Ο ανοσοφαινότυπος της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας σε υλικό οστεομυελικής βιοψίας. Πρόλογος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο ανοσοφαινότυπος της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας σε υλικό οστεομυελικής βιοψίας. Πρόλογος"

Transcript

1 1 Πρόλογος Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο της Παθολογικής Ανατομικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών, κατά τη χρονική περίοδο Η ανάθεση του θέματος και η επίβλεψη της εργασίας έγινε από την Επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Ιατρικής κ. Μ. Μελαχροινού, στην οποία οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την ανεκτίμητη βοήθεια και στήριξη που μου προσέφερε. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την Λέκτορα κ. Β. Ζολώτα και την Τεχνολόγο κ. Μ. Ρουμελιώτη για την πολύτιμη βοήθειά τους και την Αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Γ. Στεφάνου και την Επίκουρη καθηγήτρια κ. Μ. Λαμπροπούλου για τη συνεργασία τους. Πολύτιμη και ανεκτίμητη ήταν η βοήθεια και η στήριξη που μου προσέφεραν, κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας η φίλη μου Γεωργία Μονάντερα και οι συμφοιτήτριες και φίλες μου Σαββούλα Ρηγανά, Ρουμπίνα Αντωνέλου και Κατερίνα Ασβεστά. Τέλος, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου για την υποστήριξή τους όλο αυτό τον καιρό. Χωρίς αυτούς δε θα μπορούσα να ξεπεράσω τις οποιεσδήποτε δυσκολίες. Γίνεται φανερό ότι για την ολοκλήρωση αυτής της εργασίας με βοήθησαν πολλοί άνθρωποι στους οποίους εκφράζω την απέραντη ευγνωμοσύνη μου, εάν τυχόν έχω ξεχάσει να αναφερθώ σε αυτούς ονομαστικά. Ράνια Πορίχη Οκτώβριος 2000

2 2 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

3 3 1. ΑΙΜΑ 1.1 ΓΕΝΙΚΑ Το αίμα είναι ένας ιστός σε υγρή κατάσταση, ο οποίος κυκλοφορεί μέσα στα αιμοφόρα αγγεία. Αποτελείται από ένα υγρό συστατικό, το πλάσμα, καθώς και τα έμμορφα συστατικά του. Τα έμμορφα συστατικά διακρίνονται στα ερυθρά αιμοσφαίρια (ερυθροκύτταρα), τα λευκά αιμοσφαίρια (λευκοκύτταρα) και τα αιμοπετάλια (θρομβοκύτταρα). Η παραγωγή των συστατικών αυτών πραγματοποιείται με τη διαδικασία της αιμοποίησης στο μυελό των οστών. Ρόλος τους αίματος είναι η μεταφορά Ο 2, θρεπτικών ουσιών, θερμότητας κ.α., η αποκομιδή CO 2, προϊόντων του μεταβολισμού, τοξικών ουσιών, η διατήρηση της ομοιόστασης και η άμυνα του οργανισμού 1, ΑΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Αιμοποίηση είναι το σύνολο των διεργασιών που απαιτούνται για την παραγωγή των κυττάρων του αίματος. Τα κύτταρα του αίματος προέρχονται από τη διαφοροποίηση ενός αρχέγονου αιμοποιητικού κυττάρου (stem cell). Στη διαφοροποίηση αυτή καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει το μικροπεριβάλλον στο οποίο βρίσκεται το stem cell 3, Ερυθροποίηση Τα ερυθροκύτταρα έχουν χαρακτηριστικό σχήμα αμφίκοιλου δίσκου με διάμετρο 7-8 μm, είναι απύρηνα και το κύριο συστατικό τους είναι η πρωτεΐνη αιμοσφαιρίνη, που τους προσδίδει το χαρακτηριστικό τους χρώμα. Η σημαντικότερη λειτουργία των ερυθροκυττάρων είναι η μεταφορά O 2 και CO 2. Τα ερυθροκύτταρα προέρχονται από ένα κύτταρο γνωστό ως προερυθροβλάστη. Στη συνέχεια παράγονται η βασεόφιλη ερυθροβλάστη, η πολυχρωματόφιλη ερυθροβλάστη και η ορθόχρωμη ερυθροβλάστη, η οποία με αποβολή του πυρήνα θα δώσει το δικτυοερυθροκύτταρο. Από αυτό θα προκύψει το ώριμο ερυθροκύτταρο 5 (Εικόνα 1).

4 4 Εικόνα1.Ερυθροποίηση: προερυθροβλάστη, βασεόφιλες, πολυχρωματόφιλες και οξεόφιλες ερυθροβλάστες. ( Αιματολογικός Άτλας, Βοργίας Ν.Ι. & Λαουτάρης Ν.Π. 1991) Παραγωγή λευκοκυττάρων Τα λευκοκύτταρα είναι εμπύρηνα κύτταρα που συμμετέχουν στο σύστημα της ανοσίας. Διακρίνονται σε πολυμορφοπύρηνα κοκκιοκύτταρα (ουδετερόφιλα, ηωσινόφιλα και βασεόφιλα), μονοκύτταρα και λεμφοκύτταρα 2. ΠΟΛΥΜΟΡΦΟΠΥΡΗΝΑ Ουδετερόφιλα (40-75%): κύτταρα με πολύλοβο πυρήνα και χαρακτηριστική ικανότητα φαγοκυττάρωσης. Στο κυτταρόπλασμά τους ανιχνεύονται κοκκία. Ηωσινόφιλα (5%): κοκκιοκύτταρα με χαρακτηριστική μορφολογία. Έχουν δίλοβο πυρήνα και οξύφιλα κοκκία. Βασεόφιλα (0,5%): κύτταρα με δίλοβο ή τρίλοβο πυρήνα και κυτταρόπλασμα με μεγάλα βασεόφιλα κοκκία. Τα πολυμορφοπύρηνα κοκκιοκύτταρα προέρχονται από το μητρικό κύτταρο μυελοβλάστη, το οποίο διαφοροποιείται σε προμυελοκύτταρο, μυελοκύτταρο και τελικά σε μεταμυελοκύτταρο. Το τελευταίο θα διαφοροποιηθεί σε ουδετερόφιλο, ηωσινόφιλο και βασεόφιλο 2 (Εικόνα 2).

5 5 Εικόνα 2. Παραγωγή κοκκιοκυττάρων:μυελοβλάστη,προμυελοκύτταρο, μυελοκύτταρα,μεταμυελοκύτταρα, ραβδοπύρηνο και πολυμορφοπύρηνα ουδετερόφιλα. ( Αιματολογικός Άτλας, Βοργίας Ν.Ι.&ΛαουτάρηςΝ.Π.1991) ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΑ (1-5%): κύτταρα με πεταλοειδή ή ωοειδή πυρήνα και ελαφρά βασεόφιλο κυτταρόπλασμα. Τα μονοκύτταρα αποτελούν πρόδρομες μορφές των μακροφάγων που απαντούν στους ιστούς και τα λεμφικά όργανα. Προέρχονται από το ίδιο αρχέγονο κύτταρο με τα πολυμορφοπύρηνα, το οποίο διαφοροποιείται σε μονοβλάστη. Επόμενο στάδιο ωρίμανσης είναι το προμονοκύτταρο, που θα δώσει και την τελική ώριμη μορφή το μονοκύτταρο 2. ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ (20-50%): τα λεμφοκύτταρα είναι τα μικρότερα εμπύρηνα κύτταρα του αίματος. Διακρίνονται σε Β-κύτταρα, Τ-κύτταρα και ΝΚ-κύτταρα (natural killer/φονικά κύτταρα). Προέρχονται από το stem cell, το οποίο διαφοροποιείται σε λεμφοβλάστη. Αυτή θα δώσει το προλεμφοκύτταρο από το οποίο θα προκύψουν τα Β-, Τ- και ΝΚ-κύτταρα Παραγωγή αιμοπεταλίων Τα αιμοπετάλια (ή θρομβοκύτταρα) είναι μικρά κυτταρικά τμήματα των μεγακαρυοκυττάρων. Προέρχονται από τη μεγακαρυοβλάστη, η οποία εξελίσσεται σε προμεγακαρυοκύτταρο και τελικά σε μεγακαρυοκύτταρο. Από το κυτταρόπλασμα του μεγακαρυοκυττάρου αποσπώνται απύρηνα τμήματα, τα αιμοπετάλια τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αιμόσταση και την πήξη του αίματος 2.

