Ραδιενέργεια. Οφέλη και επιπτώσεις της ραδιενέργειας σελ. Η χρήση της ατομικής ενέργειας στο μέλλον σελ.

Transcript

1 Ραδιενέργεια Περιεχόμενα Ιστορική αναδρομή 1-10 σελ. Οφέλη και επιπτώσεις της ραδιενέργειας σελ. Η χρήση της ατομικής ενέργειας στο μέλλον σελ. Πυρηνικά ατυχήματα-ραδιενεργά μέρη του κόσμου σελ. 1

2 Ατομική βόμβα Η ατομική βόμβα είναι βόμβα που λειτουργεί με πυρηνικά υλικά (όπως το ουράνιο) και βασίζεται στην αλυσιδωτή αντίδραση (μη ελεγχόμενη πυρηνική σχάση). Ένας βαρύς ραδιενεργός πυρήνας βομβαρδίζεται με νετρόνιο και εκλύει ενέργεια, άλλους πιο ελαφρύς πυρήνες και νετρόνια. Με τη σειρά τους τα παραγόμενα νετρόνια βομβαρδίζουν άλλους πυρήνες, οπότε αρχίζει μια αυτοσυντηρούμενη αλυσιδωτή αντίδραση που αν δεν ελεγχθεί καταλήγει σε έκρηξη (όπως οι βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι). Αυτές είναι οι βόμβες σχάσης. Οι βόμβες υδρογόνου καλούμενες υδρογονοβόμβες βασίζονται στην αντίθετη διαδικασία, την πυρηνική σύντηξη. Αυτές πρώτα σχάζουν κάποιο υλικό για να θερμανθούν αρκετά και έπειτα συντήκουν δευτέριο (2 ελαφροί πυρήνες δευτερίου παράγουν ένα βαρύτερο πυρήνα ηλίου). Ιστορία της ραδιενέργειας Ραδιενέργεια είναι το φαινόμενο της εκπομπής σωματιδίων ή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από τους πυρήνες ορισμένων χημικών στοιχείων, που γι' αυτό το λόγο ονομάζονται ραδιενεργά. Από τα περίπου 2500 νουκλίδια που είναι γνωστά στην επιστήμη, λιγότερα από 300 είναι ραδιενεργά. Το φαινόμενο της Ραδιενέργειας παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τον γάλλο φυσικό Ανρί Μπεκερέλ το 1896, όταν πρόσεξε πως το θειϊκό κάλιοουρανίλιο εκπέμπει συνεχώς ακτινοβολία που μοιάζει με τις ακτίνες Χ και προσβάλλει τη φωτογραφική πλάκα. Τις ίδιες ακτίνες, που αρχικά ονομάσθηκαν "ακτίνες Μπεκερέλ" ή "ακτίνες ουρανίου", εκπέμπουν και άλλες ενώσεις του ουρανίου. Το φαινόμενο αυτό της αυθόρμητης εκπομπής ενέργειας χωρίς εξωτερικό αίτιο ήρθε και τάραξε τις τότε κρατούσες αντιλήψεις στη Φυσική διότι φαινομενικά ερχόταν σε αντίθεση με το θεμελιώδες αξίωμα της διατήρησης της ενέργειας. Αργότερα όμως, με τη συστηματική μελέτη του φαινομένου διαπιστώθηκε πως δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Το 1898 το ζεύγος Κιουρί (Πιέρ Κιουρί και Μαρία Σκλοντόφσκα) απομόνωσαν το χημικό στοιχείο ράδιο -που είναι ραδιενεργό σε μεγαλύτερο 2

3 βαθμό από το ουράνιο- καθώς και άλλες ουσίες εκμεταλλευόμενοι την ιδιότητα των εκπεμπομένων ακτίνων να καθιστούν αγώγιμο τον αέρα. Έτσι δια μετρήσεως της ραδιενέργειας κατάφεραν να καταδείξουν πως ο πισσουρανίτης και κάποια άλλα ορυκτά παρουσιάζουν περισσότερη ραδιενέργεια από το καθαρό μέταλλο ουράνιο, που λαμβάνεται μετά από κατεργασία αυτού του ορυκτού. Έτσι, το ζεύγος Κιουρί κατάφερε να απομονώσει το στοιχείο πολώνιο, (όνομα που δόθηκε από τη Μαρία Κιουρί προς τιμή της πατρίδας της), και που χημικά συγγενεύει με το Βισμούθιο. Στη συνέχεια το ζεύγος με τη συνεργασία του Μπεμόντ πέτυχε την απομόνωση μετά από συστηματικές ανακρυσταλλώσεις μιας δεύτερης ουσίας λίαν εντόνως ραδιενεργού του ραδίου, η οποία συγγενεύει προς το Βάριο και που απομονώθηκε υπό μορφή χλωριούχου και βρωμιούχου άλατος. Αργότερα ο Ντεμπιέρν απομόνωσε από τον πισσουρανίτη και τρίτη ραδιενεργή ουσία που την ονόμασε ακτίνιο και που συγγενεύει με το Θόριο. Τις ακτινοβολίες εκ των ενώσεων του θορίου μελέτησε επισταμένα ο βαρόνος Έρνεστ Ράδερφορντ. Το 1902 οι Ράδερφορντ και Σόντυ αντελήφθησαν τελικά ότι η πηγή της εκπεμπόμενης ενέργειας είναι η μερική διάσπαση των ατόμων, κατά την οποία και εκσφενδονίζεται τεμάχιο του πυρήνα τους με μεγάλη ταχύτητα, μεταστοιχειούμενο σε άλλο άτομο. Σήμερα, εκτός των ραδιενεργών ουσιών που απαντώνται στη Φύση, κατορθώθηκε και η τεχνητή παρασκευή ραδιενεργών στοιχείων με συνέπεια να διακρίνουμε τη ραδιενέργεια σε φυσική και σε τεχνητή. Πρωτοπόροι πυρηνικοί επιστήμονες Ότο Χαν Ο Ότο Χαν (8 Μαρτίου Ιουλίου 1968) ήταν Γερμανός πυρηνικός χημικός, πρωτοπόρος της ραδιοχημείας, βραβευμένος με Νόμπελ Χημείας (1944), για τη σχάση βαρέων πυρήνων. Θεωρείται "πατέρας της πυρηνικής χημείας". Υπήρξε ενάντιος των εβραϊκών διώξεων του Γ' Ράιχ και μετά τον Β' Π.Π. αναδείχθηκε σπουδαίος ακτιβιστής κατά της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Ήταν ένας από τους δέκα πυρηνικούς επιστήμονες που συνελήφθησαν και τέθηκαν υπό επιτήρηση από τους συμμάχους κατά την επιχείρηση Έψιλον. 3

4 Ανακάλυψη της σχάσης - Β' Π.Π Το 1934 ο Ότο Χαν ξεκίνησε από κοινού με την Λ. Μάιτνερ και τον μαθητή και βοηθό του Φριτς Στράσμαν ), τις έρευνες επί των εργασιών του Ιταλού φυσικού Ενρίκο Φέρμι και της ομάδα του ο οποίος είχε ανακαλύψει τον βομβαρδισμό του ουρανίου με νετρόνια, από τον οποίο σχηματίζονται νέα ραδιενεργά προϊόντα. Στην προσπάθειά τους αυτή ανακάλυψαν ένα μεγάλο αριθμό ραδιενεργών προϊόντων μεταστοιχείωσης, τα οποία θεωρούσαν ως υπερουράνια. Εκείνη την εποχή η ύπαρξη των ακτινιδών δεν είχε ακόμη συσταθεί, και το ουράνιο λανθασμένα θεωρούταν ότι ανήκει στην 6η ομάδα στοιχείων του περιοδικού πίνακα, παρόμοιο με το βολφράμιο. Παρά ταύτα η ομάδα του Χαν στην προσπάθεια αυτή αν και οδηγήθηκε σε κάποια σοβαρά αποτελέσματα δυσκολεύτηκε να τα ερμηνεύσει. Σημειώνεται ότι μέχρι το 1938, υπήρχε η πεποίθηση ότι τα στοιχεία με ατομικούς αριθμούς μεγαλύτερους από 92 (γνωστά ως υπερουράνια στοιχεία ) προκύπτουν όταν τα άτομο του ουρανίου βομβαρδίζεται με νετρόνια. Η Γερμανίδα χημικός Ίντα Νόντα πρότεινε μια εξαίρεση. Είχε προβλέψει την αλλαγή της ακολουθούμενης θεωρίας του 1938/39 στο άρθρο της που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Angewandte Chemie, Nr. 47, 1934, στην οποία πιθανολογεί πως: "Είναι κατανοητό ότι όταν βαρύ πυρήνες βομβαρδίζονται με νετρόνια οι πυρήνες αυτοί μπορεί να διασπαστούν σε αρκετά μεγάλα θραύσματα, τα οποία είναι σίγουρα ισότοπα γνωστά στοιχεία, πλην όμως δεν γειτνιάζουν των ακτινοβολημένων στοιχείων." Κανένας όμως φυσικός ή χημικός δεν έλαβε σοβαρά τη θέση αυτή ή να επιχειρήσει πειράματα επ αυτού, ούτε και η ίδια η Ι. Νόντακ. Η ιδέα ότι βαρείς πυρήνες θα μπορούσαν να διασπαστούν σε ελαφρύτερα στοιχεία θεωρήθηκε ως εντελώς απαράδεκτη. Έτσι συνεχίσθηκε η έρευνα των πρώτων υπερουρανίων στοιχείων ακολουθώντας παρόμοια με την ομάδα 7 έως 10 στοιχεία, δηλαδή με το ρήνιο. Στη φάση αυτή η ομάδα Χαν ήταν πράγματι σε θέση να αποδείξει την παρουσία πολλαπλών ισοτόπων του τουλάχιστον τέσσερα τέτοια στοιχεία και (λανθασμένα) την αναγνώρισή τους ως στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 93 με 96. Ήταν οι πρώτοι επιστήμονες που μέτρησαν το χρόνο ημιζωής του 239 U και να δημιουργήσει χημικά ότι ήταν ένα ισότοπο του ουρανίου, αλλά δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει το έργο της στη λογική της κατάληξης και να 4

