µονάδα ηλεκτροπαραγωγής της εταιρίας ΑΙΟΛΙΚΗ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ Α.Ε. και αποτελείται από 28 ανεµογεννήτριες (Α/Γ) ισχύος 850 kw έκαστη, τύπου ν52 της Δανέζικης εταιρίας VESTAS WINO SYSTEMS A/S, και µικρό οικίσκο ελέγχου. Οι συγκεκριμένες ανεμογεννήτριες, είναι οριζοντίου άξονα, τριπτέρυγες, µε βελτιστοποιηµένο σύστηµα ελέγχου της κλίσης των πτερύγων (opti-tip ) και της ολίσθησης της γεννήτριας (Opti-speed ) και µε ενεργό σύστηµα προσανατολισμού που στρέφει το δροµέα (rotor) µε µέτωπο (ανάντη) στην κατεύθυνση του ανέµου (yaw system). Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι ανεμογεννήτριες της εταιρίας VESTAS έχουν εγκατασταθεί και λειτουργήσει µε µεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό, αλλά και σε εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Ελλάδα. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο συντελεστής διαθεσιµότητας των πάρκων αυτών ξεπερνά σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις το 95%. Η επιλογή της θέσης εγκατάστασης έγινε λαµβάνοντας υπόψη τα παρακάτω: Μορφολογία και καταλληλότητα θεµελίωσης εδαφών. Επικρατέστερες διευθύνσεις του ανέµου µε βάση τη στατιστική ανάλυση των ανεµολογικών στοιχείων. Ιδιοκτησιακό καθεστώς των εκτάσεων και της συναίνεσης των κατοίκων της περιοχής. Τους ειδικούς όρους της Υπουργικής Απόφασης Δ6/Φ1/2000l2002 που σχετίζονται µε την τήρηση των αποστάσεων των ανεμογεννητριών από δρόµους, όρια ιδιοκτησιών, οικισµούς και ευαίσθητους χώρους. 54

75 Πίνακας 13: Συνοπτικός πίνακας του έργου (Πηγή:Αιολική Άνδρου) Ονοµασία ενδιαφεροµένου Είδος έργου Σκοπός έργου ΑΙΟΛΙΚΗ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ Α.Ε. Αιολικός Σταθµός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Θέση έργου Κορυφή Δηµοτικό Διαµέρισµα Χαρωπού Δήµος Σιδηροκάστρου Νοµός Σερρών Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Απαιτούµενη έκταση στρέµµατα Χρησιµοποιούµενη έκταση - 5 στρέµµατα Μέσο υψόµετρο περιοχής 750 m Συνολική ισχύς αιολικού σταθµού 23,8 MW Αριθµός ανεµογεννητριών 28 Ισχύς ανεµογεννήτριας 850 kw Εταιρία κατασκευής VESTAS Αναµενόµενες Ετήσιες Πωλήσεις 63, kwh 3.2. Περιγραφή των επεμβάσεων για την προσπέλαση των εγκαταστάσεων Οδικό δίκτυο Οι οδοποιίες (χάραξη και βελτίωση) έχουν σχεδιασθεί ακολουθώντας το φυσικό ανάγλυφο χωρίς να αλλοιώνουν αισθητά µε υπερκσκαφές, τοίχους αντιστήριξης, πρανή και µεγάλα επιχώµατα. Η πρόσβαση γίνεται μέσω της παλιάς επαρχιακής οδού Σιδηροκάστρου - Αγκίστρου. Από την επαρχιακή οδό και προς το Αιολικό Πάρκο, έχει γίνει διάνοιξη δρόµου (συνολικού µήκους 3 Km περίπου). Μέσα στην έκταση του Αιολικού Πάρκου προβλέπεται η βελτίωση χώρων ελιγµών. Όλο το οδικό δίκτυο έχει γίνει σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία περί διατάξεων δασικών οδών Γ' κατηγορίας. Κατά τη διαδικασία κατασκευής πρέπει γίνουν όλες οι απαιτούµενες ενέργειες και θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα µέτρα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται: Η τήρηση των περιβαλλοντικών όρων από τον κατασκευαστή στο µέρος που τον αφορούν. Η δυνατότητα αντιµετώπισης και αποκατάστασης περιβαλλοντικά 55

76 δυσάρεστων καταστάσεων, οφειλοµένων σε ενέργειες ή παραλήψεις του κατασκευαστή κατά παράβαση των περιβαλλοντικών όρων. Ακόµη σηµειώνεται ότι: Πριν την έναρξη κατασκευής του έργου θα πρέπει να ειδοποιηθούν εγγράφως οι αρµόδιες στρατιωτικές και αρχαιολογικές υπηρεσίες. Τα απαιτούµενα υλικά θα εξασφαλισθούν από νοµίµως λειτουργούντα λατοµεία ή/και από τις εκσκαφές θεµελίωσης των Α/Γ. Η απόθεση υπολοίπων προϊόντων εκσκαφής θα γίνει σε θέσεις που δεν επηρεάζουν την επιφανειακή ροή υδάτων. Θα γίνεται συστηµατική διαβροχή των εργοταξιακών δρόµων για τον περιορισµό της σκόνης. Κάθε είδους σκουπίδια (άχρηστα υλικά, παλαιά ανταλλακτικά, λάδια κ.α.) θα συγκεντρωθούν και θα διατεθούν σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις. Η διαχείριση των χρησιµοποιούµενων ορυκτέλαιων θα γίνει σύµφωνα µε τις διατάξεις της ΚΥΑ 71560/3053/1985 και θα αποθηκεύονται προσωρινά σε δεξαµενή χωρητικότητας 0,5 m3. Έτσι, µετά το πέρας των εργασιών εγκατάστασης δεν επέρχεται καµία επίπτωση στο υπέδαφος, στην τοπογραφία της περιοχής, στην στρωµατογραφία των πετρωµάτων (γεωλογική διάταξη), καθώς και σε υπόγεια και επιφανειακά ύδατα. Σύνδεση µε το τοπικό ηλεκτρικό δίκτυο Το Αιολικό Πάρκο θα συνδεθεί µε το υφιστάµενο δίκτυο µεταφοράς ηλεκτρικού ρεύµατος υψηλής τάσης, µέσω του υποσταθµού 150/20 kv στο Σιδηρόκαστρο ο οποίος βρίσκεται σε ευθεία απόσταση 9 Km περίπου. Κάθε ανεμογεννήτρια παράγει ηλεκτρικό ρεύµα στη χαµηλή τάση των 690 kv, το οποίο µεταφέρεται στον µετασχηµατιστή ανύψωσης στη Μέση Τάση (0,69/20 kv) κάθε ανεμογεννήτριας. Οι µετασχηµατιστές των ανεμογεννητριών θα είναι συνδεδεµένοι µεταξύ τους εν σειρά και θα απολήγουν στον οικίσκο ελέγχου. Από εκεί η παραγόµενη ενέργεια διοχετεύεται προς τον υποσταθµό Σιδηροκάστρου µέσω εναέριου δικτύου µέσης τάσης (20kV), το οποίο θα αποτελείτο ι από 2 αποκλειστικές γραµµές βαρέως τύπου διπλού κυκλώµατος µήκους 12 Km περίπου. Σύνδεση µε δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης δεν χρειάζεται. 56

77 3.3. Τρόπος υλοποίησης και διάρκεια της επέμβασης Τόσο κατά την φάση εγκατάστασης, όσο και κατά αυτήν της λειτουργίας δεν απαιτείται ειδικός εργοστασιακός χώρος. Οι Α/Γ θα συναρµολογηθούν υπαιθρίως µε σταδιακή µεταφορά των τµηµάτων τους, όπως γίνεται συνήθως και κατά την εγκατάσταση των µεγάλων πυλώνων της ΔΕΗ. Ο χρόνος διάρκειας των εργασιών περάτωσης της επέµβαση δεν εκτιµάται πέραν των µηνών, συνυπολογίζοντας και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή τον χειµώνα και ίσως οδηγήσουν σε διακοπή των εργασιών Εκτίμηση επιπτώσεων Έδαφος Οι όποιες παρεµβάσεις στήριξης και θεµελίωσης των ανεμογεννητριών είναι επιφανειακές και ως εκ τούτου δεν µπορούν να επηρεάσουν τις γεωλογικές διατάξεις της περιοχής. Επίσης η κλίµακα και οι επιλεγµένες θέσεις των παρεµβάσεων στο έδαφος είναι τέτοιες, που δεν θα επιφέρουν κάποια αλλαγή στην όποια επιφανειακή ροή των υδάτων Αέρας Κατά τη φάση κατασκευής του έργου τα καυσαέρια των µηχανηµάτων και των φορτηγών και η σκόνη από το εργοτάξιο µπορούν να θεωρηθούν αέρια απόβλητα, αφού δεν προβλέπονται άλλες πηγές αέριας ρύπανσης. Θα ισχύουν οι επιτρεπόµενες συγκεντρώσεις όπως αναφέρονται στις σχετικές διατάξεις ΠΥΣ 98/87 (ΦΕΚ 135 AJ ), ΠΥΣ 99/87 (ΦΕΚ 135 AJ ) και ΠΥΣ 25/88 (ΦΕΚ 52 AJ ). Επιπρόσθετα προτείνεται η διαβροχή των γηπέδων εργασίας για την αποφυγή δηµιουργίας σκόνης. Κατά τη φάση λειτουργίας του έργου δεν προβλέπονται εκποµπές αέριων ρύπων. Αντίθετα το έργο, όπως και όλα αντίστοιχα έργα, συνεισφέρει έµµεσα στη µείωση της εκποµπής ρύπων, λόγω της υποκατάστασης µέρους της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από θερµοηλεκτρικούς σταθµούς παραγωγής, που χρησιµοποιούν ορυκτά καύσιµα και εκπέµπουν σηµαντικές ποσότητες ρύπων. Το έργο δεν µπορεί να επηρεάσει ούτε τις κλιµατικές συνθήκες της περιοχής αφού δεν επηρεάζει φυσικές παραµέτρους όπως θερµοκρασία, υγρασία κλπ.. 57

78 Νερά Η λειτουργία των ανεμογεννητριών δεν δηµιουργεί υγρά απόβλητα. Η επιφανειακή απορροή του νερού της βροχής δεν επηρεάζεται από μικρής κλίµακας παρεµβάσεις στο έδαφος. Η υδρογεωλογία της περιοχής επέμβασης δεν δύναται καθ' οιονδήποτε τρόπο να επηρεαστεί από τις επιφανειακές και µικρής κλίµακας επεµβάσεις που απαιτούνται Χλωρίδα -Βλάστηση Η φυσιογνωµία και σύνθεση της βλάστησης δεν επηρεάζεται από το Αιολικό Πάρκο. Το τυπικό οικοσύστηµα µακκί της περιοχής Κορυφή είναι υποβαθµισµένο και καταπονηµένο από την υπερβόσκηση. Στην υποβάθµιση έχουν συνδράµει και οι δυνατοί άνεµοι, καθιστώντας δύσκολη την εγκατάσταση υψηλής βλάστησης. Επίσης έργο δεν µπορεί να επηρεάσει άλλες φυτοκοινωνίες και οικοσυστήµατα της ευρύτερης περιοχής και ιδιαίτερα τα λιµναία οικοσυστήµατα που αποτελούν και το χώρο αναπαραγωγής και διαβίωσης της σηµαντικής ορνιθοπανίδας του υδροβιότοπου. Και αυτό λόγω της φύσης του έργου, της τοπογραφίας, της ύπαρξης έτοιµου οδικού δικτύου πρόσβασης, αλλά και της µεγάλης απόστασης από αυτά Χερσαία Πανίδα Η χερσαία πανίδα δεν επηρεάζεται από την εγκατάσταση του Αιολικού Πάρκου διότι αφ' ενός τα είδη και ο πληθυσµός των ζώων είναι πτωχός στην συγκεκριµένη περιοχή (καθ' ότι η ερπετοπανίδα κατά κανόνα αποφεύγει την χαµηλή βλάστηση και τους βοσκότοπους), αφ' ετέρου η απόσταση µεταξύ των Α/Γ δεν εµποδίζει την κίνηση χερσαίων ζώων, αφού δεν θα υπάρξει και περίφραξη. Στη φάση κατασκευής του έργου δεν θα εµποδίζεται ούτε την βόσκηση των κοπαδιών στην άµεσα ευρύτερη περιοχή Ορνιθοπανίδα Σε καµία περίπτωση η θανάτωση ενός πτηνού και δει απειλούµενου προς εξαφάνιση, δεν µπορεί να αποτιµηθεί µε καθαρά τεχνοκρατική ανάλυση. Το βέλτιστο θα ήταν να µην υπάρξει κανένας θάνατος πτηνού από τις διάφορες 58

79 ανθρώπινες δραστηριότητες. Το θέµα όµως σήµερα είναι αν και πόσο αυτό ρεαλιστικά µπορεί να πραγµατοποιηθεί. Αυτό όµως που µπορεί σίγουρα και σε κάθε περίπτωση να πραγµατοποιηθεί είναι η προσπάθεια µείωσης των κινδύνων σε κάθε πραγµατοποιούµενο έργο, εξαιτίας της άµεσης θνησιµότητας αλλά και έµµεσα λόγω δυσµενών αλλαγών στο φυσικό περιβάλλον. Πτηνά όλων των ειδών και κυρίως τα µεγάλα και δυσκίνητα (π.χ. πελαργοί, όρνια) θανατώνονται ή τραυµατίζονται από ενδεχόµενη πρόσκρουση σε µεγάλα ή µικρά αντικείµενα, σταθερά ή κινούµενα (κτίρια, µεγάλες υαλώδεις επιφάνειες, αυτοκίνητα, καλώδια κ.α.). Οι Αιολικοί Σταθµοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας αποτελούν και αυτοί πιθανό κίνδυνο για την ορνιθοπανίδα της περιοχής όπου κατασκευάζονται, εξαιτίας κυρίως της θανάτωσης κάποιων πουλιών από την πρόσκρουση µε τα πτερύγια των Α/Γ. Το ζήτηµα αυτό απασχόλησε την εµπλεκόµενη µε το θέµα επιστηµονική κοινότητα εδώ και µία 20-ετία, κατά την οποία έχει εκπονηθεί αξιόλογος αριθµός ερευνών για το µέγεθος των κινδύνων, αλλά και τον τρόπο αντιµετώπισής τους. Οι πρώτες περιεκτικές θεωρήσεις για το θέµα εµφανίζονται ουσιαστικά στις αρχές και τα µέσα της δεκαετίας του '90 (Crockford 1992, Gilli 8t all 1996). Όλες προσέγγισαν το θέµα για τις επιπτώσεις των Α/Π και από τις δύο οπτικές: Την έµµεση επίδραση εξαιτίας των τυχόν αλλαγών στον οικότοπο Την άµεση επίδραση, τη θανάτωση δηλαδή πτηνών από την πρόσκρουσή τους στον έλικα των Α/Γ ή σε άλλες σχετιζόµενες κατασκευές. Τα κυριότερα από τα συµπεράσµατα και οι σηµαντικότερες προτάσεις και για τις δύο περιπτώσεις επίδρασης είναι τα ακόλουθα: ΕΜΜΕΣΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ (υποβάθµιση οικοτόπου) Πρέπει και σε κάθε απόφαση δηµιουργίας ενός Α/Π, να συνεκτιµάται η µείωση της εκποµπής ρύπων (από υγρά, στερεά και αέρια απόβλητα) που θα εκπεµπόταν από άλλους τρόπους για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ενέργειας. Ρύποι που σε µερικές περιπτώσεις µπορούν να επιφέρουν ολέθριες επιπτώσεις άµεσα (ρύπανση υδάτων, όξινη βροχή) ή έµµεσα (φαινόµενο θερµοκηπίου) σε έναν βιότοπο και στα είδη που τον απαρτίζον. 59

80 Πάντα όµως και σε κάθε περίπτωση πρέπει να επιλέγεται, µέσα στα πλαίσια της οικονοµικής τους βιωσιµότητας, ο περισσότερο κατάλληλος από τους εναλλακτικούς χώρους. Ο χώρος που πρέπει να αποφεύγεται είναι περιοχές φωλιάσµατος σηµαντικού αριθµού πτηνών και ιδιαίτερα απειλουµένων ή κινδυνευόντων. Για αυτό προαπαιτείται µια σωστή εκτίµηση και διερεύνηση αυτής της παραµέτρου για κάθε Α/Π. Κατά τη χωροθέτηση ενός Αιολικού Πάρκου στη θέση Κορυφή πρέπει να λάαβουμε υπόψιν: 1. Ο χώρος βρίσκεται µακριά και έξω από τους βασικούς οικοτόπους της σηµαντικής ορνιθοπανίδας της περιοχής (λίµνη Κερκίνη και το όρος Μπέλες), που αποτελούν σύµφωνα και µε την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία και Σ.Π.Π.Ε. Είναι ο πιο φτωχός σε προσελκυστικά στοιχεία (βλάστηση, νερά, θηράµατα) από όλα τα επιµέρους οικοσυστήµατα της ευρύτερης περιοχής, γεγονός που έχει ως αποτέλεσµα να είναι και ο πιο φτωχός σε ποικιλία ειδών και αριθµούς πτηνών. 2. Υπάρχει καλή ορατότητα και οι οµίχλες εξαιτίας των ανέµων είναι πολύ περιορισµένες σε σχέση και µε τις υπόλοιπες περιοχές χαµηλότερων υψοµέτρων (π.χ. κοιλάδα Στρυµόνα). 3. Υπάρχει έτοιµο οδικό δίκτυο, γεγονός που συµβάλει στην µείωση της πιθανότητας παρενοχλήσεων και νέων αλλαγών στον οικότοπο από την επιπλέον κίνηση τροχοφόρων. Μόνο κατά τη φάση κατασκευής θα υπάρξει προσωρινή αύξηση της κίνησης. Επίσης δεν θα υπάρχει επιπλέον διαχωρισµός των επιµέρους αλληλεξαρτούµενων οικοσυστηµάτων της περιοχής επέµβασης. 4. Όσο αφορά τους µεταναστευτικούς δρόµους σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα της µελέτης για την ορνιθοπανίδα της περιοχής η εγκατάσταση δεν θα δηµιουργήσει σηµαντικά προβλήµατα στον τοµέα αυτό αφού η περιοχή δεν βρίσκεται σε κάποιον σηµαντικό µεταναστευτικό δρόµο. 5. Η τοπογραφία και το ανάγλυφο της περιοχής επιτρέπουν την τοποθέτηση των Α/Γ επί της κορυφογραµµής σε σειρά µε διεύθυνση σχεδόν παράλληλη προς την κατεύθυνση του ποταµού, για περαιτέρω προστασία κάποιων πτηνών που τυχόν θα παρεκκλίνουν από την πορεία τους 6. Δεν υπάρχουν αρπακτικά σε σηµαντικούς αριθµούς στη περιοχή εξαιτίας της έλλειψης προσελκυστικών στοιχείων και καλών σηµείων φωλιάσµατος για αυτά. 60

81 7. Η γραµµή µεταφοράς κατά ποσοστό µεγαλύτερο ποσοστό από 90% βρίσκεται εκτός της περιοχής προστασίας και µακριά από περιοχές µε σηµαντική ορνιθοπανίδα Θόρυβος Ο παραγόµενος θόρυβος αποτελούσε µέχρι πριν µερικά χρόνια ίσως τη µόνη κύρια επιβάρυνση για το περιβάλλον από τη λειτουργία ενός ΑΣΠΗΕ. Ο σηµερινός σχεδιασµός όµως των σύγχρονων Α/Γ καθιστά τα αιολικά πάρκα πολύ ήπια έργα, από ηχητική άποψη. Ο όρος "επιβάρυνση" είναι σχετικός και µερικές φορές ασαφής σε ότι αφορά τον θόρυβο και τον χαρακτηρισµό του ως πηγή ρύπανσης (δεχόµαστε Π.χ. τα ίδια περίπου επίπεδα θορύβου, -90 db από ένα µεγάλο φορτηγό που περνάει στα 100 m µε δύο σπουργίτια που κελαηδούνε συγχρόνως στα 20 m από εµάς). Τώρα πιο από τα δύο αποτελεί σηµαντικότερη πηγή ηχητικής ρύπανσης είναι δύσκολο να απαντηθεί. Επίσης δεν είναι τόσο ξεκάθαρα τα όριά του για τα διάφορα είδη του δοµηµένου περιβάλλοντος, αλλά και δεν προβλέπεται κάποια αναφορά σε ένα σηµαντικό χαρακτηριστικό του που είναι η συνέργια, που δηµιουργεί συνήθως τα προβλήµατα όχλησης (π.χ. ο συνδυασµός κάποιων δραστηριοτήτων, που ενώ η κάθε µία ξεχωριστά βρίσκεται µέσα στα ηχητικα ορια, που θέτει η νοµοθεσία, µπορεί να δηµιουργήσει ακατάλληλο ηχητικά περιβάλλον). Κύριες πηγές θορύβου από τη λειτουργία ενός αιολικού σταθµού είναι: α) Ο µηχανικός θόρυβος, που προέρχεται το κιβώτιο µετάδοσης, την ηλεκτρογεννήτρια και τα εδρανα στήριξης. Έχει παρατηρηθεί ότι εµφανίζεται σε µεγαλύτερα επίπεδα από ανεμογεννήτριες µικρού ή µεσαίου µεγέθους (200 kw), ενώ στις µεγαλύτερες είναι αρκετά µικρότερης έντασης. Η αντιµετώπιση του µηχανικού θορύβου γίνεται0 είτε στη πηγή (µε επέµβαση στα σηµεία που θορυβούν, µε αντικραδασµικά πέλµατα στήριξης και ηχοµονωτική επένδυση του κελύφους), είτε σε σπάνιες περιπτώσεις σε θέσεις πολύ κοντά σε οικισµούς στη διαδροµή του µε ηχοµονωτικά παραπετάσµατα. β) Ο αεροδυναµικός θόρυβος, που αποτελείται από το θόρυβο περιστροφής και το θόρυβο τύρβης και αντιµετωπίζεται κατά το στάδιο σχεδιασµού και κατασκευής των ανεμογεννήτριων. Τα τελευταία χρόνια και µετά από σηµαντική προσπάθεια έχει επιτευχθεί η κατασκευή σχεδόν αθόρυβων 61

