του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την τελευταία αυτή απόφαση είχε γίνει δεκτή προσφυγή του αναιρεσείοντος κατά της από 4.12.

Transcript

1 ΣτΕ 1580/2010 (Ολ.) Δικαστική απόφαση : ΣτΕ 1580/2010 (Ολ.) Δικηγόροι : Χ. Παπαδόπουλος - Π.Βαρελάς (Ν.Σ.Κ.) Πρόεδρος : Μιχαήλ Βροντάκης Δικαστές : Ε. Γαλανού, Γ. Παπαμεντζελόπουλος, Α. Θεοφιλοπούλου, Δ. Πετρούλιας, Ν. Ρόζος, Α. Ράντος, Ε. Δανδουλάκη, Γ. Παπαγεωργίου, Μ. Καραμανώφ, Αι. Σακελλαροπούλου, Αι. Χριστοφορίδου, Μ.-Ε. Κωνσταντινίδου, Γ. Ποταμιάς, Ε. Νίκα, Ε. Αντωνόπουλος, Ι. Ζόμπολας, Σ. Μαρκάτης, Β. Καμπίτση, Β. Γρατσίας, Α. Ντέμσιας, Φ. Ντζίμας, Σ. Χρυσικοπούλου, Η. Τσακόπουλος, Β. Καλαντζή, Μ. Σταματελάτου-Μπεριάτου, Σύμβουλοι, Α.- Μ. Παπαδημητρίου, Δ. Εμμανουηλίδης, Χ. Σιταρά, Πάρεδροι Ε. Γαλανού, Γ. Παπαμεντζελόπουλος, Α. Θεοφιλοπούλου, Δ. Πετρούλιας, Ν. Ρόζος, Α. Ράντος, Ε. Δανδουλάκη, Γ. Παπαγεωργίου, Μ. Καραμανώφ, Αι. Σακελλαροπούλου, Αι. Χριστοφορίδου, Μ.-Ε. Κωνσταντινίδου, Γ. Ποταμιάς, Ε. Νίκα, Ε. Αντωνόπουλος, Ι. Ζόμπολας, Σ. Μαρκάτης, Β. Καμπίτση, Β. Γρατσίας, Α. Ντέμσιας, Φ. Ντζίμας, Σ. Χρυσικοπούλου, Η. Τσακόπουλος, Β. Καλαντζή, Μ. Σταματελάτου-Μπεριάτου, Σύμβουλοι, Α.- Μ. Παπαδημητρίου, Δ. Εμμανουηλίδης, Χ. Σιταρά, Πάρεδροι Κοινωνική ασφάλιση. Επεκτατική εφαρμογή ειδικής ευνοϊκής ρύθμισης σε όμοιες περιπτώσεις. Πρόωρη συνταξιοδότηση λόγω γήρατος στο 50ό έτος γυναικών ασφαλισμένων, που είναι μητέρες ανηλίκων ή ανίκανων προς εργασία τέκνων (άρθρ. 28 παρ. 3 περ. Δ του α.ν. 1841/1951, όπως τροποποιήθηκε). Πλειοψηφία: Λόγω του εξαιρετικού χαρακτήρα της διάταξης τυχόν κρίση περί αντισυνταγματικότητας οδηγεί αναγκαία σε μη εφαρμογή της στην ειδική κατηγορία προσώπων στα οποία αφορά, και όχι στην επέκταση της εφαρμογής της και σε άλλες γενικές ή ειδικές κατηγορίες, τις οποίες ούτε κατά το γράμμα της ούτε κατά την έννοιά της διέπει. Αλυσιτέλεια του αιτήματος επέκτασης της ρύθμισης στους άρρενες εργαζομένους. Μειοψηφία εννέα μελών: Η εξαιρετική αυτή ρύθμιση συνιστά δυσμενή λόγω φύλου διάκριση για τον άνδρα ασφαλισμένο, που τελεί υπό αντίστοιχες συνθήκες και είναι αντισυνταγματική (άρθρ. 4 παρ. 2 κι 116 παρ. 2 Συντ.). Δυνατή η επεκτακτική εφαρμογή της διάταξης και στον ασφαλισμένο πατέρα ανηλίκων παιδιών υπό τους όρους που η ίδια τάσσει, ανεξάρτητα, επομένως, από το αν αυτός έχει και τη γονική μέριμνα των τέκνων, διότι ο δικαστής δεν έχει την εξουσία να μεταβάλει τις προϋποθέσεις του νόμου, ώστε να τον καταστήσει συμβατό με το Σύνταγμα. Μειοψηφία δύο μελών: Η ρύθμιση είναι αντισυνταγματική και δεν εφαρμόζεται σε κανέναν ασφαλισμένο ανεξαρτήτως φύλου. 1. Επειδή για την κρινόμενη αίτηση καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο ( , /2006 ειδικά έντυπα παραβόλου). 