5 εντοπίσει το προϊόν αποσύνθεσης, δηλαδή το ποσειδώνιο (το πραγματικό στοιχείο 93). Αυτό το έργο ολοκληρώθηκε τελικά από τον Έντουιν ΜακΜίλαν και τον Φίλιπ Άμπελσον (Philip H. Abelson) το Στις 13 Ιουλίου 1938, ενόσω είχε ξεσπάσει ο διωγμός των Εβραίων, με τη βοήθεια και την υποστήριξη του Χαν, η Μάιτνερ φυγαδεύτηκε και μετανάστευσε στη Στοκχόλμη, ενώ ο Χαν συνέχισε να εργάζεται με τον Στράσμαν. Στα τέλη του 1938 βρήκαν στοιχεία των ισοτόπων του γαιαλκαλιμετάλλου. Το μέταλλο ανιχνεύθηκε με τη χρήση ενός οργανικού άλατος βαρίου που κατασκευάστηκε από τον Wilhelm Traube. Η εξεύρεση μιας ομάδας διμεταλλικής αλκαλικής γαίας ήταν προβληματική, διότι λογικά δεν ταίριαζε με τα άλλα στοιχεία που βρέθηκαν μέχρι σήμερα. Ο Χαν αρχικά είχε την υποψία να είναι ράδιο, που παράγεται από τη διάσπαση από δύο άλφα-σωματίδια από τον πυρήνα του ουρανίου. Εκείνη την εποχή, η επιστημονική συναίνεση ήταν ότι ακόμη και απόσχιση δύο σωματιδίων άλφα μέσω αυτής της διαδικασίας ήταν απίθανο. Η ιδέα της μετατροπής ουρανίου σε βάριο (με την αφαίρεση περίπου 100 νουκλεονίων) θεωρήθηκε ως παράλογη. Περαιτέρω όμως βελτιώσεις της τεχνικής, οδήγησαν στο αποφασιστικό πείραμα στις Δεκεμβρίου 1938 (η περίφημη «ράδιο-βαρίου-mesothorium- κλασμάτωση "), που παράγει αινιγματικά αποτελέσματα: όπου τα τρία ισότοπα που παράγονται δεν συμπεριφέρονται ως ράδιο, αλλά ως βάριο. Ο Χαν περιγράφει τα αποτελέσματα σε επιστολή του προς Μάιτνερ στις 19 Δεκεμβρίου: «... είμαστε όλο και περισσότερο κοντά στο φοβερό συμπέρασμα ότι ισότοπα Ra δεν συμπεριφέρονται όπως Ra, αλλά όπως Ba Ίσως μπορείτε να προτείνετε κάποια φανταστική εξήγηση. Αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας ότι δεν μπορεί πραγματικά να σκάσει σε Ba». Στην απάντησή της, η Μάιτνερ συμφώνησε ότι το συμπέρασμα του Χαν ήταν «η έκρηξη του πυρήνα ουρανίου», που ήταν πολύ δύσκολο να γίνει αποδεκτό, αλλά θεώρησε ότι είναι δυνατόν. Στις 22 Δεκεμβρίου 1938, ο Χαν έστειλε μια χειρόγραφη αναφορά των αποτελεσμάτων των ραδιοχημικών ερευνών του στο Naturwissenschaften. Στις 27 Δεκεμβρίου, ο Χαν τηλεφώνησε στον συντάκτη του Naturwissenschaften και ζήτησε την προσθήκη παραγράφου στο άρθρο, εικάζοντας ότι κάποια στοιχεία της ομάδας της πλατίνας που έχουν παρατηρηθεί σε ακτινοβολία ουρανίου, τα οποία είχαν αρχικά ερμηνευτεί ως υπερουράνια στοιχεία, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι το τεχνήτιο (τότε λεγόταν "μασούριο") και κάτω μέταλλα της ομάδας της πλατίνας (ατομικούς αριθμούς 43 έως 46). Μέχρι τον Ιανουάριο του 1939 ήταν αρκετά πεπεισμένος ότι ο σχηματισμός των ελαφρών στοιχείων που συνέβαινε τον υποχρέωνε σε μια νέα αναθεώρηση του άρθρου, κατ 'ουσίαν, αποσύροντας πρώην απαιτήσεις της παρατήρησης υπερουρανίων στοιχείων και των γειτόνων του ουρανίου. 5

6 Ως χημικός ο Χαν ήταν απρόθυμος ακόμη να προτείνει μια επαναστατική ανακάλυψη στη φυσική. Ωστόσο, η Λ. Μάιτνερ και ο ανιψιός της, ο νεαρός φυσικός Ότο Φρις, στη Σουηδία, κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα και ήταν σε θέση να επεξεργαστεί τα βασικά μαθηματικά της πυρηνικής σχάσης - ο όρος που επινοήθηκε από τον Φρις, και ο οποίος στη συνέχεια έγινε διεθνώς γνωστός. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, οι Μάιτνερ και Φρις δημοσίευσαν δύο άρθρα που πραγματεύονταν και πειραματικά επιβεβαίωναν την υπόθεση αυτή. Στις 10 Φεβρουαρίου 1939 οι Χαν και Στράσμαν χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το όνομα Uranspaltung (σχάση του ουρανίου) προβλέποντας την ύπαρξη και την απελευθέρωση των πρόσθετων νετρονίων κατά τη διάρκεια της διεργασίας της σχάσης, η οποία αποδείχθηκε ως μια αλυσιδωτή αντίδραση από Φρ. Τζόλιοτ (Frédéric Joliot) και την ομάδα του τον Μάρτιο του Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Ότο Χαν - μαζί με τους βοηθούς του εργάστηκαν στις αντιδράσεις σχάσης ουρανίου. Μέχρι το 1945 είχε καταρτίσει έναν κατάλογο από 25 στοιχεία και περίπου 100 ισότοπα των οποίων η ύπαρξη είχε αποδειχθεί. Άλμπερτ Αϊνστάιν Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν φυσικός γερμανοεβραϊκής καταγωγής, ο οποίος έχει βραβευθεί με το Νόμπελ Φυσικής. Είναι ο θεμελιωτής της Θεωρίας της Σχετικότητας και από πολλούς θεωρείται ο σημαντικότερος επιστήμονας του 20ού αιώνα. 6

7 Στα πρώτα 15 χρόνια του 20ού αιώνα, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ανέπτυξε μια σειρά από θεωρίες που διακήρυξαν, για πρώτη φορά, την ισοδυναμία της μάζας προς την ενέργεια ενώ ταυτόχρονα έδωσαν εντελώς νέο περιεχόμενο στις έννοιες του χώρου, του χρόνου και της βαρύτητας. Οι θεωρίες αυτές ήταν κατ' ουσίαν μια βαθιά αναθεώρηση της παλαιάς Νευτώνειας Φυσικής και αποτέλεσαν επανάσταση για την επιστημονική αλλά και φιλοσοφική έρευνα. Το 1905 δημοσίευσε τέσσερα άρθρα στο γερμανικό επιστημονικό περιοδικό Χρονικά της Φυσικής καθώς και τη διατριβή με την οποία απέκτησε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Στο πρώτο από τα τέσσερα άρθρα έδωσε την εξήγηση του φωτοηλεκτρικού φαινομένου, για την οποία του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ το Στηρίχθηκε στην υπόθεση της κβάντωσης η οποία είχε εισαχθεί μερικά χρόνια νωρίτερα από τον Πλανκ για την ερμηνεία της ακτινοβολίας του μέλανος σώματος.οι δύο αυτές εργασίες των Πλανκ και Αϊνστάιν αποτέλεσαν την αρχή της κβαντικής μηχανικής. Αργότερα ο Αϊνστάιν εναντιώθηκε στη θεωρία των κβάντων, γιατί δεν μπορούσε να πιστέψει ότι οι νόμοι της φυσικής μπορούν να εμπεριέχουν τυχαιότητα. Με τα δικά του λόγια: Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός παίζει ζάρια με τον κόσμο. Στο δεύτερο άρθρο του ασχολήθηκε με την κίνηση Μπράουν. Η κίνηση Μπράουν είναι η τυχαία κίνηση μικροσκοπικών κόκκων στερεού σε ένα σώμα υγρού (π.χ. γύρη σε νερό). Ο Αϊνστάιν υποστήριξε ερμηνεύοντας από στατιστικής πλευράς τα πειραματικά δεδομένα ότι αυτή η κίνηση οφείλεται σε συγκρούσεις των κόκκων με τα μόρια του υγρού. Στο τρίτο από τα άρθρα που δημοσίευσε το 1905 διατύπωσε την θεωρία του για την κίνηση του φωτός. Υποστήριξε ότι η ταχύτητα της κίνησης είναι ανεξάρτητη από την κίνηση του πομπού και του δέκτη και σταθερή για δεδομένο μέσο διάδοσης (π.χ. κενό, νερό, γυαλί). Στο τέταρτο έδειξε ότι από αυτό συνάγεται η ισοδυναμία μάζας και ενέργειας, δίνοντας τον διάσημο τύπο E = mc2. Τα δύο αυτά άρθρα αποτελούν τον πυρήνα της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας. Από πλευράς φυσικών φαινομένων, η ισοδυναμία μάζας και ενέργειας δηλώνει ότι η μάζα είναι δυνατόν να μετατραπεί σε ενέργεια και το αντίστροφο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η 7

8 περίπτωση της πυρηνικής ενέργειας όπου έχουμε μείωση ή αύξηση μάζας στους πυρήνες των ατόμων και ανάλογη έκλυση ή απορρόφηση ενέργειας από αυτούς μέσω των φαινομένων της πυρηνικής διάσπασης και της πυρηνικής σύντηξης. Τον Νοέμβριο του 1915, ο Αϊνστάιν παρουσίασε τη γενική θεωρία της σχετικότητας σε μία σειρά διαλέξεων ενώπιον της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Σύμφωνα με αυτήν η ελκτική δύναμη της βαρύτητας διαδίδεται στο χώρο με την ταχύτητα του φωτός και επηρεάζει οτιδήποτε υπάρχει στο χώρο, ακόμα και τις ακτινοβολίες. Το τελευταίο καθιστά δυνατή την ύπαρξη μελανών οπών, φαινόμενο που παρατηρήθηκε πολύ αργότερα. Το 1919, κατά τη διάρκεια μίας ηλιακής έκλειψης, ο σερ Άρθουρ Έντινγκτον παρακολούθησε το φως αστέρων καθώς αυτοί περνούσαν κοντά από τον ήλιο. Αυτό ήταν βεβαίως δυνατό γιατί η σελήνη κάλυπτε το φως του ήλιου, με αποτέλεσμα ο ουρανός να είναι αρκετά σκοτεινός. Οι μετρήσεις του έδειχναν απόκλιση της θέσης των αστεριών όταν βρισκόταν κοντά στον ήλιο, σε σχέση με τη θέση που είχαν τη νύχτα. Η απόκλιση αυτή συμφωνούσε με την προβλεπόμενη από τη γενική θεωρία της σχετικότητας απόκλιση λόγω καμπύλωσης του φωτός των αστεριών από το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του ήλιου. Αυτό απετέλεσε την πρώτη πειραματική επιβεβαίωση της καινούργιας θεωρίας για τη βαρύτητα και έκανε τον Αϊνστάιν παγκοσμίως γνωστό. Το 2016 επιβεβαιώθηκε επιτυχώς μέσω επιστημονικών πειραμάτων η ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων τα οποία προβλέπονται από τη θεωρία της σχετικότητας. 8

9 Μαρία Κιουρί Η Μαρία Σαλώμη Σκουοντόφσκα-Κιουρί (7 Νοεμβρίου Ιουλίου 1934) ήταν Πολωνή φυσικός και χημικός. Σε συνεργασία με τον σύζυγό της, Πιερ Κιουρί, ανακάλυψε το ράδιο και μελέτησε τα φαινόμενα της ραδιενέργειας. Ανακάλυψε επίσης το πολώνιο και υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε Καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης, ενώ τιμήθηκε δυο φορές με το Βραβείο Νόμπελ για τη Φυσική και τη Χημεία.'Ηταν η πιο φημισμένη γυναίκα επιστήμων της εποχής της, ήταν γνωστή επίσης και ως Μαντάμ Κιουρί. Η Μαρία Κιουρί έγινε γνωστή για την ανακάλυψη του ραδίου και τις μελέτες για τη ραδιενέργεια. Από το 1891 η Μαρία μελετούσε τις εργασίες του Μπεκερέλ με κύριο θέμα τις ακτινοβολίες που εξέπεμπαν τα άλατα του ουρανίου με αποτέλεσμα, ύστερα από παρότρυνση του ίδιου του Μπεκερέλ, να διαλέξει για θέμα της διατριβής της αυτά τα φαινόμενα. Για την πρόοδο των ερευνών της το πανεπιστήμιο της Σορβόνης της παραχώρησε μια υπόγεια αποθήκη με στοιχειώδη εξοπλισμό. Παρ' όλες τις κακές συνθήκες που 9