82 µηχανών, που σε συνδυασµό µε σωστή τοποθέτηση δεν δηµιουργούν κανένα ουσιαστικό πρόβληµα. Ο θόρυβος περιστροφής περιλαµβάνει όλους τους θορύβους οι οποίοι έχουν διακριτές συχνότητες και παράγονται σε πολλαπλάσιες αρµονικές της συχνότητας της διέλευσης των πτερυγίων. Αυξάνεται δε µε τη διάµετρο, τη µείωση του αριθµού των πτερυγίων, την µεγαλύτερη ταχύτητα των ακροπτερυγίων και την αεροδυναµική φόρτιση των πτερυγίων (αύξηση της απορροφούµενης ισχύος). Ο θόρυβος τύρβης, αντίστοιχα συνδέεται µε το στροβιλισµό στο χείλος εκφυγής των ακροπτερυγίων και το γενικό πεδίο τύρβης πίσω από τη πτερωτή και αυξάνεται µε την αύξηση της ταχύτητας των ακροπτερυγίων. Ο αεροδυναµικός θόρυβος από τις ανεμογεννήτριες έχει οµαλό φάσµα που δεν παρουσιάζει ξαφνικές αυξοµειώσεις και δεν εκτείνεται συνήθως πέρα από τα 2 ΚΗΖ. Τα αποτελέσµατα των µετρήσεων του κατασκευαστή για τη ΝΓ VESTAS ν52 έδειξαν ότι: Η ισχύς της πηγή θορύβου για την ν52 είναι ίση κατά µέγιστο µε 104,2 db (Α) µε ακρίβεια µέτρησης ± 2 db (Α). (σηµειώνεται ότι εάν κρίνεται σκόπιµο, για µικρές αποστάσεις από οικισµούς, η ν52 έχει τη δυνατότητα µείωσης της ισχύος θορύβου έως και τα 99,2 db (Α) µε κατάλληλη ρύθµιση του συστήµατος κλίσης των πτερύγων, σε βάρος της παραγόµενης ενέργειας. Στη προκειµένη περίπτωση όµως οι οικισµοί βρίσκονται σε αρκετά µεγάλη απόσταση. Σε απόσταση 72 m στα υπάνεµα της Α/Γ όπου ο θόρυβος αναµένεται αυξηµένος µετρήθηκαν 55 db (Α) σε απόσταση 3 φορές τη διάµετρο των πτερυγίων (ελάχιστη επιτρεπόµενη απόσταση από την πλησιέστερη οικοδοµή) µετρήθηκαν 52 db (Α) Χρήσεις γης Η βασική χρήση γης της έκτασης, στον σταθµό αιολικής ενέργειας, αλλά και στη εγγύς περιοχή όπως αναφέρθηκε είναι αυτή της βόσκησης. Η λειτουργία των Α/Γ δεν παρεµποδίζει ούτε παρεµποδίζεται από µια τέτοια δραστηριότητα. Επίσης δεν υπάρχουν και κάποιες άλλες διαφορετικές προγραµµατισµένες χρήσεις που να προκύπτουν ως αποτέλεσµα της λειτουργίας των ανεµογεννητριών του πάρκου. Για την ευρύτερη περιοχή του έργου δεν παρεµποδίζεται κάποια από τις άλλες υπάρχουσες ή προτεινόµενες χρήσεις γης. Υπολογίζεται περίπου ότι σε γενικές γραµµές το 99% της περιοχής ενός αιολικού πάρκου παραµένει διαθέσιµο για την προ λειτουργία του πάρκου χρήση. 62

83 Φυσικοί πόροι Ο άνεµος σαν φυσικός πόρος δεν εξαντλείται. Η εγκατάσταση και λειτουργία της Α/Γ δεν απαιτεί τη χρήση, αλλοίωση ή ανάλωση κάποιου αναλώσιµου φυσικού πόρου της περιοχής. Αντίθετα, η φύση του έργου είναι τέτοια ώστε µε τη λειτουργία του µειώνεται η κατανάλωση µη ανανεώσιµων ενεργειακών πόρων Κίνδυνος ανώµαλων καταστάσεων Το Αιολικό Πάρκο σε όλες τις φάσεις του δεν ενέχει και ούτε µπορεί να προκαλέσει σε περίπτωση ενδεχοµένου ατυχήµατος ή έκρηξης, διαφυγή επικίνδυνων ουσιών και ακτινοβολιών. Πρέπει δε να αναφερθεί ότι η λειτουργία ενός ΑΣΠΗΕ δεν ενέχει κίνδυνους Πληθυσµός Η φύση και το µέγεθος του έργου είναι τέτοια που δεν µπορεί να επηρεάσει σηµαντικά τα πληθυσµιακά δεδοµένα της περιοχής. Εν τούτοις αν και η επένδυση είναι εντάσεως κεφαλαίου και όχι απασχόλησης (κατά τη διάρκεια του οικονοµικού κύκλου ζωής), κατά τη φάση µελέτης - κατασκευής, που θα διαρκέσει περίπου 12 µήνες θα απαιτηθεί εντατική απασχόληση προσωπικού και κατά τη λειτουργία του µικρός αριθµός εξειδικευµένου προσωπικού. Έχει υπολογισθεί ότι για κάθε MW εγκατεστηµένης ισχύος αιολικής ενέργειας δηµιουργούνται θέσεις εργασίας, εκ των οποίων 0,5-1 είναι µόνιµες (Greenpeace 1999, Περιστέρης 2001 ) Κατοικία Το έργο δεν αναµένεται να επηρεάσει την υπάρχουσα κατοικία εξαιτίας της µεγάλης απόστασης από τους υφιστάµενους οικισµούς. Επίσης δεν µπορεί να επηρεάσει αυξητικά την ζήτηση στον τοµέα αυτό, εξαιτίας του ότι η λειτουργία του πάρκου απαιτεί µικρό αριθµό εργαζόµενων ατόµων, οι περισσότεροι των οποίων θα απασχοληθούν από την περιοχή Μεταφορές / Κυκλοφορία Μια µικρή αύξηση της κυκλοφορίας θα υπάρξει µόνο κατά τη φάση κατασκευής του έργου από τη µεταφορά των απαραίτητων υλικών. Κατά τη λειτουργία του έργου η επισκέψεις τεχνικών ή ατόµων που θα ήθελαν να δούνε από κοντά τη λειτουργία του, είναι αρκετά αµελητέα για να δηµιουργήσει φόρτιση στους ήδη υπάρχοντες οδικούς άξονες της περιοχής. Για την αποφυγή 63

84 των κυκλοφορικών κινδύνων κατά τη φάση κατασκευής, θα τηρηθούν όλες οι απαιτούµενες και ζητούµενες προφυλάξεις και µέτρα ασφαλείας Ενέργεια Το έργο µόνο θετικές επιδράσεις θα επιφέρει στον τοµέα της ενέργειας. Θα συνεισφέρει στην παραγωγή µε ανανεώσιµα µέσα (άνεµος) καθαρής, από άποψη εκποµπής ρύπων και ανανεώσιµης ηλεκτρικής ενέργειας Χρήση νερού και ενέργειας Δεν απαιτείται ιδιαίτερη χρήση νερού ούτε στη φάση κατασκευής ούτε στη φάση λειτουργίας. Αν χρειαστεί νερό για τη φάση των χωµατουργικών εργασιών θα µεταφερθεί µε βυτιοφόρο από το υπάρχον οδικό δίκτυο. Ενέργεια δεν απαιτείται αφού η Α/Γ εγκαθίσταται συναρµολογούµενη επιτόπου από προκατασκευασµένα τµήµατα, και λειτουργεί µε την αιολική ενέργεια παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια που διοχετεύει στο υπάρχον δίκτυο της ΔΕΗ Μεταβολές στη γεωμορφολογία, επιπτώσεις στο τοπίο Αλλοίωση κλίσεων δεν υπάρχει αφού η βελτίωση και περιορισµένη οδοποιία θα ακολουθήσει τις κλίσεις του εδάφους. Επίσης δεν αλλοιώνεται σηµαντικά το τοπογραφικό ανάγλυφο αφού δεν απαιτούνται εκτεταµένες χωµατουργικές εργασίες και εκσκαφές. Επίσης, δεν θα χρησιµοποιηθούν αποθεσιοθάλαµοι αφού τα προϊόντα της εκσκαφής θα διατεθούν στη βελτίωση της οδοποιίας Επιπτώσεις στη βλάστηση, βιοτόπους Όπως προαναφέρθηκε η βλάστηση περιορίζεται στα υπερβοσκηµένα και υποβαθµισµένα µακί. Δεν γίνεται λόγος για διάσπαση της ενότητας της βλάστησης και συνέχειας του οικότοπου µε την βελτίωση του υπάρχοντος δρόµου σύνδεσης των Α/Γ. 64

85 4. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 4.1. Υλικά Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η παρούσα διπλωματική εργασία χρειάστηκε η συλλογή στοιχείων και δεδομένων. Σε πρώτη φάση πάρθηκαν οι απαραίτητες μετρήσεις πεδίου στην περιοχή του αιολικού πάρκου και σε δεύτερη φάση έγινε η επεξεργασία των στοιχείων αυτών και η σύνταξη της εργασίας. Οι απαραίτητες μετρήσεις συλλέχθηκαν ανάλογα με το μήκος του κάθε τμήματος του δρόμου, καθώς και ανάλογα με την μορφολογία του και είναι: Το πλάτος καταστρώματος Το πλάτος τάφρου απορροής Το μήκος πρανούς εκχώματος και επιχώματος Η κλίση πρανούς εκχώματος και επιχώματος Η κλίση εδάφους Η επίκλιση Οι συντεταγμένες (Χ, Υ, Ζ) στο κέντρο του άξονα του δρόμου και τέλος Οι κατά μήκος κλίση μεταξύ των σημείων μέτρησης. Τα παρακάτω όργανα χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση των μετρήσεων: Μετροταινία μήκους 30m, με την οποία μετρήθηκαν τα απαραίτητα μήκη καταστρώματος, τάφρων και πρανών Ακόντιο χωρίς πρίσμα Κλισίμετρο πυξίδα SUUNTO και κλισίμετρο Meridian, με τα οποία μετρήθηκαν το αζιμούθιο, οι κλίσεις του δρόμου και των πρανών, η κατά μήκος κλίση και η επίκλιση GPS χειρός Garmin Vista e-τrex, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό της θέσης του εκάστοτε σημείου μέτρησης, δηλαδή για την λήψη των συντεταγμένων και του υψομέτρου. 65

86 4.2. Μέθοδοι Δασικός δρόμος Όταν αναφερόμαστε στην λέξη δασικός δρόμο ή δασόδρομος εννοούμε μία τεχνητή λωρίδα εδάφους, η οποία έχει διαμορφωθεί κατάλληλα από άποψη γεωμετρικών στοιχείων και ποιότητας του καταστρώματος, ώστε να εξυπηρετεί τόσο τις απαιτήσεις των χρηστών (ανθρώπων και οχημάτων) για την εκμετάλλευση, την προστασία, την κάρπωση των οικονομικών και κοινωνικών αποδόσεων του δάσους, όσο και τις απαιτήσεις του φυσικού περιβάλλοντος (Καραγιάννης Κ., 2004). Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός δασικού δρόμου είναι τα ακόλουθα: Ο δασικός δρόμος είναι μία μόνιμη εγκατάσταση και αποτελεί μέσο της βασικής διάνοιξης. Ο δασικός δρόμος ή το σύνολο των δασικών δρόμων (δίκτυο δασικών δρόμων), όταν στοχεύει στην εκμετάλλευση, καλλιέργεια και προστασία του δάσους, διανοίγει επιφάνειες (οριζόντια λειτουργικότητα),(διαφορά από το επαρχιακό δίκτυο). Στην περίπτωση αυτή ισχύει ο όρος οδική πυκνότητα ανά εκτάριο. Ο δασικός δρόμος, όταν στοχεύει αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση έργων υδρομάστευσης, ορεινής υδρονομικής, εγκαταστάσεων λιβαδιών, οικισμών, κ.λ.π., συνδέει σημεία (Α,Β) (κάθετη λειτουργικότητα) και όχι επιφάνειες. Στην περίπτωση αυτή δεν ισχύει ο όρος οδική πυκνότητα (μέτρα ανά εκτάριο). Ο κυκλοφοριακός φόρτος στους δασικούς δρόμους είναι μικρός, επομένως δικαιολογούνται δασικοί δρόμοι με μία λωρίδα κυκλοφορίας, με προϋπόθεση να προβλεφθούν ανάλογες θέσεις διαπλάτυνσης για τη διασταύρωση και επιστροφή των οχημάτων. Διαμέσου των δασικών δρόμων μεταφέρονται μεγάλα φορτία, επομένως απαιτείται μεν σταθερή υπόβαση και βάση αυτών, αλλά όχι μεγάλη πολυτέλεια. Οι δασικοί δρόμοι προϋποθέτουν καλή προσαρμογή στο ανάγλυφο του εδάφους και μικρό εύρος κατάληψης, με αποτελέσματα: Μείωση των ζημιών στο φυσικό περιβάλλον Ελαχιστοποίηση του κόστους κατασκευής 66

87 Διευκόλυνση των δασικών εργασιών Αύξηση του αριθμού των οριζόντιων γωνιών ανά χιλιόμετρο Εφαρμογή μικρών ακτίνων καμπυλότητας Kατηγορίες δασικών δρόμων Οι δασικοί δρόμοι, με κριτήριο τη λειτουργικότητα που επιδιώκεται με την εκλογή τους, διακρίνονται σε τρία είδη: 1. Στους δασικούς δρόμους σύνδεσης 2. Στους δασικούς συλλεκτήριους δρόμους 3. Στους δασικούς δρόμους διάνοιξης Οι δασικοί δρόμοι με κριτήρια τα τεχνικά και κατασκευαστικά στοιχεία τους ταξινομούνται στις παρακάτω τρεις κατηγορίες: Στους Δασικούς δρόμους Α κατηγορίας: οι οποίοι συνδέουν τους επαρχιακούς ή εθνικούς δρόμους με τα δασικά συμπλέγματα ή με πολύξυλα τμήματά τους ή τις λεκάνες των υπό διευθέτηση χειμάρρων ή τις μεγάλες μονάδες των υπό διαχείριση βοσκοτόπων ή μεγάλες δασικές εκτάσεις που πρόκειται να αναδασωθούν. Συνδέουν δασόβια και παραδασόβια χωριά με επαρχιακούς ή εθνικούς δρόμους ή με άλλους δασικούς δρόμους Α κατηγορίας. Χρησιμοποιούνται συνεχώς και για όλη τη διάρκεια του έτους. Στους Δασικούς δρόμους Β κατηγορίας: Συνδέουν δασικούς δρόμους Α κατηγορίας ή επαρχιακούς ή εθνικούς δρόμους με τα δασικά τμήματα ή τις συστάδες, όπως διαχωρίζονται από τη δασοπονική μελέτη διαχείρισης κάθε δάσους ή τις υπολεκάνες των χειμάρρων ή τις περιοχές συγκροτημάτων έργων ή τα τμήματα βοσκοτόπων και τις δασικές εκτάσεις που πρόκειται να αναδασωθούν. Χρησιμοποιούνται κατά το ½ τουλάχιστον του χρόνου περιφοράς προκειμένου να εξυπηρετήσουν μοναδικά τη μεταφορά δασικών προϊόντων ή σε επανειλημμένες συνεχείς χρονικές περιόδους όχι μικρότερες των 5 ετών κάθε μία και σε μία 20ετία τουλάχιστον, προκειμένου να εξυπηρετήσουν την εκτέλεση δασοτεχνικών έργων, αναδασώσεων και διαχείριση βοσκοτόπων (Καραγιάννης Κ., 2004). Συνδέουν μεμονωμένα δασόβια και παραδασόβια χωριά με άλλους δασικούς ή επαρχιακούς εθνικούς δρόμους. 67

88 Στους Δασικούς δρόμους Γ κατηγορίας: Συνδέουν μεμονωμένες συστάδες ή χώρους συγκέντρωσης δασικών προϊόντων ή θέσεις μεμονωμένων πάσης φύσεως δασοτεχνικών έργων και τέλος μικρές εκτάσεις που πρόκειται να αναδασωθούν με τους δασικούς δρόμους Α και Β κατηγορίας. Χρησιμοποιούνται εποχιακά. Τρακτερόδρομοι ή ελκυστόδρομοι: Συνδέουν το χώρο του υλοτομίου με τον πλησιέστερο δασικό δρόμο ή με τις κορμοπλατείες και εξυπηρετούν τη μετατόπιση του ξύλου. Είναι δρόμοι που χρησιμοποιούνται για την κίνηση κυρίως ελκυστήρων και εν μέρει ζώων έλξεως ή φόρτου. Χρησιμοποιούνται μόνο κατά το έτος υλοτομίας και έπειτα εγκαταλείπονται (Νικολίτσας, 1966, Στεργιάδης 1982, Καραγιάννης Κ., 2004). Πίνακας 14: Κατηγορίες και τεχνικά στοιχεία των δασικών δρόμων (Πηγή: Καραγιάννης Κ., 2004) Η ταξινόμηση των δασικών δρόμων σε κατηγορίες, τα τεχνικά και κατασκευαστικά στοιχεία τους καθορίζονται από τη Δασική Υπηρεσία, για κάθε περίπτωση, με ειδικές τεχνικές προδιαγραφές, τις οποίες υποχρεούται ο μελετητής να εφαρμόσει για κάθε κατηγορία δασικού δρόμου (Καραγιάννης Κ., 2004). Οι τύποι και οι κατηγορίες των δασικών δρόμων από άποψη κατασκευής ουσιαστικά δεν διαφέρουν. 68

89 Η ταξινόμηση των δασικών δρόμων σε κατηγορίες, οι σκοποί τους οποίους πρόκειται να εκπληρώσουν και τα τεχνικά στοιχεία τους καθορίστηκαν σύμφωνα με την /1739/ απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας «Περί εγκρίσεως γενικής συγγραφής υποχρεώσεων εκπονήσεως μελετών δασικών μεταφορικών εγκαταστάσεων», όπως τροποποιήθηκε με τις υπ αριθμόν 41287/2281/ και 92833/46679/ αποφάσεις του Υπουργείου Γεωργίας σε ό,τι αφορά τις διακρίσεις των κατηγοριών και τα τεχνικά στοιχεία των δασικών δρόμων (Καραγιάννης Κ., 2004) Σχεδιασμός Διαδρομής- Ευρωπαϊκές προδιαγραφές Mε βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δρόμου παίρνουν διάφορες μορφές. Ο προγραμματισμός, σε σχέση με την κατασκευή δρόμων λαμβάνει υπόψη του τις παρούσες αλλά και τις μελλοντικές χρήσεις του συστήματος μεταφοράς για να εξασφαλίζεται η μέγιστη υπηρεσία με ελάχιστο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Ο κύριος στόχος αυτής της αρχικής φάσης ανάπτυξης του δρόμου είναι να θεσπίσει συγκεκριμένους στόχους και προδιαγραφές για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου σε συνδυασμό με τις γενικότερες ανάγκες των τοποθεσιών. Οι στόχοι αυτοί πρέπει να προκύπτουν από μια συντονισμένη προσπάθεια μεταξύ του μηχανικού δρόμου, του δασολόγου, του γεωλόγου, του εδαφολόγου, του υδρολόγου, του βιολόγου και άλλων ειδικοτήτων που θα έχουν τη γνώση ή συστάσεις σχετικά με εναλλακτικές λύσεις ή λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα. Το σχέδιο του οδικού δικτύου που θα διέπει τη συνολική έκταση διαταράσσεται από την κατασκευή δρόμων. Το μοτίβο δρόμος που θα δώσει τη μικρότερη πυκνότητα του οδικού δικτύου ανά μονάδα επιφανείας, διατηρώντας παράλληλα ελάχιστη απόσταση έλξης θα είναι το ιδανικό να αναζητηθεί Κριτήρια Σχεδιασμού Τα κριτήρια σχεδιασμού αποτελούνται από ένα λεπτομερή κατάλογο των σκέψεων που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διαπραγμάτευση ενός συνόλου οδικών προτύπων. Περιλαμβάνονται: 69

90 οι στόχοι της διαχείρισης των πόρων οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί η σωματική τους ασφάλεια οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (όπως η τοπογραφία, το κλίμα και το έδαφος) οι απαιτήσεις της κυκλοφορίας και τα επίπεδα εξυπηρέτησης της κυκλοφορίας Θα πρέπει να καθοριστούν στόχοι για κάθε δρόμο και μπορεί να εκφραστεί από την άποψη της περιοχής και των πόρων που πρέπει να εξυπηρετούνται, τις περιβαλλοντικές ανησυχίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν, τη ποσότητα και τα είδη της κίνησης που αναμένονται, τη ζωή της εγκατάστασης και της λειτουργικής ταξινόμησης. Μπορεί επίσης να οριστούν ως επιπλέον στόχοι αυτοί που αφορούν τις ειδικές ανάγκες ή προβλήματα που έχουν εντοπιστεί στο στάδιο του σχεδιασμού. Η αξιοποίηση μιας ορεινής περιοχής με βάση το υπάρχον οδικό δίκτυο είναι η καλύτερη και αειφορικής βαρύτητας λύση (Στεργιάδου, 2001) Στοιχεία Σχεδιασμού Ένας πρότυπος οδικός σχεδιασμό αποτελείται από στοιχεία όπως τα οριστικά μήκη, τα πλάτη και τα βάθη των επιμέρους τμημάτων. Η επιλογή του κατάλληλου προτύπου οδικού σχεδιασμού που θα εγκατασταθεί, είναι κρίσιμη για την συνολική απόδοση και ορισμένα στοιχεία θα έχουν ένα πιο άκαμπτο πρότυπο από ό, τι άλλα, ανάλογα με τη θέση του δρόμου ή το οδικό τμήμα. Το όλο φάσμα των τιμών για κάθε πρότυπο πρέπει να αξιολογείται και να επιλέγεται ανάλογα με την καταλληλότητά τους για ένα δεδομένο τμήμα. Στη συνέχεια, τα διάφορα σχεδιαστικά στοιχεία πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμές για να εξασφαλιστεί το τελικό. Εικόνα 14: Οδικοί διαρθρωτικοί όροι (Πηγή: U.S. Forest Servise, Transportation Eng. Handbook) 70

91 Πλάτος δρόμου Το πρωταρχικό μέλημα για τον προσδιορισμό τoυ βασικού πλάτους του δρόμου είναι οι τύποι των οχημάτων που αναμένεται να χρησιμοποιήσουν την οδό. Δευτερεύοντες παράγοντες είναι η γενική κατάσταση του δρόμου, η ταχύτητα σχεδιασμού και η παρουσία ή η απουσία ώμων και τάφρων (Gardner, R. B Hickerson, T. F And Kuonen, V. 1983). Πίνακας 15 : Πλάτη για δρόμους μονής και διπλής κυκλοφορίας (Πηγή: FAO, Chapter2) Είδος και μέγεθος των οχημάτων Σχεδιασμός Ταχύτητα (km / h) Ψυχαγωγικό, διοικητικό και βοηθητικό όχημα, 2,0 έως 2,4 m πλάτος Εμπορικά και επιβατηκά οχημάτα, συμπεριλαμβανομένων των λεωφορείων πλάτους 2,4 μ. 1. Δρόμος με τάφρο, ή χωρίς τάφρο, όπου η κλίση είναι 25% ή λιγότερο 2. Δρόμοι χωρίς τάφρο, όπου στο έδαφος η κλίση είναι μεγαλύτερη από 25%. Η κλίση του οδοστρώματος πρέπει να θεωρηθεί ότι παρέχει επαρκή απόσταση ασφαλείας Εικόνα 15:Τυπικές διαστάσεις (Πηγή : FAO, Chapter2) 71

92 Εικόνα 16: Σχέση μεταξύ της ακτίνας της καμπύλης και το φορτηγό όταν η ταχύτητα δεν ελέγχεται κατά βαθμό. (Πηγή: FAO, Chapter2) Εικόνα 17: Σχέση μεταξύ του βαθμού και της ταχύτητας φορτηγών σε χωμάτινους δρόμους (Πηγή FAO, Chapter2) 72