6 6 2. ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ Κατά την εμβρυϊκή περίοδο, η αιμοποίηση συντελείται αρχικά σε νησίδες αιμοποιητικών κυττάρων, που εμφανίζονται στο λεκιθικό σάκο του εμβρύου. Αργότερα, από τον 3ο μέχρι τον 6ο μήνα κύησης η αιμοποίηση πραγματοποιείται στο σπλήνα και στο ήπαρ, ενώ ο μυελός των οστών αναλαμβάνει αυτή τη δραστηριότητα με τη γέννηση. Τα λεμφοκύτταρα παράγονται στο μυελό των οστών, αλλά ωριμάζουν στο θύμο αδένα και τα περιφερικά λεμφικά όργανα ΔΟΜΗ Ο μυελός των οστών βρίσκεται μέσα σε οστικές κοιλότητες, οι οποίες επενδύονται από το ενδόστεο. Το ενδόστεο αποτελείται από ένα στίχο κυττάρων, τα οποία επικάθηνται σε ένα λεπτό στρώμα δικτυωτού συνδετικού ιστού. Η αιμοποιητική λειτουργία του μυελού επιτελείται στην περιοχή που πρόσκειται στο ενδόστεο. Το κέντρο του διατρέχεται από μία αρτηρία και μία φλέβα και καταλαμβάνεται στο σύνολό του από λιπώδη ιστό. Σημαντικό τμήμα της δομής του μυελού αποτελεί ένα πολύπλοκο τρισδιάστατο αγγειακό πλέγμα από αρτηρίες, αρτηριόλια, φλέβες και τριχοειδή. Το μεγαλύτερο μέρος των τριχοειδών εκβάλλει μέσα σε ένα πλέγμα κολποειδών. Η νεύρωση του μυελού των οστών γίνεται από νευρικές ίνες γυμνές ή επενδυμένες με μυελίνη. Πολλές φορές αυτές οι ίνες απολήγουν ανάμεσα στα αιμοποιητικά κύτταρα. Ανάμεσα στο νευραγγειακό σκελετό του μυελού υπάρχει το μυελικό παρέγχυμα, που αποτελείται από αιμοποιητικά κύτταρα, λιπώδη κύτταρα και άλλα μη αιμοποιητικά στοιχεία, όπως πλασματοκύτταρα, ινίδια και μαστοκύτταρα. Κατά μήκος των κολποειδών ανευρίσκονται τα κύτταρα της ερυθράς και της κοκκιώδους σειράς μαζί με τις ώριμες μορφές τους. Τόσο τα ώριμα κοκκιοκύτταρα όσο και τα δικτυοερυθροκύτταρα διέρχονται μέσα από τρήματα του τοιχώματος των κολποειδών. Η αποβολή του πυρήνα της ορθόχρωμης ερυθροβλάστης, κατά το σχηματισμό των δικτυοερυθροκυττάρων, πραγματοποιείται έξω από το τοίχωμα των κολποειδών. Τα μεγακαρυοκύτταρα βρίσκονται προσκολλημένα στο τοίχωμα των κολποειδών, τροφοδοτώντας απευθείας το περιφερικό αίμα με αιμοπετάλια. Τα λεμφοκύτταρα απαντούν στο μυελό με τη μορφή λεμφοζιδίων ή λεμφικών διηθήσεων. Τέλος, τα μαστοκύτταρα βρίσκονται ακριβώς κάτω από το ενδόστεο, ενώ μικρός αριθμός αυτών υπάρχει προς το κέντρο της οστικής κοιλότητας 7. Οι οστεοβλάστες και οι οστεοκλάστες απαντώνται στην επιφάνεια του ενδοστέου. Το υπόστρωμα του μυελού αποτελείται από ελαστικές και κολλαγόνες ίνες καθώς και από το υγρό των ιστών που περιέχει παράγοντες απαραίτητους για τη διατροφή, τη συντήρηση και τη διέγερση των κυττάρων. Η απελευθέρωση των αιμοποιητικών κυττάρων από το μυελό των οστών προς την περιφερική κυκλοφορία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σχέση που υπάρχει μεταξύ αυτών και των κολποειδών. Οποιαδήποτε διατάραξη αυτής της σχέσης συνεπάγεται την παρουσία άωρων μορφών αιμοποιητικών κυττάρων στην περιφερική κυκλοφορία, κάτι που παρατηρείται σε διάφορες κακοήθεις νόσους ή σε ίνωση του μυελού. Επιπρόσθετα, τα κολποειδή παίζουν σημαντικό ρόλο στην προσαγωγή οξυγόνου, θρεπτικών και διεγερτικών παραγόντων για τα κύτταρα του μυελού 7.

7 7 2.2 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Κατά τη νεογνική περίοδο ολόκληρος ο μυελός αποτελεί αιμοποιητικό όργανο. Με την πάροδο του χρόνου, η αιμοποιητική λειτουργία περιορίζεται σε ορισμένα μόνο οστά, όπως το στέρνο, την πύελο, τις πλευρές, τους σπονδύλους, το κρανίο, την ωμοπλάτη και το εγγύς τμήμα των μακρών οστών. Στα υπόλοιπα οστά η αιμοποίηση αδρανοποιείται και ο μυελός μετατρέπεται στο λεγόμενο ωχρό ή λιπώδη μυελό των οστών. Σε περιπτώσεις όμως με αυξημένες απαιτήσεις, όπως π.χ. στις αιμολυτικές αναιμίες, η ερυθροποίηση επεκτείνεται προς τις υπόλοιπες περιοχές των οστών, δηλαδή ο ωχρός μυελός μετατρέπεται σε ερυθρό. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί αιμοποιητική δραστηριότητα στα εμβρυϊκά αιμοποιητικά όργανα, κυρίως στο ήπαρ (εξωμυελική αιμοποίηση ή μυελοειδής μεταπλασία). Όταν γίνεται αναφορά στο μυελό εξυπακούεται ο αιμοποιητικός μυελός. Υπό φυσιολογικές συνθήκες πρέπει να υπάρχει ίση κατανομή του λιπώδους και του κυτταρικού μυελού. Ο μυελός εκείνος, όπου το ποσοστό του λιπώδους στοιχείου υπερβαίνει το 75% χαρακτηρίζεται ως υποκυτταρικός μυελός. Αντίθετα, όταν το κυτταρικό στοιχείο υπερβαίνει το 75% ο μυελός χαρακτηρίζεται ως υπερκυτταρικός. Το αιμοποιητικό σύστημα στο μυελό των οστών χωρίζεται σε δύο βασικές κυτταρικές σειρές, στη μυελοειδή και τη λεμφοειδή. Και οι δύο προέρχονται από το πολυδύναμο stem cell. Η διαφοροποίηση και η ωρίμανση των μυελοειδών κυττάρων, τα οποία περιλαμβάνουν τα πολυμορφοπύρηνα κοκκιοκύτταρα (ηωσινόφιλα, βασεόφιλα, ουδετερόφιλα), τα μονοκύτταρα, τα ερυθροκύτταρα και τα μεγακαρυοκύτταρα, λαμβάνουν χώρα στο μυελό των οστών. Η λεμφογένεση όμως πραγματοποιείται σε μια σειρά οργάνων, όπως το μυελό των οστών, το θύμο αδένα, τους λεμφαδένες, το σπλήνα και το διάχυτο λεμφικό ιστό. Οι κυριότερες μυελοειδείς σειρές προέρχονται από ένα κοινό μυελοειδές stem cell, το οποίο έχει την ικανότητα να αντιγράφεται και να διαφοροποιείται υπό την επίδραση ειδικών κυτοκινών. Τα προγονικά κύτταρα για κάθε μυελοειδή κυτταρική σειρά αναφέρονται ως μυελοβλάστη, μονοβλάστη, προερυθροβλάστη και μεγακαρυοβλάστη. Η διαφοροποίηση και η ωρίμανση των φυσιολογικών λεμφοκυττάρων, όπως προαναφέρθηκε, πραγματοποιείται σε αρκετές ανατομικές θέσεις. Σε φυσιολογικές καταστάσεις το πολυδύναμο stem cell στο μυελό των οστών διαφοροποιείται στο λεμφοειδές stem cell, το οποίο θα διαφοροποιηθεί σε Β ή Τ λεμφοκύτταρο 6,7.

