ΤΟ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

Transcript

1 ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠ. ΚΑΙΣΑΡΗ δικηγόρος ΤΟ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ (μετά τις τροποποιήσεις των ν. 4057/2012 κ α ι 4093/2012) Κατ άρθρο Ερμηνεία Νομολογία ΤΟΜΟΣ A Α έκδοση Εκδόσεις ΝΟΜΟΡΑΜΑ.ΝΤ Αθήνα 2013

2 Πρόλογος Με τον ν. 4057/2012 και τον ν. 4093/2012 που ακολούθησε επήλθαν σημαντικές τροποποιήσεις στο Πειθαρχικό Δίκαιο των δημοσίων υπαλλήλων, τόσο ως προς το πλαίσιο των πειθαρχικών παραπτωμάτων και των ποινών που επισύρουν, όσο και ως προς τη διαδικασία επιβολής των πειθαρχικών ποινών, με κύριο χαρακτηριστικό την αυστηροποίηση των σχετικών διατάξεων. Μεταβολές επήλθαν εξάλλου και στο καθεστώς της θέσης των υπαλλήλων σε αργία. Η μεγαλύτερη αυστηρότητα του συστήματος των πειθαρχικών ποινών έχει ως σκοπό, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του νόμου, την ουσιαστική τιμωρία των επίορκων υπαλλήλων και την αποφασιστική πάταξη της διαφθοράς. Παράλληλα με τις νέες ρυθμίσεις επιταχύνεται σημαντικά η πειθαρχική διαδικασία και συστήνονται για πρώτη φορά ιδιαίτερα πειθαρχικά συμβούλια με τη συμμετοχή δικαστικών λειτουργών και χωρίς τη συμμετοχή συνδικαλιστικών εκπροσώπων. Οι διατάξεις τέλος του Πειθαρχικού Δικαίου των δημοσίων υπαλλήλων επεκτείνονται σε όλο το προσωπικό του δημόσιου τομέα, είτε απασχολείται με σχέση δημοσίου δικαίου είτε με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου. Έτσι το Πειθαρχικό Δίκαιο του Δημοσιοϋπαλληλικού Κώδικα καθίσταται πειθαρχικό δίκαιο όλων των υπαλλήλων του δημόσιου τομέα. Είναι βέβαιο ότι το νέο πειθαρχικό δίκαιο θα βρει σημαντική πρακτική εφαρμογή και θα απασχολήσει τόσο τους νομικούς όσο και τους εμπλεκόμενους στην πειθαρχική διαδικασία υπαλλήλους. Στο βιβλίο αυτό καταγράφεται κατά συστηματικό τρόπο το ουσιαστικό και διαδικαστικό πειθαρχικό δίκαιο, επιχειρείται μία συνοπτική αλλά περιεκτική ερμηνεία των σχετικών διατάξεων και συγκεντρώνεται όλη η πρόσφατη νομολογία καθώς και παλαιότερες αποφάσεις των δικαστηρίων με τις λύσεις που έδωσαν στα ζητήματα που αντιμετωπίστηκαν. Ελπίζουμε να αποτελέσει χρήσιμο βοήθημα για όλους όσοι εμπλέκονται στην πειθαρχική διαδικασία. Αγγελική Σπ. Καίσαρη Αθήνα, Απρίλιος 2013

3 Περιεχόμενα Πρόλογος v Υπόμνημα Πληροφορίες για τον αναγνώστη x ΜΕΡΟΣ Α ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ Αιτιολογική Έκθεση ν. 4057/ Αιτιολογική Έκθεση ν. 4093/ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγικά για το Πειθαρχικό Δίκαιο των δημοσίων υπαλλήλων. 27 Οι βασικές μεταβολές που επέφεραν οι νέες ρυθμίσεις των ν. 4057/2012 και 4093/2012 στο Πειθαρχικό Δίκαιο 31 ΜΕΡΟΣ B Κατ άρθρο Ερμηνεία Νομολογία Μέρους Ε ν. 3528/2007 ΤΜΗΜΑ Α ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΑ ΠΑΡΑΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α - ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΑ ΠΑΡΑΠΤΩΜΑΤΑ