93 Πίνακας 16:Σύγκριση της μονής λωρίδας σε σχέση με διπλή λωρίδα του κόστους σε τρία διαφορετικά επίπεδα χρήσης (Πηγή FAO, Chapter2) Συνολικό ετήσιο κόστος ανά χιλιόμετρο Αριθμός οχημάτων ανά έτος 1 λωρίδα (χαλίκι) 2 λωρίδες Διαφορά Δολάρια ΗΠΑ Οι συντελεστές διάβρωσης και καθίζησης συνδέονται άμεσα με τη συνολική έκταση του οδοστρώματος και την ανασκαφή. Όσο πιο κοντά τον οδικό άξονα ακολουθεί το φυσικό περίγραμμα, τόσο μικρότερη θα είναι η επίδραση διάβρωσης. Σε δρόμους με χαμηλό όγκο είναι επιτρεπτό και ενδεδειγμένο να χρησιμοποιούνται μη-γεωμετρικά πρότυπα ευθυγράμμισης ή την «ελεύθερη μέθοδος ευθυγράμμισης». Εικόνα 18: Το κέντρο της θέσης της γραμμής του προτεινόμενου δρόμου η κλίση είναι λιγότερο από 40 έως 50 τοις εκατό. (Πηγή FAO, Chapter2) 73

94 Εικόνα 19: Το κέντρο της θέσης της γραμμής του προτεινόμενου δρόμου η κλίση είναι συνήθως 50% ή απότομη. (Πηγή FAO, Chapter2) Η παρακάτω διαδικασία έχει αποδειχθεί ότι είναι επιτυχής για την άμεση θέση του κέντρου της γραμμής. Πρώτον, η ετικέτα λειτουργεί με κλινόμετρο. Οι ετικέτες (αλλαγή σημαίας) κρέμασαν στο ύψος των ματιών (περίπου cm) πάνω από το έδαφος. Η ταινία πρέπει να είναι ορατή και να κρεμαστεί κάθε 15 έως 25 m, ανάλογα με την τοπογραφία και την πυκνότητα της βλάστησης. Μόλις δημιουργηθεί ικανοποιητική γραμμή ετικέτα, ένα δεύτερο πέρασμα γίνεται με τη σήμανση εφαπτόμενες και τα σημεία τομής (Pl) της εφαπτομένης (Εικόνα 20) Εικόνα 20: Η επιλογή του δρόμου ευθυγράμμισης στον τομέα από το "τέντωμα της γραμμής ετικέτας" (Πηγή: 74

95 Εικόνα 21: Η θέση [1] δείχνει την ετικέτα της ταινίας περίπου στο ύψος των ματιών. Η θέση [2] δείχνει την κορδέλα-θέση πάνω από την κεντρική γραμμή ή εφαπτόμενη όπως έχει επιλεγεί στον τομέα μετά από το τέντωμα. Η ταινία έχει μετακινηθεί οριζόντια, επιτρέποντας έτσι μια εκτίμηση των απαιτούμενων περικοπή ή συμπληρώστε στο κέντρο της γραμμής. (Πηγή: FAO, Chapter2) Εικόνα 22: Διάταξη καμπύλης με τη μέθοδο της εκτροπής (Πηγή: Πίνακας 17: Γωνίες Εκτροπής για διάφορα μήκη χορδών και ακτίνες καμπυλότητας. (Πηγή:FAO, Chapter2) Ακτίνα της Εκτροπή ανά Μήκη χορδών γ (μέτρα) καμπύλης μέτρο (μέτρα) μοίρες / μέτρο Γωνίες εκτροπής (Μοίρες)

96 Εικόνα 23: Ερπυσμός εδάφους. Tοπογραφία με ελατήρια, καμπύλες ή δέντρα (Πηγή: Καμπύλη Διεύρυνσης Η Ασφάλεια των οδικών αξόνων θα είναι σε κίνδυνο και οι ώμοι των δρόμων θα επηρεαστούν από τους τροχούς παρακολούθησης, αν η γεωμετρία του οχήματος και αναγκαία διεύρυνση της καμπύλης δεν θεωρούνται σωστά. Οι περιοχές προέλευσης συνεχώς θα διαβρώνονται στους ώμους και θα γίνουν καθίζησεις και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αποδυναμώθεί ο δρόμος. Η βασική αρχή της παρακολούθησης και, ως εκ τούτου της καμπύλη διεύρυνσης, είναι ότι όλοι οι άξονες του οχήματος περιστρέφονται γύρω από ένα κοινό κέντρο. Η ελάχιστη ακτίνα καμπυλότητας εξαρτάται από το οχήμα 76

97 Εικόνα 24: Βασική γεωμετρία οχήματος (Πηγή FAO, Chapter2) Οι τυπικές διαστάσεις του οχήματος φαίνονται στην εικόνα 25 και είναι τα ενιαία φορτηγά, φορτηγά/ρυμουλκά, συνδεδεμένο φορτηγό (pole-τύπου), και συνδυασμούς ελκυστήρα / ρυμουλκούμενου. Αυτές οι διαστάσεις χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη Εικόνες 29 και 30 για τον υπολογισμό της καμπύλης διεύρυνσης σε σχέση με την ακτίνα της καμπύλης και κεντρική γωνία. Πολλές διαφορετικές λύσεις μπορούν να καθορίσουν τις απαιτήσεις της καμπύλης διεύρυνσης που είναι σε χρήση. Οι περισσότερες μαθηματικές λύσεις και απλοποιημένες εκδοχές τους έχουν δώσει τη μέγιστη διεύρυνση της καμπύλης απαιτείται. Η καμπύλη διεύρυνσης είναι μια συνάρτηση των διαστάσεων του οχήματος, ακτίνα της καμπύλης, και του μήκους της καμπύλης (κεντρική γωνία). Μια γραφική λύση στο πρόβλημα παρέχεται στα εικόνες 25 έως 27. Αυτό το διάλυμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενιαία φορτηγά, νταλίκεςρυμουλκούμενου και καταστάσεις προεξοχής του οχήματος. Η λύση αυτή παρέχει τη μέγιστη διεύρυνση της καμπύλης για ένα δεδομένο ακτίνα της καμπύλης. 77

98 Εικόνα 25: Παράδειγμα διαστάσεων φορτηγού με ρυμουλκό (Πηγή: 78

99 Εικόνα 26:. Γραφική επίλυση της διεύρυνσης (Πηγή: 79

100 Εικόνα 27: Γραφική λύση για την καμπύλη διεύρυνση. (Πηγή: 80

101 Η γραφική λύση για ένα φορτηγό log τύπου φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Εδώ, ένα τόξο με το μήκος-κουκέτα L2 L3 plus έχει σχεδιαστεί με το κέντρο σε C. Το φορτίο ημερολόγιο περιστρέφεται στις κουκέτες, C και E και C line φόρμες. - Ε, με το ρυμουλκούμενο να φτάνει το σχηματισμό της γραμμής D - Ε. Οι απλές, εμπειρικές φόρμουλες διεύρυνσης της καμπύλης έχουν προταθεί από πολλούς συγγραφείς και κυβερνητικούς οργανισμούς. Μια κοινή μέθοδος που χρησιμοποιείται στη Βόρεια Αμερική είναι: CW = 37 / R Για Ελκυστήρα-ρυμουλκούμενου ( Μονάδες σε μέτρα) CW = 18.6 / R Για log-φορτηγό (μονάδες σε μέτρα) Οι παραπάνω εξισώσεις προσαρμόζονται για τις τυπικές διαστάσεις όχηματος που χρησιμοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Στην Ευρώπη, οι προτάσεις για την καμπύλη διεύρυνσης ποικίλουν από 14 / R 32 / R. Οι συστάσεις της καμπύλης διεύρυνση στην Ευρώπη δίνεται από Kuonen (1983) και Dietz et al. (1984). Kuonen ορίζει την απαίτηση διεύρυνση της καμπύλης για ένα διαξονικό φορτηγό (μεταξόνιο = 5,5), όπως CW = 14 / R και ένας συνδυασμός φορτηγό με ρυμουλκό, όπου CW = 26 / R Dietz, et. αϊ. (1984) συνιστούν CW = 32 / R για κάθε συνδυασμό φορτηγού. Οι μέθοδοι προσέγγισης που αναφέρονται παραπάνω δεν είναι συνήθως ικανοποιητικές κάτω από δύσκολες ή κρίσιμες συνθήκες εδάφους. Μπορούν συνήθως να υπερεκτιμήσουν τις απαιτήσεις διεύρυνση της καμπύλης για την ευρεία καμπύλη (κεντρική γωνία <45 º) και κάτω από την εκτίμηση τους για κλειστές στροφές (κεντρική γωνία> 50 º). Τα γραφήματα που ακολουθούν παρέχουν off-παρακολούθησης για τέσσερις κοινές διαμορφώσεις οχημάτων: 1. μια ενιαία ή δύο άξονες του φορτηγού, 2. ένας συνδυασμός φορτηγό με ρυμουλκό 3. ένα κεντρί τύπου log-φορτηγό και 4. ένα ελκυστήρα-ρυμουλκούμενου (χαμηλό κομοδίνο) συνδυασμό Τα διαγράμματα ισχύουν για τις συγκεκριμένες διαστάσεις του οχήματος και με βάση την εξίσωση (Κάιν και Langdon, 1982): 81

102 ΤΟΥ = (R - (R2 - L2) 1/2) * (1 - ex) Για ένα log-φορτηγό: L = (L1 (2) + L2 (2) + L3) (2) 1/2. Όπου: x = ( * D * R / L + 0,216) ΤΟΥ = Off εντοπισμού (m) R = ακτίνα καμπυλότητας (m) D = γωνία Εκτροπή ή κεντρική γωνία e = Βάση για το φυσικό λογάριθμο (2,7183) L = Σύνολο συνδυασμό μεταξόνιο του οχήματος L = (σύνολο Li2) ½ Εικόνα 28:. Καμπύλη - οδηγός διαπλάτυνσης για ένα φορτηγό δύο ή τριών αξόνων ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: Εικόνα 29: Καμπύλη - οδηγός διαπλάτυνσης για ένα συνδυασμό φορτηγού με ρυμουλκό ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής (Πηγή: 82

103 Εικόνα 30: Καμπύλη - οδηγός διεύρυνσης για ένα ημερολόγιο φορτηγό ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής(πηγή: Εικόνα 31: Καμπύλη - οδηγός διεύρυνσηw για ελκυστήρα / ρυμουλκούμενου ως συνάρτηση της ακτίνας και της γωνίας εκτροπής(πηγή: Διαμόρφωση Πρανών Ένα από τα στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν μια κατά πλάτος τομή και από τα οποία εξαρτάται το μέγεθος, η ποιότητα, η διάρκεια ζωής και η οικονομική κατασκευή του δασικού δρόμου είναι τα πρανή του δασικού δρόμου. Η αρνητική ή θετική επίδραση στην ευστάθεια των πρανών των δασικών δρόμων εξαρτάται από το βαθμό επίδρασης του παράγοντα ανθρώπου σε συνδυασμό με τη σύσταση και τη δομή των εδαφικών και βραχωδών σχηματισμών, με τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά στοιχεία του φυσικού πρανούς και της περιοχής αυτού με το χαρακτήρα της βλάστησης, τους κλιματικούς παράγοντες, τις υδρολογικές συνθήκες και τέλος σε συνδυασμό με τις φυσικές και τεχνικές δονήσεις. Επιδίωξη του οδοποιού θα πρέπει να είναι η διαμόρφωση σταθερών, οικονομικών και φιλικών στο περιβάλλον πρανών, έννοιες που πολλές φορές η πραγματοποίηση τους έρχεται σε αντίθεση (Καραγιάννης Κ., κ.α., 2009) 83

104 Μερικά από τα αίτια αστάθειας των πρανών είναι τα εξής: Όταν οι σταθεροποιητικές δυνάμεις είναι ίσες ή υπερέχουν οι δυνάμεις ώθησης. Η παρουσία διαστρώσεων σε μη συνεκτικά εδάφη στην περίπτωση διαμόρφωσης ορυγμάτων. Δυσμενείς γεωλογικές ιδιότητες στα συνεκτικά εδάφη κατά τη διαμόρφωση ορυγμάτων μικρού ύψους αλλά με ισχυρές κλίσεις πρανών, με ήπιες σχετικά κλίσεις πρανών σε εδάφη όμως με τάση συρρίκνωσης και σε περιοχές που καλύπτονται από διογκούμενους προφορτισμένους αργίλους. Σχιστολιθικά πετρώματα (αργιλικοί σχιστόλιθοι, φλύσχης, ψαμμίτης), στα οποία η κλίση των στρώσεων τους είναι ομόρροπη προς το φυσικό πρανές. Συμπαγείς αργιλοσχιστόλιθοι με κλίσεις ομόρροπες προς το πρανές ύστερα από διαταραχή στο πόδι τους. Βραχώδη εδάφη πάνω σε άργιλο. Πλακώδεις ασβεστόλιθοι επικείμενοι μαλακών σχηματισμών (σχιστόλιθων, φλύσχη). Παρεμβολή ασβεστόλιθων εντός αργιλικών πετρωμάτων, μικτές διατομές στο φλύσχη. Υψηλά πρανή δασικών δρόμων στη λεπτομερή φάση του φλύσχη, καθώς και χαμηλά πρανή σε αποσαρθρωμένο φλύσχη και θεμελίωση επιχωμάτων σε αποσαρθρωμένο σχηματισμό φλύσχη. Η διαμόρφωση των πρανών προϋποθέτει: Ήπιες επιφάνειες των πρανών των ορυγμάτων και επιχωμάτων σε γαιώδη εδάφη, ώστε να διευκολύνεται η ροή του νερού και η αποφυγή της διάβρωσης και της κατάπτωσης αυτών ή και όταν οι εδαφικές συνθήκες το επιτρέπουν, κάπως πιο απότομες για να μειώνονται οι όγκοι εκχωμάτων. Απότομες επιφάνειες πρανών σε βραχώδη εδάφη για λόγους μείωσης του κόστους κατασκευής των δασικών δρόμων. Οι απότομες όμως επιφάνειες κινδυνεύουν να καταρρεύσουν στο σύνολό τους ή μερικώς λόγω ρηγματώσεων, ενέργειας του νερού και της αποσάθρωσης (Καραγιάννης Κ., κ.α., 2009). Η προστασία του περιβάλλοντος, η αισθητική του τοπίου, η μείωση των ζημιών στο δάσος και η δυνατότητα σύνδεσης με το δασικό δρόμο άλλων μέσων 84

105 διάνοιξης και μετατόπισης του ξύλου εξαρτώνται από την διαμόρφωση των πρανών (Εσκίογλου Π., 2009). Κύριος παράγοντας είναι η κλίση με την οποία διαμορφώνονται τα πρανή και ακολουθεί ο τρόπος και τα μέσα διαμόρφωσής τους. Η κλίση του πρανούς εκφράζεται με τον λόγο των κάθετων πλευρών ορθογωνίου τριγώνου, η υποτείνουσα του οποίου παριστάνει την κλίση του πρανούς και συμβολίζεται με υ (υ/β, υ=ύψος, β=βάση). Το μέγεθος της κλίσης των πρανών (εκχωμάτων και επιχωμάτων) εξαρτάται κατά περίπτωση από το ύψος του πρανούς, της φύσης του εδάφους από τις κλιματολογικές συνθήκες, από την επιρροή διαφόρων φορτίων και δονήσεων, καθώς και από την κατηγορία του δασικού δρόμου (Εσκίογλου Π., 2012). Για τη διαμόρφωση των κλίσεων στα πρανή ισχύουν τεχνικές προδιαγραφές, με βάση τις οποίες καθορίζονται οι κλίσεις εκχωμάτων και επιχωμάτων για διάφορες γενικές κατηγορίες. Οι παρακάτω τιμές κλίσεων προτείνονται για τα πρανή εκχωμάτων. Πίνακας 18: Συνιστώμενες κλίσεις πρανών επιχωμάτων και ορυγμάτων κατά ΠΤΠ ΧΙ (Πηγή 85

106 Η κλίση των πρανών πρέπει να αντιμετωπίζεται ιδιαίτερα και η τοπική εμπειρία θα πρέπει να είναι οδηγός (Εσκίογλου Π., 2009). Κατά τη διαμόρφωση ήπιων ή απότομων κλίσεων πρανών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω: 1. Σε ήπια πρανή σε συνάρτηση με την εγκάρσια κλίση του εδάφους και του πλάτους του δασικού δρόμου αυξάνεται ο όγκος εκχωμάτων, που έχει ως συνεπεία να αυξηθεί το κόστος κατασκευής, η κεκλιμένη επιφάνεια των πρανών και το πλάτος των πρανών. 2. Σε απότομα πρανή αυξάνεται ο κίνδυνος διάβρωσης και κατολίσθησης, καθίσταται κρίσιμη η κατολίσθηση γιατί η γωνία κλίσης πλησιάζει τη φυσική γωνία τριβής του εδάφους και δυσχεραίνεται η φύτευση και η ανάπτυξη της χλόης. Η κλίση των πρανών, για οικονομικούς και οικολογικούς λόγους, θα πρέπει να επιλέγεται τόσο απότομη, όσο από τεχνικής άποψης είναι δυνατόν, αφού το μέγεθος της εξαρτάται, κατά περίπτωση, από πολλούς παράγοντες. Κάθε πρανές δρόμου πρέπει να αντιμετωπίζεται ξεχωριστά ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες που επικρατούν. Σημαντική βοήθεια προσφέρουν οι παρατηρήσεις της συμπεριφοράς πρανών γειτονικών περιοχών, που βρίσκονται σε παρόμοια εδάφη (Καραγιάννης Ε., κ.α., 2004) Ευστάθεια πρανών Όσο η διατμητική αντοχή των εδαφικών υλικών είναι μεγαλύτερη από τις διατμητικές τάσεις, που προέρχονται από τις δυνάμεις βαρύτητας και επιφόρτισης, τις δυνάμεις συνοχής, πίεσης ύδατος και δυναμικών φορτίων, η εξωτερική εδαφική δομή της επιφάνειας της γης, διατηρείται σταθερή. Αμέσως μετά την εμφάνιση των διαφόρων δυνάμεων αρχίζει να ενεργοποιείται η αντίσταση σε διάτμηση μέσω της συνοχής και της εσωτερικής τριβής που αντιτίθεται σε κάθε μορφή κίνησης. Συγκεκριμένα οι δυνάμεις βαρύτητας παρασέρνουν το έδαφος σε ολίσθηση, ενώ το νερό μεταβάλλει τις μηχανικές ιδιότητες του εδάφους και κατά συνέπεια μειώνει τη διατμητική του αντοχή (Εσκίογλου Π., 2009, Εσκίογλου & Στεργιάδου, 2004). Το ανάγλυφο της γης είναι αποτέλεσμα γεωδυναμικών διεργασιών που συντελούνται για εκατομμύρια χρόνια. Τα περισσότερα εδάφη έχουν περιέλθει σε μία κατάσταση φυσικής ισορροπίας, η οποία όμως είναι δυνατό να 86

107 διαταραχτεί και να τα καταστήσει ασταθή. Η εκδήλωση ενός τέτοιου φαινομένου ονομάζεται κατολίσθηση και αναφέρεται στον αποχωρισμό και προς κατάντη μετακίνηση γεωυλικών, που μπορεί να πραγματοποιηθεί ως ολίσθηση, πτώση ή ροή Επίδραση του νερού και σύσταση εδάφους Το νερό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες στην ευστάθεια των πρανών, ενώ οι επιδράσεις του μπορεί να είναι χημικές ή μηχανικές. Χημικά επιδρά με τη διάλυση επιδεκτικών πετρωμάτων, όπως τα ανθρακικά συντελώντας στη χημική αποσάθρωση. Μηχανικά επιδρά μεταβάλλοντας τις μηχανικές ιδιότητες των εδαφών ή βραχωδών μαζών. Η ανάπτυξη μόνιμων ή παροδικών υδροστατικών πιέσεων επηρεάζει τις ενεργές τάσεις, ενώ η κίνηση του υπόγειου νερού δημιουργεί δυνάμεις διήθησης. Επίσης, προκαλεί αλλαγές στην ολική πυκνότητα επιδρώντας ανάλογα στο ειδικό βάρος (Μπαντής Σ., 2011β). Οι βροχοπτώσεις αποτελούν έναν αποφασιστικό παράγοντα για τη μεταβολή του περιεχόμενου εδαφικού νερού και κατόπιν στην πρόκληση κατολισθήσεων. Η αύξηση της εδαφικής υγρασίας μπορεί να πραγματοποιηθεί έπειτα από μικρής διάρκειας αλλά ισχυρής έντασης βροχοπτώσεις ή όταν αυτές είναι παρατεταμένες. Γενικότερα για τον ελλαδικό χώρο έχει παρατηρηθεί ότι οι κατολισθήσεις ενεργοποιούνται όταν το διμηνιαίο βροχομετρικό ύψος υπερβαίνει τα mm (Μπαντής Σ., 2011β). Στα έργα διάνοιξης των δασών η σύσταση των εδαφικών υλικών και η μηχανική συμπεριφορά των κατασκευών που συντίθενται από τα υλικά αυτά αποτελούν παράγοντες καθοριστικής σημασίας για τη λειτουργία των έργων αυτών. Η χρήση του εδάφους ως υλικού κατασκευής αφενός, και ως δομής παραλαβής φορτίων αφετέρου, του προσδίδουν έναν πρωταρχικό ρόλο που επιβάλει ιδιαίτερη μελέτη για κάθε περίπτωση. Ειδικότερα στο χώρο των χωματουργικών εργασιών, όπου τα εδαφικά υλικά καλύπτουν το σύνολο των δραστηριοτήτων, απαραίτητα στοιχεία μιας άρτιας μελέτης είναι οι εργαστηριακοί έλεγχοι των ιδιοτήτων των υλικών, η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου συμπύκνωσης, η πρόβλεψη των αναμενόμενων καθιζήσεων των επιχωμάτων, η επίδραση του παγετού στο οδόστρωμα και συνοπτικά, οι νόμοι συμπεριφοράς της οδού υπό την επήρεια φορτίων, 87