8 8 Πίνακας 1. Σχετικές αναλογίες των αιμοποιητικών κυττάρων σε μυελό ενηλίκου ατόμου 6 Τύπος κυττάρων Ποσοστιαία αναλογία Συνολικό ποσοστό Μυελοβλάστες 3% Τύπος Ι 1% Τύπος ΙΙ 2% Ουδετερόφιλα 63% Προμυελοκύτταρα 4% Μυελοκύτταρα 13% Μεταμυελοκύτταρα 15% Ραβδοπύρηνα 16% Πολυμορφοπύρηνα 15% Ηωσινόφιλα 3% Βασεόφιλα 0,5% Ερυθροβλάστη Προερυθροβλάστη Βασεόφιλη ερυθροβλάστη Πολυχρωματόφιλες 0,5% 2% 12% Ορθόχρωμη ερυθροβλάστη 4% 18,5% Μονοκύτταρα 1% Λεμφοκύτταρα 10% Μεγακαρυοκύτταρα <1% 3. ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ 3.1 ΓΕΝΙΚΑ

9 9 Οι λευχαιμίες είναι κακοήθη νεοπλάσματα των αιμοποιητικών αρχέγονων κυττάρων και χαρακτηρίζονται από διάχυτη προσβολή του μυελού των οστών από τα νεοπλασματικά κύτταρα (Εικόνα 3). Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα λευχαιμικά κύτταρα εισέρχονται στο περιφερικό αίμα, όπου εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς. Επίσης, τα κακοήθη κύτταρα μπορούν να διηθήσουν το ήπαρ, το σπλήνα, τους λεμφαδένες και άλλους ιστούς. Παρά το ότι η παρουσία εκσεσημασμένου αριθμού "ανωμάλων κυττάρων" στο περιφερικό αίμα αποτελεί την πιο σημαντική εκδήλωση της λευχαιμίας, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η λευχαιμία είναι μια πρωτογενής δυσλειτουργία του μυελού των οστών. Επίσης, επισημαίνεται ότι ορισμένοι ασθενείς με διηθημένο μυελό μπορεί να εμφανίσουν κυτταροπενία στο περιφερικό αίμα 8. Εικόνα 3 Απεικόνιση φυσιολογικού μυελού (αριστερά) και μυελού με λευχαιμική διήθηση (δεξιά) ( /leukintro.htm) Οι λευχαιμίες ταξινομούνται βάσει της κυτταρικής σειράς (μυελοειδής λεμφοειδής) και του βαθμού ωρίμανσης των λευχαιμικών κυττάρων. Οι οξείες λευχαιμίες χαρακτηρίζονται από την παρουσία πολύ άωρων κυττάρων (βλάστες) και ραγδαία θανατηφόρο εξέλιξη. Οι χρόνιες λευχαιμίες χαρακτηρίζονται από καλά διαφοροποιημένα ώριμα κύτταρα και βραδεία εξέλιξη της νόσου. Συνεπώς οι λευχαιμίες διακρίνονται σε οξείες, είτε οξεία μυελογενή (AML) είτε οξεία λεμφογενή (ALL), και σε χρόνιες, είτε χρόνια μυελογενή (CML) είτε χρόνια λεμφογενή (CLL) (Σχεδιάγραμμα 1). Λευχαιμία Οξεία Χρόνια - βλάστες (άωρα κύτταρα) - ώριμα κύτταρα - ταχύς πολ/σμός κυττάρων - βραδύτερος πολ/σμός κυττάρων

10 10 - ταχεία θανατηφόρος εξέλιξη νόσου - ηπιότερη εξέλιξη νόσου (<6 μήνες χωρίς θεραπεία) (2-6 χρόνια χωρίς θεραπεία) - ειδικό σύστημα ταξινόμησης - επικαλυπτόμενη ταξινόμηση Μυελοειδής Λεμφοειδής Μυελοϋπερπλαστική Λεμφοειδής - Μ0 - L1 - χρόνια μυελογενής - χρόνια λεμφογενής - Μ1 - L2 - αληθής πολυκυτταραιμία - τριχωτή λευχαιμία - M2 - L3 (Burkitt's) - πρωτοπαθής μυελοΐνωση - Β-μονοκυτταροειδής - M3 με μυελοειδή μεταπλασία - από μεγάλα κοκκώδη - M4 - ιδιοπαθής λεμφοκύτταρα - M5 θρομβοκυτταραιμία - προλεμφοκυτταρική - M6 - M7 Σχεδιάγραμμα 1 : Ταξινόμηση λευχαιμιών 3.2 EΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Οι λευχαιμίες αποτελούν το 10% περίπου των κακόηθων νεοπλασμάτων. Η οξεία μυελογενής λευχαιμία προσβάλλει κυρίως ενήλικες, ηλικίας ετών. Συνιστά το συχνότερο τύπο λευχαιμίας στους ενήλικες (70 80%) και μόνο 20% των λευχαιμιών της παιδικής ηλικίας (<15 ετών). Η επίπτωσή της αυξάνει με την ηλικία. Η οξεία λεμφογενής λευχαιμία αποτελεί το 4-10% των λευχαιμιών και προσβάλλει κυρίως παιδιά (peak συχνότητας η ηλικία 4 έτη). Η χρόνια λεμφογενής λευχαιμία αποτελεί το 30% των λευχαιμιών και η συχνότητά της αυξάνεται στην προχωρημένη ηλικία, ενώ είναι σπάνια ή δεν συναντάται καθόλου κατά την παιδική ηλικία. Η χρόνια μυελογενής λευχαιμία προσβάλλει κυρίως άτομα ηλικίας ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλες ηλικίες. Αποτελεί το 15 % των λευχαιμιών (Σχεδιάγραμμα 2 και Γραφική παράσταση 1). Όσον αφορά το φύλο είναι χαρακτηριστικό ότι οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα από οξεία μυελογενή λευχαιμία απ ότι οι γυναίκες, σε οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι πολλά περιστατικά οξείας μυελογενούς λευχαιμίας αναφέρονται σε βαριά βιομηχανικές και κοσμοπολίτικες περιοχές 9. Λευχαιμία Οξεία Χρόνια Μυελογενής Λεμφογενής Μυελογενής Λεμφογενής ~45 % ~10% ~15% ~30 %