4 Εισαγωγικές παρατηρήσεις στο Κεφάλαιο Α 35 Άρθρο 106 Πειθαρχικό παράπτωμα 37 Ερμηνεία 37 Νομολογία Στοιχεία της έννοιας του πειθαρχικού παραπτώματος Παράλειψη - κακή χρήση διακριτικής ευχέρειας Υπαιτιότητα δόλος και αμέλεια Υπαιτιότητα νομική πλάνη Ικανότητα προς καταλογισμό 46 6.Χρόνος τέλεσης πράξηςπειθαρχικός έλεγχος για πράξεις πριν τον διορισμό Η πειθαρχική ευθύνη είναι ατομική 55 Άρθρο 107 Απαρίθμηση πειθαρχικών παραπτωμάτων 57 Ερμηνεία 59 Γενικές παρατηρήσεις 59 Τα επιμέρους πειθαρχικά παραπτώματα 60 α.) Πράξεις με τις οποίες εκδηλώνεται άρνηση αναγνώρισης του Συντάγματος ή έλλειψη αφοσίωσης στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία. 60 β.) Παράβαση υπαλληλικού καθήκοντος. 60 γ.) Παράβαση καθήκοντος κατά τον Ποινικό Κώδικα ή άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους 67 δ.) Απόκτηση οικονομικού οφέλους ή ανταλλάγματος προς όφελος του ιδίου του υπαλλήλου ή τρίτου προσώπου, κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή εξ αφορμής αυτών 68 ε.)η αναξιοπρεπής ή ανάρμοστη ή ανάξια για υπάλληλο συμπεριφορά εντός ή εκτός υπηρεσίας 68 στ.) Η παράβαση της αρχής της αμεροληψίας 70 ζ.) Η παραβίαση της αρχής της ισότητας των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2006/54/ΕΚ στην ελληνική έννομη τάξη 71 η.) Η παράβαση της υποχρέωσης εχεμύθειας, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 26 του παρόντος 71

5 θ.) Η σοβαρή απείθεια 74 ι.) Η αδικαιολόγητη αποχή από την εκτέλεση των καθηκόντων 75 ια.) Η παραβίαση των υποχρεώσεων του άρθρου 27 του παρόντος, καθώς και η αδικαιολόγητη προτίμηση νεότερων υποθέσεων με παραμέληση παλαιότερων 76 ιβ.) Η άρνηση παροχής πληροφόρησης στους πολίτες και τις αρχές 77 ιγ.) Η μη έγκαιρη απάντηση σε αιτήσεις και αναφορές πολιτών σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις 78 ιδ.) η χρησιμοποίηση της δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας ή πληροφοριών που κατέχει ο υπάλληλος λόγω της υπηρεσίας ή της θέσης του, για εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων του ίδιου ή τρίτων προσώπων 79 ιε.) Η αδικαιολόγητη άρνηση προσέλευσης για ιατρική εξέταση 80 ιστ.) Η άμεση ή μέσω τρίτου προσώπου συμμετοχή σε δημοπρασία την οποία διενεργεί επιτροπή, μέλος της οποίας είναι ο υπάλληλος ή όταν η επιτροπή αυτή υπάγεται στην αρχή στην οποία ο υπάλληλος υπηρετεί 81 ιζ.) Η άσκηση κριτικής των πράξεων της προϊσταμένης αρχής που γίνεται δημοσίως, γραπτώς ή προφορικώς, με σκόπιμη χρήση εν γνώσει εκδήλως ανακριβών στοιχείων ή με χαρακτηριστικά απρεπείς εκφράσεις 81 ιη.) Η άρνηση σύμπραξης, συνεργασίας, χορήγησης στοιχείων ή εγγράφων κατά τη διεξαγωγή έρευνας, επιθεώρησης ή ελέγχου από Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές, τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και τα ιδιαίτερα Σώματα και Υπηρεσίες Επιθεώρησης και Ελέγχου 82 ιθ.) Η αδικαιολόγητα μη έγκαιρη σύνταξη ή η σύνταξη μεροληπτικής έκθεσης αξιολόγησης ή η σύνταξη έκθεσης με κρίσεις ή χαρακτηρισμούς που δεν εξειδικεύονται με αναφορά συγκεκριμένων στοιχείων 84 κ.) Η άρνηση ή παρέλκυση εκτέλεσης υπηρεσίας 84 κα.) Η χρησιμοποίηση τρίτων προσώπων για την απόκτηση υπηρεσιακής εύνοιας ή την πρόκληση ή ματαίωση εντολής της υπηρεσίας 85 κβ.) Η σύναψη στενών κοινωνικών σχέσεων με πρόσωπα, με αφορμή το χειρισμό θεμάτων αρμοδιότητας του υπαλλήλου από την αντιμετώπιση των οποίων εξαρτώνται ουσιώδη συμφέροντα των προσώπων αυτών 85 κγ.) Η φθορά λόγω ασυνήθιστης χρήσης, η εγκατάλειψη ή η