108 θερμοκρασιακών μεταβολών και ποικίλων υδραυλικών συνθηκών (Καραγιάννης Ε, κ.α., 2005). Το φυσικό έδαφος σπάνια αποτελείται από κόκκους μίας μόνο κατηγορίας. Ο χαρακτηρισμός κάθε μορφής εδάφους πραγματοποιείται σύμφωνα με ένα από τα συστήματα κατάταξης εδαφών, σε συνάρτηση με στοιχεία που προκύπτουν από την κοκκομετρική ανάλυση και τα όρια Atterberg (όριο υδαρότητας WL, όριο πλαστικότητας WP, όριο συρρίκνωσης WS και δείκτης πλαστικότητας IP) (Καραγιάννης Ε, κ.α., 2005).. Η φυσική κατάσταση ενός εδάφους εξαρτάται από την περιεκτικότητά του σε νερό. Ανάλογα με τη φυσική του υγρασία το εδαφικό υλικό παίρνει τη μορφή μιας ρευστής ή πλαστικής μάζας ή ακόμη ενός στερεού σώματος. Η φυσική υγρασία έχει άμεση επίδραση στη συμπεριφορά των εδαφικών υλικών και κυρίως εκείνων που χαρακτηρίζονται ως «λεπτόκοκκα εδάφη», όπως είναι τα αργιλικά εδάφη, αφού η μεταβολή της επηρεάζει σημαντικά τις μηχανικές ιδιότητες του υλικού (Καραγιάννης Ε, κ.α., 2005) Μέτρα σταθεροποίησης πρανών Η ευστάθεια των πρανών όσο και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, θα πρέπει να γίνονται με τις παρακάτω θεραπευτικές επεμβάσεις : Αφαίρεση εδάφους από το μέτωπο και τη στέψη του πρανούς ώστε η κλίση να είναι συμβατή με τη φύση του εδάφους, τοποθέτηση χωμάτινου αντίβαρου στο πόδι του πρανούς και τέλος κατασκευή αποστραγγιστικού δικτύου - όταν το πρανές διαβρέχεται από υπόγεια νερά - για την αποφόρτιση του πρανούς από την υδροστατική πίεση (Εσκίογλου Π., 2012). Σε περιπτώσεις, που δεν επιτρέπεται η αλλοίωση του τοπίου θα γίνονται οι εξής επεμβάσεις: Α. Μηχανική σταθεροποίηση - Xωματοκάλυψη: Με τη μέθοδο αυτή, τα πρανή θα πρέπει να σταθεροποιηθούν με την παραμονή του εδαφικού υλικού για μακρύ χρονικό διάστημα στις καιρικές επιδράσεις της περιοχής μέχρις ότου η φύση η ίδια συμβάλλει στη δημιουργία του απαραίτητου πάχους στρώσης του επιχώματος με τη διαβροχή και το ίδιο βάρος τους (Βουλγαράκη & άλλοι,2013) Β. Διαμόρφωση χώρου: Με διαμορφωτές γαιών και με φυτεύσεις κατά τόπους. 88

109 Γ. Yδροσπορά: Επέμβαση κατά την οποία με ένα ειδικό μηχάνημα γίνεται εκτόξευση στα πρανή των αποθέσεων, ενός μίγματος οργανικού λιπάσματος, μπεντονίτη, κόλλας και σπόρων χλόης και θάμνων. Δ. Aχυροκάλυψη: Mία επέμβαση σε συνδυασμό με την προηγούμενη, που συνίσταται στην κάλυψη των πρανών με άχυρο που εκτοξεύεται μαζί με διάλυμα πίσσας. Το άχυρο χρησιμεύει για τη συγκράτηση υγρασίας και για τη δημιουργία ευνοϊκών εδαφικών συνθηκών εξαιτίας των οργανικών ουσιών που περιέχει. Ε. Περίφραξη: Ιδίως με συρμάτινα πλέγματα Ζ. Φύτευση: Διάφορων θάμνων και δένδρων. Η χρησιμοποίηση γεωυφασμάτων: Μία άλλη εφαρμογή στην κατασκευή έργων Οδοποιίας με φιλοπεριβαλλοντική άποψη είναι η χρησιμοποίηση γεωυφασμάτων τα οποία είναι διαπερατές μεμβράνες που κατασκευάζονται με ίνες από συνθετικό υλικό (πολυεστέρα ή προπυλένιο ) και χρησιμοποιούνται σε έργα Οδοποιίας για την ενίσχυση εδάφους και επιχωμάτων, για αντικατάσταση στρώσης αδρανών, σε αποστραγγιστικά έργα, σε τοίχους αντιστήριξης και σε έργα προστασίας πρανών από διάβρωση. Τα υφάσματα αυτά διαθέτουν μηχανικές και υδραυλικές ιδιότητες ανάλογες του οπλισμένου σκυροδέματος, και οι βασικές τους λειτουργίες είναι η ενίσχυση της αντοχής και της παραμορφωσιμότητας, ο διαχωρισμός, το φιλτράρισμα και η αποστράγγιση. Η εξωτερική τους επιφάνεια είτε καλύπτεται με χώμα και κατάλληλη βλάστηση είτε παραμένει ακάλυπτη σε περιπτώσεις που δεν είναι εύκολα προσπελάσιμη (Εσκίογλου Π., 2012,Εσκίογλου & Στεργιάδου, 2012). Εικόνα 32: Γεωτεκτονικός Χάρτης της Ελλάδας (πηγή: Μουντράκης) 89

110 Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία του Γενικού Γεωλογικού Χάρτη της Ελλάδας, οι γεωλογικοί σχηματισμοί τόσο στην περιοχή μελέτης όσο και στην ευρύτερη περιοχή είναι, ανάλογα με την ηλικία τους, οι ακόλουθοι: Άμεση περιοχή μελέτης: Τριαδικό Κατ. Ιουρασικό ή Ιουρασικό: Ασβεστόλιθοι (κυρίως βιοσπαρουδίτες) και δολομίτες. Ευρύτερη περιοχή: Μεσοζωικό: Γρανίτες, γρανοδιορίτες, μονζονίτες, Παλαιοζωικό Τριαδικό: Οφθαλμογνεύσιοι, γνεύσιοι, σχιστόλιθοι, αμφιβολίτες, Λιμναίες και χερσαίες αποθέσεις: Άργιλοι, πηλοί, άμμοι, κροκαλοπαγή, κοκκινοχώματα κ.λ.π. στην περιοχή Βέροιας, Έδεσσας, τραβερτίνες, Ολόκαινο (Αλλούβιο):Σύγχρονες προσχώσεις κοιλάδων και πεδιάδων. Ανώτερο Κρητιδικό: Ασβεστόλιθοι (κυρίως βιοσπαρουδίτες) Μεθοδολογία μετρήσεων γεωμετρικών στοιχείων Οι μετρήσεις πεδίου πραγματοποιήθηκαν με χρήση GPS Garmin Vista etrex χειρός και σε απόσταση 50μ η μία από την άλλη. Το τμήμα που μετρήθηκε ήταν αυτό της νέας διάνοιξης δασικής οδού Γ κατηγορίας που οδηγούσε στο αιολικό πάρκο και είχε μήκος 984m. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή έρευνας στις: 12/02/2014 και 13/02/2014. Ειδικότερα, μετρήθηκαν εννέα σημεία πάνω στον οδικό άξονα με στόχο την πληρέστερη και αντικειμενικότερη συλλογή στοιχείων. Πρέπει να αναφερθεί ότι τυχόν αποκλίσεις στις μετρήσεις είναι πιθανό να προέκυψαν είτε λόγω αποκλίσεων κατά την κατασκευή των έργων συγκριτικά με τη μελέτη οδικής διάνοιξης, είτε λόγω του γεγονότος ότι το GPS χειρός εμφανίζει μία πιθανή απόκλιση της τάξης των ±5m περίπου από το σημείο μέτρησης, λόγω των κατασκευαστικών του χαρακτηριστικών. Επίσης η χρήση της οριζοντιογραφίας των δασικών δρόμων που κατασκευάστηκαν καθώς και των χαρτών θέσης και εγκατάστασης του έργου ήταν απαραίτητη. 90

111 Στις συντεταγμένες που προέκυψαν έγινε στρογγυλοποίηση σε ακέραιο αριθμό καθώς η απόκλιση ήταν αμελητέα και συνυπολογίστηκε ήδη στην απόκλιση του GPS. Η σχεδίαση των διατομών και των οριζοντιογραφικών μετρήσεων που πάρθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν στο σχεδιαστικό πρόγραμμα AutoCAD Μετά τη χάραξη του δασικού δρόμου ακολουθεί η κατασκευή η οποία γίνεται σε δύο στάδια: Κατασκευή υποδομής Κατασκευή ανωδομής 1. Υποδομή χαρακτηρίζεται το σύνολο των χωματουργικών εργασιών (επιχωματώσεων - εκχωματώσεων) και τεχνικών έργων που χρειάζονται για να αποκτήσει ο δασικός δρόμος την κατάλληλη διαμόρφωση και τις απαραίτητες διαστάσεις για να μπορεί να δέχεται με ασφάλεια το οδόστρωμα, να αντέχει στις συνθήκες κυκλοφορίας και στις επιδράσεις των καιρικών φαινομένων και να διευκολύνει την ομαλή και ανεμπόδιστη απορροή των υδάτων που ρέουν επιφανειακά ή και κάτω από το σώμα του δασικού δρόμου. Για την ολοκλήρωση της υποδομής απαιτούνται τα παρακάτω: o Μελέτη εδαφοφυσικών ιδιοτήτων του εδάφους (μελέτη γεωλογικού υποθέματος). o Προετοιμασία του σώματος της οδού. o Εκτέλεση χωματουργικών εργασιών. o Εξασφάλιση πρανών. o Καταπολέμηση κατολισθήσεων. o Κατασκευή τεχνικών έργων. 2. Η ανωδομή του δασικού δρόμου κατασκευάζεται όταν τελειώσουν οι εργασίες της διαμόρφωσης του σώματος του δρόμου και σταθεροποιηθεί φυσικά το υπέδαφος ή η υποδομή. Σαν ανωδομή χαρακτηρίζεται η σταθεροποίηση του καταστρώματος με σταθεροποί-ηση του υπάρχοντος εδαφικού υλικού ή με την κατασκευή του οδοστρώματος. Τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν τόσο στην υποδομή όσο και στην ανωδομή θα πρέπει να είναι κατάλληλα από τεχνικής άποψης και να εκπληρώνουν τις στατικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Κάθε απόκλισή τους 91

112 βαθμολογείται σαν ποσοστό μείωσης του άριστα 100. Το ποσοστό του δρόμου που δεν σταθεροποιήθηκε σε κατά μήκος κλίση 10%, βαθμολογείται σαν ποσοστό μείωσης του άριστα 100. Το ποσοστό του δρόμου που το υλικό οδοστρωσίας δεν είναι επιτόπιο βαθμολογείται σαν ποσοστό μείωσης του άριστα 100. Ανάλογα με τα υλικά κατασκευής αν ο δρόμος είναι χαλικόστρωτος βαθμολογείται με άριστα 100, αν είναι ασφαλτοστρωμένος καθώς και με άλλα φερτά τεχνικά υλικά βαθμολογείται με 50 (Στεργιάδης Γ., 1982, Στεργιάδης Γ., 1989 & Καραγιάννης Ε., 1999). 92

113 5. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΚΕΙΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Παρακάτω παρουσιάζονται τα απαραίτητα Πρωτογενή στοιχεία που εμπεριέχονται στην μελέτη Διάνοιξης Δασικού Οδικού Δικτύου Πρόσβασης του αιολικού πάρκου στη θέση «Κορυφή» του όρους Άγκιστρον στο Νοµό Σερρών Δρόμος πρόσβασης αιολικού πάρκου Η διαδρομή που οδηγεί στο αιολικό πάρκο στην θέση «Κορυφή» είναι η εξής: Ξεκινάει από τον ισόπεδο κόμβο της συμβολής της οδού «Βασιλέως Κωνσταντίνου» (της πόλης του Σιδηροκάστρου) με την Ε.Ο. Θεσσαλονίκης- Προμαχώνα. Ακολουθεί την «Βασιλέως Κωνσταντίνου» με οπισθοπορία μέχρι την συμβολή της επαρχιακής οδού προς Καπνόφυτο. Συνεχίζει στην επαρχιακή οδό μέχρι την συμβολή της οδού προς Σχιστόλιθο. Ακολουθεί την οδό προς Σχιστόλιθο η οποία οδηγεί και στο υπάρχων αιολικό πάρκο. Συνεχίζει μέχρι σημείο που βρίσκεται σε απόσταση 1.3 χλμ βορειότερα από την συμβολή του κλάδου που οδηγεί στο υφιστάμενο πάρκο. Στο σημείο αυτό υπάρχει δρόμος στον οποίο συμβάλει χωματόδρομος που οδηγεί τελικά στο νέο αιολικό πάρκο σε απόσταση 2.5 χλμ. Η κατάσταση του οδοστρώματος της διαδρομής κυμαίνεται από καλοσυντηρημένο ασφαλτικό τάπητα κυκλοφορίας επαρχιακής οδού, έως υποτυπώδη τοπικό δασικό χωματόδρομο. Έτσι σε κάποια τμήματα δεν έγινε καμία επέμβαση, σε κάποια άλλα έγιναν απλώς τοπικές επεμβάσεις σε πολύ κλειστές στροφές (διευρύνσεις ελιγμών) ενώ στο τέλος της διαδρομής έχει γίνει διάνοιξη νέας οδού. Αναλυτικότερα από την συμβολή της Εθνικής Οδού έως την συμβολή της οδού προς Σχιστόλιθο ο δρόμος είναι ασφαλτόδρομος με πολύ καλή επιφάνεια κυκλοφορίας και ικανοποιητικά γεωμετρικά χαρακτηριστικά για την κίνηση των ειδικών οχημάτων. Η μοναδική δέσμευση είναι η κίνηση με οπισθοπορία από τον κόμβο της Ε.Ο μέχρι την αρχή της επαρχιακής οδού για Καπνόφυτο. Η παραπάνω δέσμευση είναι υποχρεωτική δεδομένης της πολύ μικρής γωνίας συμβολής της οδού «Βασιλέως Κωνσταντίνου» στην Ε.Ο. (< 33 gon). 93

114 Ακολουθώντας την οδό προς Σχιστόλιθο, το οδόστρωμα είναι επίσης ασφαλτόδρομος ικανοποιητικής κατάστασης. Μετά τον οικισμό του Σχιστόλιθου η επιφάνεια του οδοστρώματος γίνεται αδρή, και γενικότερα ο δρόμος είναι σε μέτρια κατάσταση, με διαβρώσεις στα άκρα του ασφαλτικού άλλα με εμφανή τα σημάδια σποραδικής συντήρησης του οδοστρώματος. Παρόλα αυτά η παραμένουσα οδοστρωσία εξασφαλίζει ικανοποιητική σταθερότητα στα οδικά οχήματα. Ο παραπάνω δρόμος καταλήγει σε χωματόδρομο που οδηγεί στην θέση του πάρκου. Ο χωματόδρομος αυτός σε όλο το μήκος του έχει χαρακτηριστικά δασικής οδού Γ κατηγορίας. Η οδός πρόσβασης και η εσωτερική οδοποιία εντός του αιολικού σταθμού κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τις προδιαγραφές δασικών οδών Γ κατηγορίας. Οι οδοί οδοστρώθηκαν με αδρανή υλικά σταθεροποιημένου τύπου σε όλο το μήκος τους, σύμφωνα με το διάγραμμα ύλης μελετών οδοστρωσίας δασικών δρόμων που καθορίστηκε με την 10799/640/54/ εγκύκλιο του Υπουργείου Γεωργίας. Με τον τρόπο αυτό λύθηκε οριστικά το θέμα της ασφαλούς προσπέλασης και της βατότητας καθ όλη τη διάρκεια του έτους ενώ παράλληλα έγινε ταχύτερη και ευκολότερη η προσέγγιση από τα οχήματα εργασιών στα αιολικά πάρκα και από τους περίοικους. Κάποια από αυτά τα αδρανή υλικά προέκυψαν από τις εκσκαφές και κάποια προμηθεύτηκαν από νομίμως λειτουργούντα λατομεία στην ευρύτερη περιοχή. Στα έργα διάνοιξης των απαιτούμενων οδών περιλαμβάνεται και η κατασκευή των απαιτούμενων τεχνικών έργων. Έτσι προβλέφθηκε η κατασκευή τάφρων αποχέτευσης και σωληνωτών οχετών ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα πλήρες αποχετευτικό σύστημα σε όλο το μήκος των υπό μελέτη οδών ώστε τα όμβρια να διοχετεύονται γρήγορα εκτός του καταστρώματος της οδού, περιορίζοντας έτσι τις ζημιές στο ελάχιστο. Για να ελαχιστοποιηθούν οι απαιτούμενες επεμβάσεις στο περιβάλλον, έχει γίνει διαμόρφωση 5 ελιγμών κατά μήκος της οδού πρόσβασης. Οι παραπάνω ελιγμοί τοποθετούνται στις θέσεις των πολύ κλειστών στροφών όπου τα οχήματα λαμβάνουν θέση οπισθοπορείας ή εμπροσθοπορείας εναλλάξ για να μπορέσουν να προσεγγίσουν τον χώρο του πάρκου. Χωρίς τους παραπάνω ελιγμούς και την εναλλαγή εμπροσθοπορίαςοπισθοπορείας, θα απαιτούνταν πολύ μεγαλύτερη επέμβαση στο περιβάλλον. Και αυτό γιατί αφ ενός μεν η απαιτούμενη διεύρυνση του οδοστρώματος στις κλειστές στροφές για την ανάβαση με συνεχή εμπροσθοπορία θα οδηγούσε στην διαμόρφωση μεγάλων επιφανειών ελεύθερων από βλάστηση, αφ ετέρου 94

115 δε η διατήρηση της κατά μήκος κλίσης κάτω από το επιτρεπτό όριο (12%) θα οδηγούσε στην διαμόρφωση των παραπάνω επιφανειών πολύ έξω από τα όρια του υφιστάμενου δρόμου, στο εξωτερικό των παραπάνω κλειστών στροφών. Ο πρώτος ελιγμός διαμορφώνεται στην αρχή του χωματόδρομου έτσι ώστε η είσοδος των ειδικών οχημάτων σε αυτόν να γίνεται με οπισθοπορία. Ο δεύτερος ελιγμός διαμορφώνεται στην Χ.Θ για να επανέλθουν τα οχήματα σε εμπροσθοπορία. Ο τρίτος ελιγμός διαμορφώνεται στην Χ.Θ έτσι ώστε τα πάλι τα οχήματα να έρθουν σε θέση οπισθοπορείας. Στην συνέχεια τα οχήματα με οπισθοπορεία φτάνουν μέχρι την Χ.Θ όπου διαμορφώνεται ο τέταρτος ελιγμός ο οποίος θέτει τα οχήματα πάλι σε εμπροσθοπορεία. Τέλος ο πέμπτος ελιγμός διαμορφώνεται στο τέλος της χάραξης για να μπορούν τα οχήματα να κάνουν αναστροφή. Οριζοντιογραφικά και μηκοτομικά ακολουθείται πιστά ο υφιστάμενος χωματόδρομος. Η οδός περιλαμβάνει 72 κορυφές στην οριζοντιογραφία και 60 συνολικά σημαίες στην μηκοτομή. Τα υψόμετρα, οι θέσεις και οι καμπύλες των σημαιών επιλέχθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε αφενός να προσαρμοστεί η ερυθρά στο υφιστάμενο οδόστρωμα και αφετέρου να ελαχιστοποιηθούν οι απαιτούμενοι χωματισμοί. Το απαιτούμενο τυπικό πλάτος του οδοστρώματος είναι 5,00 μ. το οποίο αυξάνεται στους ελιγμούς ανάλογα με την ακτίνα και την γωνία της κορυφής. Δεδομένου ότι η περιβάλλουσα της κίνησης της πλατφόρμας προεξέχει της περιβάλλουσας των τροχών, πέρα από την διεύρυνση του οδοστρώματος απαιτείται και η διεύρυνση των πρανών των ορυγμάτων στις κλειστές στροφές. Ο σχεδιασμός του έργου έγινε με χρήση ειδικού λογισμικού, το οποίο προσομοιώνει την ακριβή κίνηση των οχημάτων έτσι ώστε να προκύπτουν για κάθε στροφή οι απολύτως απαραίτητες διευρύνσεις. Τα χαρακτηριστικά των ειδικών οχημάτων μεταφοράς ελήφθησαν από το σχετικό εγχειρίδιο της κατασκευάστριας εταιρίας (Vestas transport manual V90, 3MV) Τα πρανή των επιχωμάτων διαμορφώνονται με κλίση 3:2 και των ορυγμάτων 1:3. Για την οδοστρωσία του δρόμου προβλέπεται μία στρώση πάχους 15 εκ με υλικό υπόβασης της Π.Τ.Π. Ο150. Όπου διαμορφώνεται πλευρική τάφρος αυτή είναι τριγωνικής διατομής με βάθος 0.40 μ. 95

116 5.2. Περιορισμοί από την χρήση ειδικών οχημάτων Η εταιρεία που ανέλαβε την εγκατάσταση του αιολικού πάρκου εφάρμοσε σύστημα που βασίστηκε στη χάραξη γεωμετρικές απαιτήσεις των οδικών έργων οδού χάραξης με βάση την πρόσβαση των οχημάτων όπως αυτές περιγράφονται στο σχετικό εγχειρίδιο της κατασκευάστριας εταιρίας (Vestas transport manual V90, 3MV /Item no R1). Σύμφωνα με το παραπάνω εγχειρίδιο οι γεωμετρικοί περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών είναι: Πλάτος οδοστρώματος στις ευθυγραμμίες: Γενικό εύρος καταστρώματος: 5,00 μ 5,00 μ Εικόνα 33 : Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual) Μέγιστη γωνία ανωφέρειας/κατωφέρειας ως προς τον ορίζοντα:8 ο (αντιστοιχεί σε μέγιστη κατά μήκος κλίση έως 14% ) Εικόνα 34 : Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual) 96

117 Μέγιστη γωνία θλάσης της διατομής:2 ο ( αντιστοιχεί σε μέγιστη εγκάρσια εγκάρσια κλίση:3.5%) Ελάχιστη ακτίνα κοίλης ή κυρτής καμπύλης μηκοτομής: 200 μ Εικόνα 35 : Περιορισμοί στην γεωμετρία των οδικών έργων μεταφοράς των τμημάτων των ανεμογεννητριών (Πηγή: Vestas transport manual) Στον σχεδιασμό ελήφθησαν υπ όψιν δύο τύποι οχημάτων. Το ένα χρησιμοποιείται για την μεταφορά της κεφαλής των Α/Γ (Nacelle) και το άλλο χρησιμοποιείται για την μεταφορά των πτερυγίων των Α/Γ (blades). Η κατασκευάστρια εταιρία δίνει για τα δύο οχήματα αντίστοιχα διαγράμματα οπισθοτροχιών αλλά για συγκεκριμένη γωνία αλλαγής διεύθυνσης. Εικόνα 36 : Πρότυπο όχημα (Πηγή: Vestas transport manual) 97

118 Εικόνα 37 : Οπισθοτροχιές για το όχημα μεταφοράς της κεφαλής (Πηγή: Vestas transport manual) 98

119 Εικόνα 38 : Πρότυπο όχημα και αντίστοιχες οπισθοτροχιές για το όχημα μεταφοράς των πτερυγίων. (Πηγή: Vestas transport manual) Για το όχημα μεταφοράς των πτερυγίων το manual της Vestas προβλέπει διάταξη με προεξοχή του πτερυγίου κατά 16,5 μ περίπου στο πίσω μέρος του οχήματος. Ο εργοδότης ζήτησε να χρησιμοποιηθεί αντί του παραπάνω πρότυπου οχήματος, άλλο παρόμοιου τύπου, αλλά με διάταξη προβόλου στο πίσω μέρος του οχήματος 6,32 μ.. 99