10 επικρατούσαν στο εργαστήριο, η Μαρία Κιουρί απέδειξε ότι η εκπομπή των ακτίνων ήταν μια ιδιότητα των ατόμων του ουρανίου και ότι η ένταση της ακτινοβολίας που παραγόταν από το ουράνιο ήταν ανάλογη της ποσότητας. Επίσης διαπίστωσε ότι η εκπομπή των ακτίνων δεν επηρεαζόταν από τις εξωτερικές μεταβολές, καθώς και ότι, εκτός από το ουράνιο, κάποιες ενώσεις του στοιχείου του θορίου εξέπεμπαν επίσης ακτινοβολία. Ύστερα από αυτές τις πρώτες ανακαλύψεις, η Μαρία Κιουρί πρότεινε την αλλαγή του ονόματος από «ακτίνες ουρανίου» σε «ραδιενέργεια», η οποία περιγράφει γενικά την ιδιότητα της εκπομπής ακτινοβολιών. Η πιο σημαντική όμως παρατήρηση ήταν ότι μερικά ορυκτά ουρανίου παρουσίαζαν πολύ πιο ισχυρή ραδιενέργεια από το ουράνιο. Η συγκεκριμένη παρατήρηση συνάρπασε τον Πιέρ Κιουρί, που αποφάσισε να εγκαταλείψει τις έρευνές του στους κρυστάλλους για να βοηθήσει τη Μαρία στο δύσκολο έργο της. Στις 18 Ιουλίου του 1898 οι Κιουρί ανακοινώνουν στην επιστημονική κοινότητα την ανακάλυψη ενός νέου στοιχείου, του πολωνίου, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της πατρίδας της Μαρίας Κιουρί. Στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους αναγγέλλεται από το ζεύγος Κιουρί η ανακάλυψη του ραδίου. Τα συγκεκριμένα στοιχεία είχαν ανιχνευθεί με τη βοήθεια της ραδιενέργειας. Προσπάθησαν να απομονώσουν τα δύο νέα στοιχεία. Για τέσσερα χρόνια εξέταζαν τύπους ορυκτών που προμηθεύονταν από ορυχείο της Βοημίας. Τον διαχωρισμό του ραδίου τον πέτυχαν με κλασματική κρυστάλλωση, εκμεταλλευόμενοι τη μικρότερη διαλυτότητα του χλωριούχου ραδίου σε σχέση με το χλωριούχο βάριο. Τελικά το 1902 κατάφεραν και απομόνωσαν 1/10 του γραμμαρίου καθαρό ράδιο και 1/20 καθαρό πολώνιο. Επιπλέον προσδιόρισαν τα ατομικά τους βάρη. Έτσι, ύστερα από μερικές έρευνες των επιστημόνων, τα δύο νέα στοιχεία αναγνωρίστηκαν επισήμως από την επιστημονική κοινότητα. Εντύπωση προκαλεί ότι δεν κατοχύρωσαν τις μεθόδους τους για την απομόνωση των στοιχείων, επειδή δεν συμβάδιζε με το επιστημονικό πνεύμα. Οι Κιουρί ανακάλυψαν ότι η ακτινοβολία του ραδίου κατέστρεφε τους καρκινικούς όγκους (Ραδιοθεραπεία). Η μέθοδος της ραδιοθεραπείας τελειοποιήθηκε το 1906 από τη Μαρία Κιουρί, όταν υπολόγισε τις σωστές δόσεις για θεραπεία με ράδιο. Το 1910 δημοσίευσε το θεμελιώδες έργο της «Μελέτη επί της ραδιενέργειας», ενώ τον επόμενο χρόνο κατάφερε να απομονώσει το μεταλλικό ράδιο. Μετά τον θάνατό της εκδόθηκε από το Ινστιτούτο Ραδίου στο Παρίσι ένα έργο της με τίτλο: «Ραδιενέργεια, συγγραφέν υπό της Μαρίας Κιουρί, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, κατόχου βραβείων Νομπέλ Φυσικής και Χημείας». 10

11 Τσερνομπιλ. Σ αυτή την πόλη δεν παίζουν παιδιά. Η αγρία φύση έχει καταπιεί τα πάντα. Οι κιτρινισμένες σελίδες ενός σχολικού βιβλίου διπλά σε μια μάσκα οξυγόνου, ίσως να σημαίνει ότι η γνώση κατάφερε να επιβιώσει..!!! 11

12 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΦΕΛΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ατομική βόμβα Χιροσίμα- Ναγκασάκι Η ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα του 20ου αιώνα που σφράγισαν την νίκη των συμμάχων κατά του Άξονα. Η χρήση αυτού του όπλου θεωρήθηκε απαραίτητη από τις ΗΠΑ για την αποφυγή μεγάλης στρατιωτικής απόβασης με πολλούς νεκρούς καθώς και ο μόνος ικανός δρόμος να πεισθεί ο αντίπαλος σε άνευ όρων παράδοση. Οδήγησε στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου με την παράδοση της Ιαπωνίας λίγες μέρες αργότερα. Η χρήση όπλων μαζικής καταστροφής με τέτοιες τρομακτικές συνέπειες δημιουργεί μέχρι σήμερα ερωτηματικά, διαφωνίες και συζητήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συγκεκριμένη επίθεση αναφέρεται συχνά ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας Ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα από τις ΗΠΑ έλαβε χώρα λίγο πριν τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου, στις 6 Αυγούστου 1945 και ήταν η πρώτη πολεμική πυρηνική επίθεση της Ιστορίας. Τα αποτελέσματα της έκρηξης δεν ήταν γνωστά εκ των προτέρων, μια και τέτοιου τύπου βόμβα δεν είχε δοκιμαστεί, όπως η βόμβα πλουτωνίου, που ακολούθησε. Τη ρίψη της έκανε ο συνταγματάρχης Πολ Τίμπετς, κυβερνήτης ενός αεροσκάφους Β29 της Αεροπορίας Στρατού, στο οποίο είχε δώσει το όνομα της μητέρας του, "Ένολα Γκαίυ". Το Β29 υπέστη ισχυρή ανατάραξη με την έκρηξη της βόμβας, παρά το γεγονός ότι απείχε ήδη 18 περίπου χιλιόμετρα από το σημείο της έκρηξης. Υπολογίζεται ότι επιτόπου φονεύθηκαν περίπου άτομα, οι περισσότεροι άμαχοι. Πολύ περισσότεροι πέθαναν αργότερα ή έπαθαν σημαντικές βλάβες στην υγεία τους λόγω της ραδιενέργειας. Από την πόλη διασώθηκε μόνον ο θόλος (από μπετόν) και ο σκελετός του κτιρίου που τον στήριζε. Πριν την έκρηξη αυτό ήταν το κτίριο που στέγαζε την "Εμπορική Έκθεση της Περιφέρειας της Χιροσίμα". Ο θόλος 12

13 υπάρχει και σήμερα, όπως ακριβώς απέμεινε μετά την έκρηξη, και έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Λίγες μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου 1945, οι Αμερικανικές δυνάμεις έριξαν τη δεύτερη (και τελευταία μέχρι σήμερα πυρηνική βόμβα εναντίον ανθρώπων) στο Ναγκασάκι. Εδώ η βόμβα ήταν άλλου τύπου και χρησιμοποιούσε ως γόμωση το πλουτώνιο. Αρχικός στόχος ήταν η ιαπωνική πόλη Κοκούρα (Kokura), επειδή όμως το νησί Κιουσού, στο οποίο βρίσκεται, ήταν καλυμμένο από πυκνή ομίχλη, ο επικεφαλής της αποστολής ταγματάρχης Σουέινι, ακολουθώντας το σχέδιο, υποχρεώθηκε να στραφεί στον "αναπληρωματικό" στόχο, την πόλη του Ναγκασάκι. Η έκρηξη ήταν ακόμη σφοδρότερη από την προηγούμενη και σχεδόν διέλυσε το Β29 του Σουέινι, το οποίο μόλις που πρόλαβε να προσγειωθεί στην Οκινάβα. Ωστόσο, λόγω της γεωγραφικής θέσης του Ναγκασάκι, τα αποτελέσματά της στο έδαφος ήταν λιγότερο καταστροφικά από αυτά της βόμβας στη Χιροσίμα αν και οι συνέπειες της ραδιενέργειας ήταν εξίσου θανατηφόρες. Ο αρχικός αριθμός των θυμάτων που πέθαναν ακαριαία από τη ρίψη των βομβών υπολογίζεται σε περίπου στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Όμως οι ολέθριες συνέπειες της πυρηνικής ακτινοβολίας τους επόμενους τέσσερις μήνες αύξησαν τον αριθμό των νεκρών σε 90, ,000 στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Μέχρι το 1950 ο απολογισμός των θυμάτων είχε φτάσει τα θύματα. Οι δυο βόμβες είχαν κατασκευαστεί στα πλαίσια του Σχεδίου Μανχάταν, του αμερικανικού προγράμματος για την κατασκευή ατομικής βόμβας. Το πρόγραμμα ήταν σε λειτουργία όταν έπεσαν οι βόμβες και είχε και άλλες σχεδόν έτοιμες, στα τελευταία στάδια συναρμολόγησης. Υπήρξε η πρόταση από Αμερικανούς επιτελείς να εκτελεστούν κι άλλοι ατομικοί βομβαρδισμοί της Ιαπωνίας είναι άγνωστο όμως αν κάτι τέτοιο τελικά θα συνέβαινε, καθώς η Ιαπωνία παραδόθηκε στους συμμάχους στις 15 Αυγούστου 1945, δυο μέρες πριν την ολοκλήρωση της κατασκευής της επόμενης βόμβας. Πυρηνικό ατύχημα Tσερνομπιλ Το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ έλαβε χώρα στις 26 Απριλίου του 1986, στον αντιδραστήρα Νο. 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ της Σοβιετικής Ένωσης, 13

14 ο οποίος σήμερα βρίσκεται σε εδάφη της Ουκρανίας. Το ατύχημα ήταν της τάξης του μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος στην Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων,ενώ διατάραξε σοβαρότατα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις γύρω περιοχές και είχε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία. Από το ατύχημα πέθαναν επιτόπου δυο από τους εργάτες του σταθμού. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια και από εγκαύματα λόγω της θερμότητας, πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το Επιπλέον, υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με το ατύχημα. Το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ, είχε σημαντικές επιπτώσεις στην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας (ΣΣΔΟ - Ουκρανία από τις 24 Αυγούστου του 1991) και στην ευρύτερη περιοχή της ΕΣΣΔ. Σοβιετικοί και άλλοι επιστήμονες κατέγραφαν τα δεδομένα για τη μόλυνση του αέρα, των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, των προϊόντων της καλλιέργειας, των τροφίμων και των κατοικημένων περιοχών της ΣΣΔΟ, της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Λευκορωσίας (ΣΣΔΛ) και της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ). Ο συστηματικός έλεγχος για τη μόλυνση από ραδιενέργεια συνεχίστηκε και μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και συνεχίζεται και σήμερα. Τα αποτελέσματα συγκεντρώνει και δημοσιοποιεί μεταξύ άλλων και η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, ανά πέντε ή δέκα έτη. Οι μετρήσεις περιλάμβαναν δειγματοληψία του εδάφους, των αγροτικών προϊόντων, του κρέατος, του γάλακτος, του νερού και του αέρα. Στο έδαφος γινόταν διαχωρισμός ανάλογα με το αν ήταν σε περιοχές με καλλιεργήσιμα εδάφη, με ένα ή πολλά είδη καλλιέργειας, με το αν είχαν πληγεί άμεσα από τη ραδιενέργεια και με το αν κατοικούνταν ή ήταν περιοχές φυσικού περιβάλλοντος. Για τα δείγματα που προέρχονταν από το έδαφος περιοχών εκτός των καλλιεργήσιμων, λαμβάνονταν αρχικά μετρήσεις της ακτινοβολίας γάμμα που υποδείκνυαν αν υπάρχει εκεί θερμό σημείο, που θα υποδήλωνε συσσώρευση της ραδιενεργού δράσης στην περιοχή αυτή 14