6 παράνομη χρήση πράγματος το οποίο ανήκει στην υπηρεσία 86 κδ.) Η παράλειψη από τα πειθαρχικά όργανα δίωξης και τιμωρίας πειθαρχικού παραπτώματος, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παραγράφου 2 του άρθρου 110 του παρόντος 87 κε.) Η άσκηση εργασίας ή έργου με αμοιβή χωρίς προηγούμενη άδεια της υπηρεσίας 87 κστ.) Η απλή απείθεια 88 κζ.) Η μη τήρηση του ωραρίου από τον υπάλληλο και η παράλειψη του προϊσταμένου να ελέγχει την τήρηση του 88 κη.) Η αμέλεια ή ατελής εκπλήρωση του υπηρεσιακού καθήκοντος 89 κθ.)τα ειδικά πειθαρχικά παραπτώματα που ορίζονται στο στοιχείο α της παραγράφου 4 του άρθρου 117 του παρόντος νόμου 89 λ.) Το ειδικό πειθαρχικό παράπτωμα που προβλέπεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 130 του παρόντος νόμου 91 λα.) Το ειδικό πειθαρχικό παράπτωμα που προβλέπεται στο τρίτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 144 του παρόντος νόμου 92 λβ.) Το ειδικό πειθαρχικό παράπτωμα που προβλέπεται στην παράγραφο 4 του άρθρου τρίτου του παρόντος νόμου 92 Ειδικά πειθαρχικά παραπτώματα βάσει άλλων διατάξεων. 92 Νομολογία Παράβαση καθήκοντος - Εκτέλεση εντολών και διαταγών - Υποχρέωση νομιμότητας Παράβαση καθήκοντος άσκηση συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων Παράβαση υπαλληλικού καθήκοντος - περιπτωσιολογία Παράβαση καθήκοντος κατά τον ποινικό νόμο Απόκτηση οικονομικού οφέλους ή ανταλλάγματος προς όφελος του ιδίου του υπαλλήλου ή τρίτου προσώπου, κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή εξ αφορμής αυτών Αναξιοπρεπής ή ανάρμοστη ή ανάξια για υπάλληλο συμπεριφορά εντός ή εκτός υπηρεσίας Χρήση πλαστών τίτλων εκπαίδευσης Παραβατική συμπεριφορά εκτός υπηρεσίας Σχέσεις καθηγητών με μαθητές Συμπεριφορά καθηγητών Οικονομικές ατασθαλίες μη νόμιμα έσοδα αποδοχή ωφελημάτων Απρεπείς εκφράσεις σε υπηρεσιακά έγγραφα Ανάρμοστη Υπηρεσιακή συμπεριφορά 126

7 6.7 Απαλλαγή λόγω δικαιολογημένης αγανάκτησης Παράβαση της αρχής της αμεροληψίας Αδικαιολόγητη αποχή από την εκτέλεση των καθηκόντων Μη έγκαιρη απάντηση σε αιτήσεις και αναφορές πολιτών Άσκηση κριτικής των πράξεων της προϊσταμένης αρχής Άρνηση ή παρέλκυση εκτέλεσης υπηρεσίας Σύναψη στενών κοινωνικών σχέσεων με πρόσωπα, με αφορμή το χειρισμό θεμάτων αρμοδιότητας του υπαλλήλου Άσκηση εργασίας ή έργου με αμοιβή χωρίς προηγούμενη άδεια της υπηρεσίας Μη τήρηση του ωραρίου από τον υπάλληλο και παράλειψη του προϊσταμένου να ελέγχει την τήρηση του Αμέλεια ή ατελής εκπλήρωση του υπηρεσιακού καθήκοντος Πειθαρχικά παραπτώματα βάσει ειδικών διατάξεων 168 Άρθρο 108 Εφαρμογή αρχών και κανόνων του ποινικού δικαίου 172 Ερμηνεία 172 Η σχέση ποινικού και πειθαρχικού δικαίου 172 Εφαρμογή αρχών του ποινικού δικαίου και της ποινικής δικονομίας 173 Ενδεικτική απαρίθμηση αρχών του ποινικού δικαίου και της ποινικής δικονομίας που εφαρμόζονται στο πειθαρχικό δίκαιο 174 Άλλες αρχές και κανόνες του Ποινικού Δικαίου και της Ποινικής Δικονομίας που εφαρμόζονται στο πειθαρχικό δίκαιο 177 Νομολογία Η αρχή nullum crimen nulla poena sine lege Ανάλογη εφαρμογή των κανόνων του ποινικού δικαίου εφόσον δεν αντίκεινται στις αρχές του πειθαρχικού δικαίου δεν εφαρμόζεται η αρχή της αυτοϋπόθαλψης Λόγοι αποκλεισμού ικανότητας προς καταλογισμό Δικαιολογημένη αγανάκτηση Ελαφρυντικές Περιστάσεις Αρχή επιείκειας Ελαφρυντικές Περιστάσεις δεν είναι υποχρεωτική η αποδοχή τους Έμπρακτη μετάνοια Δικαίωμα υπεράσπισης Δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης Τεκμήριο Αθωότητας 190