2. Επειδή η κρινόμενη αίτηση εισάγεται στην Ολομέλεια κατόπιν της 3100/2008 παραπεμπτικής αποφάσεως του Α Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, προς επίλυση του εκτιθεμένου στην παραπεμπτική απόφαση ζητήματος. 3. Επειδή με την κρινόμενη αίτηση ζητείται η αναίρεση της 1887/2005 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, με την οποία έγινε δεκτή έφεση του αναιρεσιβλήτου κατά της 15733/2003 αποφάσεως

2 του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την τελευταία αυτή απόφαση είχε γίνει δεκτή προσφυγή του αναιρεσείοντος κατά της από αποφάσεως της Τοπικής Διοικητικής Επιτροπής του Υποκαταστήματος Ι.Κ.Α. Δάφνης, απορριπτικής ενστάσεώς του κατά της από αποφάσεως του Διευθυντή του ίδιου Υποκαταστήματος, με την οποία είχε απορριφθεί αίτημα περί χορηγήσεως σε αυτόν μειωμένης συντάξεως λόγω γήρατος, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 28 παρ. 3 περ. δ του α. ν. 1846/1951, όπως ίσχυε. 4. Επειδή στο άρθρο 4 του Συντάγματος ορίζεται ότι: «1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. 2. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις...». Εξάλλου, στο άρθρο 28 παρ. 3 περ. δ του α.ν. 1846/1951 (Α 179), όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 5 του ν.δ. 4104/1960 και ακολούθως με την παρ. 1 του άρθρου 27 του ν. 1902/1990 (Α 138), προβλέπεται ότι «Ασφαλισμένη μητέρα με ανήλικα παιδιά καθώς και ασφαλισμένη μητέρα με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας που είναι ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, η οποία συμπληρώνει το 50ό έτος της ηλικίας και τουλάχιστον ημέρες εργασίας, δικαιούται σύνταξη γήρατος μειωμένη κατά 1/200 της πλήρους μηνιαίας σύνταξης για κάθε μήνα που λείπει από το 55ο έτος της ηλικίας της, το ποσό της οποίας δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το κάθε φορά κατώτατο όριο συντάξεων. Το δικαίωμα θεμελιώνεται εφ' όσον η γυναίκα δεν είναι συνταξιούχος του Ι.Κ.Α., του Δημοσίου, ν.π.δ.δ. ή άλλου οργανισμού κύριας ασφάλισης». Επειδή, κατά την πλειοψηφήσασα στο Δικαστήριο άποψη, που διατύπωσαν οι Σύμβουλοι Γ. Παπαμεντζελόπουλος, Δ. Πετρούλιας, Ν. Ρόζος, Α. Ράντος, Ε. Σαρπ, Γ. Παπαγεωργίου, Μ. Καραμανώφ, Αι. Χριστοφορίδου, Μ. Κωνσταντινίδου, Β. Καμπίτση, Φ. Ντζίμας, Η. Τσακόπουλος, Β. Καλαντζή και Μ. Σταματελάτου- Μπεριάτου, υπέρ της οποίας ετάχθησαν και οι Πάρεδροι Α.- Μ. Παπαδημητρίου και Δ. Εμμανουηλίδης, η εν λόγω διάταξη του άρθρου 28 παρ. 3 περ. δ του α.