11 11 Σχεδιάγραμμα 2 : H συχνότητα των τύπων της λευχαιμίας στο γενικό πληθυσμό Γραφική παράσταση 1: Η συχνότητα της λευχαιμίας σε συνάρτηση με την ηλικία. (http;// medicine/clinical/pathology/educ/innes /leukintro.htm) 3.3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ/ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Μορφολογικές και κυτταρολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι στην οξεία λευχαιμία παρεμποδίζεται η διαφοροποίηση του λευχαιμικού stem cell και ότι οι λευχαιμικοί βλάστες έχουν παρατεταμένο χρόνο αναπαραγωγής. Για ορισμένες περιπτώσεις οξείας μυελογενούς λευχαιμίας, ιδίως αυτές που επιπλέκουν αιματολογικές διαταραχές, επικρατούν δύο θεωρίες λευχαιμογένεσης. Η μία υποστηρίζει ότι η λευχαιμογένεση είναι αποτέλεσμα κλωνικής αιμοποίησης, έστω και αν παραμένει ανέπαφη η ωρίμανση και οι συνήθεις κυτταρογενετικές μελέτες είναι φυσιολογικές. Αυτά τα κλωνικά κύτταρα είναι πιο ευαίσθητα σε μεταλλαξιογόνους παράγοντες απ ότι τα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα. Η άλλη υπόθεση προτείνει ότι ειδικές μεταθέσεις ή άλλες γενετικές/μοριακές ανωμαλίες ευθύνονται για την απορύθμιση του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης με αποτέλεσμα την αντικατάσταση του μυελού από βλάστες. Αν και οι λευχαιμικοί βλάστες πολλαπλασιάζονται με βραδύτερο ρυθμό από τα φυσιολογικά προγονικά κύτταρα, η αδυναμία τους να διαφοροποιηθούν σε ώριμες μορφές οδηγεί στη βαθμιαία αντικατάσταση του μυελού από αυτά τα κακοήθη κύτταρα. Επιπλέον, οι λευχαιμικοί βλάστες μπορεί να παράγουν παράγοντες που είτε καταστέλλουν τη φυσιολογική αιμοποίηση είτε διεγείρουν τον πολλαπλασιασμό των λευχαιμικών βλαστών μέσω αυτοκρινών οδών 10. Αξίζει να τονιστεί ότι υψηλές δόσεις παραγώγου του ρετινοϊκού οξέος από τη βιταμίνη Α μπλοκάρουν τη διαφοροποίηση τόσο in vitro όσο και in vivo. Αυτό αποτελεί και το πρώτο παράδειγμα όπου η μοριακή παθογένεια ενός κακόηθους νεοπλάσματος μπορεί να συνδυαστεί με μία ειδική θεραπεία. Ωστόσο, η αιτιολογία των περισσοτέρων περιπτώσεων λευχαιμίας παραμένει άγνωστη.

12 12 Παράγοντες που ενέχονται στην αιτιοπαθογένεια της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας : Γενετικές δυσλειτουργίες : σύνδρομο Down 11, αναιμία Fanconi 12, σύνδρομο Bloom 13, σύνδρομο Louis Bar 14,15 Επίκτητες ασθένειες του μυελού των οστών : απλαστική αναιμία, παροξυσμική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία, χρόνιες μυελοϋπερπλαστικές διαταραχές, μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα Κάπνισμα Επαγγελματική ή περιβαλλοντική έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία, βενζένιο, χημικές ενώσεις κ.α. Θεραπευτικοί παράγοντες : χημειοθεραπεία, αλκυλιωτικοί παράγοντες ή αδρανοποιητές τοποϊσομεράσης ΙΙ Ιοί. Τα τελευταία χρόνια αρκετοί ιοί φαίνεται να εμπλέκονται στη διαδικασία της λευχαιμογένεσης. Για παράδειγμα σε αρκετά πειραματόζωα βρέθηκαν ρετροϊοί, με (π.χ. Erythroblastosis virus) ή χωρίς ογκογονιδιακή προσβολή (π.χ. Avian Leukosis virus), να σχετίζονται με τη λευχαιμία. Σε ανθρώπους υπάρχουν ενδείξεις ότι η Τ-λευχαιμία/λέμφωμα των ενηλίκων σχετίζεται με τον HTLV-1, όπως και το αφρικανικό λέμφωμα Burkitt με τον ιό Epstein-Barr 16. Επίσης, επισημαίνεται η υψηλή συχνότητα λευχαιμίας που παρατηρήθηκε στον πληθυσμό της Hiroshima μετά την έκρηξη της ατομικής βόμβας ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Οι οξείες λευχαιμίες εμφανίζουν τα εξής χαρακτηριστικά : Ραγδαία εκδήλωση. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα μέσα σε τρεις μήνες από την έναρξη της νόσου. Αναιμία. Πυρετό και συχνές λοιμώξεις λόγω απουσίας ώριμων λευκοκυττάρων. Αιμορραγική διάθεση (πετέχειες, εκχυμώσεις, ρινορραγίες, ουλορραγίες) λόγω θρομβοπενίας. Ευαισθησία και οστικά άλγη λόγω επέκτασης της λευχαιμικής μάζας και υποπεριοστικής διήθησης. Διήθηση οργάνων με αποτέλεσμα λεμφαδενοπάθεια, σπληνομεγαλία, ηπατομεγαλία Εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως κεφαλαλγία, ναυτία, έμετοι, παραλύσεις νεύρων, οίδημα οπτικής θηλής και ενίοτε σπασμοί ή/και κώμα. Οι εκδηλώσεις αυτές είναι συχνότερες στα παιδιά και στην οξεία λεμφογενή λευχαιμία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Η τυποποίηση της λευχαιμίας έχει προγνωστική και θεραπευτική αξία. Από τις οξείες λευχαιμίες η οξεία λεμφογενής έχει την καλύτερη πρόγνωση. Η διάγνωση της λευχαιμίας στηρίζεται σε εργαστηριακά ευρήματα του περιφερικού αίματος και του μυελού των οστών. Ο βασικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει: Μορφολογία επίχρισμα περιφερικού αίματος

13 13 αναρρόφηση και βιοψία μυελού των οστών Κυτταροχημεία Γενετικές αναλύσεις-χρωμοσωμικές και μοριακές Ανοσολογία Μορφολογία Επίχρισμα περιφερικού αίματος : Η προσεκτική εξέταση του επιχρίσματος του περιφερικού αίματος έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διάγνωση της λευχαιμίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις οξείας λευχαιμίας αναγνωρίζονται βλάστες ή άωρα κύτταρα στο περιφερικό αίμα. Το επίχρισμα του περιφερικού αίματος στις χρόνιες λευχαιμίες αναδεικνύει την παρουσία αυξημένου αριθμού ωρίμων κυττάρων μιας συγκεκριμένης κυτταρικής σειράς (Εικόνα 4). Εικόνα 4 Επίχρισμα περιφερικού αίματος ( med.virginia.edu/medicine/clinical/pathology/educ/innes /leukintro.htm) Μυελός των οστών : Η εκτίμηση του υλικού αναρρόφησης του μυελού και της οστεομυελικής βιοψίας έχει καθοριστική σημασία, δεδομένου ότι η λευχαιμία αναπτύσσεται πρωτοπαθώς στο μυελό. Επιπλέον, παρέχεται η δυνατότητα εκτίμησης των υπολειμματικών, φυσιολογικών στοιχείων αιμοποίησης. Η χρώση Wright του επιχρίσματος του μυελού παρέχει την καλύτερη κυτταρολογική εικόνα των λευχαιμικών κυττάρων και επιπλέον παρέχει υλικό για κυτταροχημικές χρώσεις (Εικόνα 5). Τα λευχαιμικά κύτταρα για ανοσολογική και γενετική εκτίμηση λαμβάνονται από το δείγμα είτε της αναρρόφησης είτε της βιοψίας. Εικόνα 5 Επίχρισμα μυελού ( edu/medicine/clinical/pathology/educ/innes /leuki ntro.htm)