120 5.3. Τεχνικά χαρακτηριστικά οδού Βασικό χαρακτηριστικό της υπάρχουσας οδού είναι ότι διασχίζει δάσος και κατά συνέπεια η όποια επέμβαση πρέπει να γίνει με γνώμονα την ελάχιστη δυνατή προσβολή της βλάστησης. Από την Χ.Θ έως την Χ.Θ η γεωμετρία της χάραξης καλύπτει οριακά τις απαιτήσεις κίνησης των ειδικών οχημάτων αν και το διατιθέμενο πλάτος του καταστρώματος υπολείπεται του απαιτούμενου των 5.0 μ. Από την Χ.Θ έως την Χ.Θ το διατιθέμενο πλάτος της υφιστάμενης οδού, μειώνεται σε βαθμό που δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα ειδικά οχήματα, ενώ ταυτόχρονα συναντούμε τρεις στροφές (Κ15, Κ17, Κ27) στις οποίες πρέπει να αυξηθεί η ακτίνα του τόξου συναρμογής, προκειμένου να διέλθουν τα ειδικά οχήματα. Στο παραπάνω μήκος προτείνεται να: Διευρυνθεί η οδός, έτσι ώστε να φτάσει το απαιτούμενο πλάτος των 5,0 μ και να βελτιωθούν οι στροφές Κ15, Κ17, Κ27 με τόξα συναρμογής ακτίνας 120, 50 και 50 μ αντίστοιχα. Από την Χ.Θ έως την Χ.Θ προτείνεται να τροποποιηθεί η χάραξη γιατί η υφιστάμενη παρουσιάζει κατά μήκος κλίση 18% η οποία είναι απαγορευτική για την κίνηση των οχημάτων. Η απομάκρυνση της νέας χάραξης από την υφιστάμενη γίνεται σε τέτοια απόσταση ώστε η κάθοδος να γίνει με κατά μήκος κλίση 10,8% περίπου. Από την Χ.Θ έως το τέλος της χάραξης προβλέπεται απλώς μικρή διαπλάτυνση του υφιστάμενου χωματόδρομου. Το απαιτούμενο τυπικό πλάτος του οδοστρώματος είναι 5,00 μ. το οποίο αυξάνεται στους ελιγμούς ανάλογα με την ακτίνα και την γωνία της κορυφής. Δεδομένου ότι η περιβάλλουσα της κίνησης της πλατφόρμας προεξέχει της περιβάλλουσας των τροχών, πέρα από την διεύρυνση του οδοστρώματος απαιτείται και η διεύρυνση των πρανών των ορυγμάτων στις κλειστές στροφές. Οι δασικοί δρόμοι που καταλήγουν στο αιολικό πάρκο στην θέση «Κορυφή», σύμφωνα και με την Μελέτη Διάνοιξης έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: 1. Χαρακτηρισμός και κατάταξη οδού Οι οδοί χαρακτηρίζονται ως δασικές και έχουν κατασκευαστεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές δασικών οδών Γ κατηγορίας. 100

121 2. Πλάτος καταστρώματος Το πλάτος καταστρώματος προβλέπεται από τις προδιαγραφές σύνταξης μελετών δασικών δρόμων Γ κατηγορίας, κυμαίνεται περί τα 5m με τοπικές διαπλατύνσεις. Η κατασκευή διαπλατύνσεων έγινε στις καμπύλες ούτως ώστε να διευκολυνθεί η μετακίνηση των μεγάλων οχημάτων που χρησιμοποιήθηκαν κατά το στάδιο κατασκευής του έργου. 3. Κατά μήκος κλίσεις Η μέγιστη αξονική κλίση σε δασοδρόμους Γ κατηγορίας ανέρχεται στο 1,2%. Το όριο αυτό τηρήθηκε σε όλη την διάνοιξη μας. 4. Διαμόρφωση πρανών Η κλίση των πρανών των ορυγμάτων, λόγω της έλλειψης γεωτεχνικών δεδομένων προσδιορίσθηκε με την εμπειρική μέθοδο, ανάλογα με το ποσοστό βράχου, ως εξής: Για τα εκχώματα : Γαιώδη 1:1. ήτοι κλίση 100% Ημιβραχώδη 2:1, ήτοι κλίση 200% Βραχώδη 5:1, ήτοι κλίση 500% Ο όγκος των χωματισμών υπολογίστηκε περί τα 42901,02 m³ από την μελέτη Περιγραφή και τεχνικά χαρακτηριστικά των δρόμων Πορεία δρόμων ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΟΔΟΠΟΙΑ Α1. Δρόμος Πρόσβασης προς το Α/Π (Τμήματα διαπλατύνσεων δρόμου) Α2. Δρόμος Πρόσβασης προς το Α/Π (από την επαρχιακή οδό στο Α/Π): Τμήμα Α1-Τ1 Για την προσέγγιση του Α/Π από την υφιστάμενη οδό Σιδηρόκαστρου Αγκίστρου (μέσω Σχιστόλιθου) ακολουθεί τον υφιστάμενο δασόδρομο που 101

122 οδηγεί και διέρχεται εντός του πολυγώνου εγκατάστασης των ανεμογεννητριών στην θέση Στενόλακος και το διασχίζει. Τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά σήμερα του δρόμου δεν πληρούν τις προδιαγραφές των δασοδρόμων Γ κατηγορίας (μικρό πλάτος καταστρώματος, μικρές ακτίνες καμπυλότητας και αυξημένες σε μεγάλα διαστήματα αξονικές κλίσεις (έως και 16-17%). Στο τμήμα από την αρχή του δρόμου έως την Χ.Θ 0+240, στον πρώτο ελιγμό, καταργούνται οι δύο ελιγμοί (βελτίωση του 1 ου και διάνοιξη του 2 ου ) για οπισθοπορεία και πραγματοποιείται η είσοδος ακολουθώντας 200μ. ανάντη την υφιστάμενη ασφαλτοστρωμένη οδό με μικρή βελτίωση (διαπλάτυνση για 120μ.) αυτής και μετά νέα διάνοιξη 103μ., για να ενωθεί με υφιστάμενο χωματόδρομο στον ελιγμό του υφιστάμενου δρόμου. Επίσης στον 3 ο ελιγμό εκτός της ήδη εγκεκριμένης διεύρυνσης αυτού κατά 60 μ. πραγματοποιείται εσωτερικά αυτού δημιουργία πλατώματος 10x20 για την τοποθέτηση γερανού για να φορτοεκφορτώνει τα μεγάλα τεμάχια (πτερύγιαπυλώνας) ώστε να αποφευχθεί η οπισθοπορεία των οχημάτων για μεγάλο μήκος τμήματος του δρόμου. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΟΔΟΠΟΙΙΑ Α/Π Παρατηρήθηκε ότι οι δρόμοι στην εσωτερική οδοποιία έχουν πλάτος περίπου 5,00 μ. + τάφρο, στις ευθυγραμμίες και διαπλατύνσεις στις καμπύλες, όπως ορίζεται από τις προδιαγραφές χάραξης δασικών δρόμων Γ κατηγορία και των προδιαγραφών της ανεμογεννήτριας, μέγιστη κλίση κατά θέσεις έως 12% λόγω των μεγάλων διαστάσεων και του μεγάλου βάρους των μηχανημάτων μεταφοράς και ανύψωσης του εξοπλισμού. Είναι χωμάτινος και έχει επιστρωθεί µε κατάλληλο θραυστό υλικό µε το πέρας όλων των εργασιών. Όλοι οι δρόμοι θα είναι επιφανειακοί και θα ακολουθήσουν κατά το δυνατόν τις υπάρχουσες κλίσεις του φυσικού εδάφους. Γενικότερα κατά τον σχεδιασμό αλλά και την κατασκευή του έργου έχει γίνει κάθε προσπάθεια για την ελαχιστοποίηση των εκσκαφών και κατά προέκταση της αλλοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος Όχημα μελέτης Ως όχημα μελέτης ορίζεται το όχημα μήκους 56 μ. (Μήκος οχήματος +Εξέχον 102

123 μήκος μεταφερόμενου πτερυγίου = 56,00 μ.), που θα χρησιμοποιηθεί για την μεταφορά των ανεμογεννητριών Πλάτος οδοστρώματος καταστρώματος Το πλάτος καταστρώματος στις ευθυγραμμίες κυμαίνεται στα 5,00 μ. με τοπικές διαπλατύνσεις στις καμπύλες, όπως ορίζεται από τις προδιαγραφές χάραξης δασικών δρόμων Γ κατηγορίας και τις παρακάτω προδιαγραφές της εταιρίας Vestas για την μεταφορά των Ανεμογεννητριών Διαπλατύνσεις Α. Στις καμπύλες : Για να είναι δυνατή η κυκλοφορία τόσο μεγάλων οχημάτων απαιτείται η κατασκευή διαπλατύνσεων στις καμπύλες. Το πλάτος της διαπλάτυνσης των καμπύλων τμημάτων εξαρτάται από την εσωτερική ακτίνα καμπυλότητας. Οι ακτίνες καμπυλότητας σύμφωνα με τις προδιαγραφές για τους δρόμους Γ κατηγορίας πρέπει να είναι μεγαλύτερες από 25 μ., οι οποίες όμως δεν επιτρέπουν την κίνηση οχημάτων μήκους μαζί με το πτερύγιο 56 μ., χωρίς την ανάλογη διαπλάτυνση του καταστρώματος. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν ακτίνες μεγαλύτερες των 30 μ., σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός από τους ελιγμούς ή στα ρέματα, όπου είναι μικρότερες, αυξάνοντας αναλόγως το πλάτος καταστρώματος. Πίνακας 19: Ακτίνες καμπυλότητας (Πηγή: Vestas transport manual) Bend radius (R) 10º 30º 40º 50º 60º 70º 80º 90º 105º 120º 130º 140º 30 m 0,0 0,0 1,1 6,1 10,1 12,9 14,6 14,9 14,9 14,9 14,9 14,9 35 m 0,0 0,0 0,9 5,2 8,5 10,6 11,3 11,3 11,3 11,3 11,3 11,3 40 m 0,0 0,0 0,6 4,4 6,9 8,2 8,3 8,3 8,3 8,3 8,3 8,3 45 m 0,0 0,0 0,3 3,5 5,3 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 50 m 0,0 0,0 0,0 2,6 3,7 3,8 3,8 3,8 3,8 3,8 3,8 3,8 55 m 0,0 0,0 0,0 1,7 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 60 m 0,0 0,0 0,0 0,8 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 103

124 Εικόνα 39: Ακτίνες Καμπυλότητας (Πηγή: Vestas transport manual) 104

125 Εικόνα 40: Όχημα με φτερό ανεμογεννήτριας V112 (Πηγή: Vestas transport manual) 105

126 Β. Στις θέσεις εγκατάστασης των ανεμογεννητριών Στις θέσεις εγκατάστασης των ανεμογεννητριών προβλέπεται η διαμόρφωση πλατειών, παραλληλόγραμμου σχήματος, προκειμένου να είναι δυνατή η στάθμευση τόσο του οχήματος μεταφοράς, όσο και του γερανοφόρου οχήματος. Οι πλατείες που θα διαμορφωθούν θα είναι γενικά διαστάσεων 40m 60m (προσαρμοζόμενες στη τοπογραφική διαμόρφωση κάθε θέσης) και θα διαμορφωθούν είτε με μονόπλευρη είτε με αμφίπλευρη διαπλάτυνση του οδοστρώματος. Εικόνα 41: Θέσεις εγκατάστασης των ανεμογεννητριών (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 106

127 Κλίσεις Η μέγιστη αξονική κλίση σε δασόδρομους Γ κατηγορίας ανέρχεται στο 12%. Σε όλους τους δρόμους οι κλίσεις είναι κάτω του ανωτέρω ορίου (εκτός ελάχιστων περιπτώσεων), οι δε μέσες κλίσεις κυμαίνονται περί του 7-8%. Οι ανώτερες κλίσεις ακολουθούνται κατ ανάγκη γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα απαιτούνταν μεγάλες παραλλαγές με δυσμενείς επακόλουθες επιπτώσεις από περιβαλλοντική άποψη. Εικόνα 42: Όχημα σε κλίση (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Ελάχιστη ακτίνα κατακόρυφης καμπύλης Παρά το ότι είναι εκτός προδιαγραφών δρόμου Γ κατηγορίας προτιμήθηκε για την εξομάλυνση της ερυθράς και την καλύτερη κίνηση των μεγάλων συρόμενων οχημάτων, να εφαρμοσθεί ελάχιστη ακτίνα κυκλικής καμπύλης σύμφωνα με τα παρακάτω A Minimum 110m B Minimum 40m C Minimum 90m Εικόνα 43: Εξομάλυνση της ερυθράς με ελάχιστη ακτίνα κυκλικής καμπύλης (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 107

128 Εγκάρσια κλίση οδοστρωμάτων Η διαμόρφωση του οδοστρώματος στις ευθυγραμμίες για την γρήγορη απορροή των επιφανειακών υδάτων, είναι δικλινής με κλίση 2,50% και ακτίνα συναρμογής R = (bk X qk)/6. Η επίκλιση στις καμπύλες διαμορφώνεται με κατεύθυνση προς το εσωτερικό της για λόγους δυναμικής της κίνησης. Η μεταβολή της επίκλισης επιτυγχάνεται με περιστροφή της επιφάνειας του οδοστρώματος περί τον άξονά του. Η μέγιστη επίκλιση που εφαρμόσθηκε στις καμπύλες επιβεβαιώνεται και από τις μετρήσεις μας είναι qkmax = 6% Λεπτομέρειες διατομής Διατομή σε έκχωμα Η κλίση των πρανών των ορυγμάτων, λόγω της έλλειψης γεωτεχνικών δεδομένων έχει προσδιορισθεί με την εμπειρική μέθοδο, ανάλογα με το ποσοστό βράχου, ως εξής: - Για τα εκχώματα : Διατομή σε επίχωμα Α) Γαιώδη 1,5 έως 2 : 1, ήτοι κλίση 150% έως 20 Β) Βραχώδη 3εως 5 : 1, ήτοι κλίση 300% εως 500% Στην περίπτωση των επιχωμάτων οι κλίσεις των πρανών θα είναι 2:3, η οποία εξασφαλίζει μακροχρόνια σταθερότητα και καλύτερη προσαρμογή της αρτηρίας στο τοπίο. Ως υλικά για την κατασκευή των επιχωμάτων μπορούν θα χρησιμοποιηθούν οι βραχώδεις εκσκαφές που θα προκύψουν. Τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή των επιχωμάτων πρέπει να έχουν μικρό βαθμό διόγκωσης και μικρό ποσοστό λεπτόκοκκων υλικών. Όπου πρόκειται να κατασκευασθούν επιχώματα θα ληφθούν μέτρα θεμελίωσης και συμπύκνωσης της υποδομής. Συγκεκριμένα όπου οι κατά πλάτος κλίσεις υπερβαίνουν το 30% προτείνεται η κατασκευή βαθμίδων 108

129 αγκύρωσης με κλίση περί του 5%, ώστε να διευκολύνεται η αποστράγγιση. H συμπύκνωση του επιχώματος πρέπει να γίνει με μεγάλη επιμέλεια σε στρώσεις πάχους 15 εκ. ασυμπύκνωτου υλικού, σε περίπτωση που χρησιμοποιηθεί στατικός οδοστρωτήρας και σε στρώσεις 30 εκ. ασυμπύκνωτου υλικού, σε περίπτωση που χρησιμοποιηθεί κατσικοπόδαρο (sheepsfoot roller). Σε όλες τις περιπτώσεις ο ελάχιστος βαθμός συμπύκνωσης του επιχώματος ορίζεται ίσος με 95% της μέγιστης ξηράς πυκνότητας του υλικού επίχωσης. Η υγρασία συμπύκνωσης πρέπει να είναι κατά 2 3% μεγαλύτερη από την βέλτιστη υγρασία του υλικού, ώστε να μειώνεται το δυναμικό διογκωσιμότητάς του Χωματουργικές εργασίες Βάσει των πινάκων χωματισμών της οδοποιίας έχουμε: Εκσκαφές για την επίτευξη καταστρώματος, αναβαθμών και θεμελίων τεχνικών έργων. Α. ΕΚΣΚΑΦΕΣ Γενικές εκσκαφές γαιώδεις και ημιβραχώδεις : ,00 m 3 Γενικές εκσκαφές βραχώδεις : 4.585,00 m 3 Εκσκαφές αναβαθμών : 6.740,00 m 3 Εκσκαφές θεμελίων τεχνικών έργων: 2.265,00 m 3 Β. ΕΠΙΧΩΜΑΤΑ Επιχώματα καταστρώματος: ,00 m 3 Επιχώματα αναβαθμών : ,00 m 3 Υποθεμελίωση καταστρώματος: ,00 m 3 Επίχωση τεχνικών ,00 m 3 109

130 Επένδυση πρανών: ,00 m 3 Σύνολο ,00 m ,00 m 3 ΠΛΑΤΩΜΑΤΑ ,00 Α. ΕΚΣΚΑΦΕΣ Γενικές εκσκαφές γαιώδεις και ημιβραχώδεις : ,0 m 3 Γενικές εκσκαφές βραχώδεις : 6.389,00 m 3 Εκσκαφές αναβαθμών : 1.552,00 m 3 Εκσκαφές θεμελίων α/γιων : 3.500,00 m 3 Β. ΕΠΙΧΩΜΑΤΑ Επιχώματα καταστρώματος : ,00 m 3 Επιχώματα αναβαθμών : ,00 m 3 Υποθεμελίωση καταστρώματος: ,00 m 3 Επίχωση με εκσκαφές θεμελίων Α/Γ : ,00 m 3 Επένδυση πρανών: - 755,00 m 3 Σύνολο ,00 m ,00 m ,00 110

131 Όσον αφορά τα υλικά που θα προκύψουν από τις εκσκαφές των τεχνικών έργων οδοποιίας, για το κτίριο ελέγχου και για την διέλευση των καλωδίων θα χρησιμοποιηθούν στο σύνολό τους για την επανεπίχωση των έργων. Οι εκσκαφές της οδοποιίας, των πλατειών συναρμολόγησης, της θεμελίωσης των ανεμογεννητριών και των τεχνικών έργων, οι οποίες ανέρχονται σε ,00 m 3, θα διατεθούν ως εξής : - Όγκος των βραχωδών εκσκαφών ,00 m 3 θα χρησιμοποιηθεί κατόπιν διαλογής και επεξεργασίας, ως αδρανές υλικό για την κατασκευή υποθεμελίωσης και την κατασκευή επιχώματος. - Όγκος ,00 m 3 ημιβραχωδών υλικών εκσκαφών θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή επιχωμάτων δρόμου. - Όγκος 3.820,00 m 3 των γαιωδών υλικών θα χρησιμοποιηθεί για διάστρωση μετά την κατασκευή της οδοποιίας πρανών επιχωμάτων και χώρων που θα γίνει φυτοτεχνική αποκατάσταση. - Όγκος 5.765,00 m 3 υλικών εκσκαφών θεμελίων α/γιων και τεχνικών έργων θα χρησιμοποιηθούν για την επανεπίχωσή τους Χώροι απόθεσης πλεοναζόντων Τα πλεονάζοντα ,00 m 3 τα οποία είναι κυρίως γαιώδη μπορούν θα διατεθούν : Μικρό μέρος αυτών να χρησιμοποιηθούν για τη φυτοτεχνική μελέτη. Το υπόλοιπο σε νόμιμους χώρους απόθεσης (είτε για την αποκατάσταση λατομείων που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση ή θέσεων ξεπλυμένων με υποβαθμισμένη βλάστηση σε συνεργασία με τη δασική Υπηρεσία με παράλληλη φυτοτεχνική αποκατάσταση). 111

132 Εικόνα 44: Τμήμα Νέας οδού Πρόσβασης με τα όρια χωροθέτησης των ανεμογεννητριών (AutoCAD 2012) (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 5.5. Τεχνικά έργα Για την αποχέτευση των ανάντη λεκανών και των υδάτων που συλλέγονται από τις τάφρους αποχέτευσης. Έχουν κατασκευαστεί 9 σωληνωτοί οχετοί με οπλισμένους τσιμεντοσωλήνες D=1,00μ. (8) με φρεάτιο ανάντη, (1) με τεχνικό εισόδου ανάντη και τεχνικό εξόδου κατάντη. Τα τεχνικά έργα αποχέτευσης θα δημιουργήσουν ένα αποχετευτικό δίκτυο σ όλο το μήκος των υπό μελέτη οδών ώστε τα όμβρια να διοχετεύονται γρήγορα εκτός του καταστρώματος της οδού, περιορίζοντας έτσι τις ζημιές στο ελάχιστο. Για την κατασκευή των οχετών έχουν γίνει γενικές εκσκαφές θεμελίων. Στη συνέχει έγινε εκσκαφή των θεμελίων των τοίχων και του κορμού του τεχνικού, η διάστρωση του σκυροδέματος, η τοποθέτηση των τσιμεντοσωλήνων πάνω στο σκυρόδεμα, εγκιβωτισμός των τσιμεντοσωλήνων με σκυρόδεμα, κατασκευή πτερυγιότοιχων και τέλος, επίχωση του τεχνικού με ημίβραχο. Οι τσιμεντοσωλήνες 100. Ως τυπικές διατομές των τοίχων και τεχνικών με οπλισμό χρησιμοποιήθηκαν οι εγκεκριμένοι τύποι της ΕΓΝΑΤΙΑ οι οποίες και επισυνάπτονται στην παρούσα. Επίσης κατασκευάστηκαν με σωλήνες Φ40 περάσματα στις θέσεις που εκκινούν από τον κεντρικό δρόμο. 112

133 Εικόνα 45: Τυπική διατομή δρόμου διέλευσης οχημάτων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) Στο δρόμο από χθ απαιτείται η κατασκευή τοιχίων αντιστήριξης του επιχώματος μια και η μορφολογία του εδάφους λόγω μικρής αξονικής καμπυλότητας της μηκοτοτομής και στενότητας της ράχης δημιούργησε μεγάλο ύψος πρανούς. Τέλος έχει γίνει επέκταση 3 υφιστάμενων τεχνικών στην εξωτερική πρόσβαση (δρόμος Σχιστόλιθος - Άγκιστρο) στις θέσεις σύμφωνα με την οριζοντιογραφία Τάφροι αποχέτευσης Οι τάφροι αποχέτευσης είναι τριγωνικής διατομής, ανοίγματος 1,00 μ., βάθους 0,40 μ., με κλίση προς το κατάστρωμα 1:2,5. Προσμετρήσεις τεχνικών έργων Οχετοί 113

134 Πίνακας 20: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές θεμελίων φρεατίου Σωλήνων (3,00x3,00x2,75)+(1,25x0,45x3)+ (3,00x3,00x1,70)+(1,25x0,45x3)= (26,25x2,50x3,15) = (2,20x6,00x1,95) = 43,43 M3 206,72 M3 25,74 M3 Τοίχου Σύνολο 275,89 Μ Άοπλο C16/20 - Τοίχου σκυρόδεμα 2,32Μ2x5,00 = 11,60 M3 Άοπλο C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων σκυρόδεμα Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 30,00 = 0,79 M3 33,59 Μ3 Σύνολο 34,38 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. Σιδηρούς οπλισμός 2x3,00x5,00= 30,00x2,00 kgr/m2 = 60,00 Kgr 114