ν. 1841/1951, όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990, προβλέπει, κατ' απόκλιση του γενικώς ισχύοντος για άνδρες και γυναίκες ασφαλισμένους του ΙΚΑ συστήματος ρυθμίσεως ως προς το όριο ηλικίας συνταξιοδοτήσεως, ότι ειδικώς εκείνες οι γυναίκες ασφαλισμένες που πληρούν τις εξαιρετικές προϋποθέσεις της εν λόγω διατάξεως, δικαιούνται πρόωρης συντάξεως γήρατος στο 50ό έτος της ηλικίας τους. Η διάταξη αυτή, με το προεκτεθέν περιεχόμενό της, παρίσταται ως εξαιρετική, με συνέπεια τυχόν κρίση περί αντιθέσεώς της προς το Σύνταγμα να οδηγεί αναγκαίως σε μη εφαρμογή της στην ειδική κατηγορία προσώπων στην οποία αφορά, και όχι στην επέκταση της εφαρμογής της και σε άλλες γενικές ή ειδικές κατηγορίες προσώπων, τις οποίες ούτε κατά το γράμμα της ούτε κατά την έννοιά της διέπει. Επομένως, η προβολή της αντιθέσεώς της προς το Σύνταγμα από άρρενα εργαζόμενο, ο οποίος επιδιώκει, κατ' επίκληση της αντισυνταγματικότητος αυτής, σε επέκταση της εφαρμογής της και στον ίδιο, είναι αλυσιτελής, αφού δεν θα οδηγήσει στο επιδιωκόμενο από αυτόν αποτέλεσμα της επεκτατικής εφαρμογής. Κατά την άποψη που διατύπωσαν ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Μ. Βροντάκης και οι Σύμβουλοι Ε. Γαλανού, Ε. Δανδουλάκη, Γ. Ποταμιάς, Ε. Αντωνόπουλος, Γ. Ζόμπολας, Γ. Μαρκάτης, Β. Γρατσίας και Σ. Χρυσικοπούλου, η προαναφερθείσα ρύθμιση του άρθρου 28 παρ. 3 περ. δ του α.ν. 1846/1951, όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990, θεσπίζει εξαιρετική ρύθμιση υπέρ των ασφαλισμένων γυναικών που είναι μητέρες ανήλικων παιδιών ή παιδιών οιασδήποτε ηλικίας που είναι ανίκανα προς βιοποριστική εργασία. Η εξαιρετική όμως αυτή ρύθμιση, κατά το μέρος που θεσπίζεται μόνον υπέρ των ασφαλισμένων γυναικών, συνιστά δυσμενή μεταχείριση για τον άνδρα ασφαλισμένο που τελεί υπό αντίστοιχες συνθήκες, συνιστά δηλαδή δυσμενή διάκριση επί τη βάσει του φύλου και ως εκ τούτου η ρύθμιση του νόμου, ενόσω αυτή διατηρείται σε ισχύ, ως δικαιολογούμενη κατά την αντίληψη του νομοθέτη από κοινωνικούς λόγους, είναι κατά το μέρος αυτό αντίθετη προς τις συνταγματικές διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 2 και 116 περ. 2 (όπως είχε πριν από την αντικατάστασή της

3 με το ψήφισμα της 6ης Απριλίου 2001 της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής) (πρβλ. ΣτΕ, 3088/2007). Θα πρέπει λοιπόν, προς άρση αυτής της μη σύμφωνης προς το Σύνταγμα διάκρισης, να τύχει η διάταξη αυτή, επί συνδρομής των προϋποθέσεων που αυτή προβλέπει, επεκτατικής εφαρμογής και επί των ανδρών ασφαλισμένων, ώστε η θεσπιζόμενη με τη διάταξη αυτήν εξαιρετική ρύθμιση για την ασφαλισμένη μητέρα ανηλίκων παιδιών να μπορεί να εφαρμοσθεί με τις ίδιες προβλεπόμενες προϋποθέσεις και για τον ασφαλισμένο πατέρα ανηλίκων παιδιών. Ανεξαρτήτως δηλαδή του εάν, όπως διέλαβε η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, ο