15 με εμφάνιση οξείας κορυφής. Αν εμφανιζόταν θερμό σημείο η περιοχή θεωρείτο ακατάλληλη για δειγματοληψία και επιλεγόταν άλλη περιοχή οπότε και λαμβάνονταν ένα με έξι δείγματα για αυτήν. Αυτή η μέθοδος που περιλάμβανε τη σκόπιμη παράλειψη των θερμών σημείων κρίθηκε ανεπαρκής για τη δειγματοληψία του εδάφους όπου υποτίθεται ότι τα θερμά σημεία θεωρούνται περιορισμένης έκτασης και μεγέθους που δεν υπερβαίνει τα λίγα μέτρα. Όμως, ακόμη και στην Πολωνία, το 1986, βρέθηκαν θερμά "σημεία" δεκάδων έως και εκατοντάδων μέτρων με δεκαπλάσια ποσά ραδιενέργειας από τις γύρω περιοχές. Τα συμπεράσματα από το Τσερνόμπιλ Η επίδραση της ιονίζουσας ακτινοβολίας στον πληθυσμό είναι περισσότερο επικίνδυνη για τις ηλικίες μεταξύ 0 και 14 ετών και μπορεί να έχει τις πλέον αρνητικές συνέπειες. Στην Ουκρανία μετά το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ παρατηρήθηκε αύξηση της εμφάνισης καρκίνου του εγκεφάλου στα παιδιά. Ο αριθμός των κρουσμάτων αυξήθηκε κατά 5,8 φορές στα μικρά παιδιά και κατά 10 φορές στα νεογέννητα. Οι εγκυμονούσες γυναίκες εμφάνισαν ψυχιατρικές ασθένειες με μεγαλύτερη συχνότητα, ενώ τα παιδιά που δέχθηκαν ακτινοβολία κατά την εμβρυϊκή ζωή τους εμφάνισαν αυξημένα ποσοστά νευρολογικών διαταραχών ή και καθυστέρηση στη νοητική ανάπτυξή τους σε σχέση με παιδιά «καθαρών» περιοχών. Παρατηρήθηκε μικρή σχετικά αύξηση των λευχαιμιών. Ομοίως αυξήθηκαν οι συμπαγείς όγκοι αλλά και τα καρδιαγγειακά. Τα φαινόμενα βρίσκονται σε εξέλιξη. Αναμένεται να συνεχιστεί η παρατηρούμενη αύξηση δυσλειτουργιών του θυρεοειδούς, η οποία με τη σειρά της συνεισφέρει στην αύξηση των αναπαραγωγικών δυσλειτουργιών, ιδιαίτερα μεταξύ γυναικών που ήταν παιδιά ή έφηβες όταν συνέβη το ατύχημα. 15

16 Ομοίως αναμένεται ότι η πρώτη γενιά παιδιών που θα γεννηθεί από τα παιδιά που έζησαν στις μολυσμένες περιοχές θα εμφανίζει αυξημένα ποσοστά γενετικών ασθενειών και ανωμαλιών κατά τη γέννηση. Απαγορευμένη Ζώνη Η ζώνη εφαρμόστηκε λίγο μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986 για να βοηθήσει στην εκκένωση του τοπικού πληθυσμού και στην αποτροπή εισόδου στην σημαντικά μολυσμένη περιοχή. Η τοποθεσία γύρω από το χώρο του ατυχήματος χωρίστηκε σε τέσσερις ομόκεντρες ζώνες ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας. Κάθε οικιστική, πολιτική και επαγγελματική δραστηριότητα είναι απαγορευμένη και ποινικοποιημένη μέσα στη τέταρτη και πιο επικίνδυνη ζώνη, ακτίνας 30 χιλιομέτρων. Η μόνη επίσημη εξαίρεση είναι η λειτουργία του πυρηνικού σταθμού στο Τσερνόμπιλ και τις επιστημονικές εγκαταστάσεις που σχετίζονται με τις έρευνες για την ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας. Η χλωρίδα και η πανίδα στην περιοχή επηρεάστηκαν σημαντικά μετά το ατύχημα. Πευκοδάση στην περιοχή καταστράφηκαν από τη ραδιενέργεια, ενώ υπήρξαν αναφορές και για μεταλλάξεις σε ζώα, με μόνη επιστημονική καταγραφή τον μερικό αλμπινισμό στα χελιδόνια. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αναφορές ότι η άγρια ζωή στην περιοχή γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη λόγω της έλλειψης του ανθρώπινου παράγοντα. Εντούτοις επιστημονικές έρευνες αντικρούουν αυτές τις αναφορές, ισχυριζόμενες ότι τα επίπεδα ραδιενέργειας έχουν σημαντική επίπτωση σε άγρια ζώα και φυτά. Η περιοχή είναι επίσης γεμάτη με νεκροταφεία οχημάτων (περισσότερα από 800) γεμάτα από μολυσμένα στρατιωτικά οχήματα και ελικόπτερα. Δεκάδες ποταμόπλοια και φορτηγίδες σκουριάζουν σε εγκαταλελειμμένα λιμάνια. Περιβάλλον Διάφορα επιστημονικά ινστιτούτα και συντονιστικές επιτροπές στην ΕΣΣΔ συμμετείχαν μετά το ατύχημα σε λεπτομερή αποτίμηση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος μέσω ελέγχων διαφόρων ραδιολογικών συστατικών. Κυρίως μελετήθηκε και έγινε καταγραφή της παρουσίας του 134Cs, του 137Cs, του Sr και του Pu καθώς και η παρουσία έντονα ραδιενεργών σωματιδίων (θερμά σωματίδια). Πληθυσμός Ως αποτέλεσμα του ατυχήματος,237 άνθρωποι υπέφεραν από οξείας μορφής μόλυνση από ραδιενέργεια, από τους οποίους 31 πέθαναν μέσα στους πρώτους τρεις μήνες. Οι περισσότεροι ήταν πυροσβέστες και διασώστες, οι οποίοι δεν ήταν πλήρως ενήμεροι για τους κινδύνους που διέτρεχαν άνθρωποι εκκένωσαν την περιοχή, από αυτούς κάτοικοι του Πριπυάτ. Ο συνολικός αριθμός των 16

17 θανάτων στην περιοχή είναι δύσκολο να καθοριστεί επακριβώς λόγω της μυστικοπάθειας του τότε καθεστώτος, η οποία οδήγησε σε ελλιπή καταγραφή των σχετικών στατιστικών στοιχείων. Επιπτώσεις στην Ελλάδα Μέρος του ραδιενεργού νέφους από το Τσερνόμπιλ έφτασε και στην Ελλάδα μετά από μερικές μέρες. Προκλήθηκε πανικός στον ελληνικό πληθυσμό, συγκεκριμένα σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, με τον κρατικό μηχανισμό να κάνει συστάσεις για αποφυγή του φρέσκου γάλακτος και το καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών από τις 5 Μαΐου και μετά. Το ραδιενεργό νέφος επηρέασε κυρίως την Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, όπου χρόνια αργότερα ανιχνεύονταν ποσά ραδιενέργειας υψηλότερα του κανονικού. Μετρήσεις που έγιναν το 1996 έδειξαν εκπομπές καισίου στα 65 κιλομπεκερέλ ανά τετραγωνικό μέτρο με το όριο επικινδυνότητας να βρίσκεται στα 5 κιλομπεκερέλ. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία δεν παρατηρήθηκε αύξηση στη συχνότητα της λευχαιμίας, εκτός από τη σπάνια βρεφική λευχαιμία, αλλά ούτε και στον καρκίνο του θυρεοειδούς. Από την άλλη όμως υπολογίζεται από έρευνα της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας ότι έγιναν περίπου τεχνητές εκτρώσεις το 1986 από γονείς οι οποίοι φοβήθηκαν τις πιθανές επιπτώσεις της ραδιενέργειας στο έμβρυο. Επίσης ιατρικοί κύκλοι αποδίδουν 1500 περιπτώσεις καρκίνου (τη δεκαετία ) που δεν δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς, σε πιθανές επιπτώσεις του Τσερνόμπιλ Πυρηνικό ατύχημα στον σταθμό φουκοσιμα Τα πυρηνικά ατυχήματα στον σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011 αναφέρονται στη σειρά των καταστροφικών γεγονότων στη μονάδα παραγωγής ενέργειας Φουκουσίμα 1 στην Ιαπωνία την άνοιξη του 2011 και αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές 17

18 οικολογικές επιβαρύνσεις από καταστροφή πυρηνικών εγκαταστάσεων που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα. Οι καταστροφές προέκυψαν ως ακολουθία του γεγονότος του μεγάλου σεισμού της 11ης Μαρτίου στο Σεντάι και του τσουνάμι που τον ακολούθησε. Τις μέρες μετά τα γεωλογικά συμβάντα, σημειώθηκαν εκρήξεις σε αντιδραστήρες του σταθμού και καταγράφηκε διαρροή μεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Κύρια αιτία που συνέτεινε στην καταστροφή στις εγκαταστάσεις ήταν η μη λειτουργία του συστήματος ψύξης των αντιδραστήρων, ως ακόλουθο του ανεπαρκούς σχεδιασμού προστασίας για περίπτωση φυσικής καταστροφής τέτοιου μεγέθους. Επιπλέον παράγοντες που συνετέλεσαν στα πυρηνικά ατυχήματα ήταν η κακή κατάσταση των αντιδραστήρων, (παλαιότητα, ρωγμές, προηγούμενα ατυχήματα που συγκαλύφθηκαν) και η αύξηση της παραγωγής (καταπόνηση), με ταυτόχρονες οικονομικές περικοπές (ανεπαρκής συντήρηση) εις βάρος της ασφάλειας.το συγκεκριμένο εργοστάσιο ήταν προγραμματισμένο να τεθεί εκτός λειτουργίας στις αρχές του 2011 έχοντας ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του αλλά πήρε δεκαετή παράταση λειτουργίας ένα μήνα πριν την καταστροφή. Η σειρά των εκρήξεων και οι επιπτώσεις Η πρώτη έκρηξη σημειώθηκε μια μέρα μετά τον σεισμό (στις 12 Μαρτίου) και η ραδιενέργεια που εκλύθηκε σε μία ώρα αντιστοιχούσε στο ανώτατο ετήσια αποδεκτό όριο. Η περιοχή κηρύχθηκε σε κατάσταση ανάγκης και διατάχθηκε η εκκένωση των κοντινών κατοικιών σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων (12 μίλια). Αργότερα, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κηρύχθηκε επίσης το κοντινό Φουκουσίμα II σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων (1,9 μίλια). Η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ζήτησε επειγόντως ενημέρωση για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ιαπωνία. Σύμφωνα με τους Ιάπωνες, δεν είχε εμφανιστεί κάποια ζημιά στο ατσάλινο κέλυφος του αντιδραστήρα ώστε να υπάρχει κίνδυνος πυρηνικής καταστροφής όπως στο Τσέρνομπιλ το 1986 και στην Πενσιλβάνια το Στη διεθνή κλίμακα για περιστατικά που αφορούν πυρηνική ενέργεια και ραδιενέργεια (INES), από το 1 μέχρι το 7, η έκρηξη στη Φουκοσίμα αξιολογήθηκε αρχικά ως κατηγορίας 4, αλλά αργότερα, μετά την αξιολόγηση των γεγονότων που ακολούθησαν, ανέβασαν αρχικά το επίπεδο στο 5 και τελικά στο 7, τον ανώτατο βαθμό επικινδυνότητας, που μέχρι τότε μόνο το ατύχημα στο Τσερνομπίλ είχε αξιολογηθεί ως τέτοιο. Σύμφωνα με τις αναφορές τοπικών μέσων, περίπου 190 κάτοικοι της περιοχής εκτέθηκαν σε ραδιενέργεια, ενώ το ραδιενεργό σύννεφο που προκάλεσε η έκρηξη 18