14 14 Η οστεομυελική βιοψία παρέχει την δυνατότητα εκτίμησης της κυτταροβρίθειας του μυελού, καθώς και του τρόπου ανάπτυξης και προσβολής του μυελού από τα νεοπλασματικά κύτταρα. Σε μερικές περιπτώσεις λευχαιμίας συνυπάρχει αύξηση των δικτυωτών ινών του στρώματος με συνέπεια, ενίοτε, η αναρρόφηση του μυελού να μην αποδίδει υλικό (dry tap), οπότε η βιοψία αποκτά ιδιαίτερα σημαντική αξία. Στις περισσότερες περιπτώσεις λευχαιμίας, η βιοψία δείχνει διάχυτη διήθηση του μυελού από τα λευχαιμικά κύτταρα. Η παρουσία άωρων κυττάρων στο μυελό (βλαστών, προμυελοκυττάρων) σε ποσοστό >30% αποτελεί το διαγνωστικό κριτήριο της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Ο φυσιολογικός μυελός περιέχει 0-5% βλάστες. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις λευχαιμίας ο μυελός είναι υπερκυτταρικός, παρατηρούνται και περιπτώσεις με μειωμένη ή φυσιολογική κυτταροβρίθεια. Κριτικής σημασίας πάντα, όσον αφορά τη διάγνωση, είναι ο αυξημένος αριθμός βλαστών. Εφόσον τεθεί η διάγνωση "οξεία λευχαιμία" βάσει των μορφολογικών ευρημάτων, θα πρέπει να τυποποιηθεί προκειμένου να χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία. Ο καθορισμός του τύπου του βλάστη επιτυγχάνεται με μορφολογικές, κυτταροχημικές, ανοσολογικές και χρωμοσωμικές/μοριακές εξετάσεις. Η διάκριση μεταξύ οξείας μυελογενούς και οξείας λεμφογενούς λευχαιμίας είναι κριτικής σημασίας προκειμένου να καθορισθεί η θεραπεία και η πρόγνωση της νόσου. Η μορφολογία των βλαστών παρέχει ουσιώδεις πληροφορίες και καθορίζει με ακρίβεια >80% τον τύπο του βλάστη (Εικόνα 6,Πίνακας 2). Εικόνα 6 Μυελοβλάστης με ραβδία Auer (αριστερά), σχηματική απεικόνιση βλαστών (κέντρο αριστερά-μυελοβλάστης,κέντροδεξιά-λεμφοβλάστης), λεμφοβλάστες (δεξιά). ( /leukintro.htm) Πίνακας 2. Μορφολογικά χαρακτηριστικά λεμφοβλαστών μυελοβλαστών 16 Λεμφοβλάστες Μυελοβλάστες Ομοιότητες σφαιρικός-ωοειδής πυρήνας σφαιρικός-ωοειδής πυρήνας

15 15 Διαφορές Πυρήνας Κυτταρόπλασμα αδρή χρωματίνη με τάση να δημιουργεί συσσωρεύματα περισσότερο βασεόφιλο όχι αζουροφιλικά κοκκία όχι ραβδία Auer (+/-) μη-ειδικά κυτταροπλασματικά κοκκία λεπτή χρωματίνη λιγότερο βασεόφιλο πρωτογενή αζουροφιλικά κοκκία (+/-) ραβδία Auer Κυτταροχημεία Οι κυτταροχημικές αναλύσεις συνεπικουρούν στην ταυτοποίηση και επιβεβαίωση της μυελοκυτταρικής λευχαιμίας. Η ευρέως εφαρμοζόμενη FAB (French-American-British) Ταξινόμηση της οξείας λευχαιμίας στηρίζεται στη μορφολογία και την κυτταροχημεία. Οι πιο σημαντικές κυτταροχημικές αναλύσεις είναι: Μυελοπεροξειδάση (ΜΡΟ). Η μυελοπεροξειδάση είναι ένα ένζυμο που εντοπίζεται στα κοκκία των μυελοειδών κυττάρων και των μονοκυττάρων. Σε λεμφοειδή κύτταρα δεν ανιχνεύεται μυελοπεροξειδάση. Ως εκ τούτου στην περίπτωση που ανιχνεύεται στους βλάστες, η συμβολή της είναι καθοριστική για τη διάκριση μεταξύ μυελογενούς και λεμφογενούς λευχαιμίας. Sudan Black B. H χρώση αναδεικνύει τη λιπιδική μεμβράνη των πρωτογενών κοκκίων και υπεροξειδιοσωμάτων σε πρόδρομα κοκκιοκύτταρα. Είναι ασθενώς θετική σε πρόδρομα μονοκύτταρα. Σπάνιες περιπτώσεις οξείας λεμφογενούς λευχαιμίας είναι ασθενώς θετικές. Χλωροξεική εστεράση. Η χρώση αναδεικνύει τα πρωτογενή κοκκία πρόδρομων κοκκιοκυττάρων. Αναφέρεται θετικότητα στην οξεία λεμφογενή λευχαιμία και οξεία μονοκυτταρική λευχαιμία. Μη φυσιολογικά εκφράζεται σε ηωσινόφιλα ασθενών με οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία με ηωσινοφιλία. Μη ειδική εστεράση α-ναφθυλ-οξεικό οξύ: χρώση μονοκυττάρων και μεγακαρυοβλαστών. Ασθενής αντίδραση μπορεί να ανιχνευτεί σε κοκκιοκυτταρικά στοιχεία. Αναφέρεται ασθενής θετικότητα σε μερικές περιπτώσεις οξείας προμυελοκυτταρικής λευχαιμίας α-ναθφυλ-βουτυρικό οξύ: βάφει κοκκία μονοκυττάρων Periodic acid - Schiff (PAS): Η χρώση PAS ανιχνεύει το γλυκογόνο. Τα άωρα κοκκιοκύτταρα είναι εντόνως θετικά στη χρώση PAS. Mυελοβλάστες και μονοβλάστες είναι ασθενώς θετικοί ή αρνητικοί, ενώ κοκκώδης PAS (θετική) χρώση σε αρνητικό υπόστρωμα είναι χαρακτηριστική της οξείας λεμφογενούς λευχαιμίας. Λευκοκυτταρική αλκαλική φωσφατάση (LAP): Η LAP είναι ένα ένζυμο χρήσιμο για την εκτίμηση της οξείας και χρόνιας λευχαιμίας, και των μυελοϋπερπλαστικών διαταραχών 10.

16 Καρυότυπος Η κυτταρογενετική χρωμοσωμική ανάλυση συμβάλλει σημαντικά στη διάγνωση και στον καθορισμό της πρόγνωσης της λευχαιμίας. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες ανιχνεύονται στο 50-60% των de novo περιπτώσεων οξείας μυελογενούς λευχαιμίας και στο >66% της οξείας λεμφογενούς λευχαιμίας. Συνεπώς, οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες έχουν μεγάλη προγνωστική σημασία (Πίνακας 3). Εικόνα 7 : Χρωμοσωμική ανωμαλία t(9;22) (q34;q11) που χαρακτηρίζει τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία del = έλλειμα Inv = αναστροφή Ins = ένθεση p = κοντός βραχίονας q = μακρύς βραχίονας t = μετάθεση Στην Εικόνα 7, το ογκογονίδιο c-abl στο 9q34, που κωδικοποιεί την πρωτεϊνική κινάση της τυροσίνης p145, μετατίθεται στην bcr (breakpoint cluster region) του 22q. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου, μηφυσιολογικού γονιδίου, που παράγει bcr/c-abl mrna. Αυτό το mrna συνθέτει μια ισχυρή πρωτεϊνική κινάση της τυροσίνης p210, που χαρακτηρίζει τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία. Η πρωτεΐνη p210 μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας. Ογκογονίδια και γονίδια αυξητικών παραγόντων, καθώς και γονίδια των υποδοχέων των αυξητικών παραγόντων εντοπίζονται συχνά στην περιοχή του σημείου θραύσεως 16. Πίνακας 3. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες σε τύπους λευχαιμίας 6 ΤΥΠΟΣ FAB ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΗ ΑΝΩΜΑΛΙΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (%) Μ3 t(15;17)(q22;q11-12) M4Eo inv(16)(p13q22) ή t(16;16)(p16;166)(p13;q22) 100 M2 t(8;21)(q22;q22) 18 20