πατέρας έχει και την αποκλειστική γονική μέριμνα των ανηλίκων τέκνων του, δεδομένου ότι τέτοια προϋπόθεση δεν τίθεται από το νόμο. Ο δε δικαστής κρίνει περί της συνταγματικότητας και συνακολούθως περί του κύρους διατάξεως νόμου -προκειμένου να την εφαρμόσει- όπως αυτή όντως έχει, χωρίς δηλαδή να διαθέτει την εξουσία να την μεταβάλει, με την προσθήκη αυτογνωνόμως μη προβλεπομένων σ' αυτήν προϋποθέσεων, ώστε να την καταστήσει συμβατή με το Σύνταγμα, αλλά με μορφή και περιεχόμενο ρυθμίσεως που όμως δεν θέλησε να προσδώσει σ' αυτήν ο νομοθέτης. Τέλος, κατά την άποψη του διατύπωσαν οι Σύμβουλοι Αλ. Σακελλαροπούλου και Α. Ντέμσιας, η επίμαχη διάταξη με το εκτεθέν περιεχόμενο, ως αντισυνταγματική και ανίσχυρη, δεν μπορεί να εφαρμοσθεί για κανένα ασφαλισμένο, ανεξαρτήτως φύλου. 6. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από την αναιρεσιβαλλομένη απόφαση προκύπτουν τα εξής: Ο αναιρεσείων (υπάλληλος της Τράπεζας της ), ο οποίος γεννήθηκε το έτος 1951, έχει πραγματοποιήσει στην ασφάλιση του αναιρεσίβλητου Ιδρύματος ημέρες εργασίας και είναι πατέρας δύο ανηλίκων τέκνων, ενώ η σύζυγός του, ως αναφέρει ο ίδιος, εργάζεται ως υπάλληλος στην... Τράπεζα της Με την από αίτησή του προς το ΙΚΑ ζήτησε να χορηγηθεί σ' αυτόν μειωμένη σύνταξη γήρατος βάσει του άρθρου 28 παρ. 3 δ' του α.ν. 1846/1951, όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990. Το αίτημά του αυτό, όμως, απορρίφθηκε αρχικώς με την 150/ απόφαση του Διευθυντή του Τοπικού Υποκαταστήματος ΙΚΑ Δάφνης και στη συνέχεια με την από απόφαση της Τοπικής Διοικητικής Επιτροπής του ίδιου Υποκαταστήματος, η οποία εκδόθηκε κατόπιν ενστάσεως του αναιρεσείοντος κατά της ανωτέρω αποφάσεως του Διευθυντή. Τούτο δε με την αιτιολογία ότι η προαναφερόμενη διάταξη του πιο πάνω άρθρου δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις των ασφαλισμένων πατέρων, καθότι με τη διάταξη αυτή δεν θεσπίζεται προνομιακή μεταχείριση των ασφαλισμένων μητέρων, που να έρχεται σε αντίθεση με τη συνταγματική αρχή της ισότητας των δύο φύλων. Ακολούθως ο αναιρεσείων, με προσφυγή, ζήτησε την ακύρωση της πράξης αυτής, υποστηρίζοντας ότι δικαιούται μειωμένης συντάξεως γήρατος, αφού, με βάση τη συνταγματική αρχή της ίσης μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών, η διάταξη της παρ. 3 περ. δ του άρθρου 28 του α. ν. 1846/1951, όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990, εφαρμόζεται και στον ασφαλισμένο πατέρα με ανήλικα τέκνα. Η προσφυγή αυτή έγινε δεκτή από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών με την 15743/2003 οριστική απόφασή του. Κατά της αποφάσεως αυτής άσκησε έφεση το αναιρεσίβλητο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, αφού