19 κατευθυνόταν προς τη ρωσική χερσόνησο Καμτσάτκα σύμφωνα με Ρώσους αξιωματούχους. Στις 13 Μαρτίου η ΙΑΕΑ ανακοίνωσε πως κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και το πυρηνικό εργοστάσιο της Οναγκάουα, μετά την καταγραφή επιπέδων ραδιενέργειας που ξεπερνούν τα επιτρεπόμενα όρια στη ζώνη κοντά στον πυρηνικό σταθμό. Στις 14 Μαρτίου, κατά τη διάρκεια ισχυρού μετασεισμού μεγέθους 6,2 βαθμών, σημειώθηκαν δύο νέες εκρήξεις, αυτή την φορά στον αντιδραστήρα 3. Αργότερα ανακοινώθηκε πως πρόβλημα με το σύστημα ψύξης αντιμετωπίζει και ο τρίτος αντιδραστήρας, ο αντιδραστήρας 2. Το πρωί της 15ης Μαρτίου σημειώθηκε νέα έκρηξη στον αντιδραστήρα 2, ενώ προηγουμένως είχε ξεσπάσει πυρκαγιά στον αντιδραστήρα 4 του πυρηνικού εργοστασίου. Από την έκρηξη υπέστη βλάβη ακόμα και το εσωτερικό χαλύβδινο προστατευτικό κέλυφος του αντιδραστήρα. Η έκρηξη στον αντιδραστήρα 2 κατέστρεψε το περίβλημα του πυρήνα με αποτέλεσμα να σημειωθεί διαρροή ραδιοενεργών υγρών, αλλά και ραδιενεργού ατμού. Στην περιοχή έχουν μετρηθεί τιμές ραδιενέργειας, οι οποίες ξεπερνούν κατά 400 φορές το ανώτατο ετήσιο επιτρεπτό όριο. Οι επιπτώσεις της ραδιενέργειας στον άνθρωπο Καίσιο-137 και ιώδιο-131 είναι τα ραδιενεργά υλικά που έχουν διαρρεύσει μέχρι στιγμής από το ατύχημα του πυρηνικού εργοστασίου στην Φουκουσίμα της Ιαπωνίας. Ανεξάρτητα πάντως από το είδος του ραδιενεργού στοιχείου, η έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία έχει σοβαρές επιδράσεις στην ανθρώπινη φυσιολογία. Ειδικότερα, η ιονίζουσα ακτινοβολία διασπά τους χημικούς δεσμούς σε μόρια (DNA, πρωτεΐνες) των κυττάρων μας. Ο οργανισμός μας ανταποκρίνεται στην πρόκληση θέτοντας σε λειτουργία τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης που διαθέτει. Ωστόσο, όταν η επίθεση που έχει δεχθεί είναι ισχυρή (μεγάλη δόση ακτινοβολίας) και διασκορπισμένη σε ολόκληρο το σώμα (σε αντίθεση με την θεραπευτική ακτινοβολία που είναι πάντοτε εντοπισμένη), οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν. Ιστοί και κυτταρικοί τύποι που πολλαπλασιάζονται έντονα, είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο από την ιονίζουσα ακτινοβολία. Μεταξύ αυτών είναι τα αιμοποιητικά κύτταρα του μυελού των οστών, αλλά και τα επιθηλιακά κύτταρα του γαστρεντερικού συστήματος. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η ναυτία και οι εμετοί είναι τα πρώτα συμπτώματα της έκθεσης σε ραδιενέργεια, ακολουθούμενα από διάρροιες πυρετό και πονοκεφάλους. Ισχυρές δόσεις ακτινοβολίας οδηγούν σε πολυοργανική ανεπάρκεια και θάνατο. 19

20 Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις, η ιονίζουσα ακτινοβολία έχει και μακροπρόθεσμες συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι μεταλλάξεις που υφίσταται το DNA από την ακτινοβολία, οδηγούν σε εμφάνιση καρκίνου. Καθώς το DNA είναι το υλικό που κληροδοτείται από τη μια γενιά στην επόμενη, οι επιπτώσεις της έκθεσης σε ραδιενέργεια συχνά διαπιστώνονται και σε απογόνους των θυμάτων. Η ζωή με τη ραδιενέργεια Πώς αλλάζει η ζωή μετά το πυρηνικό ατύχημα; Ανθρωποι, ζώα και φυτά, έδαφος και υπέδαφος, όλα υφίστανται αλλοιώσεις, άμεσες ή σε βάθος χρόνου. Είναι γνωστό ότι η ραδιενέργεια κόστισε τη ζωή στη Μαρία Κιουρί, την επιστήμονα που την ανακάλυψε, μαζί με τον σύζυγό της Πιέρ. Από την εποχή της Μαρίας Κιουρί ως σήμερα, οι επιπτώσεις της ραδιενέργειας στους ζωντανούς οργανισμούς έχουν μελετηθεί εκτενώς. Περιττό να πούμε ότι οι περισσότερες μελέτες έχουν διεξαχθεί σε πειραματόζωα. Δυστυχώς όμως η ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι και τα ατυχήματα σε πυρηνικά εργοστάσια, με χαρακτηριστικότερο του Τσερνόμπιλ, παρείχαν στους επιστήμονες τη δυνατότητα να μελετήσουν τις επιδράσεις της ιονίζουσας ακτινοβολίας και στον άνθρωπο. Φαίνεται δε ότι τα μαθήματα του Τσερνόμπιλ θα αποδειχθούν χρήσιμα και στην περίπτωση της Φουκουσίμα... Πώς επιδρά η ακτινοβολία Η ιονίζουσα ακτινοβολία η οποία εκπέμπεται από τα ραδιενεργά ισότοπα διαπερνά τον ανθρώπινο οργανισμό και επιδρά στους ιστούς και στα όργανά του. Πρακτικά, μεταφέρει ενέργεια στα κύτταρα και προκαλεί ιονισμό των ατόμων. Οι συνέπειες από την έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία στη φυσιολογία των οργανισμών έχουν μελετηθεί εκτενώς καθ' όλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Ιδιαίτερα καλά έχει μελετηθεί η επίπτωση της ιονίζουσας ακτινοβολίας στο γενετικό υλικό. Γνωρίζουμε ότι αυτή διασπά το DNA και ότι το κύτταρο ανταποκρίνεται στην προκαλούμενη βλάβη. Ειδικότερα, αν η βλάβη είναι μικρής έκτασης, ή ακόμη αν ο ρυθμός καταστροφής του DNA είναι μικρός (όπως συμβαίνει σε περιπτώσεις μικρών συνεχών δόσεων ακτινοβολίας), το κύτταρο θέτει σε λειτουργία τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης που διαθέτει και πετυχαίνει να αποκαταστήσει τη βλάβη. Οταν όμως η δόση είναι ισχυρή και οι βλάβες που έχουν προκληθεί μεγάλες, το κύτταρο πεθαίνει είτε άμεσα είτε αφού διαιρεθεί μερικές φορές. Ο θάνατος ορισμένων κυττάρων δεν είναι απαραίτητα καταστρεπτικός για τον οργανισμό. Εξάλλου ο κυτταρικός θάνατος αποτελεί μέρος των φυσιολογικών διεργασιών που διασφαλίζουν την ομοιόσταση ενός οργανισμού. Οταν όμως ο οργανισμός έχει δεχθεί υψηλές δόσεις ακτινοβολίας και ο αριθμός των κυττάρων που θα οδηγηθεί στον θάνατο είναι μεγάλος, είναι δυνατόν να υπάρξει πλημμελής 20

21 λειτουργία των οργάνων. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι κυτταρικοί τύποι που πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο. Έτσι το δέρμα, τα αιμοποιητικά κύτταρα του μυελού των οστών και τα επιθηλιακά κύτταρα του γαστρεντερικού συστήματος (τα κύτταρα που επιστρώνουν το εσωτερικό του στομάχου και των εντέρων) είναι τα πρώτα θύματα της ιονίζουσας ακτινοβολίας. Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις Χαμηλότερες δόσεις ακτινοβολίας δεν προκαλούν αυτά τα έντονα πρώιμα συμπτώματα, καθώς οι κυτταρικοί επιδιορθωτικοί μηχανισμοί προλαβαίνουν να αποκαταστήσουν τις προκαλούμενες βλάβες. Ωστόσο οι επιδιορθωτικοί μηχανισμοί δεν είναι τέλειοι. Έτσι ορισμένες βλάβες παραμένουν ή επιδιορθώνονται πλημμελώς και το κύτταρο υφίσταται τις συνέπειες. Σε πολλές περιπτώσεις το κύτταρο γίνεται καρκινικό (όχι άμεσα, αλλά ακόμη και μετά το πέρας πολλών ετών), ενώ αν η βλάβη συμβεί στα γαμετικά κύτταρα (ωάρια, σπερματοζωάρια) μεταφέρεται και στις επόμενες γενιές. Με άλλα λόγια οι επιπτώσεις της έκθεσης σε ραδιενέργεια συχνά διαπιστώνονται όχι μόνο στα άτομα που εκτέθηκαν σε αυτήν αλλά και στους απογόνους τους. Φαινόμενα όπως η ανάπτυξη καρκίνου ή η εμφάνιση κληρονομήσιμων ανωμαλιών ονομάζονται στοχαστικά αποτελέσματα και η συχνότητα εμφάνισής τους (όχι η δριμύτητά τους) εξαρτάται από τη δόση της ακτινοβολίας που τα προκάλεσε. Καθώς τα στοχαστικά αποτελέσματα δεν προκαλούνται μόνο από τη ραδιενέργεια και μπορεί να συμβούν πολλά χρόνια μετά την έκθεση σε αυτήν, οι ερευνητές συχνά δυσκολεύονται να τα αποδώσουν σε συγκεκριμένα αίτια. Αφού λοιπόν οι επιπτώσεις στην υγεία των χαμηλών δόσεων ακτινοβολίας δεν μπορούν να μετρηθούν απευθείας, οι ερευνητές εξάγουν συμπεράσματα από τα μετρήσιμα αποτελέσματα των υψηλών δόσεων. Λειτουργούν δε με την αποδοχή ότι δεν υπάρχει δόση ιονίζουσας ακτινοβολίας χωρίς δυνητικά βλαβερές συνέπειες για τον οργανισμό και ότι η συχνότητα των στοχαστικών αποτελεσμάτων σε χαμηλές δόσεις είναι αναλογική αυτών που προκαλούνται από τις ισχυρές δόσεις. Μετά το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ, το Baylor College of Medicine στο Χιούστον των ΗΠΑ, σε συνεργασία με ένα πλήθος επιστημόνων απ' όλον τον κόσμο, μελέτησε τα αποτελέσματα της έκθεσης σε χαμηλές δόσεις ιονίζουσας ακτινοβολία σε πληθυσμούς από την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία. Είκοσι χρόνια μετά το ατύχημα οι επιστήμονες ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα των μελετών τους σε ένα συνέδριο που διοργανώθηκε για τον σκοπό αυτόν. Αν και οι ερευνητές περιόρισαν τις μελέτες τους σε συγκεκριμένους πληθυσμούς κοντά στο Τσερνόμπιλ, αξίζει να σημειωθεί ότι στο κείμενο των συμπερασμάτων 21