17 17 M1,M2 t(9;22)(q34;q11) 8 M1,M2,M4,M5,M M1,M4,M5 t(v;11)(v;q23) 9 M1,M2,M4 t(6;9)(p23;q34) 2 M1,M2,M4,M6 inv(3)(q21;q26) ή t(3;3)(q21;q26) 2 M1,M2,M4,M6,M7-7 ή 5 ή del(5q) 9 ( ή 14) Μ1,Μ2,Μ4,Μ5,Μ6,Μ7 ΧΜΛ πολύπλοκες ανωμαλίες t (9;22) (q34;q11) OΛΛ-προΒ t (1;19) ΟΛΛ-Τ t (11;14) ΟΛΛ-Burkitt s (L3) t (8;14), t (2;8), t (8;22) H συχνότητα των χρωμοσωμικών ανωμαλιών σε λευχαιμικούς ασθενείς με ιστορικό αιματολογικών διαταραχών, ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, προσεγγίζει το 100 % Μοριακή Γενετική Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες αποτελούν μακροαλλοιώσεις οι οποίες αντανακλούν μοριακές ανωμαλίες. DNA ανιχνευτές για επιλεγμένη γονιδιακή περιοχή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ταυτοποίηση αλληλουχιών συγκεκριμένων πρωτεϊνών ή κλωνικών αναδιατάξεων συγκεκριμένου τύπου κυττάρων. Με αυτό τον τρόπο ταυτοποιούνται τμήματα DNA χαρακτηριστικά για κάποιο τύπο κυττάρου (π.χ. η αλληλουχία του γονιδίου του υποδοχέα των Τ-κυττάρων) ή για μια νέα πρωτεΐνη (π.χ. η πρωτεϊνική κινάση της τυροσίνης p210). Η ανίχνευση αναδιάταξης του DNA αποτελεί απόδειξη της ύπαρξης ενός κλωνικού πληθυσμού. Τεχνική: DNA εξάγεται από κύτταρα και διασπάται ή κόβεται σε τμήματα ποικίλου μήκους, κάτι που εξαρτάται από την περιοχή δράσης των περιοριστικών ενζύμων. Αυτά τα τμήματα ηλεκτροφορούνται και διαχωρίζονται ανάλογα με το μέγεθός τους. Στη συνέχεια μεταφέρονται σε νάυλον (υποστηρικτικό μέσο) και υβριδοποιούνται με DNA-ανιχνευτή (συμπληρωματικό DNA της αλληλουχίας που αναζητείται). Ο DNA-ανιχνευτής είναι σημασμένος, συνήθως ραδιενεργός και κάνει ορατό το αποτέλεσμα (Εικόνα 8).

18 18 Εικόνα 8: Τεχνική μοριακής γενετικής. ( clinical/pathology/educ/innes /leukintro.htm) Eφόσον υπάρχει κλωνικός πληθυσμός κυττάρων, όλα τα κύτταρα του κλώνου θα έχουν την ίδια αναδιάταξη του DNA. Έτσι, τα ένζυμα περιορισμού θα κόψουν όλο το DNA σε τμήματα ίδιου μεγέθους. Τα τμήματα αυτά θα μετακινηθούν σε ίδια απόσταση στο gel ηλεκτροφόρησης και θα βρίσκονται στην ίδια θέση όταν αναγνωριστούν με τον DNA-ανιχνευτή. Μία άλλη τεχνική μοριακής γενετικής, η αλυσιδωτή αντίδραση της πολυμεράσης (Polymerase Chain Reaction - PCR), μπορεί να ανιχνεύσει ιδιαίτερα μικρές ποσότητες ανώμαλου DNA. Η συμβολή της PCR είναι ιδιαίτερα σημαντική, όσον αφορά την κατάδειξη υπολλειματικής νόσου σε περιπτώσεις λευχαιμιών μετά από θεραπεία. Ένα πρόβλημα αυτής της τεχνικής είναι η υπερβολική της ευαισθησία, που μπορεί να μεγεθύνει μικρούς αντιδραστικούς κλώνους ή ακόμα και DNA από απλοειδή κύτταρα. Γενικά, οι μελέτες μοριακής γενετικής αναδεικνύουν κλωνικούς πληθυσμούς εισηγούνται την κυτταρική προέλευση των νεοπλασματικών κυττάρων με την κατάδειξη αναδιατάξεων του DNA που σχετίζονται με συγκεκριμένο τύπο κυττάρου και συμβάλλουν στη διάγνωση νοσών που χαρακτηρίζονται από μοναδικές γονιδιακές ανωμαλίες Ανοσοφαινότυπος Η ανοσοφαινοτυπική μελέτη παρέχει τη δυνατότητα αναγνώρισης φυσιολογικών κυττάρων και λευχαιμικών βλαστών χρησιμοποιώντας

19 19 αντισώματα, συνήθως μονοκλωνικά, για διάφορες πρωτεΐνες της κυτταρικής επιφάνειας και του κυτταροπλάσματος. Οι συνδυασμοί αντισωμάτων επιτρέπουν: 1) την ταυτοποίηση κυττάρων συγκεκριμένου τύπου, 2) τον καθορισμό του βαθμού διαφοροποίησης των κυττάρων, και 3) την αναγνώριση μη-φυσιολογικών κυττάρων. Πολλά μονοκλωνικά αντισώματα έχουν ομαδοποιηθεί σε Clusters of Differentiation (CD). Ο καθορισμός της κυτταρικής σειράς και του βαθμού διαφοροποίησης μιας λευχαιμίας, με τη βοήθεια ανοσολογικών δεικτών, αποτελεί ουσιαστικό μέρος της διαγνωστικής προσέγγισης, και παρέχει σημαντικής αξίας πληροφορίες για την επιλογή της θεραπείας και τον καθορισμό της πρόγνωσης. Επιπλέον συμβάλλει στην κατάδειξη υποτροπής της νόσου ή δευτεροπαθούς λευχαιμίας. Οι ανοσοφαινοτυπικές μελέτες γίνονται με διάφορες μεθόδους όπως η κυτταρομετρία ροής και η χρώση ανοσοϋπεροξειδάσης/αλκαλικής φωσφατάσης σε επιχρίσματα ή βιοψίες. Κάθε τεχνική έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Γενικά, η μέθοδος της κυτταρομετρίας ροής είναι πιο ευαίσθητη και μπορεί να εκτιμηθεί μεγαλύτερος αριθμός λευχαιμικών κυττάρων.επίσης, η κυτταρομετρία ροής είναι καλύτερη για τον προσδιορισμό επιφανειακών αντιγόνων και διαγνωστικών παγίδων, όπως είναι οι ψευδώς-θετικές αντιδράσεις από τους Fc υποδοχείς των αντισωμάτων ή τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων. Με τεχνικές της ανοσοϋπεροξειδάσης σε τομές παραφίνης μπορεί να καθοριστεί η αντιγονική έκφραση των κυττάρων μέσα στο μυελικό περιβάλλον ΟΞΕΙΑ ΜΥΕΛΟΓΕΝΗΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ Σύμφωνα με την αναθεωρημένη FAB Ταξινόμηση, η οποία λαμβάνει υπόψιν το βαθμό ωρίμανσης και την επικρατούσα σειρά διαφοροποίησης του λευχαιμικού stem cell, η οξεία μυελογενής λευχαιμία διακρίνεται σε 8 υποτύπους 17,18 (Πίνακας 4).