δέχθηκε α ) ότι, βάσει της συνταγματικής αρχής της ισότητας, η διάταξη της παρ. 3 περ. δ του άρθρου 28 του α. ν. 1846/1951, όπως έχει μετά την αντικατάσταση με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990, εφαρμόζεται και για τον ασφαλισμένο στο Ίδρυμα πατέρα με ανήλικα τέκνα μόνον αν, εκτός των άλλων προβλεπομένων προϋποθέσεων, έχει και την αποκλειστική γονική μέριμνα των ανηλίκων παιδιών του και β ) ότι ο αναιρεσείων, κατά το χρόνο υποβολής της πιο πάνω αιτήσεώς του, είχε τη γονική μέριμνα των ανηλίκων παιδιών του από κοινού με την εργαζόμενη όπως αυτός σύζυγό του, έκρινε ότι αυτός δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις του άρθρου 28 παρ. 3 περ. δ του αν. ν. 1846/1951, όπως είχε μετά την αντικατάσταση με

4 το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 1902/1990, και ως εκ τούτου δεν δικαιούτο μειωμένης συντάξεως γήρατος επί τη βάσει της ενλόγω διατάξεως. Στη συνέχεια το Διοικητικό Εφετείο, αφού εξαφάνισε την πρωτόδικη απόφαση που έκρινε αντιθέτως, δίκασε την προσφυγή του αναιρεσείοντος και την απέρριψε. Η κρίση αυτή της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως είναι, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά από την πλειοψηφούσασα άποψη αλλά και τη δεύτερη μειοψηφήσασα άποψη (των Συμβούλων Αι. Σακελλαροπούλου και Α. Ντέμσια), που εκτίθενται στην προηγούμενη σκέψη, νόμιμη, αν και με διαφορετική αιτιολογία. Πρέπει, συνεπώς, να απορριφθούν ως αβάσιμοι οι λόγοι αναιρέσεως με τους οποίους προβάλλονται τα αντίθετα, καθώς και η κρινόμενη αίτηση στο σύνολό της. Κατά την πρώτη όμως μειοψηφήσασα άποψη που εκτίθεται στην προηγούμενη σκέψη, η κρίση αυτή της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως δεν είναι νόμιμη και θα έπρεπε αυτή να αναιρεθεί και να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση. 7. Επειδή, κατόπιν αυτών, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

5 Παρατηρήσεις Δογματικά η απόφαση φαίνεται να απηχεί την αντίληψη παλαιότερων εποχών (βλ. Α. Μάνεσης, ΕΕΝ =Συνταγματική θεωρία και πράξη, σ. 316 επ.), συνιστώντας ρήγμα στην παγιωμένη πλέον δυνατότητα της δικαστικής λειτουργίας να επεκτείνει ειδική ευνοϊκή ρύθμιση σε όμοιες περιπτώσεις, που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της, με βάση την αρχή της ισότητας (απόφαση αρχής η ΑΠ 53/1983, ΝοΒ επιφυλακτικός ο Β. Σκουρής, ΣύμμΦ.Βεγλερή 1988, 291 επ. ομοίως, ο Ευ. Βενιζέλος, σε: Β.Σκουρής/ Ε.Βενιζέλος, Ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων, Αθήνα-Κομοτηνή 1985, σ. 117 επ. ακόμη, Θ. Αντωνίου, Η ισότητα εντός και διά του νόμου, Αθήνα-Κομοτηνή 1998, σ. 218 επ. Α.