22 αναφέρεται πως λίγες ώρες μετά το ατύχημα αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας παρατηρήθηκαν στην Πολωνία, στη Δανία, στη Σουηδία, στην Ελλάδα, στη Φινλανδία, στη Νορβηγία, στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γερμανία. Θύμα και το περιβάλλον Η ιονίζουσα ακτινοβολία δεν επιδρά όμως μόνο στον άνθρωπο, αλλά και στο περιβάλλον. Τελευταίες μελέτες στη ζώνη αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ (η οποία έχει ακτίνα 30 χιλιομέτρων), δείχνουν ότι δεν υπάρχει ραδιενέργεια στην επιφάνεια της γης. Η ραδιενέργεια που αρχικά είχε φθάσει στο έδαφος έχει τώρα προχωρήσει σε βάθος 5-10 εκατοστών. Φυσικά έχει περάσει στον υδροφόρο ορίζοντα, όπου μετρούνται ακόμη πολύ υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Αμέσως μετά το ατύχημα είχαν υπάρξει ανησυχίες για την υδάτινη δεξαμενή που υδρεύει το Κίεβο, αλλά, σύμφωνα με τις ουκρανικές Αρχές, σήμερα τα επίπεδα ραδιενέργειας εκεί είναι κατά πολύ μικρότερα από τα όρια που επιβάλλει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Το μολυσμένο νερό στη ζώνη αποκλεισμού, αν και δεν χρησιμοποιείται από ανθρώπους, έχει συμβάλει στο να περάσει η ραδιενέργεια στην τροφική αλυσίδα. Τα μανιτάρια, τα φρούτα του δάσους (όπως τα μύρτιλα και τα βατόμουρα), τα ψάρια και το κυνήγι της περιοχής είναι μολυσμένα. Τα πουλιά που ζουν μόνιμα ή είναι περαστικά από την περιοχή του Τσερνόμπιλ μελέτησαν δύο ερευνητές του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie του Παρισιού προκειμένου να εντοπίσουν τις συνέπειες της διαβίωσης σε ραδιενεργό περιβάλλον. Είναι γνωστό ότι η ραδιενέργεια δημιουργεί μεγάλα ποσά ελεύθερων ριζών στον οργανισμό και ότι αυτός αξιοποιεί τα αντιοξειδωτικά που διαθέτει προκειμένου να εξουδετερώσει τις ελεύθερες ρίζες και ως εκ τούτου να αποσοβήσει τις συνέπειες της έκθεσης σε ραδιενέργεια. Το φαινόμενο της εξουδετέρωσης των ελεύθερων ριζών από τα αντιοξειδωτικά έχει μελετηθεί στα αποδημητικά πουλιά τα οποία κατά τη διάρκεια των πτήσεων εκτίθενται σε μεγάλα ποσά κοσμικής ακτινοβολίας. Ανανέωση χλωρίδας και πανίδας Προφανώς, ο χρωματισμός δεν ήταν η μόνη συνέπεια της ραδιενέργειας στα πουλιά. Οπως και στα ζώα, παρατηρήθηκε αύξηση των γενετικών ανωμαλιών, π.χ. κακοσχηματισμένα άκρα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που μελέτησαν την πανίδα στη ζώνη αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ, δεν είναι εύκολο να υπολογιστούν τα ακριβή ποσοστά των γενετικών ανωμαλιών, καθώς τα ζώα με ανώμαλη μορφολογία γίνονται ευκολότερα βορά των υπολοίπων. Με γενετικές ανωμαλίες ή χωρίς, η χλωρίδα και η πανίδα στη ζώνη αποκλεισμού έχουν προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Και όχι μόνο: χωρίς τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του τα ζώα ζουν ανενόχλητα και αυξάνονται σε αριθμούς. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι αριθμοί των αγριογούρουνων έχουν 22

23 οκταπλασιαστεί σε σχέση με την εποχή πριν από το ατύχημα και τώρα το μόνο που φοβούνται αυτά τα ζώα είναι οι αρχαίοι θηρευτές τους, οι λύγκες, οι οποίοι έχουν εμφανίσει επίσης τεράστια αύξηση του αριθμού τους. Οι μπανάνες είναι γεμάτες... ραδιενέργεια! Τι πρέπει να ξέρετε για την κατανάλωση τους... Οι άνθρωποι γινόμαστε καθημερινά δέκτες ακτινοβολίας... διαφόρων ειδών: κοσμικές ακτίνες, ακτίνες γάμμα, σωματίδια άλφα, νετρίνα, μιόνια είναι μερικά από αυτά. Υπολογίζεται πως ένας μέσος άνθρωπος λαμβάνει κάθε χρόνο 360 μιλιρέμ ακτινοβολίας (το μιλιρέμ είναι δείκτης απορρόφησης ακτινοβολίας) κατά μέσο όρο, που ισοδυναμεί με την ακτινοβολία που λαμβάνουμε από 36 ακτινογραφίες. Το 200 μιλιρέμ προέρχονται από το ουράνιο που υπάρχει σχεδόν παντού στη φύση σε μικρές ποσότητες και που παράγει το άοσμο και άχρωμο αέριο, ραδόνιο. Στη λίστα των πηγών ακτινοβολίας ακολουθούν οι ιατρικές ακτινογραφίες και στη συνέχεια τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης: ρούχα, αντικείμενο, συσκευές. Ακτινοβολία από το φαγητό Ακτινοβολία όμως εκπέμπουν και οι τροφές που καταναλώνουμε με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τις μπανάνες. Οι μπανάνες έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε κάλιο. Ένα άτομο καλίου ανά είναι το ραδιενεργό στοιχείο κάλιο-40 με περίοδο ημιζωίας (διάσπασης) ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Υπολογισμοί δείχνουν πως μια μέση μπανάνα, παράγει μέσω ραδιενεργών διασπάσεων ένα ποζιτρόνιο (το αντισωματίδιο του ηλεκτρονίου) κάθε 75 λεπτά! Τα ποζιτρόνια αυτά αλληλεπιδρούν με την ύλη και εξαϋλώνονται, απελευθερώνοντας ακτίνες γάμμα και άλλες ακτινοβολίες. Έτσι η μπανάνα μπορεί να θεωρείται μια από τις πλέον ραδιενεργές τροφές δίχως επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Χαρακτηριστικά, η ακτινοβολία μιας ακτινογραφίας ισοδυναμεί με 600 περίπου μπανάνες. 23

24 Τη μικρότερη ακτινοβολία δεχόμαστε από το περιβάλλον, την επονομαζόμενη κοσμική ακτινοβολία, η οποία κατά κύριο λόγο αποτελείται από πρωτόνια και σωματίδια άλφα που έρχονται από το διάστημα. Η κοσμική ακτινοβολία εντείνεται όταν βρισκόμαστε σε μεγάλα υψόμετρα ή όταν πετάμε με αεροπλάνο. Πολύ μικρή επίπτωση πάνω μας, της τάξης του ενός μιλιρέμ, έχουν οι πυρηνικές δοκιμές σε κάποιο απομακρυσμένο μέρος του πλανήτη, ενώ άλλο ένα μιλιρέμ λαμβάνουμε εάν μοιραζόμαστε το κρεβάτι μας με άλλον άνθρωπο τα βράδια. ΟΦΕΛΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΙΑΣ Ο τομέας που αντικατοπτρίζει ίσως καλύτερα τα οφέλη και τους κινδύνους των καθημερινών εφαρμογών της πυρηνικής επιστήμης είναι αυτός της διατροφής. Ο Ντέιβιντ Μπάιρον, επικεφαλής του Τομέα Προστασίας Τροφίμων και Περιβάλλοντος της Κοινής Διεύθυνσης του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας και της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας των Ηνωμένων Εθνών επισημαίνει ότι, υπάρχουν πολλοί λόγοι που χρησιμοποιούμε την πυρηνική τεχνολογία στα τρόφιμα Ένα από τα πρωταρχικά οφέλη είναι η μείωση του αριθμού των βλαβερών μικροοργανισμών. Αυτό που στην ουσία πετυχαίνει η ραδιενέργεια είναι να εμποδίζει την περαιτέρω ανάπτυξη των μικρο-οργανισμών». Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με το Βρετανό ειδικό, δε σημαίνει όμως ότι η πυρηνική τεχνολογία προορίζεται εξ' ορισμού για τον καθαρισμό των τροφίμων ή τη βελτίωση της ποιότητάς τους. «Όλα προϋποθέτουν σωστές και υγειονομικά καθαρές αγροτικές πρακτικές», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει συμπεριλάβει την ακτινοβόληση των τροφίμων μεταξύ των εγκεκριμένων μεθόδων καταστροφής επικίνδυνων βακτηριδίων, όπως η σαλμονέλα, η λιστέρια ή τα καμφυλοβακτήρια. Μία από τις εταιρείες που διενεργεί καθαρισμό τροφίμων με ραδιενέργεια είναι η Στεροτζένικς. Ο εκπρόσωπός της, Πιερ Νταρντέν, λέει ότι περίπου το 90% των βατραχοπόδαρων που διαχειρίζεται η εταιρεία στο Βέλγιο προορίζονται για τη γαλλική αγορά. 24

25 Επειδή το προϊόν παράγεται κυρίως στην Άπω Ανατολή είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στη σαλμονέλα. Μόνο η ακτινοβόληση με βραχύβια ραδιενέργεια εγγυάται ότι τα κατεψυγμένα βατραχοπόδαρα που θα βρείτε στην αγορά είναι καθαρά από σαλμονέλα. Πόσο ασφαλής είναι όμως η μέθοδος της ακτινοβόλησης τροφίμων με ραδιενέργεια; Σύμφωνα με τον κ. Νταρντέν, «η ακτινοβόληση είναι μια απλή διαδικασία. Χρησιμοποιείται ως πηγή το ραδιοϊσότοπο 60 του κοβαλτίου. Ο πυρήνας αυτός είναι τοποθετημένος σε ένα κοίλωμα με μια ασπίδα από μπετόν πάχους 1,8 μέτρων. Τα τρόφιμα τοποθετούνται σε ειδικά κιβώτια και αυτά με τη σειρά τους σε ταινιοδρόμους που τα μεταφέρουν γύρω-γύρω από τη ραδιενεργό πηγή. Πολύ απλά και με ασφάλεια». Η χρήση ραδιενέργειας φαίνεται να κερδίζει έδαφος έναντι της απολύμανσης μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων με χημικά εντομοκτόνα. Η μέθοδος αυτή, όμως, δε χρησιμοποιείται μόνο στα τρόφιμα. Ένα από τα πιο πρόσφατα συμβόλαια της Στεροτζένικς υπεγράφη με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά τα περιστατικά ταχυδρόμησης φακέλων που περιείχαν το εξαιρετικά επικίνδυνο βακτήριο του άνθρακα. Πολλές από τις επιστολές που έχουν ως παραλήπτη κυβερνητικά γραφεία, καθαρίζονται πλέον πρώτα με ραδιενέργεια. Στα πλεονεκτήματα του καθαρισμού τροφίμων με ραδιενέργεια ο Ντέιβιντ Μπάιρον προσθέτει άλλη μία διάσταση. «Η ακτινοβόληση των τροφίμων συντελεί στην κατάργηση των περιορισμών εξαγωγής του συγκεκριμένου προϊόντος, αφού πλέον η ποιότητά του είναι εγγυημένη», εξηγεί ο Βρετανός ειδικός, που προσθέτει ότι «παράλληλα πολλές χώρες ενισχύονται οικονομικά αφού αυξάνονται οι εξαγωγές τους, κυρίως χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου». Παρά τις διαβεβαιώσεις των ειδικών, οι καταναλωτές αισθάνονται το λιγότερο άβολα όταν ακούν ότι τα τρόφιμα που φτάνουν στο τραπέζι τους έχουν υποστεί επεξεργασία με ραδιενεργές ακτίνες. Πολλοί φοβούνται ότι μεταβάλλεται κατά κάποιον τρόπο η θρεπτική σύνθεση των τροφίμων ή ότι αυτά καθίστανται φορείς ραδιενέργειας. Τίποτα από τα δύο δεν ισχύει, διαβεβαιώνουν οι επιστήμονες. Μία άλλη, βάσιμη, όμως, ανησυχία είναι ότι σταδιακά οι βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων θα αφεθούν στην εξάρτηση από την πυρηνική τεχνολογία για την ποιότητα των προϊόντων τους, αδιαφορώντας για τη φυσική καθαρότητα και θρεπτική τους καταλληλότητα. 25