20 20 Πίνακας 4. FAB-Tαξινόμηση της Οξείας Μυελογενούς Λευχαιμίας M0 Oξεία μυελοβλαστική λευχαιμία ελάχιστα διαφοροποιημένη Μ1 Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία χωρίς ωρίμανση Μ2 Μ3 Μ4 Μ5 Μ6 Μ7 Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία με ωρίμανση Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία Οξεία μονοκυτταρική λευχαιμία Οξεία ερυθρολευχαιμία Οξεία μεγακαρυοβλαστική λευχαιμία 4.1 Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία ελάχιστα διαφοροποιημένη (Μ0) Περιπτώσεις οξείας μυελογενούς λευχαιμίας ταξινομούνται ως Μ0 εφόσον με τη μορφολογική και κυτταροχημική ανάλυση δεν αναγνωρίζονται στοιχεία μυελοειδούς διαφοροποίησης. Η ταυτοποίηση της μυελοειδούς διαφοροποίησης επιτυγχάνεται ανοσολογικά με την κατάδειξη ειδικών μυελοειδών αντιγόνων, όπως το CD13 ή το CD33, στα νεοπλασματικά κύτταρα. Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες αν και είναι συχνές, δεν είναι μοναδικές για το συγκεκριμένο υπότυπο 10,16 (Εικόνα 9). ( ical/pathology/educ/innes /leukintro.htm) Εικόνα 9: Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία ελάχιστα διαφοροποιημένη (Μ0),επίχρισμα μυελού.

21 Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία χωρίς ωρίμανση (Μ1) Αποτελεί το % των περιπτώσεων λευχαιμίας σε ενήλικα άτομα. Τα νεοπλασματικά κύτταρα δείχνουν κάποια κοκκιοκυτταρική διαφοροποίηση με τουλάχιστον 3% ή περισσότερους (5-10%) βλάστες θετικούς στη μυελοπεροξειδάση ή με βλάστες, οι οποίοι περιέχουν τουλάχιστον λίγα αζουροφιλικά κοκκία, ραβδία Auer ή και τα δύο (Εικόνα 10). Ανοσοφαινότυπος: Ποικίλη έκφραση των αντιγόνων CD13, CD14, CD11b, CD33, CD34 και HLA-DR. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες: t(9;22), 8+, -5 και 7 10,16. Εικόνα 10: Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία χωρίς ωρίμανση (M1),επίχρισμα μυελού. ( innes /leukintro.htm) 4.3 Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία με ωρίμανση (Μ2) Ο πιο συχνός υπότυπος οξείας μυελογενούς λευχαιμίας με ποσοστό 20 40%. Η κοκκιοκυτταρρική προσβολή είναι σαφής δεδομένου ότι >10% των κυττάρων παρουσιάζουν ωρίμανση πέραν του σταδίου του βλάστη. Οι χρώσεις Sudan black B και μυελοπεροξειδάση είναι θετικές, ενώ oι NSE και PAS χρώσεις είναι αρνητικές. Στο κυτταρόπλασμα των κυττάρων αναγνωρίζονται αρκετά αζουροφιλικά κοκκία και ραβδία Auer. Τα άωρα μονοκύτταρα, εφόσον αναγνωρίζονται, δεν πρέπει να ξεπερνούν το 20%. Οι πιο ώριμες μορφές κοκκιοκυττάρων παρουσιάζουν δυσπλαστικά χαρακτηριστικά (Εικόνα 11). Ανοσοφαινότυπος: Ποικίλη έκφραση των αντιγόνων CD13, CD33 και HLA-DR και απουσία CD14 και CD11b. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες: t(8;21), 8+, -5 και -7. Η t(8;21)(q22;q22) ανευρίσκεται σε 20% των περιπτώσεων Μ2 και σχετίζεται με συγκεκριμένα κλινικά και μορφολογικά ευρήματα. Οι ασθενείς είναι νεώτεροι, και παρουσιάζονται συχνά με εξωμυελική μάζα ή νόσο του κεντρικού νευρικού συστήματος. Επιπλέον, η πρόγνωση είναι καλύτερη 10,16.

22 22 Εικόνα11:Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία με ωρίμανση (Μ2), επίχρισμαμυελού. ( edicine/clinical/pathology/educ/i nnes /leukintro.htm) 4.4 Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία (Μ3) Αποτελεί το 10% των περιπτώσεων της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας σε ενήλικες και το 4 8% σε παιδιά. Σε αυτό τον τύπο λευχαιμίας το μεγαλύτερο μέρος των κυττάρων είναι ανώμαλα προμυελοκύτταρα με χαρακτηριστικό πρότυπο βαριάς κοκκιοποίησης. Ο πυρήνας τους ποικίλλει όσον αφορά το μέγεθος και το σχήμα του και συχνά είναι νεφροειδής ή δίλοβος. Παρατηρούνται δέσμες ραβδίων Auer με βελονοειδή μορφή. Τα κύτταρα είναι θετικά για μυελοπεροξειδάση και χλωροξεική εστεράση, και γενικά αρνητικά για μη-ειδική εστεράση (Εικόνα 12). Ανοσοφαινότυπος: Εκφράζουν τα αντιγόνα CD13, CD33. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες : t(15;17)(q22;12-21) (Εικόνα 13) Η χρωμοσωματική ανωμαλία t(15;17) είναι χαρακτηριστική σε αυτό τον υπότυπο 19,20 και καταδεικνύεται στο % των περιπτώσεων. Αυτή η μετατόπιση προκύπτει από τη σύντηξη του α υποδοχέα του ρετινοϊκού οξέος (στο 17q) με ένα νέο μεταγραφικό παράγοντα, τον PML, (στο 15q), δημιουργώντας ένα χαρακτηριστικό γενετικό δείκτη για την Μ3, που μπορεί να ανιχνευτεί μοριακά ακόμα κι όταν η καρυοτυπική ανωμαλία δεν ανιχνεύεται. Το γονίδιο PML/α-υποδοχέας ρετινοϊκού οξέος, που προκύπτει, οδηγεί σε ένα εναλλακτικό υποδοχέα του ρετινοϊκού οξέος, που παρεμβαίνει στη διαφοροποίηση του προμυελοκυττάρου. Η διαταραχή της διαφοροποίησης και η παρατεταμένη επιβίωση των άωρων μυελοειδών κυττάρων έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της οξείας προμυελοκυτταρικής λευχαιμίας 10,16. Διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη (DIC) παρατηρείται συχνά σε ασθενείς με Μ3 λευχαιμία 19.

23 23 Eικόνα 12 Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία (Μ3), επίχρισμα μυελού. ( thology/educ/innes /leukintro.htm) Εικόνα 13: Χρωμοσωμική ανωμαλία στη Μ3 λευχαιμία, t(15;17)(q22;12-21).(αιματολογικός Άτλας, Βοργίας Ν.Ι. & Λαουτάρης Ν.Π.,1991) Μ3 ποικιλία, αποτελεί τη μειοψηφία των ασθενών με οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία. Με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο παρατηρούνται πολλαπλά κοκκία. Τα κυτταροχημικά, ανοσοφαινοτυπικά και καρυογενετικά χαρακτηριστικά αυτής της μορφής είναι ίδια με της κλασσικής Μ3 10,16 (Εικόνα 14).