8 10. Προστασία των δικαιολογημένων συμφερόντων του πειθαρχικώς διωκομένου Λοιπές αρχές και κανόνες του ποινικού δικαίου και της ποινικής δικονομίας και ανάλογη εφαρμογή τους 191 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β - ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ Άρθρο 109 Πειθαρχικές ποινές 193 Ερμηνεία 194 Γενικές Παρατηρήσεις Οι μεταβολές του ν. 4057/ Απαρίθμηση πειθαρχικών ποινών 196 Επιμέτρηση της ποινής Η ποινή της οριστικής παύσης 197 Κατώτατα όρια ποινών 198 Συνταξιοδοτικές συνέπειες του πειθαρχικού κολασμού 199 Νομολογία Περιοριστική απαρίθμηση πειθαρχικών ποινών Πειθαρχικές ποινές Ιατρών ΕΣΥ Επιλογή και επιμέτρηση ποινής 204 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ - ΔΙΩΞΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΩΝ ΠΑΡΑΠΤΩΜΑΤΩΝ Άρθρο 110 Δίωξη πειθαρχικών παραπτωμάτων 210 Ερμηνεία 210 Η υποχρέωση προς άσκηση πειθαρχικής δίωξης 210 Η απαγόρευση της άσκησης δεύτερης πειθαρχικής δίωξης για το ίδιο παράπτωμα 213 Η πειθαρχική ευθύνη του υπαλλήλου για προγενέστερες του διορισμού του πράξεις ή παραλείψεις 214 Νομολογία Υποχρέωση άσκησης πειθαρχικής δίωξης Δέσμια αρμοδιότητα προβλεπόμενη από ειδικές διατάξεις Υποχρέωση παράλειψης πειθαρχικής δίωξης σε περίπτωση άσκησης του δικαιώματος αναφοράς (άρθρο 10 Σ) Έννοια «αναφοράς» - Οι επιστολές και οι καταγγελίες κατά συναδέλφων δεν συνιστούν αναφορά Απαγόρευση δεύτερης δίωξης για το ίδιο πειθαρχικό παράπτωμα Απαιτείται ταυτότητα της πράξης 219

9 4.2 Είναι δυνατή αν δεν έχει εκδοθεί οριστική απόφαση για την προηγούμενη δίωξη Επιτρέπεται η διεξαγωγή ελέγχου και επανελέγχου από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Απαιτείται προηγούμενη έναρξη πειθαρχικής δίωξης Επιτρέπεται σε περίπτωση επανάληψης της πειθαρχικής διαδικασίας Απαιτείται προηγούμενη πειθαρχική δίωξη - Περίπτωση αυτοδίκαιης έκπτωσης από την Υπηρεσία και αργίας Πειθαρχική δίωξη για παραπτώματα που τελέστηκαν κατά τη διάρκεια προγενέστερης υπηρεσίας 227 Άρθρο 111 Σχέση πειθαρχικού παραπτώματος και ποινής 228 Ερμηνεία 228 Συρροή ποινών 228 Επιμέτρηση ποινής 228 Νομολογία Συνεκδίκαση περισσοτέρων πειθαρχικών παραπτωμάτων Υποχρεωτική επιβολή μίας συνολικής ποινής Επιμέτρηση ποινής 232 Άρθρο 112 Παραγραφή πειθαρχικών παραπτωμάτων 233 Ερμηνεία 233 Παραγραφή χρόνος παραγραφής έναρξη παραγραφής 233 Κρίσιμος χρόνος παρόδου της παραγραφής 234 Παραγραφή σε περίπτωση πειθαρχικού παραπτώματος που συνιστά και ποινικό αδίκημα 234 Διακοπή παραγραφής συνολικός χρόνος παραγραφής ως την έκδοση πρωτοβάθμιας πειθαρχικής απόφασης 235 Διακοπή παραγραφής σε περίπτωση τέλεσης νέου πειθαρχικού παραπτώματος 235 Απαράγραπτο πειθαρχικού παραπτώματος μετά την έκδοση πρωτοβάθμιας πειθαρχικής απόφασης. 236 Παραγραφή πειθαρχικών παραπτωμάτων Ιατρών Ε.Σ.Υ. 236 Νομολογία Χρόνος έναρξης παραγραφής σε παράπτωμα τελούμενο κατ εξακολούθηση 238