26 Βλέπουν Μέσα στο Σώμα Χωρίς Νυστέρι ΧΑΡΗ στις εξελίξεις στον τομέα των κομπιούτερ, των μαθηματικών και της επιστήμης, το νυστέρι δίνει τη θέση του σε μη χειρουργικά μέσα για τη διάγνωση ορισμένων παθήσεων. Εκτός από τις ακτινογραφίες με ακτίνες Χ, οι οποίες χρησιμοποιούνται εδώ και πάνω από 100 χρόνια, άλλες απεικονιστικές εξετάσεις είναι η αξονική τομογραφία (CT), η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), η τομογραφία μαγνητικού συντονισμού (MRI) και η υπερηχοτομογραφία, ή αλλιώς υπερηχογράφημα.* Πώς λειτουργούν αυτές οι τεχνικές; Ποιους κινδύνους ενέχουν για την υγεία; Και ποια είναι τα πλεονεκτήματά τους; Ακτινογραφία Πώς λειτουργεί; Οι ακτίνες Χ έχουν μικρότερο μήκος κύματος από το ορατό φως και μπορούν να διεισδύσουν στους ιστούς του σώματος. Όταν ένα μέρος του σώματος ακτινοβολείται, οι συμπαγείς ιστοί, όπως είναι τα κόκαλα, απορροφούν τις ακτίνες και εμφανίζονται ως φωτεινές περιοχές στο επεξεργασμένο φιλμ, τη λεγόμενη ακτινογραφία. Οι μαλακοί ιστοί εμφανίζονται σε αποχρώσεις του γκρι. Οι ακτίνες Χ χρησιμοποιούνται συνήθως για τη διάγνωση προβλημάτων ή ασθενειών που περιλαμβάνουν τα δόντια, τα κόκαλα, το στήθος και το θώρακα. Για να μπορεί ο γιατρός να διακρίνει την περιοχή που τον ενδιαφέρει από τους παρακείμενους μαλακούς ιστούς ίδιας πυκνότητας, μπορεί να εγχύσει στο κυκλοφορικό σύστημα του ασθενούς μια ακτινοσκιερή χρωστική ουσία ώστε να τονιστεί η αντίθεση. Σήμερα, οι ακτινογραφίες υφίστανται συχνά ψηφιακή επεξεργασία και προβάλλονται στην οθόνη του κομπιούτερ. Κίνδυνοι: Υπάρχει μικρή πιθανότητα βλάβης κυττάρων και ιστών, αλλά ο κίνδυνος είναι συνήθως πολύ χαμηλός σε σύγκριση με τα οφέλη.* Οι γυναίκες που ενδέχεται να είναι έγκυες θα πρέπει να ενημερώσουν το γιατρό τους προτού υποβληθούν σε ακτίνες Χ. Ορισμένα σκιαγραφικά μέσα, όπως το ιώδιο, μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Γι αυτό, αν τυχόν έχετε αλλεργία στο ιώδιο ή σε θαλασσινές τροφές, οι οποίες περιέχουν αυτό το στοιχείο, ενημερώστε το γιατρό σας ή αυτόν που θα κάνει την εξέταση. 26

27 Οφέλη: Η απεικόνιση με ακτίνες Χ είναι γρήγορη, συνήθως ανώδυνη, σχετικά φτηνή και αρκετά εύκολη. Ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε τομείς όπως η μαστογραφία και η διάγνωση σε επείγοντα περιστατικά. Μετά την εξέταση δεν παραμένει ακτινοβολία στο σώμα, και συνήθως δεν υπάρχουν παρενέργειες.* Η ραδιενεργια στην Ελλαδα Επειδή η Ελλάδα είναι σεισμογενής χώρα, δεν είναι δυνατή η εγκαθίδρυση και χρησιμοποίηση πυρηνικών εργοστασίων και πυρηνικών αντιδραστήρων, γιατί το παραμικρό ατύχημα θα σταθεί μοιραίο για τους κατοίκους των γύρω περιοχών. Μια χώρα όμως πρέπει να γνωρίζει το δυναμικό της σε ουράνιο για λόγους περιβαλλοντικούς και για λόγους προστασίας των κατοίκων που κατοικούν σε περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλες ποσότητες ουρανίου. Στις Σέρρες έχουν βρεθεί δείγματα ουρανίου βόρεια του χωριού Μελενεγκίτσι καθώς και στο Παρανέστι της Δράμας. Γενικά στην Ελλάδα υπάρχουν μικρά αποθέματα ουρανίου. Δεν έχουν γίνει έρευνες για πλουτώνιο, αλλά πρόκειται να γίνουν έρευνες για θόριο, ένα άλλο ραδιενεργό στοιχείο το οποίο εκπέμπει ραδιενέργεια γ.εκμεταλλεύσιμο ουράνιο σε μια περιοχή έχουμε όταν σε 1t πετρώματος πάρουμε 1 Kgr ουρανίου. Με 1 Kgr ουρανίου μπορούμε να ηλεκτροφωτίσουμε ολόκληρη την Ελλάδα για 24 ώρες, για τι η ενέργεια που παράγεται από τη διάσπαση του ουρανίου είναι πολύ μεγάλη. Μετρητικοί σταθμοί και μετρήσεις Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότεροι από 50 μετρητικοί σταθμοί για το νερό, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι on line και σημαίνουν συναγερμό σε ενδεχόμενη ανίχνευση ραδιενέργειας. Οι σταθμοί αυτοί βρίσκονται στους ποταμούς Άρδα, Νέστο, Στρυμόνα και Αξιό. Σταθμοί μέτρησης ρύπων και ραδιενέργειας στον αέρα (κυρίως εξαιτίας των φόβων από το Κοζλοντούι) λειτουργούν σε Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Κομοτηνή, Σέρρες, Πτολεμαϊδα, Καβάλα και άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Αυτοί είναι on line, αλλά υπάρχουν και σταθμοί δειγμάτων αέρος, τα στοιχεία των οποίων αναλύονται σποραδικά. Υπάρχουν μετρητικοί σταθμοί για το έδαφος σε όλους τους νομούς της Μακεδονίας και της Θράκης. Μετρήσεις γίνονται συνεχώς στο πόσιμο νερό (δείγματα 27

28 εμφιαλωμένων) από τα ράφια των σούπερ μαρκετ, στο γάλα και στο καλάθι της νοικοκυράς κάθε μήνα (μετρήσεις μικτής διατροφής). Το μεταπολεμικό όνειρο της απεριόριστης φθηνής, οικολογικά συμφέρουσας και ακίνδυνης πυρηνικής ενέργειας χάθηκε σαν όνειρο. Στο Κοζλοντούι της Βουλγαρίας, που θα μπορούσε να θεωρηθεί «παιδί του Τσερνομπίλ» κατά τον πυρηνικό Γιοβανόφσκι, γίνονται και σήμερα ακόμη «έργα βιτρίνας». Η Βουλγαρία δημιουργεί ένα αβέβαιο μέλλον για την ίδια και για μας τους Έλληνες. Τρομερά πυρηνικά ατυχήματα συμβαίνουν σε χώρες με άρτιο έμψυχο και άψυχο υλικό και επιπλέον αραιοκατοικημένες όπως η Αμερική και Η Ρωσία. Φανταστείτε ποιες θα είναι οι συνέπειες ενός πυρηνικού ατυχήματος σήμερα στο Κοζλοντούι ή στην Τουρκία μελλοντικά. Θα είναι τραγικές γιατί και πιο πυκνοκατοικημένες είναι οι γύρω περιοχές και η Μεσόγειος είναι μια ημίκλειστη θαλάσσια λεκάνη με αργό ρυθμό ανανέωσης υδάτων και θαλάσσιας αλιεύσιμης ζωής. Η πιθανότητα ενός ατυχήματος στα Βαλκάνια είναι αυξημένη λόγω της σεισμογένειας της περιοχής και του υποβαθμισμένου έμψυχου και άψυχου υλικού. Ευτυχώς ένας σεισμός το 1997 ματαίωσε την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στην Κάρπαθο. Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 28

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΟΣΟΙ ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΕΣ ΛΕΣ ΠΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ? Παλιά λέγαμε «Όπου φτωχός και η μοίρα του». Με τα πρόσφατα γεγονότα στην Ιαπωνία, ακόμα και αυτό ανατράπηκε. Βιομηχανική ανάπτυξη, παραγωγικότητα, δυσθεώρητοι μισθοί, τεχνολογία αιχμής και ξαφνικά Ένας σεισμός 9 ρίχτερ, ένα τσουνάμι ύψους 10 μέτρων που εισχώρησε σε ακτίνα 50 χιλιομέτρων στην ενδοχώρα, και φυσικά απανωτές εκρήξεις στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της χώρας. Και όλα γύρισαν στο μηδέν. Οι νεκροί σίγουρα πάνω από όλοι από το πέρασμα του φονικού κύματος, αλλά οι επιπτώσεις του σεισμού και της διαρροής ραδιενεργού ιωδίου και καισίου, ακόμα άγνωστες. H Iαπωνία έχει αυτή τη στιγμή 15 ενεργούς ραδιενεργούς σταθμούς. Οι περισσότεροι από αυτούς χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Με το σεισμό της 11ης Μαρτίου οι τέσσερις αντιδραστήρες του σταθμού της Φουκουσίμα έκλεισαν αυτόματα ενώ την επομένη αναφέρθηκε το πρόβλημα ψύξης των ραδιενεργών πυρήνων. Μέχρι σήμερα καμία προσπάθεια για αποσυμπίεση των ραδιενεργών αερίων που έχουν συσσωρευτεί δεν έχει λάβει χώρα, ενώ επιδιορθώθηκε το σύστημα ψύξης σε όλους τους σταθμούς εκτός από τον 3ο όπου η κατάσταση παραμένει κρίσιμη. Η πραγματικά εντυπωσιακή αντίδραση του Ιαπωνικού λαού, ο οποίος κινείται ψύχραιμα και με απόλυτο προγραμματισμό ομολογουμένως προβλημάτισε. Ειλικρινά δε θα θέλαμε να μπούμε στη διαδικασία και να φανταστούμε κάτι παρόμοιο να χτυπάει εμάς. Σε έναν πιθανό σεισμό 9 ρίχτερ, χωρίς το τσουνάμι, τί πιθανότητες έχουμε να γλιτώσουμε την πυρηνική καταστροφή; 29

30 Αλήθεια εκτός από το «πολυδιαφημισμένο» Βουλγαρικό Κοζλοντουι και το Ουκρανικό Τσερνομπίλ (ναι, λειτουργεί ακόμα ), τί ακριβώς συμβαίνει στη γειτονιά μας; ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΕΣ Εικόνα ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Τελικά πόσοι αντιδραστήρες να υπάρχουν γύρω μας; Ξεκινάμε: o Βέλγιο 7 o Βουλγαρία 2 o Τσεχία 6 o Φινλανδία 4 o Ουγγαρία 4 o Ολλανδία 2 o Σουηδία 10 o Ελβετία 5 o Ρουμανία 2 o Σλοβακία 4 o Σλοβενία 1 30

31 o Ισπανία 8 o Ουκρανία 15 o Γερμανία 17 o Ηνωμένο Βασίλειο 19 o Ρωσία 32 o Γαλλία 58 ΣΥΝΟΛΙΚΑ:196 Πυρηνικοί Αντιδραστήρες με 19 ακόμα να είναι υπό κατασκευή!!! Και αυτό από τα επίσημα στοιχεία που προκύπτουν από την European Nuclear Society αλλά και από μία απλή καταμέτρηση στην Wikipedia. Εικόνα 2 ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 31