Τσιρωνάς, ΕφημΔΔ επ. ο ίδιος, ΕφημΔΔ επ. Δ. Φιλίππου, ΔτΑ επ. Ι. Μαθιουδάκης, ΔιΔικ επ.). Ειδικά, στον χώρο της κοινωνικής ασφάλισης η ενλόγω απόφαση χαρακτηρίσθηκε ως οπισθοδρόμηση στην πάγια νομολογία του ΣτΕ μετά το έτος 1997 σχετικά με την επεκτατική εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φύλων (άρθρ. 4 παρ. 1 και 116 Συντ., Α. Πετρόγλου, Σκέψεις με αφορμή την ΣτΕ 1580/2010 Ολ. ΕΔΚΑ , όπου σειρά παραδειγμάτων με βάση τη νομολογία του ΣτΕ και του ΔΕυρΕ πρβλ. σε γενικό επίπεδο, για τον δικαστικό έλεγχο συνταγματικότητας των θετικών μέτρων, Γ. Γεραπετρίτης, Ισότητα και θετικά μέτρα, ΑθήναΚομοτηνή 2007, σ. 213 επ.). Το πεδίο εφαρμογής αυτής της νομολογίας εντοπίσθηκε κυρίως στη χορήγηση συντάξεων με αυστηρότερες προϋποθέσεις στους άνδρες, σε σχέση με τις γυναίκες. Έτσι, εφαρμόσθηκε η επεκτατική ισότητα των φύλων κατά τη συνταξιοδότηση του χήρου συζύγου λόγω θανάτου της χήρας συζύγου του υπό τις ευνοϊκότερες ρυθμίσεις που ισχύουν για τις χήρες συζύγους των ασφαλισμένων (ΣτΕ 2453/1997, 3768/2006, ΝοΒ ), η συνταξιοδότηση των διαζευγμένων πατέρων με αποκλειστική γονική μέριμνα των ανηλίκων τέκνων υπό τις ευνοϊκές προϋποθέσεις των μητέρων ανηλίκων τέκνων (ΣτΕ 1379/1998). Επίσης, εφαρμόσθηκαν οι πρόσθετες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του χήρου υπαλλήλου στη ΔΕΗ έναντι της χήρας (ΣτΕ 993/2003), χορηγήθηκε σύνταξη γήρατος ασφαλισμένου στο Ταμείου Νομικών ανεξαρτήτως ηλικίας υπό όμοιες προϋποθέσεις με την ασφάλιση των γυναικών στο ίδιο ταμείο (ΣτΕ Ολ. 3088/2007) [βλ. Α. Πετρόγλου, ό.π.]. Επέκταση, βέβαια, ορισμένης ευνοϊκής ρύθμισης μπορεί να λαμβάνει χώρα και με άλλες διατάξεις, πέραν του άρθρ. 4 Συντ. Έτσι, πρόσφατα κρίθηκε ότι αντίκειται στη συνταγματική προστασία της πολύτεκνης οικογένειας (άρθρ. 21 Συντ.), στην οποία πέραν των τέκνων περιλαμβάνονται και οι σύζυγοι, η χορήγηση μόνον στη μητέρα παροχής υπό την ιδιότητα της πολύτεκνης συζύγου, ενώ σε περίπτωση θανάτου να μη λαμβάνει ο επιζών σύζυγος την παροχή αυτή [ΣτΕ 755/2010, ΕΔΚΑ ]. Ενδεικτικά, από την πρόσφατη ειδική βιβλιογραφία: Σ. Κτιστάκη, Η απαγόρευση των διακρίσεων στην απόληψη κοινωνικών παροχών. Σκέψεις με αφορμή πρόσφατη νομολογία του ΕΔΔΑ, ΝοΒ , Κ.Μπέης/Κ.Πάνου, Η ισότητα των φύλων στην κοινωνική ασφάλιση υπό το πρίσμα της νομολογίας του ΕΔΔΑ, ΕΔΚΑ , Π. Παπαρρηγοπούλου- Πεχλιβανίδου, Η νομολογία του ΔΕΚ και του ΣτΕ σχετικά με την ίση κοινωνικοασφαλιστική μεταχείριση ανδρών και γυναικών συμπλέουν, ΕΔΚΑ , Α. Πετρόγλου, Η ισότητα των φύλων στο συνταξιοδοτικό σύστημα των δημοσίων υπαλλήλων, ΕΔΚΑ Ι.ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ, Αρμενόπουλος Τεύχος: 2, Φεβρουάριος 2011 Ψηφιακή εκτύπωση άρθρου από την ιστοσελίδα του ΔΣΘ