135 5 Τοίχου Πλέγμα STIV : 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 30,00 Μ.Μ Πίνακας 21: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου θεμελίων (3,00x3,00x1,80) + (1,25x0,45x3) = 19,10x2,50x3,10 = 17,89 M3 148,03 M3 Σωλήνων (2,30x8,00x3,10) = 57,04 M3 Τοίχου Σύνολο 222,96 Μ Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου 2,95Μ2x7,00 = 20,65 M3 Άοπλο C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων σκυρόδεμα Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 21,00 = 0,79 M3 23,51 Μ3 Σύνολο 24,30 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ3 115

136 1. 4 Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,50x7,00 = 49,00x2,00 kgr/m2 = 98,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 21,00 Μ.Μ Πίνακας 22: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές Σωλήνων Τοίχου θεμελίων 2,50x3,65x13,15 = 7,30x1,85x(0,65+0,55) + 3,20x1,25x(0,70+0,80) = 1/2x(6,20+2,50)x(5,10M2+5,60M2) = 119,99 M3 22,21 M3 46,55 M3 Σύνολο 188,75 Μ Άοπλο C12/15 σκυρόδεμα - Τεχνικού εξόδου - Τεχνικού εισόδου - Σωλήνων Από πίνακα Από πίνακα [1,50 Χ 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 15,00 = 2,16 M3 2,16 M3 16,79 Μ3 Σύνολο 21,11 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 - Τεχνικού εξόδου Από πίνακα Από πίνακα 9,20 Μ3 9,20 Μ3 116

137 - Τεχνικού εισόδου Σύνολο 18,40 Μ Σιδηρούς οπλισμός Τεχνικού εξόδου Από πίνακα 840,00 Kgr Τεχνικού εισόδου Από πίνακα 840,00 Kgr 1. 5 Σωλήνες D=1.00 m. Σύνολο 1680,00 Kgr 15,00 Μ.Μ Πίνακας 23: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές θεμελίων φρεατίου Σωλήνων Τοίχου (3,00x3,00x3,30) + (1,25x0,45x3) = 5,60x2,50x1,55 = (2,20x6,00x1,95) = 31,39 M3 21,70 M3 25,74 M3 Σύνολο 78,83 Μ Άοπλο C16/20 - Τοίχου σκυρόδεμα 2,32Μ2x5,00 = 11,60 M3 Άοπλο C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων σκυρόδεμα Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 7,50 = 0,79 M3 8,40 Μ3 Σύνολο 9,19 Μ3 117

138 1. 3 Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,00x5,00= 30,00x2,00 kgr/m2 = 60,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 7,50 Μ.Μ Πίνακας 24: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου Σωλήνων θεμελίων (3,00x3,00x2,50) + (1,25x0,45x3) = 6,35x2,50x2,40 = (2,30x8,00x1,65) = 24,19 M3 38,10 M3 Τοίχου 30,36 M Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου Σύνολο 92,65 Μ3 2,95Μ2x7,00 = 20,65 M3 Άοπλο C12/15 σκυρόδεμα 118

139 - Φρεατίου - Σωλήνων Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 8,50 = 0,79 M3 9,52 Μ3 Σύνολο 10,31 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,50x7,00 = 49,00x2,00 kgr/m2 = 98,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 8,50 Μ.Μ Πίνακας 25: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου Σωλήνων θεμελίων (3,00x3,00x2,55) + (1,25x0,45x3) = 6,65x2,50x2,35 = (2,30x8,00x3,15) = 24,64 M3 39,07 M3 Τοίχου 57,96 M3 Σύνολο 121,67 Μ3 119

140 1. 2 Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου 2,95Μ2x7,00 = 20,65 M3 Άοπλο C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων σκυρόδεμα Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 8,00 = 0,79 M3 8,96 Μ3 Σύνολο 9,75 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,50x7,00 = 49,00x2,00 kgr/m2 = 98,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 8,00 Μ.Μ Πίνακας 26: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου θεμελίων (3,00x3,00x1,85) + (1,25x0,45x3) = 7,30x2,50x2,65 = (2,20x8,00x2,65) = 18,34 M3 48,36 120

141 Σωλήνων M3 Τοίχου 46,64 M Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου Σύνολο 113,34 Μ3 2,32Μ2x7,00 = 16,24 M3 Άοπλο σκυρόδεμα C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 9,50 = 0,79 M3 10,64 Μ3 Σύνολο 11,43 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,00x7,00= 42,00x2,00 kgr/m2 = 84,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 9,50 Μ.Μ 121

142 Πίνακας 27: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου Σωλήνων θεμελίων (3,00x3,00x3,40) + (1,25x0,45x3) = 6,45x2,50x2,35 = (2,30x8,00x3,15) = 32,29 M3 37,89 M3 Τοίχου 57,96 M Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου Σύνολο 128,14 Μ3 2,95Μ2x7,00 = 20,65 M3 Άοπλο C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων σκυρόδεμα Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 8,50 = 0,79 M3 9,52 Μ3 Σύνολο 10,31 Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου Από πίνακα 4,22 Μ3 Σύνολο 4,22 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 122

143 1. 5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,50x7,00 = 49,00x2,00 kgr/m2 = 98,00 Kgr 1. 6 Σωλήνες D=1.00 m. 8,50 Μ.Μ Πίνακας 28: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1(Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές θεμελίων φρεατίου Σωλήνων Τοίχου (3,00x3,00x2,60) + (1,25x0,45x3) = 6,60x2,50x2,55 = (2,30x8,00x3,50) = 25,09 M3 42,08 M3 64,40 M3 Σύνολο 131,57 Μ3 1.2 Άοπλο σκυρόδεμα C16/20 - Τοίχου 2,95Μ2x7,00 = 20,65 M3 Άοπλο σκυρόδεμα C12/15 - Φρεατίου - Σωλήνων Από πίνακα [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 9,00 = 0,79 M3 10,08 Μ3 Σύνολο 10,87 123

144 1.3 Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 Φρεατίου 1.4 Σιδηρούς οπλισμός Από πίνακα Σύνολο Μ3 4,22 Μ3 4,22 Μ3 - Φρεατίου STIII Από πίνακα 400,00 Kgr 1.5 Σιδηρούς οπλισμός Τοίχου Πλέγμα STIV : 2x3,50x7,00 = 49,00x2,00 kgr/m2 = 98,00 Kgr 1.6 Σωλήνες D=1.00 m. 9,00 Μ.Μ Πίνακας 29: Οχετοί τμήμα Α1-Τ1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) TMHMA A1 T1 1 Σωληνωτός Οχετός D = 1.00 μ. Χ.Θ. = , Εκσκαφές φρεατίου θεμελίων Σωλήνων Τοίχου (3,00x3,00x3,25) + (1,25x0,45x3) = 17.23x2,50x2,25 = 7,30x1,85x0,55 + 3,20x1,25x0,95 = 1/2x(6,20+2,50)x5,90M2 = 30,94 M M3 11,23 M3 25,67 M3 Σύνολο Μ Άοπλο σκυρόδεμα C12/15 - Φρεατίου Από πίνακα 0,79 M3 - Τεχνικού εξόδου Από πίνακα 2,16 M3 - Σωλήνων [1,50 x 1,50 3,14x( 0,60 ) 2 ] = 1,12 Χ 14,50 = Μ3 Σύνολο Μ Οπλισμένο σκυρόδεμα C20/25 - Φρεατίου - Τεχνικού εξόδου Από πίνακα Από πίνακα 4,22 Μ3 9,20 Μ3 124

145 Σύνολο 13,42 Μ Σιδηρούς οπλισμός - Φρεατίου STIII - Τεχνικού εξόδου Από πίνακα Από πίνακα 400,00 Kgr 840,00 Kgr Σύνολο 1240,00 Kgr 1. 5 Σωλήνες D=1.00 m. 14,50 Μ.Μ 5.6. Οδοστρωσία Γενικά Εδώ θα αναφερθούμε στην κατασκευή οδοστρώματος με αδρανή υλικά σταθεροποιημένου τύπου σε όλο το μήκος του δρόμου, σύμφωνα με το διάγραμμα ύλης μελετών οδοστρωσίας δασικών δρόμων που καθορίσθηκε με την 10799/640/54/ εγκύκλιο του Υπουργείου Γεωργίας Σκοπός της οδοστρωσίας Ο κύριος σκοπός που επιδιώκεται είναι η βελτίωση των μεταφορικών και κυκλοφορικών συνθηκών. Θα λύσει οριστικά το θέμα της ασφαλούς προσπέλασης και της βατότητας καθ' όλη την διάρκεια του έτους. Θα γίνει ευκολότερη η προσέγγιση από τα οχήματατων Τεχνικά στοιχεία των οδών Τα τεχνικά στοιχεία είναι αυτά των δασικών δρόμων Γ κατηγορίας και αναφέρθηκαν λεπτομερώς σε ανώτερα κεφάλαια. 125

146 Κατάσταση του δρόμου σαν υποδομή του επιχώματος Ποιότητα φυσικού εδάφους Τα γεωλογικό υπόβαθρο της διέλευσης των δρόμων είναι είτε σχιστόλιθοι και δολομίτες στα κατώτερα είτε ασβεστόλιθος στις απολήξεις των ραχών. Το φυσικό έδαφος επάνω στο οποίο θα εδρασθεί το οδόστρωμα απαιτείται η λήψη υποθεμελίωσης είτε λόγω της πλαστικότητας που εμφανίζουν οι σχιστόλιθοι και δολομίτες είτε λόγω της ανομοιόμορφης υφής στον ασβεστόλιθο για εξομάλυνση για υποδοχή της υπόβασης Προτεινόμενα έργα Οδοστρωσία Με τον όρο οδόστρωμα ορίζεται το σύνολο των επάλληλων στρώσεων που τοποθετούνται για την κυκλοφορία πάνω από το κατάστρωμα η διαμορφωμένη επιφάνεια της στέψης του επιχώματος. Αναλυτικά το οδόστρωμα θα αποτελείται από τις εξής στρώσεις: Υποθεμελίωση: Το κατάστρωμα του δρόμου είναι μεν καλής σταθερότητας αλλά είτε λόγω της πλαστικότητας που εμφανίζει σε πολλές θέσεις είτε λόγω της βραχώδους συστάσεως θα έχει μετά την κατασκευή του πολύ ανομοιόμορφη υφή (γραναζωτό κυμαινόμενου πάχους), γι αυτό απαιτείται η υποθεμελίωσή του για ομαλοποίηση του ώστε να είναι δυνατή η κατασκευή της υπόβασης που θα αποτελεί και το οδόστρωμα. Υπολογίζεται μέσο πάχος 20 εκ. Για τα παραπάνω θα χρησιμοποιηθούν οι βραχώδεις εκσκαφές που θα προκύψουν κατά την διάνοιξη των δρόμων, κατόπιν θραύσης και διαλογής ώστε να αποκτήσουν την απαιτούμενη διαβάθμιση. Υπόβαση : Το κατάστρωμα μετά την υποθεμελίωσή του θεωρείται καλής σταθερότητας και στην περίπτωση των μελετηθέντων δρόμων το οδόστρωμα θα περιλαμβάνει μόνο την 126

147 Ερείσματα στρώση της υπόβασης, το δε πάχος της καθορίζεται εμπειρικά σε 20 εκ. Η κατασκευή της υπόβασης θα γίνει με θραυστά αδρανή υλικά σταθεροποιουμένου τύπου της Π.Τ.Π. Ο-150, με στρώσης ίσου προς 0,10 μ. και σύμφωνα με τα οριζόμενα στην ανωτέρω ΠΤΠ που θα προμηθευθούν από νόμιμα λατομεία. Όπως προαναφέρθηκε δεν προτείνεται η κατασκευή ερεισμάτων μια και δεν προβλέπεται στις προδιαγραφές δρόμων Γ κατηγορίας Πίνακας 30: Υλικά οδοστρώματος από σημείο 0 έως ΚT (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 127

148 Πίνακας 31: Μηκοτομές από σημείο S0 έως ST (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 128

149 Πίνακας 32: Οριζοντιογραφία από σημείο Κ0 έως ΚT (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 129

150 Πίνακας 33: Στοιχεία πασσάλων από σημείο 0 έως ΚΤ (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Πίνακας 34: Χωματισμοί από σημείο 0 έως ΚT (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 130

151 5.7. Φυτοκομικές εργασίες Γενικά Για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την κατασκευή και λειτουργία του έργου στα οικοσυστήματα της περιοχής, προτείνεται να γίνουν φυτεύσεις στα πρανή των επιχωμάτων του δρόμου. Η ύπαρξη βλάστησης κατά μήκος του δρόμου θα συμβάλει: στην οπτική αποκατάσταση των φυσικών γραμμών του τοπίου και η επανόρθωση του αναγλύφου στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης της πανίδας της περιοχής στη συγκράτηση αέριων ρύπων και σκόνης στη συγκράτηση θορύβων στην αισθητική βελτίωση του τοπίου στην αντιμετώπιση ταχείας διάβρωσης του εδάφους Τέλος, το σύνολο των εργασιών αποκατάστασης πρέπει να διέπεται απ' τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και της διαχείρισης πολλαπλών σκοπών. Η φύτευση των πρανών των επιχωμάτων του δρόμου θα πρέπει να γίνει με φυτά, τα οποία να ταιριάζουν με την τοπική χλωρίδα, να αντέχουν στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής και στη ρύπανση από τα καυσαέρια, να διαθέτουν πλούσιο και βαθύ ριζικό σύστημα για τη συγκράτηση του εδάφους και κατάλληλο ύψος, ώστε να αποκρύπτουν το έργο και να συγκρατούν το θόρυβο, χωρίς να μειώνουν την ορατότητα. Έτσι τα βασικά κριτήρια επιλογής των φυτών είναι τα παρακάτω: Να είναι λιτοδίαιτα και ανθεκτικά στις ξηροθερμικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής. Να μην επικρατεί ομοιομορφία στους φυτευθέντες χώρους. Η επιλογή γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαθέτει ο χώρος στο μέλλον ποικιλία τυπικών μορφών κόμης. Τα φυτά, που θα φυτευθούν, να είναι ιδιαιτέρως ταχυαυξή. Να ανήκουν στα ενδημικά είδη της υπαίθρου της περιοχής μελέτης. 131

152 Ειδικά θα πρέπει τα φυτά να είναι σε μικρά μεγέθη, για να αντιμετωπίσουν επιτυχέστερα τις δυσμενείς συνθήκες ανάπτυξης, την πρώτη περίοδο μετά την εγκατάστασή τους Στρατηγική αποκατάστασης Με τη στρατηγική αποκατάστασης, προτείνεται αρχικά η ενοποίηση των διαταραγμένων επιφανειών με το άμεσο φυσικό περιβάλλον της περιοχής της μελέτης. Αυτό επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση βλάστησης με είδη προσαρμοσμένα στις κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της περιοχής. Για να αποφευχθεί πιθανός κίνδυνος επιφανειακής διάβρωσης, προτείνεται να αποκατασταθούν τα πρανή των επιχωμάτων άμεσα με τη μέθοδο της φύτευσης με κατάλληλα φυτά πρανών. Η μίξη των φυτών θα αποτελείται από δενδρώδη και θαμνώδη φυτά, τα ποσοστά των οποίων δίνονται παρακάτω. Τα είδη των φυτών που αποτελούν τη μίξη, προέκυψαν με βάση τα είδη της τοπικής χλωρίδας και το μικροκλίμα της περιοχής, και είναι τα ακόλουθα: Πίνακας 35: Μίξη φυτών (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) Πρανή 1μ. Έως 2,5μ. Πρανή 1μ. Έως 3,5μ. Πρανή > από 5,0μ. Sj: Spartium junceum 100,00% Sj: Spartium junceum 66,04% Sj: Spartium junceum 79,10% Rp: Robinia pseudoacacia 33,96% Rp: Robinia pseudoacacia 14,93% Pn: nigra Pinus 5,97% 132

153 Σχεδιασμός φύτευσης Τα είδη των φυτών που συνθέτουν τα πρότυπα φύτευσης, είναι είδη της τοπικής χλωρίδας και της αντίστοιχης φυτοκοινωνιολογικής ζώνης της περιοχής της μελέτης. Πρόκειται για είδη που εγκλιματίζονται απόλυτα με το περιβάλλον και τα στοιχεία του τοπίου. Για τη φύτευση των πρανών των επιχωμάτων καθορίστηκαν 3 πρότυπα φύτευσης, τα οποία αποτελούνται από φυτά πρανών και δέντρα. ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ 1 O φυτευτικός σύνδεσμος είναι 1,0μ.. 1,0μ. για τα πρανή πλάτους 1,0μ. έως 2,5μ. ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ 2 Για πρανή πλάτους 1,0μ. έως 3,5μ. ο φυτευτικός σύνδεσμος είναι 1,0μ. 1,0μ. για τα σπάρτα και 2,0μ. 2,0μ. για τις ψευδακακίες. ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ 3 Για πρανή πλάτους πάνω από 5,0μ. θα φυτευτούν μόνο 3 σειρές φυτά με φυτευτικό σύνδεσμο 1,0μ.. 1,0μ. για τα σπάρτα και 2,0μ. 2,0μ. για τις ψευδακακίες και τα πεύκα. Αναλυτικά τα πρότυπα με τα είδη των φυτών που το αποτελούν φαίνεται παρακάτω: ΠΡΟΤΥΠΟ ΦΥΤΕΥΣΗΣ 1 Είδος Αριθμός φυτών / επιφάνεια Spartium junceum (Σπάρτο) 21 φυτά / 40 m 2 133

154 Εικόνα 46 α :Πρότυπο φύτευσης 1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) ΠΡΟΤΥΠΟ ΦΥΤΕΥΣΗΣ 2 Είδος Αριθμός φυτών / επιφάνεια Spartium junceum (Σπάρτο) 21 φυτά / 60 m 2 Robinia pseudoacacia (Ψευδακακία) 11 φυτά / 60 m Εικόνα 46 β: Πρότυπο φύτευσης 2 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) 134

155 ΠΡΟΤΥΠΟ ΦΥΤΕΥΣΗΣ 3 Είδος Αριθμός φυτών / επιφάνεια Spartium junceum (Σπάρτο) 42 φυτά / 80 m 2 Robinia pseudoacacia (Ψευδακακία) 8 φυτά / 80 m 2 Pinus nigra (Μαύρη Πεύκη) 3 φυτά / 80 m 2 Εικόνα 46 γ: Πρότυπο φύτευσης 3 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Εγκατάσταση φυτών Οι φυτευτικοί σύνδεσμοι που προτάθηκαν τελικά εγκαταστάθηκαν στις χιλιομετρικές θέσεις και με την απόσταση που αναγράφεται στους πίνακες που ακολουθούν και αποτυπώνουν την κατάσταση την οποία πιστοποιούμε και εμείς μετά από την αυτοψία στο πεδίο. Πίνακας 36 :Tμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Ελιγμός 1 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Χ.θ. Φυτευτικό Πρότυπο που θα εφαρμοστεί Μήκος επιφάνειας που θα φυτευτεί σε (m) Συνολική Επιφάνεια φύτευσης σε (m 2 ) , , , , ,00 135

156 Πίνακας 37 :Tμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Ελιγμός 2 (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Χ.θ. Φυτευτικό Πρότυπο που θα εφαρμοστεί Μήκος επιφάνειας που θα φυτευτεί σε (m) Συνολική Επιφάνεια φύτευσης σε (m 2 ) , ,00 Πίνακας 38 :Tμήματα που έχουν αποκατασταθεί - Οδός Πρόσβασης (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Χ.θ. Φυτευτικό Πρότυπο που θα εφαρμοστεί Μήκος επιφάνειας που θα φυτευτεί σε (m) Συνολική Επιφάνεια φύτευσης σε (m 2 ) , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 136

157 , , , , Φυτικό Υλικό Όλα τα φυτά είναι αντιπροσωπευτικά του είδους ή της ποικιλίας, να έχουν κλαδιά ή στελέχη κανονικά και αρκετά καλά αναπτυγμένα, καθώς και υγιή ριζικό σύστημα. Τα φυτά είναι σκληραγωγημένα, απαλλαγμένα από αντιαισθητικούς κόμβους, εκδορές του φλοιού, κακώσεις από τον άνεμο και άλλες παραμορφώσεις. Το χρώμα των φύλλων ή των βελονών πρέπει να είναι ζωηρό πράσινο, ο βλαστός τους καλά αποξηλωμένος. Τα δένδρα πρέπει να έχουν ίσιους κατά το δυνατόν κορμούς με σωστή διαμόρφωση των κλαδιών, συμμετρική κορυφή και ανέπαφο κεντρικό κλάδο. Δεν πρέπει να έχουν τομές κλώνων με διάμετρο μεγαλύτερη των 10 mm, που να μην έχουν επουλωθεί τελείως. Τα ελάχιστα ύψη και η ηλικία των φυτών κατά την εγκατάστασή τους, παρουσιάζονται με την κοινή και τη βοτανική τους ονομασία στον πίνακα των φυτών που ακολουθεί. Εικόνα 47: Τρόπος φύτευσης (Πηγή: Αιολική Άνδρου ) 137

158 Πίνακας 39:Πίνακας Φυτών (Πηγή: Αιολική Άνδρου) Α/Α ΕΙΔΟΣ ΦΥΤΟΥ ΤΕΜΑΧΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΦΥΤΟΥ Κατά τη ΜΕΓΕΘΟΣ ΓΛΑΣΤΡΑΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ή ΛΑΚΚΟΥ ΜΕΓΕΘΟΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΡΔΕΥΣΗΣ Φύτευση Τουλάχιστον Ύψος Lit διαμ/ύψος διαμ/βάθος 1 Φυτά πρανών Σ1 Spartium junceum ,30 0,90 0,30 x 0,30 0,50 x 0,15 ΣΥΝΟΛΟ Δέντρα κατηγορίας Δ1 Robinia pseudoacacia 393 1,40-1,60 2 0,30 x 0,30 0,50 x 0,15 Pinus nigra 63 0,80-1,00 3 0,30 x 0,30 0,50 x 0,15 ΣΥΝΟΛΟ 456 Γ. ΣΥΝΟΛΟ Προετοιμασία χώρων εγκατάστασης πρασίνου Κατά την κατασκευή του έργου έγινε αποκομιδή πλεοναζόντων χωμάτων, καθάρισμα, συγκέντρωση και αποκομιδή κάθε άχρηστου υλικού (πέτρες, υπολείμματα ριζών, κλαδιά κλπ), αναμόχλευση της επιφάνειας με οποιοδήποτε μέσο, γενική ισοπέδωση των χώρων και γενική μόρφωση του ανάγλυφου της επιφανείας του εδάφους για την φύτευση φυτών. Εγκατάσταση πρασίνου Η εγκατάσταση πρασίνου περιλαμβάνει τις παρακάτω εργασίες: Το άνοιγμα λάκκου διαστάσεων 0,30 x 0,30 x 0,30 μ. σε έδαφος γαιώδες 138