10 2. Διακοπή παραγραφής με την παραπομπή στο πειθαρχικό συμβούλιο και συνολικός χρόνος παραγραφής ως την έκδοση της πρωτοβάθμιας πειθαρχικής απόφασης Χρόνος που δεν συνυπολογίζεται για την παραγραφή σε περίπτωση ακύρωσης της πρωτοβάθμιας πειθαρχικής απόφασης Κρίσιμος χρόνος διαπίστωσης παραγραφής σε περίπτωση μεταβολής του νομικού χαρακτηρισμού του παραπτώματος Παραγραφή πειθαρχικών παραπτωμάτων που αποτελούν και ποινικό αδίκημα Η προηγούμενη παραγραφή του ποινικού αδικήματος Οι πράξεις της ποινικής διαδικασίας διακόπτουν την πειθαρχική παραγραφή Παραγραφή πειθαρχικών παραπτωμάτων Ιατρών ΕΣΥ Ανάλογη εφαρμογή διατάξεων ΥΚ 251 Άρθρο 113 Λήξη πειθαρχικής ευθύνης 255 Ερμηνεία 255 Λήξη πειθαρχικής ευθύνης συνέχιση εκκρεμούς πειθαρχικής διαδικασίας 255 Θάνατος του υπαλλήλου 255 Παραίτηση του υπαλλήλου 256 Πειθαρχικές ποινές μετά τη λύση της υπαλληλικής σχέσης 257 Νομολογία Θάνατος του υπαλλήλου Συνέχιση εκκρεμούς πειθαρχικής διαδικασίας Eπανάληψη πειθαρχικής διαδικασίας Επαναφορά του υπαλλήλου στην υπηρεσία και άσκηση πειθαρχικής δίωξης στον ενδιάμεσο χρόνο Παραίτηση του υπαλλήλου 262 Άρθρο 114 Σχέση της πειθαρχικής διαδικασίας με την ποινική δίκη 264 Ερμηνεία 265 Αυτοτέλεια και ανεξαρτησία της πειθαρχικής διαδικασίας από την ποινική δίκη 265 Μη αναστολή της πειθαρχικής διαδικασίας λόγω της ποινικής δίκης 265 Δέσμευση από την ποινική απόφαση 266

11 Επανάληψη της πειθαρχικής διαδικασίας 266 Υποχρεώσεις ανακοίνωσης του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών 269 Νομολογία Αυτοτέλεια πειθαρχικής δίκης Αναστολή της πειθαρχικής διαδικασίας Δεν είναι υποχρεωτική Η απόφαση αναστολής είναι ελεύθερα ανακλητή Δέσμευση (υποχρεωτική) από ποινική απόφαση Αφορά τα πραγματικά περιστατικά Σε περίπτωση αθώωσης λόγω αμφιβολιών Σε περίπτωση παύσης ποινικής δίωξης Επανάληψη πειθαρχικής διαδικασίας μετά από έκδοση αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης Επανάληψη πειθαρχικής διαδικασίας μετά από έκδοση αμετάκλητης αθωωτικής απόφασης Aπόφαση που παύει ποινική δίωξη Μερική ποινική αθώωση Δεν είναι δυνατή όταν η αθωωτική απόφαση λήφθηκε υπόψη έστω και στον τελευταίο βαθμό της πειθαρχικής δικαιοδοσίας Επανάληψη πειθαρχικής διαδικασίας μετά από έκδοση ευνοϊκής απόφασης του ΣτΕ για προηγούμενη πειθαρχική ποινή Αντικείμενο της κατ επανάληψη πειθαρχικής διαδικασίας Δικονομικά Προσβολή της απόφασης που απορρίπτει την επανάληψη της πειθαρχικής διαδικασίας Αναβολή της δίκης στο ΣτΕ για να προσκομισθεί νέα ποινική απόφαση 295 Άρθρο 115 Αυτοτέλεια κολασίμου του πειθαρχικού παραπτώματος. 297 Ερμηνεία 297 Αυτοτέλεια κολασίμου του πειθαρχικού παραπτώματος 297 Η απονομή χάριτος 298 Νομολογία 299

12