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΣΗΜΕΡΑ Σήμερα 31 χώρες διαθέτουν συνολικά 439 πυρηνικούς αντιδραστήρες σε λειτουργία παράγοντας το 14% του ηλεκτρισμού του κόσμου. Η Γαλλία, χάρη στους 58 αντιδραστήρες της αναδεικνύεται πρωταθλήτρια στον τομέα (ποσοστό ενεργειακής κάλυψης 78%). Για να τους «κινήσει» καταναλώνει περίπου τόνους ουρανίου καυσίμου το χρόνο. Σήμερα σε όλο τον κόσμο κατασκευάζονται γύρω στους 64 αντιδραστήρες, οι 26 εκ των οποίων στην Κίνα, με δεύτερη τη Ρωσία με 10, και τρίτη την Ινδία με 6. Αρκετές ακόμα χώρες διαθέτουν πυρηνικούς αντιδραστήρες μικρής ισχύος για ερευνητικούς σκοπούς. Ανάμεσά τους η Ελλάδα με τον αντιδραστήρα ισχύος 5ΜW στο Κέντρο Έρευνας «Δημόκριτος». ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Τα τελευταία 30 χρόνια, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναπτύσσονται παγκοσμίως. Το ποσοστό τους στο μείγμα της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης, ολοένα και αυξάνεται. Η σχέση κόστους οφέλους πλησιάζει αυτή των ορυκτών καυσίμων και αναμένεται τα επόμενα χρόνια να γίνει οικονομικότερη η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, σε σύγκριση με εκείνες που εκμεταλλεύονται ορυκτά καύσιμα. Επίσης, η τεχνολογία που διέπει την άντληση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές όπως αυτή που εκμεταλλεύεται τον ήλιο, τον άνεμο, την κυκλοφορία του νερού, τη γεωθερμία, καθώς και η ενεργειακή εκμετάλλευση βιοκαυσίμων και βιομάζας, αναπτύσσεται ραγδαία, κάνοντας την όλο και πιο αποδοτική. Παρά τα συγκεκριμένα θετικά στοιχεία, έχει διαπιστωθεί ότι μέσα σε τρεις δεκαετίες συνεχούς ανάπτυξης, ποσοστό μικρότερο του 20% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρισμού, καλύπτεται από ανανεώσιμες πήγες ενέργειας. Αν σκεφτούμε μάλιστα ότι το 16% παράγεται από υδροηλεκτρικά εργοστάσια, τότε μόλις το 3 με 4% παγκοσμίως ανήκει σε άλλες ανανεώσιμες πήγες, όπως η αιολική και η ηλιακή. Τα αποτελέσματα, ακόμα και μέσα από το πιο αισιόδοξο πρίσμα, δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά ως προς τη μείωση της χρήσης καυσίμων που επιβαρύνουν το περιβάλλον του πλανήτη ποικιλοτρόπως. 32

33 Τέτοια καύσιμα είναι κυρίως τα ορυκτά, δηλαδή ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Πέρα από το περιβαλλοντικό τους κόστος, είναι μη βιώσιμες πηγές ενέργειας. Ναι, μεν, η ανάπτυξη της τεχνολογίας μας δίνει την δυνατότητα πρόσβασης σε νέα αποθέματα τέτοιων ορυκτών καυσίμων, τα οποία παλιότερα δεν ήταν προσβάσιμα είτε για τεχνικούς είτε για οικονομικούς λόγους, δεν παύει όμως η συνολική τους διαθέσιμη ποσότητα να μειώνεται και στον ορίζοντα να διαφαίνεται η πλήρης κατανάλωσή τους. Η πυρηνική ενέργεια στην παραγωγή της, πράγματι, δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Είναι εξαιρετικά αποδοτική και θα μπορούσε να καλύψει μεγάλο μέρος της μελλοντικής κατανάλωσης. Δυστυχώς όμως και αυτή, έχει πολύ σοβαρά μειονεκτήματα, όπως η παραγωγή των πυρηνικών απόβλητων που είναι μη διαχειρίσιμα πέρα από την αποθήκευση τους. Επιπρόσθετα, εμπεριέχει τον κίνδυνο κάποιου πυρηνικού ατυχήματος με καταστροφικές συνέπειες. Τη δεκαετία του 2000 παρατηρήθηκε μια ανοδική τάση της πυρηνικής ενέργειας, η οποία όμως ανακόπηκε, ιδιαίτερα μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα, την άνοιξη του Σε αυτό το τρωτό και εύθραυστο σκηνικό, όσον αφορά τη βιωσιμότητα των πηγών ενέργειας της ανθρωπότητας σήμερα, η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση αυξάνεται όπως και η κατανάλωση ενέργειας. Παράλληλα αυξάνεται ο παγκόσμιος πληθυσμός καθώς και το ποσοστό των ανθρώπων που αποκτούν πρόσβαση στον ηλεκτρισμό. Πώς θα καλυφθούν αυτές οι επιθετικά αυξανόμενες ανάγκες; Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ανθρωπότητα έχει ένα πρόβλημα μπροστά της το οποίο πρέπει να λύσει αν θέλει μία βιώσιμη αλλά εξίσου ανοδική πορεία. Η εξέλιξη απαιτεί μία ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, χωρίς περιβαλλοντικό κόστος. Η λύση αυτή αν και ακούγεται σαν «επιστημονική φαντασία», φαίνεται να βρίσκεται μόνο μερικές δεκαετίες μακριά. Η απάντηση είναι τελικά η πυρηνική ενέργεια. Αλλά όχι αυτή της πυρηνικής σχάσης, της διάσπασης δηλαδή του ατομικού πυρήνα, αλλά εκείνη της πυρηνικής σύντηξης, της συνένωσης δηλαδή. Η πυρηνική σύντηξη μιμείται τον τρόπο με τον οποίο ο ήλιος παράγει τη δική του ενέργεια. Απλοϊκά, κατά τη σύντηξη πυρήνων, η ενέργεια που παράγεται είναι μεγαλύτερη από αυτή που απαιτείται για τη σύνδεση. Η ελεγχόμενη πυρηνική σύντηξη αποτελεί όνειρο της ανθρωπότητας εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι κάποιο καινούριο θεωρητικό σενάριο. Πρόκειται για μια ανεξάντλητη, οικονομικά βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική πηγή ενέργειας, απαλλαγμένη από την παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων. 33

34 Εικόνα 3 ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΣΧΑΣΗ Η ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΗΞΗ Στην Εθνική Εγκατάσταση Ανάφλεξης (NIF), στο Εθνικό Εργαστήριο Λόρενς Λίβερμορ που βρίσκεται στις ΗΠΑ, πραγματοποιούνται πειράματα για την επίτευξη τεχνικά ελεγχομένης πυρηνικής σύντηξης, εδώ και χρόνια. Σε ένα κτίριο μεγέθους όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, 192 πανίσχυρες ακτίνες λέιζερ, οι όποιες ταξιδεύουν με απίστευτες ταχύτητες, συγκεντρώνονται επάνω σε ένα στόχο, μία μικροσκοπική κάψουλα που περιέχει υδρογόνο, θερμαίνοντάς την. Απώτερο στόχο έχουν, οι ακραίες συνθήκες που δημιουργούνται να προκαλέσουν συνένωση των ατόμων υδρογόνου ώστε να σχηματίσουν άτομα ηλίου, απελευθερώνοντας την ίδια στιγμή μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Μεγαλύτερης από αυτή που χρειάστηκε για να προκαλέσει τη σύντηξη. Πριν λίγες εβδομάδες, Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να παράγουν για λίγα κλάσματα του δευτερόλεπτου, περισσότερη ενέργεια. Τα αποτελέσματα του πειράματος δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικά περιοδικά, αν και οι παράγοντες του πειράματος αναγνωρίζουν ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά ακόμα από την απόλυτη ανακάλυψη. Παράλληλα, μετά από μία πολύ ενδιαφέρουσα και μακρά ιστορία πολλών χρόνων, στο Κανταράς της Νότιας Γαλλίας, χάρη στη συνεργασία επτά μελών (Κίνα, Ε.Ε., Ινδία, Ιαπωνία, Κορέα, Ρωσία και Η.Π.Α), κατασκευάζεται από το 2008 ο Διεθνής Πειραματικός Θερμοπυρηνικός Αντιδραστήρας (ITER). Πρόκειται για μία συλλογική προσπάθεια που έχει ως στόχο την επίτευξη της τεχνικά ελεγχόμενης πυρηνικής σύντηξης για την παραγωγή ενέργειας. Θα μπορούσαμε να περιορίσουμε την ενεργειακή ιστορία της ανθρωπότητας, σε τρεις μεγάλες, χαρακτηριστικές περιόδους. Η πρώτη περίοδος αποτελείται από την χρήση της ανθρώπινης μυϊκής δύναμης και αυτής των ζώων, την χρήση της φωτιάς, του αέρα και του ήλιου. Ο άνθρωπος στο ξεκίνημά του στηρίχτηκε αποκλειστικά στην ενέργειά του και αργότερα σε αυτή των ζώων. Πριν από χρόνια, πιθανότατα, 34

35 άρχισε να εκμεταλλεύεται την φωτιά, αρχικά για θέρμανση και μαγείρεμα και πολύ αργότερα για την επεξεργασία μετάλλων. Παράλληλα εκμεταλλεύτηκε την ηλιακή ενέργεια στην γεωργία και την αιολική για τις μετακινήσεις του στην θάλασσα. Από το 1800 και μετά, η ανθρωπότητα εισήλθε στη δεύτερη περίοδο με την βιομηχανική επανάσταση, όποτε και ξεκίνησε η ευρεία εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Στην τρίτη περίοδο, η οποία ξεκίνησε με τα πρώτα επιτυχημένα πειράματα το 1938, ο άνθρωπος ανακάλυψε την πυρηνική ενέργεια. Σε αυτή την κατηγορία, ανήκει και η πυρηνική σύντηξη. Πιστεύεται από πολλούς, ότι στα επόμενα 20 με 30 χρόνια ο άνθρωπος θα επιτύχει την παραγωγή ανεξάντλητης και καθαρής ενέργειας μέσα από αυτή τη μέθοδο.το μυστικό με το οποίο παράγουν την ενέργεια τους τα άστρα, όπως ο ήλιος μας, φαίνεται να αποτελεί τελικά την ενέργεια του μέλλοντος. Εικόνα 4 ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΗΞΗ ΤΑ ΠΙΟ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Ενώ ο σεισμός και οι ανησυχίες γύρω από την Φουκουσίμα το 2011 έφεραν την απειλή της ραδιενέργειας πίσω στη συνείδηση του κοινού, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να μην συνειδητοποιούν ότι η ραδιενεργά μόλυνση είναι παγκόσμια απειλή. Τα Ραδιονουκλίδια είναι στην κορυφή των έξι πιο τοξικών απειλών, όπως αναφέρεται στην έκθεση του 2010 από το Blacksmith Institute, μια (Μη Κερδοσκοπημένη Οργάνωση) αφιερωμένη στην αντιμετώπιση της ρύπανσης. Μπορεί να εκπλαγείτε από μερικά μέρη ως τα πιο ραδιενεργά του κόσμου - και ως εκ τούτου ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με το φόβο της ακτινοβολίας είναι απεριόριστος.τα ραδιενεργά μέρη είναι τα εξής: Χάνφορντ, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής Η Χάνφορντ, στην Ουάσιγκτον, αποτελεί μέρος του προγράμματος ατομικής βόμβας των ΗΠΑ, ενώ συμμετείχε στην κατασκευή πλουτωνίου για την πρώτη πυρηνική βόμβα, στο Ναγκασάκι. Καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος διεξάχθηκε, επέκτεινε την παραγωγή και προμήθεια πλουτωνίου για την δημιουργία πάνω από πυρυνικών όπλων της Αμερικής. Αν και η χρήση πυρηνικής ενέργειας έχει ελαττωθεί,εξακολουθεί να κατέχει τα δύο τρίτα όγκου σε ραδιενεργά απόβλητα της χώρας - περίπου 53 εκατομμύρια γαλόνια υγρών αποβλήτων, 25 εκατομμύρια κυβικά πόδια 35