159 ημιβραχώδες για τη φύτευση των φυτών σπορείου, ο πλήρης καθαρισμός από τις πέτρες και η διαμόρφωση του λάκκου φύτευσης. Η μεταφορά του φυτού στο λάκκο φύτευσης, η εξαγωγή από το πλαστικό σακίδιο ή φυτοδοχεία, η αφαίρεση τυχόν ξηρών μερών αυτού, η φύτευση κατακόρυφα και σε στάθμη την ίδια προς το έδαφος που το περιβάλλει, μ αυτή που είχε με το χώμα από το οποίο αφαιρέθηκε, η συμπίεση του χώματος μέσα στο λάκκο φύτευσης, η υποστύλωση των δέντρων με πασσάλους, ο σχηματισμός ανάλογης με την κόμη λεκάνης άρδευσης, η πρώτη άρδευση που θα γίνει κατά την εγκατάσταση του φυτού, η συγκέντρωση και απομάκρυνση του άχρηστου υλικού (πλαστικά σακίδια, φυτοδοχεία, πέτρες, ξηροί κλώνοι κλπ.) σε θέσεις απόρριψης, επιτρεπόμενες από τις αρμόδιες Αρχές. Η πρώτη άρδευση που αναφέρθηκε παραπάνω θα πρέπει να γίνεται τουλάχιστον με 20 λίτρα νερό για όλα τα φυτά. Συντήρηση των φυτών Οι εργασίες συντήρησης κρίθηκε ότι πρέπει να γίνονται με βάση εγκεκριμένο πρόγραμμα εργασιών, ανάλογα με τις απαιτήσεις των φυτών, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματεδαφικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή του έργου. Επειδή οι επαναλήψεις των εργασιών συντήρησης θα εξαρτηθούν από τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν στην περιοχή του έργου, κατά τη διάρκεια του χρόνου συντήρησης, μερικές από τις εργασίες αυτές μπορεί να αυξομειωθούν (άρδευση, σχηματισμός λεκάνης, κλπ.) ή και να παραλειφθούν τελείως (καταπολέμηση ασθενειών), μετά από εκτίμηση της επιβλέπουσας Υπηρεσίας. Ο Ανάδοχος θα ειδοποιεί από πριν την Υπηρεσία, για τον ακριβή χρόνο έναρξης και λήξης κάθε εγκεκριμένης εργασίας που πρόκειται να εκτελέσει. Η κατάσταση των φυτών θα πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς και να γίνεται η αναγκαία συντήρηση αυτών, με σκοπό τα φυτά να διατηρούνται θαλερά, να έχουν τη σωστή ανάπτυξη και την κατάλληλη εμφάνιση, εξασφαλίζοντας παράλληλα με τη λειτουργικότητα, την αύξηση της αντοχής και ασφάλειας των κατασκευών, όπως επίσης και 139

160 την αισθητική βελτίωση του χώρου. Η συντήρηση των φυτών προβλέπεται ότι πρέπει να γίνει τα επόμενα τρία (3) χρόνια, από την εγκατάστασή τους και θα περιλαμβάνονται οι παρακάτω εργασίες : Η άρδευση των φυτών Στην κρίσιμη θερμή και ξηρά περίοδο, λόγω των δυσχερειών που παρουσιάζει η συχνή άρδευση, γίνεται με εύρος άρδευσης μία φορά ανά 7 ημέρες (εκτός αν προδιαγράφεται διαφορετικά στους ειδικούς όρους δημοπράτησης), οπότε η απαιτούμενη, σε κάθε άρδευση, ποσότητα νερού ανά φυτό είναι ίση προς : 1. Φυτά σπορείου: 10 lt/άρδευση/φυτό O αριθμός των βυτίων πρέπει να είναι ανάλογος με τη χωρητικότητα αυτών και την απόσταση του έργου από το σημείο υδροληψίας, ώστε να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες άρδευσης των φυτών. Το νερό πρέπει να είναι κατάλληλο για άρδευση, χωρίς επικίνδυνα για τα φυτά άλατα ή άλλες ουσίες και πρέπει να πέφτει στις λεκάνες άρδευσης μόνο με τη ροή της βαρύτητας, για να μην καταστρέφεται η λεκάνη άρδευσης και για να γίνεται σωστή εκμετάλλευση του νερού από το φυτό. Ο ετήσιος αριθμός αρδεύσεων εξαρτάται από τις γενικότερες συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή εκτέλεσης των έργων. Ο σχηματισμός λεκάνης άρδευσης περιλαμβάνει την εκσκαφή του εδάφους γύρω από τον κορμό του φυτού και τη δημιουργία λεκάνης για την άρδευση αυτού. Η λεκάνη κατασκευάζεται σε διαστάσεις και με τρόπο ώστε να συγκρατεί το νερό που χρειάζεται το φυτό, ανεξάρτητα από το αν η λεκάνη θα σχηματισθεί σε οριζόντια επιφάνεια ή σε πρανές. Σε κάθε βλαστητική περίοδο προβλέπονται δύο γενικοί ανασχηματισμοί λεκανών σε όλα τα φυτά, στην έναρξη και λήξη αυτής, ενώ σε όλη τη διάρκεια της θα γίνεται συνεχώς η εργασία αυτή σε όσες λεκάνες χρειάζεται, ώστε πάντα να είναι καλά σχηματισμένες και καθαρές από ζιζάνια. Προβλέπονται κατ ελάχιστον 3 επαναλήψεις του σχηματισμού της λεκάνης άρδευσης ετησίως ανά φυτό. 140

161 6. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΕΔΙΟΥ Στο σημείο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν με βάση τις παρατηρήσεις, τα στοιχεία και τις μετρήσεις που πάρθηκαν στο αιολικό πάρκο. Στους πίνακες που ακολουθούν περιγράφονται αναλυτικά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του δασικού δρόμου τα οποία προέκυψαν από τις μετρήσεις πεδίου. Από τα στοιχεία που μετρήθηκαν προέκυψαν 9 διατομές οι οποίες σχεδιάστηκαν στα πρόγραμμα AutoCAD 2012 και συμπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα της εργασίας. Πρέπει να αναφερθεί ότι τυχόν αποκλίσεις στα αποτελέσματα αλλά και στο σχεδιασμό των διατομών προέκυψαν είτε λόγω αποκλίσεων κατά την κατασκευή των έργων συγκριτικά με τη μελέτη οδικής διάνοιξης είτε λόγω του γεγονότος ότι το GPS χειρός εμφανίζει μία πιθανή απόκλιση της τάξης των ±5m περίπου από το σημείο μέτρησης Εικόνα 48: Οπτική απεικόνιση αιολικού πάρκου και νέας διάνοιξης δασικής οδού (Πηγή GoogleEarth) 141

162 Πίνακας 40: Σημεία μέτρησης (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) A/A Σημεία μέτρησης Συντεταγμένες σημείων (ΕΓΣΑ '87) X Y Ζ(m) 1 Α Τ Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζεται η ακριβής θέση των ανωτέρω σημείων μέτρησης με τη βοήθεια της εφαρμογής του Εθνικό Κτηματολογίο και Χαρτογράφηση Α.Ε. και της εφαρμογής Google earth όπου επιτρέπεται η σχεδίαση πολυγώνων είτε με τη βοήθεια συντεταγμένων (ΕΓΣΑ 87) είτε με ελεύθερη σχεδίαση πάνω σε ορθοφωτογραφίες οι οποίες προέκυψαν από φωτοληψίες της περιόδου Τα σημεία σχεδιάστηκαν σε κλίμακα 1:

163 Εικόνα 49 α: Ακριβής θέση σημείων μέτρησης (πηγή: ) 143

164 Εικόνα 49 β: Ακριβής θέση σημείων μέτρησης (πηγή : 144

165 Σημεία Πίνακας 41α :Μέσο τετραγωνικό σφάλμα (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) Συντεταγμένες KTHMATOLOGIO AE Συντεταγμένες GPS χειρός ΔΙΑΦΟΡΑ U Μέσο τετραγωνικό σφάλμα μτ = ± (υυ) (n-1) Ε Θ Ν Θ Z Θ E GPS N GPS Ζ GPS Ε Θ- E GPS Ν Θ -N GPS Z Θ-Z GPS Ε Ν Ζ Φ , , , ,00 862,00-6,08-51,92 - Φ , , , ,00 869,00 11,28 7,41 - Φ , , , , ,33 10,58 - Φ , , , ,00 875,00-0,83-1,55 - Φ , , , ,00 868,00-15,47 5,71 - Φ , , , ,00 868,00-25,59-0,52 - μτε =- 2,882 μτν = - 0,55 μτζ = - Φ , , , ,00 875,00 10,04 18,09 - Φ , , , ,00 883,00 6,98 5,94 - Φ , , , ,00 879,00-13,44 3,84 - Sum ,44-2,42 - Οι μετρήσεις που έγιναν με το gps χειρός στόχο είχαν να αναδείξουν σε ποια θέση και με τι απόκλιση απεικονίζονται οι κύριες μετρήσεις μας πάνε σε ένα Τοπογραφικά Διάγραμμα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μελλοντικά η δυνατότητα επανελέγχου στα ίδια σημεία στάσης επί της οδού, σε περίπτωση βελτίωσης ή νέας διάνοιξης για μεγαλύτερα οχήματα. Μετά από τη σειρά μετρήσεων πεδίου στον νεοδιανοιχθέντα οδικό άξονα με GPS etrex, Garmin Vista, προκύπτει το ερώτημα της εκτίμησης του σφάλματος. Το σφάλμα είναι κριτήριο εκτίμησης του βαθμού ακρίβειας μιας σειράς μετρήσεων ως προς τις «αληθείς» τιμές που εδώ θεωρήθηκαν της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΕ. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τρία κριτήρια: 145

166 1. Το κριτήριο του μέσου αριθμητικού σφάλματος μ τ 2. το κριτήριο του μέσου πιθανού σφάλματος μ π και 3. το κριτήριο του μέσου τετραγωνικού σφάλματος μ τ Στον παραπάνω πίνακα κάνουμε μια σύγκριση μεταξύ των τιμών των μετρήσεων που πήραμε κατά την επίσκεψη μου στο χώρο του Αιολικού Πάρκου, με το GPS χειρός και των τιμών που μας δίνει το Κτηματολόγιο Α.Ε στο κέντρο του άξονα της οδού. Οι τιμές του υψομέτρου Ζ δεν υπάρχουν στον πίνακα καθώς το Κτηματολόγιο Α.Ε δεν χορηγεί συντεταγμένες υψομέτρου. Θα χρησιμοποιήσουμε το κριτήριο του μέσου τετραγωνικού σφάλματος μ τ. Σύμφωνα με αυτό αν ε είναι οι αληθείς διαφορές n παρατηρήσεων τότε το μέσο τετραγωνικό σφάλμα είναι ίσο με: μ τ = ±((εε)/n) 0.5 Πρακτικά όμως είναι αδύνατο να υπολογίσουμε τις διαφορές ε, γιατί η αληθής τιμή Χ του μεγέθους είναι άγνωστη. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται ο εξής τύπος: μ τ = ±((εε)/n )0.5 = ±((υυ)/(n-1)) 0.5 Σύμφωνα με αυτό το κριτήριο, αν το αποτέλεσμα του μέσου τετραγωνικού σφάλματος είναι μικρότερη από 5m τότε η μέτρηση μας χαρακτηρίζεται ως ανεκτή. Αν όμως το αποτέλεσμα μας είναι μικρότερο του 1m τότε έχουμε κάνει την τέλεια μέτρηση. Η διαφορά μεταξύ των μετρήσεων μας και των πραγματικών τιμών είναι λογική καθώς το GPS χειρός έχει απόκλιση ±5 m. Στην περίπτωση μας το μέσο τετραγωνικό σφάλμα παρουσιάζει απόκλιση Νοτιοδυτική γιατί το μέσο τετραγωνικό σφάλμα θέσης είναι : μ τ EN = -E/-N => μ τen = 5, 24m Καταλήγουμε συνεπώς πως η απόκλιση των μετρήσεων απέχει ελάχιστα από τις προδιαγραφές του οργάνου ( 0, 24μ.) και άρα γίνονται αποδεκτές. 146

167 Εικόνα 50α: Αιολικό Πάρκο στην θέση «Κορυφή» (πηγή: 147

168 Εικόνα 50β: Ανεμογεννήτριες στο Αιολικό Πάρκο, θέση «Κορυφή» (πηγή: 148

169 Σημεία Στάσης & Ζώνη Κατάληψης Οδού (m) Πλάτος οδοστρώματος (m) Κλίση πρανών ανάντη (%) Κλίση Πρανών Κατάντη(%) Κλίση επί του οδικού άξονα Κατά τις μετρήσεις πεδίου πραγματοποιήθηκε έλεγχος των προαναφερθέντων στην μελέτη Οδικής Διάνοιξης του αιολικού πάρκου. Διαπιστώθηκε ότι ο δασικός δρόμος που προβλεπόταν να γίνει διάνοιξη, διανοίχθηκε. Επίσης, τα προαναφερθέντα έργα όπως η βελτίωση του δρόμου πρόσβασης καθώς και σωληνωτοί οχετοί και τοίχοι αντιστήριξης κατασκευάστηκαν στις θέσεις που προβλεπόταν. 1. Οριζοντιογραφικά ο σχεδιασμός τω Την ελαχιστοποίηση του κόστους κατασκευής. Μηκοτομικά ν έργων έγινε με γνώμονα για την ελάχιστη δυνατή απαιτούμενη επιφάνεια κυκλοφορίας των ειδικών οχημάτων. Η επιδίωξη αυτή είναι κεφαλαιώδους σημασίας για δύο λόγους: 2. Την ελάχιστη δυνατή επέμβαση στο περιβάλλον τόσο, ως προς των κάλυψη φυσικών εκτάσεων από το οδόστρωμα, όσο και ως προς την ανάγκη κοπής δέντρων για την κίνηση του αμαξώματος και του φορτίου ακολουθείται το έδαφος εκτός από τις περιοχές όπου ο δρόμος πρέπει να διατηρήσει την κλίση του κάτω από το 12% κάτι που θεωρείται εντός ανεκτού ορίου για δρόμους Γ κατηγορίας (δασικούς), αλλά νομοθετικά δεν είναι αποδεκτό μια και η μέγιστη κλίση δεν πρέπει να ξεπερνά το 8-10%. Πίνακας 41β : Στοιχεία μετρήσεων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) Α 9,00 5,50 6% 1% 1% 1 10,20 6,40 0% 0% 6% 2 9,00 5,00 10% 1% 8% 3 8,50 5,30 9% 0% 10% 4 8,00 5,00 8% 0% 5% 5 11,00 6,0 4% 1% 5% 149

170 6 9,20 5,20 0% 0% 4% 7 11,30 5,60 6% 3% 4% Τα 9,10 5,40 7% 4% 3% Ακολουθούν γραφήματα που οπτικοποιούν τα αποτελέσματα των γεωμετρικών στοιχείων που μετρήθηκαν στις πειραματικές διατομές όπου έγιναν οι μετρήσεις μας. (α) (β) 150

171 12% Κλίση επί του οδικού άξονα 10% 8% 6% 4% Κλίση επί του οδικού άξονα 2% 0% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Α Τ Κλίση πρανών ανάντη (%) Α Τ Κλίση πρανών ανάντη (%) (γ) (δ) 5% 4% 3% 2% 1% 0% Κλίση Πρανών Κατάντη(%) Α Τ Κλίση Πρανών Κατάντη(%) (ε) Εικόνα 51 (α,β,γ,δ): Γραφήματα στοιχείων μετρήσεων (Πηγή: Προσωπικό αρχείο 151

172 Από τον παραπάνω πίνακα διακρίνουμε ότι: 1. Η ζώνη κατάληψης στα σημεία μετρήσεων 1, 5 και 7 είναι από αυτή της Νομοθεσίας ( 10μ.) 2. Το πλάτος Οδοστρώματος της δασικής οδού κυμαίνεται μεταξύ 5m 6.50m. Αυτό σημαίνει ότι κάποια σημεία καλύπτουν τις προδιαγραφές δασικού δρόμου Γ κατηγορίας ενώ σε κάποια άλλα έχουμε διαφοροποιήσεις. 3. Η κλίση πρανών στα ανάντη κυμαίνετε από 0% - 10% οπότε είναι σύμφωνο με τη Νομοθεσία. 4. Η κλίση πρανών στα κατάντη είναι από 0% - 4%, συνεπώς είναι σύμφωνο με την Νομοθεσία. 5. Η κλίση του οδικού άξονα παρουσιάζει τιμές μεταξύ 1-3% στις θέσεις Α και Τ και 5-10% στις θέσεις 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7 που θεωρούνται αποδεκτές από τις προδιαγραφές και εμφανίζει αποκλίσεις στις θέσεις χ & y όπου ανέρχονται έως και 14%. 6. Το έδαφος γενικά έχει ήπια κλίση εκτός από το σημείο Κ όπου εμφανίζεται κλίση 80% και έδαφος βραχώδες. 152

173 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ 7.1 Συμπεράσματα Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε καθώς και των μετρήσεων πεδίου προέκυψαν κάποια συμπεράσματα. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν διαχωρίζονται ουσιαστικά σε δύο κατηγορίες: Α. Νομοθεσία A. αυτά που αφορούν την νομοθεσία και B. αυτά που αφορούν τα γεωμετρικά στοιχεία του δρόμου. Σύμφωνα με την νομοθεσία Ν. 4001/2011 περί αιολικών πάρκων και Ν. 1650/1986 άρθρο 4 για τις ΕΠΟ και το ΠΔ 696/1974 που αφορά τους δρόμους Γ κατηγορίας και τις Τεχνικές Προδιαγραφές τους όπως αυτές πρέπει να εφαρμόζονται στην εσωτερική οδοποία των Αιολικών Πάρκων. Η νομοθεσία αυτή όμως πολλές φορές δεν καλύπτει τα μεγάλα Αιολικά Πάρκα, καθώς τα φορτηγά που καλούνται να μεταφέρουν τα τμήματα των ανεμογεννητριών, είναι πολύ μεγάλα (Εικ ). Αυτό οφείλεται στο μεγάλο μήκος και όγκο των ανεμογεννητριών, που έχει ως αποτέλεσμα την χρήση πολύ μεγάλων φορτηγών για την μεταφορά τους στο Αιολικό Πάρκο. Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι πολλές φορές ο δρόμος που καταλήγει σε Αιολικό Πάρκο πρέπει να είναι Β ή και Α κατηγορίας και ίσως κάποιες φορές να χρειάζεται και ασφαλτόστρωση. Β. Γεωμετρικά στοιχεία Παρατηρούμε ότι υπάρχουν αποκλίσεις στις συντεταγμένες Ε, Ν, Η οι οποίες οφείλονται είτε στην έντονη νέφωση, είτε στη γειτνίαση με κάποια ανεμογεννήτρια, αλλά οι αποκλίσεις αυτές ποτέ δεν ξεπέρασαν το εργοστασιακό σφάλμα ±5m. Εξαιτίας του ότι ο δρόμος πρόσβασης στο Αιολικό Πάρκο είναι Γ κατηγορίας, έχουμε γρήγορη διάβρωση του δρόμου, όπως φαίνεται και στην εικόνα 52, με αποτέλεσμα να μην είναι προσπελάσιμος είτε για την 153

174 συντήρηση του, είτε για την απεγκατάσταση των ανεμογεννητριών, μετά τη λήξη της «διάρκειας ζωής τους», η οποία υπολογίζεται περίπου 20 χρόνια μετά την εγκατάσταση τους. Βλέπουμε ότι είναι αναγκαίο να εξομαλυνθούν οι ελιγμοί σε δρόμους Γ κατηγορίας καθώς δεν μπορούν να κινηθούν τα μεγάλα φορτηγά σε τόσο κλειστές καμπύλες. Εικόνα 52: Διάβρωση δασικού δρόμου (πηγή: Προσωπικό αρχείο) Οι μεταβολές στην οδοποιία του έργου σε σχέση με την μελέτη οδοποιίας παρουσιάζει τα εξής: Παρατηρήθηκε ότι η πρόσβαση στην θέση εγκατάστασης του ΑΣΠΗΕ, δεν διαφοροποιείται σε σχέση με την μελέτη οδοποιίας. Επίσης κατά την πρόσβαση μας στο Α/Π έχουμε κάποιες βελτιώσεις στον υφιστάμενο δασικό δρόμο Γ και ακολουθείται με τις παρακάτω τροποποιήσεις. Πιο συγκεκριμένα στο τμήμα από την αρχή του δρόμου έως την Χ.Θ 0+240, στον πρώτο ελιγμό, καταργούνται οι δύο ελιγμοί (βελτίωση του 1 ου και διάνοιξη του 2 ου ) για οπισθοπορεία και πραγματοποιείται η είσοδος ακολουθώντας 200μ. ανάντη την υφιστάμενη ασφαλτοστρωμένη οδό και μετά νέα διάνοιξη 103μ., για να ενωθεί με υφιστάμενο χωματόδρομο στον ελιγμό του υφιστάμενου δρόμου. 154

175 Επίσης στον 3 ο ελιγμό εκτός της ήδη εγκεκριμένης διεύρυνσης αυτού κατά 60 μ. πραγματοποιείται εσωτερικά αυτού δημιουργία πλατώματος 10x20 για την τοποθέτηση γερανού για να φορτοεκφορτώνει τα μεγάλα τεμάχια (πτερύγια- πυλώνας) ώστε να αποφευχθεί η οπισθοπορεία των οχημάτων για μεγάλο μήκος τμήματος του δρόμου. Με τη παραπάνω παραλλαγή επιτυγχάνεται η κατάργηση του επόμενου 4 ου ελιγμού και της διεύρυνσης του που είναι εντός του πολυγώνου. Η δεύτερη παραλλαγή του υπό βελτίωση υφισταμένου δρόμου πραγματοποιείται εντός του πολυγώνου, εξαιτίας της μεγάλης κλίσης που εμφανίζει ο δρόμος (15-16%) στο σημείο αυτό σε συνδυασμό με το ανοικτό S, με σκοπό την μείωση της κλίσης του τμήματος αυτού σύμφωνα με τις προδιαγραφές των δρόμων Γ κατηγορίας δασικών δρόμων, με την διάνοιξη νέας οδοποιίας μήκους 358,0 μ. Το απαιτούμενο τυπικό πλάτος του οδοστρώματος είναι 5,00 μ. το οποίο αυξάνεται στους ελιγμούς ανάλογα με την ακτίνα και την γωνία της κορυφής. Δεδομένου ότι η περιβάλλουσα της κίνησης της πλατφόρμας προεξέχει της περιβάλλουσας των τροχών, πέρα από την διεύρυνση του οδοστρώματος απαιτείται και η διεύρυνση των πρανών των ορυγμάτων στις κλειστές στροφές. Χαρακτηριστικά στην παρακάτω εικόνα 53 φαίνεται η έλλειψη διαπλάτυνσης με αποτέλεσμα το όχημα να μην μπορεί να στρίψει. Εικόνα 53: Ελιγμός (πηγή: Προσωπικό αρχείο) 155

176 Παρά το ότι η εταιρεία εγκατάστασης του αιολικού πάρκου σχεδίασε το έργο με χρήση ειδικού λογισμικού, το οποίο προσομοιώνει την ακριβή κίνηση των οχημάτων (Vestas transport manual V90, 3MV), έτσι ώστε να προκύπτουν για κάθε στροφή οι απολύτως απαραίτητες διευρύνσεις, αυτό δεν ενέπιπτε κατά περιπτώσεις στις προδιαγραφές της νομοθεσίας (κλίση άξονα δρόμου >10%). Στην παρούσα εργασία όπου μελετήθηκαν τα τεχνικά έργα του αιολικού πάρκου στη θέση «Κορυφή» του όρους Άγκιστρον στο Νοµό Σερρών συγκρίνονται με τις Τεχνικές Προδιαγραφές της κείμενης νομοθεσίας. Ενδεικτικά αναφέρετε ότι πραγματοποιήθηκαν έργα υποδομής και δομικά τεχνικά έργα για την εγκατάσταση του αιολικού σταθμού που αφορούσαν: 1. Βελτίωση τμήματος της οδού πρόσβασης & διάνοιξη εσωτερικού δικτύου αιολικού σταθμού. 2. Δύο μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Μετά από την επίσκεψη μας στο χώρο των αιολικών πάρκων, διαπιστώθηκε ότι: έγινε η βελτίωση του δασικού δρόμου Γ κατηγορίας συνολικού μήκους 5.087,77χλμ. ενώ διανοίχθηκαν εννέα (9) τμήματα δασικών δρόμων Γ κατηγορίας συνολικού μήκους ,14χλμ. και διανοίχθηκε ένα (1) τμήμα τρακτερόδρομου συνολικού μήκους 0,483χλμ.. Ενώ η κατασκευή του δασικού δρόμου Γ κατηγορίας Α4-Τ4 που προβλεπόταν στην Προμελέτη Οδικής Διάνοιξης δεν πραγματοποιήθηκε. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ: Στα συγκεκριμένα έργα παρατηρήθηκαν οι εξής αποκλίσεις από την νομοθεσία: Α. Το πλάτος καταστρώματος των δασικών δρόμων που κατασκευάστηκαν δεν αντιστοιχεί με το προκαθορισμένο πλάτος των 156

177 τεχνικών προδιαγραφών για δασικούς δρόμους Γ κατηγορίας ήτοι 4-5m. Ενδεικτικά παραθέτουμε την εικόνα 54 όπου μετά από τις μετρήσεις πεδίου σε κάποιες θέσεις (3 και 7) είχαμε αυτά τα αποτελέσματα. Εικόνα 54α: Πλάτος δασικού δρόμου (πηγή: Προσωπικό αρχείο) Β. Η κατά μήκος κλίση των δασικών δρόμων που κατασκευάστηκαν αντιστοιχεί στην προκαθορισμένη κατά μήκος κλίση των τεχνικών προδιαγραφών για δασικούς δρόμους Γ κατηγορίας ήτοι 10%. Γ. Η ακτίνα καμπυλότητας είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την οριζόμενη στις τεχνικές προδιαγραφές δασικών δρόμων Γ κατηγορίας. Από R=20m και R=15m στους ελιγμούς που ορίζουν οι προδιαγραφές. Θέση 3, των μετρήσεων μ. Δ. Τα πρανή ορυγμάτων και επιχωμάτων είναι ως επί το πλείστον γαιοημιβραχώδη εκτός από ορισμένες διατομές που είναι βραχώδη. Οι τεχνικές προδιαγραφές των δασικών δρόμων Γ κατηγορίας ορίζουν κλίσεις γαιοημιβραχωδών πρανών από 1:1 έως 1:3 και βραχωδών από 1:5 έως 1:10, κλίσεις που σε γενικές γραμμές τηρήθηκαν με εξαίρεση ορισμένα σημεία όπου είναι πιθανό οι κλίσεις να είναι μεγαλύτερες από το οριζόμενο της μελέτης είτε λόγω του ότι ο κατασκευαστής έκρινε και έπραξε ανάλογα με το τι συνάντησε στην πράξη είτε λόγω διάβρωσης από τα καιρικά φαινόμενα (τέτοια σημεία είναι το 2 και το 5 των μετρήσεων μας) Π.χ. στη διατομή 12Τ (της μελέτης) η κλίση του 157

178 πρανούς αντιστοιχεί σε 1:20 δηλαδή κατά πολύ μεγαλύτερη από την οριζόμενη στις τεχνικές προδιαγραφές. Ε. Η κλίση του εδάφους στο σύνολο της, χαρακτηρίζεται ως ήπια (3-10%). Υπάρχουν φυσικά σημεία όπου η κλίση φτάνει στο 14%, αλλά αυτά είναι μεμονωμένα. ΣΤ. Οι τάφροι συλλογής ομβρίων υδάτων κατασκευάστηκαν σε όλο το μήκος των δρόμων, στις προβλεπόμενες θέσεις και σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές για δρόμους Γ κατηγορίας. Εικόνα 54β: Τυπική τάφρος με γεωμετρικά χαρακτηριστικά (πηγή: Προσωπικό αρχείο επεξεργασία σε Tessera Anadelta) Σχετικά με τα υπόλοιπα τεχνικά έργα του αιολικού πάρκου επισημάνθηκε ότι: 1. H θεμελίωση της κάθε ανεμογεννήτριας έχει θεμέλιο διαστάσεων 14,5 14,5m και βάθους περίπου 2,5m όπως προβλέπεται από τη μελέτη. Επίσης, γύρω από κάθε ανεμογεννήτρια έχει διανοιχτεί οριζόντιο πλάτωμα διαστάσεων μέτρων περίπου αντίστοιχο με το προβλεπόμενο της μελέτης ήτοι 44x44 μέτρα. 2. Στη μελέτη υπήρξε μέριμνα για πλήρη αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος από τα έργα που έγιναν στις εκτάσεις του αιολικού σταθμού όπως π.χ. κατασκευή οχετών για την ομαλή παροχέτευση των υδάτων, αποκατάσταση των επιχωμάτων με φυτική γη φυτεύσεις με διάφορα είδη φυταρίων τα οποία ενδείκνυνται για τη συγκεκριμένη περιοχή, εκμετάλλευση των γαιωδών υλικών των εκσκαφών για κατασκευή επιχωμάτων καθώς και απομάκρυνση της περίσσειας αυτών κ.α. Διαπιστώθηκε ότι οι προβλεπόμενοι οχετοί και τοίχοι αντιστήριξης κατασκευάστηκαν στις θέσεις που 158

179 προβλεπόταν. 3. Όσον αφορά την αποκατάσταση των επιχωμάτων, οι φυτεύσεις πραγματοποιήθηκαν σε ένα μικρό τμήμα των προβλεπομένων επιφανειών και σύμφωνα με τον υπεύθυνο του αιολικού σταθμού ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του Κρίνεται ότι οι φυτοκομικές εργασίες αποκατάστασης των πρανών στην πράξη δεν είναι επαρκείς. 4. Τα υλικά οδοστρωσίας καθώς και τα υλικά κατασκευής των τεχνικών έργων (τοίχοι αντιστήριξης, σωληνωτοί/κυβοειδείς οχετοί) μετά από επιτόπιο έλεγχο στην περιοχή μελέτης, πιστοποιείται ότι χρησιμοποιήθηκαν εκείνα που προέβλεπε η μελέτη. 5. Ο Υποσταθμός Ανύψωσης Τάσης κατασκευάστηκε σύμφωνα με τα προβλεπόμενα της μελέτης και των προδιαγραφών. 6. Μετά από έλεγχο της υπόγειας εγκατάστασης των καλωδιώσεων για τη μεταφορά του ρεύματος στον Υποσταθμό, διαπιστώθηκε ότι η υπόγεια εγκατάσταση καλωδιώσεων έγινε σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη μελέτη. Λόγω του γεγονότος ότι οι καλωδιώσεις βρίσκονται στις άκρες των δρόμων είναι πιθανό με το πέρασμα του χρόνου και λόγω διάβρωσης να μην είναι ασφαλής η διέλευση οχημάτων και φυσικά η μεταφορά του ρεύματος σε περίπτωση που οι καλωδιώσεις εμφανιστούν στην επιφάνεια. Ως κατακλείδα θα ήθελα να αναφέρω ότι μετά από επισταμένη έρευνα διαπίστωσα ότι η νομοθεσία που αφορά τα Αιολικά Πάρκα στην Ελλάδα είναι αποσπασματική και συμπληρώνεται με Προεδρικά Διατάγματα, Εγκυκλίους κατά περίπτωση και Υπουργικές Αποφάσεις κάτι που δυσχεραίνει το έργο του ερευνητή αλλά και του επενδυτή που θέλει να εγκαταστήσει ένα Αιολικό Πάρκο. Θεωρούμε συνεπώς ότι υπάρχει αυξημένη αναγκαιότητα για μια συνολική νομοθετική ρύθμιση που να καλύπτει όλους τους τομείς αδειοδότησης ΑΠ και θα είναι η ίδια για όλα τα ευρωπαϊκά κράτη της μεσογείου, μιας που διέπονται από τις παρόμοιες κλιματολογικές, εδαφολογικές και οικολογικές συνθήκες. 159

180 7.2 Συζήτηση Η ορθή εγκατάσταση και λειτουργία ενός αιολικού πάρκου σε δασική περιοχή είναι αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας για τον ελλαδικό χώρο την τελευταία δεκαετία. Στα πλαίσια αυτών των μελετών εκπονήθηκε και η μεταπτυχιακή διατριβή της κα Τσιόπτσιας Ελένης προ διετίας από το Εργαστήριο Μηχανικών Επιστημών και Τοπογραφίας. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα μας με αυτά της Μεταπτυχιακής διατριβής της κα Τσιόπτσιας, βρίσκουμε αρκετές ομοιότητες, αλλά και διαφορές. Ενδεικτικά αναφέρουμε: 1. το πλάτος καταστρώματος των δασικών δρόμων που κατασκευάστηκαν και στις δυο μελέτες, δεν αντιστοιχεί με το προκαθορισμένο πλάτος των τεχνικών προδιαγραφών για δασικούς δρόμους Γ κατηγορίας ήτοι 4-5m. Ενώ η απόκλιση των καταστρωμάτων στο Αιολικό Πάρκο στην θέση «Κορυφή» είναι πολύ μικρής τάξης και μόνο κατά θέσεις οι αποκλίσης της τάξεως του 1-3μ. 2. Το πλάτος οδοστρώματος των δασικών οδών των ΑΠ στην περιοχή της Κοζάνης και της Βέροιας κυμαίνεται από 6-45μ. και είναι κατά πολύ μεγαλύτερα από αυτά του Αιολικού Σιδηροκάστρου. 3. Η κατά μήκος κλίση του οδικού άξονα των δασικών δρόμων που κατασκευάστηκαν σε όλα τα ΑΠ, αντιστοιχεί την προκαθορισμένη κατά μήκος κλίση των τεχνικών προδιαγραφών για δασικούς δρόμους Γ κατηγορίας ήτοι 10%. Επισημαίνουμε ότι τα χαρακτηριστικά κάθε Αιολικού Πάρκου είναι διαφορετικά, όπως για παράδειγμα ο τόπος εγκατάστασης τους κυμαίνεται από πεδινός, ημιπεδινός έως ορεινός. Η γεωτεχνικές και εδαφολογικές μελέτες στα σημεία εγκατάστασης τους, κλίση των εδαφών που θα εγκατασταθούν, το υψόμετρο κοκ., έχουν σαν αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση των μεταξύ τους επιμέρους στοιχείων με μόνη διαφορά 160

181 ότι τα γεωμετρικά στοιχεία των Τεχνικών Προδιαγραφών χάραξης και βελτίωσης δασικού δρόμου Γ κατηγορίας να βασίζονται στην ίδια νομοθεσία. Παρατηρήθηκε ότι μεγάλο ρόλο παίζουν και οι τύποι των ανεμογεννητριών που πρόκειται να εγκατασταθούν σ ένα αιολικό πάρκο γιατί ανάλογα με το μήκος του έλικα και το ύψος του στύλου στερέωσης διαφοροποιούνται και οι απαιτήσεις των οχημάτων που θα τα μεταφέρουν για εγκατάσταση στο πάρκο και άρα αλλάζουν και οι απαιτήσεις σε οδικό δίκτυο πέραν αυτών που ορίζει η Ελληνική Νομοθεσία. Ως κατακλείδα καταθέτουμε την αγωνία μας για το μέλλον της εγκατάστασης αιολικών πάρκων σε δασικές περιοχές και επισημαίνουμε ότι καταστρατήγηση ή μέγιστη απόκλιση από τις υπάρχουσες προδιαγραφές θα έχει ως αποτέλεσμα την αποψίλωση δασικών εκτάσεων και την αλλαγή των τοπικών βιοτόπων. Πιστεύουμε ότι η μεταπτυχιακή αυτή θα αποτελέσει έναυσμα για μελλοντικές έρευνες στον τομέα τόσο του νομοθετικού πλαισίου που διέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην Ελλάδα, όσο και στην εμπεριστατωμένη επίβλεψη από εξειδικευμένους δασολόγους για την αποτροπή μόνιμης αλλαγής των ορεινών βιοτόπων. Η ομαδική δουλειά ως προς τον άξονα μιας ενιαίας Νομοθεσίας για όλους τους τύπους αιολικών πάρκων που θα συμπεριλαμβάνει και όλα τα επιμέρους συνωδά και προαπαιτούμενα έργα κρίνεται αναγκαία για την πορεία και εξάπλωση της «πράσινης ενέργειας» στην Ελλάδα. 161

182 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αιολική Άνδρου - Τσιροβλιδι Α.Ε., Οριστική Μελέτη Οδικών Έργων αιολικού πάρκου «Κορυφή» Ν. Σερρών, έκδοση ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΔΡΟΥ- ΤΣΙΡΟΒΛΙΔΙ Α.Ε., Σέρρες. Βουλγαράκη Ε., Στεργιάδου Α και Εσκίογλου Π., Σταθεροποίηση φλυσχιγενών εδαφών, Πρακτικά 16ο Δασολογικό Συνέδριο και Annual Meeting of Prosilva Europe, 6-9 Οκτωβρίου 2013, σελ ΙSSN: Γιαννούλας Β., Διάνοιξη δάσους με σύγχρονα μέσα Τεχνοοικονομικές, περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Διδακτορική διατριβή, Σχολή Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη. Σελ Δούκας Κ., Τοπογραφία αγροτικών και δασικών περιοχών. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη. Δούκας Κ., Δασικές Κατασκευές και Φυσικό Περιβάλλον. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη. Δρόσος Β., Γιαννούλας Β., Δούκας Κ., Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από τη Διάνοιξη Δασικού Δρόμου. Επιστημονική Επετηρίδα της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Τόμος ΜΕ/2002/45, προς τιμή του αείμνηστου καθηγητή Νικ. Στάμου, αρ.11,θεσσαλονίκη. Εσκίογλου Π., Στεργιάδου Α., Ενίσχυση υφισταμένων δρόμων σε λιβαδικές περιοχές, Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου: «Λιβάδια των πεδινών και ημιορεινών περιοχών: Μοχλός. Εσκίογλου Π., Εδαφομηχανική και Θεμελιώσεις. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη. Εσκίογλου Π., Δασική Οδοποιία. Σχεδιασμός Χάραξη, Κατασκευή δασικών δρόμων, Περιβαλλοντική Οδοποιία. Εκδόσεις Σαρντίνης. Θεσσαλονίκη. Εσκίογλου Π. και Στεργιάδου Α., Περιβαλλοντικές επεμβάσεις σε έργα οδοποιίας, Τιμητικός τόμος για τον ομότιμο καθηγητή Δημήτριο Τολίκα, έκδοση Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος, σελ , ISBN: , Θεσσαλονίκη. Εσκίογλου Π., Στεργιάδου Αν., Περιβαλλοντικές επεμβάσεις σε έργα οδοποιίας. Τιμητικός Τόμος για τον καθηγητή Τολίκα, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, ΑΠΘ, σελ , εκδόσεις thema, Θεσσαλονίκη. Καραγιάννης Ε., Σημειώσεις μαθήματος Διάνοιξη Δάσους & Μεταφορά του 162

183 Ξύλου. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη. Καραγιάννης, Ε., Καραγιάννης Κ., Διάνοιξη λιβαδικών εκτάσεων. 2ο Πανελλήνιο Διβαδοπονικό Συνέδριο που διοργανώθηκε στα Ιωάννινα από τη Λιβαδοπονική Εταιρεία, Πρακτικά Συνεδρίου, σελ , Θεσσαλονίκη. Καραγιάννης Ε., Καραγιάννης Κ., Ορθολογικός σχεδιασμός της διάνοιξης λιβαδικών εκτάσεων. 5ο Πανελλήνιο Διβαδοπονικό Συνέδριο που διοργανώθηκε στο Ηράκλειο από τη Λιβαδοπονική Εταιρεία, Πρακτικά Συνεδρίου, σελ , Θεσσαλονίκη. Καραγιάννης Ε., Καραγιάννης Κ., Καραρίζος Π., Οι συνέπειες της επίδρασης του νερού στα έργα διάνοιξης των δασών. Πρακτικά 12ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου «Δάσος και Νερό Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος». Ελληνική Δασολογική Εταιρεία. Δράμα, 2-5 Οκτωβρίου Καραγιάννης Κ., Δασική Οδοποιία Μέρος 1ο. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη. Καραγιάννης Κ., Εσκίογλου Π., Καραγιάννης Ε., Γιαννούλας Β., Καραρίζος Πλ., Στεργιάδου Αν., Τεχνικά Έργα και Φυσικό Περιβάλλον. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη. Μουντράκης Δ., Γεωλογία της Ελλάδας. Εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη. Μπαντής Σ., 2011α. Διαχείριση Φυσικών Κινδύνων Κατολισθήσεις, Σημειώσεις μαθήματος Διαχείριση Φυσικών Κινδύνων Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη», Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη. Μπαντής Σ., 2011β. Γεωτεχνική Περιβάλλοντος Μέρος 2ο, Σημειώσεις μαθήματος «Γεωτεχνική Περιβάλλοντος» Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη», Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη. Νικολίτσας Γ., Χάραξη δασικών και ορεινών οδών. Δεύτερη έκδοση, ανατύπωση ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη. Στεργιάδης Γ., 1982(ανατύπωση 2000). Δασική Οδοποιία, Μέρος Πρώτο, Έκδοση Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ, σελ. 223, Θεσσαλονίκη. Στεργιάδης Γ., Δασική Οδοποιία, Μέρος Δεύτερο Κατασκευή Δασικών Δρόμων., Έκδοση Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ, σελ. 293, Θεσσαλονίκη. Στεργιάδου Α., Ανάδειξη, Ανάπτυξη και Διάνοιξη των ορεινών περιοχών (Νομοί Γρεβενών, Κιλκίς, Ιωαννίνων), διδακτορική διατριβή, 1η Ειδική Έκδοση της Επιστημονικής Επετηρίδας του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Τόμος 39/1996 Τιμητικός Τόμος Ομότιμου Καθηγητή Πανέτσου, σελ. 160, 163

184 Θεσσαλονίκη. Τσότσος Σ., Εδαφομηχανική: Θεωρία Μέθοδοι Εφαρμογές. Εκδόσεις Βερβερίδης και Πολυχρονίδης Α.Ε.. Θεσσαλονίκη. Τσιόπτσια Ε., Μεταπτυχιακή Διατριβή: «Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από την Οδική Διάνοιξη & την Κατασκευή Έργων για την Παραγωγή Αιολικής Ενέργειας σε Δασικές Εκτάσεις», Α.Π.Θ, Θεσσαλονίκη. Υπουργείο Δημοσίων Έργων, Ελληνικές Τεχνικές Προδιαγραφές Σχεδιασμού Οδών (ΠΔ 696/1974 άρθρα ) τεύχος 103/ΙΕ 60-62, Αθήνα. Ξένη βιβλιογραφία Gardner, R. B Forest road standards as related to economics and the environment. USDA Forest Service Research Note INT pp. Hickerson, T. F Route location and design. Fifth Ed. McGraw-Hill Co., New York. 634 pp.. Kuonen, V Wald-und Gueterstrassen. Eigenverlag, V.Kuonen, Lindenweg 9, CH Pfaffhausen, Switzerland. Stergiadou A., Environmental Impact Assessment (E.I.A.) for the evaluation of forest roads in mountainous conditions (Case study: Valia Kalda). International Conference on Sustainable Management and Development of Mountainous and Island Areas, pp , Naxos, Greece. Stergiadou A., Eskioglou P., Environmental Impact Assessment (E.I.A.) for the evaluation of forest roads in mountainous conditions, Διεθνές Συνέδριο FORMEC 06/Austro2006, pp , Austria. Tsiopsia E., Stergiadou A., Infrastructure works and geometrical declinations of them based on the requirements of the law in wind farm. International Conference of Environmental Science and Technology, Athens, Greece. U. S. Department of Agriculture, Forest Service Transportation Engineering Handbook Ηλεκτρονική βιβλιογραφία 164

185 (11/12/2013) (11/12/2013) (11/12/2013) (11/12/ (11/12/2013) (20/01/2014) (03/02/2014) (03/02/2014) (03/02/2014) (15/02/2014) ( 17/02/2014) (17/02/1014) (17/02/2014) (17/02/2014) (17/02/2014) (17/02/2014) (25/03/2014) (25/03/2014)peka.gr/ (03/02/2014) 165

186 Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α Στο Παράρτημα της εργασίας περιλαμβάνεται όλο το απαραίτητο φωτογραφικό και χαρτογραφικό υλικό του αιολικού πάρκου στη θέση «Κορυφή» του όρους Άγκιστρον στο Νοµό Σερρών καθώς επίσης και τα σχέδια των διατομών που μετρήθηκαν (κατά πλάτος τομές, οριζοντιογραφίες δρόμων). Εικόνα 55: Τοπογραφικό διάγραμμα περιοχής (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 166

187 Εικόνα 56: Γεωλογικός χάρτης (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 167

188 Εικόνα 57: Διαχειριστικός χάρτης περιοχής (Πηγή: Δασαρχείο Σιδηροκάστρου) 168

189 Εικόνα 58: Λεπτομερείς φύτευση φυτών (Πηγή: Αιολική άνδρουυ) 169

190 Εικόνα 59: Γενική οριζοντιογραφεία (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 170

191 Εικόνα 60: Τυπική διατομή (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 171

192 Εικόνα 61: Θέσεις ανεμογεννητριών (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 172

193 Εικόνα 62, 63 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 173

194 Εικόνα 64, 65 : Δρόμος Αιολικού Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 174

195 Εικόνα 66, 67 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 175

196 Εικόνα : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 176

197 Εικόνα 70,71 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 177

198 Εικόνα 72, 73: Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 178

199 Εικόνα 74, 75 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 179

200 Εικόνα 76, 77 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 180

201 Εικόνα 78, 79 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 181

202 Εικόνα 80 : Δρόμος Αιολικού Πάρκου Εικόνα 81 : Μετρήσεις στον δόμο που οδηγεί στο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 182

203 Εικόνα 82, 83 : Μετρήσεις στον δόμο που οδηγεί στο Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 183

204 Εικόνα 84 : Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 184

205 Εικόνα 85, 86 : Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 185

206 Εικόνα 87, 88 : Αιολικό Πάρκο (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 186

207 Εικόνα 89, 90 : Ανεμογεννήτρια Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 187

208 Εικόνα 91 : Ανεμογεννήτρια Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) Εικόνα 92: Βάση ανεμογεννήτριας Vestas (Πηγή: Προσωπικό αρχείο) 188