24 24 Εικόνα 14: Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία, ποικιλία(μ3v), επίχρισμα μυελού. ( athology/educ/innes /leukintro.htm) 4.5 Oξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία (Μ4) Αποτελεί το % των περιπτώσεων λευχαιμίας σε ενήλικα άτομα. Aνιχνεύεται κοκκιοκυτταρική και μονοκυτταρική διαφοροποίηση τόσο στο μυελό όσο και στο περιφερικό αίμα. Η Μ4 μοιάζει με τη Μ2 εκτός από το γεγονός ότι τα προμονοκύτταρα και τα μονοκύτταρα υπερβαίνουν το 20 % των εμπύρηνων κυττάρων του μυελού και του περιφερικού αίματος. Περισσότερο από 20% των βλαστών είναι θετικοί στη μυελοπεροξειδάση και τη μη-ειδική εστεράση (Εικόνα 15). Ανοσοφαινότυπος : CD14 Χρωμοσωμικές ανωμαλίες : t(4;11), t(9;11), 8+ και 7 10,16 Εικόνα 15: Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία (Μ4), επίχρισμα μυελού. ( athology/educ/innes /leukintro.htm) Μ4e, πρόκειται για ένα τύπο της Μ4 με μεγάλο (συνήθως >5%) αριθμό μορφολογικώς ανωμάλων ηωσινόφιλων στο μυελό των οστών 21 (Εικόνα 16). Αυτός ο τύπος σχετίζεται με ανωμαλία στο χρωμόσωμα 16. Eικόνα 16: Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία με ηωσινοφιλία (Μ4e), επίχρισμα

25 25 μυελού. ( ical/pathology/educ/innes /leukintro.htm

26 Oξεία μονοκυτταρική λευχαιμία (Μ5) Αποτελεί το 10 % των περιπτώσεων της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες: t(9;11), 8+, -5 και 7. Ανοσοφαινότυπος : HLA-DR, CD13, CD33, CD4, CD11, CD14, CD15, CD34 (στη Μ5α) Μ5α (μονοβλαστική) : χαρακτηρίζεται από μεγάλους μονοβλάστες (>80%) με «δαντελωτή» χρωματίνη και με έναν ίσως και περισσότερους αξιοσημείωτα μεγάλους κυστοειδείς πυρηνίσκους. Το κυτταρόπλασμα είναι βασεόφιλο και άφθονο χωρίς ραβδία Auer. Επίσης, μπορεί να υπάρχει ένα μικρό ποσοστό προμονοκυττάρων. Οι βλάστες είναι γενικά αρνητικοί στη μυελοπεροξειδάση, αλλά θετικοί στη μη-ειδική εστεράση (Εικόνα 17). Χρωμοσωματικές ανωμαλίες :11q23 10,16 Εικόνα 17: Οξεία μονοβλαστική λευχαιμία (Μ5α),επίχρισμαμυελού. ( pathology/educ/innes /lleukintro.htm) Μ5β (με ωρίμανση) : >80% είναι μονοβλάστες, προμονοκύτταρα και μονοκύτταρα. Η αναλογία των μονοκυττάρων στο περιφερικό αίμα είναι μεγαλύτερη απ ότι στο μυελό, στον οποίο το κυρίαρχο κύτταρο είναι το προμονοκύτταρο. Αυτό το κύτταρο είναι παρόμοιο με το μονοβλάστη, αλλά έχει ένα μεγάλο πυρήνα με ιδιαίτερη μορφή. Μπορεί να υπάρχει πυρηνίσκος. Το κυτταρόπλασμα είναι λιγότερο βασεόφιλο και έχει γκριζωπή μορφή με διάσπαρτα λεπτά αζουροφιλικά κοκκία. Οι βλάστες συνήθως έχουν κάποια δραστικότητα υπεροξειδάσης και είναι θετικοί στη μη-ειδική εστεράση. Σπάνια ανευρίσκονται ραβδίαauer 10,16 (Εικόνα18). Εικόνα 18: Οξεία μονοκυτταρική λευχαιμία με ωρίμανση (Μ5β), επίχρισμα μυελού. ( ical/pathology/educ/innes /leukintro.htm)

27 Οξεία ερυθρολευχαιμία (Μ6) Εμφανίζεται σε ποσοστό μικρότερο από 5%, είναι σπάνια μορφή λευχαιμίας και δύσκολη στη διάγνωση. Το ερυθροποιητικό στοιχείο συχνά υπερβαίνει το 50% όλων των εμπύρηνων κυττάρων του μυελού των οστών. Οι ερυθροβλάστες δείχνουν, σε ποικίλο βαθμό, παράξενα μορφολογικά χαρακτηριστικά, κυρίως πολύλοβους πυρήνες με ποικίλου μεγέθους λοβούς, πολλούς πυρηνίσκους, παρουσία ενός ή περισσοτέρων πυρηνικών κομματιών, γιγάντιες μορφές και μεγαλοβλαστικά χαρακτηριστικά. Συχνά παρατηρούνται ραβδία Auer. Το ποσοστό των μυελοβλαστών και των προμυελοκυττάρων που συνοδεύουν αυτές τις δυσερυθροποιητικές αλλαγές ποικίλλει, όμως όταν είναι μικρότερο από 30% όλων των εμπύρηνων κυττάρων, μια εναλλακτική διάγνωση όπως είναι ένα μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο πρέπει να υπολογιστεί. Οι μυελοβλάστες είναι θετικοί στη μυελοπεροξειδάση, και στη μη-ειδική εστεράση. Τα κακοήθη ερυθροκύτταρα είναι θετικά στην PAS (Εικόνα 19). Aνοσοφαινότυπος : γλυκοφορίνη Α Χρωμοσωμικές ανωμαλίες : 8+, -5, del(5q) και 7 10,16 Εικόνα 19: Οξεία ερυθρολευχαιμία (Μ6), επίχρισμα μυελού. ( ical/pathology/educ/innes /leukintro.htm) 4.8 Οξεία μεγακαρυοβλαστική λευχαιμία (Μ7) Η Μ7 είναι μια σπάνια μορφή οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Αποτελεί μόλις το 3-5 % όλων των λευχαιμιών. Δεν είναι τόσο σπάνια μορφή σε παιδιά κάτω των 3

28 28 ετών, ειδικά σε αυτά με σύνδρομο Down. Οι βλάστες εδώ μπορεί να μοιάζουν με ανώριμα μεγακαρυοκύτταρα ή μπορεί να είναι αδιαφοροποίητοι μορφολογικά και να μοιάζουν με λεμφοβλάστες. Αυτοί οι βλάστες είναι αρνητικοί σε χρώση μυελοπεροξειδάσης και ποικίλως θετικοί στην μη-ειδική εστεράση και την PAS. Συνήθως συνοδεύεται από έντονη ίνωση του μυελού (Εικόνα 20). Ανοσοφαινότυπος : Έκφραση γλυκοπρωτεϊνών GPIb, GPIIb/IIIa και πρωτεΐνης σχετιζόμενης με τον παράγοντα VIII Χρωμοσωμικές ανωμαλίες : t(1;22)(p13;q13) κυρίως στη Μ7 της παιδικής ηλικίας 10,16 Εικόνα 20: Οξεία μεγακαρυοβλαστική λευχαιμία (Μ7), επίχρισμα μυελού. ( ical/pathology/educ/innes /leukintro.htm)

29 29 Σημείωση : τα ραβδία Auer είναι ανώμαλα αζουροφιλικά κρυσταλλόμορφα κοκκία, τα οποία προκύπτουν από τη συγχώνευση πρωτογενών λυσοσωμικών κοκκίων των μυελοειδών πρόδρομων κυττάρων. Βρέθηκαν με κυτταροχημικές και μελέτες λεπτής δομής 19. Πίνακας 5. Ανοσολογικά ευρήματα στην οξεία μυελογενή λευχαιμία 6 Μ0 M1 M2 Μ3 Μ4 Μ5α Μ5β Μ6 Μ7 TdT αντίδραση ίσως θετική 20 % των βλαστών εκφράζουν ένα ή περισσότερα μυελοειδή αντιγόνα : CD13, CD14, CD33 εκφράζονται τα αντιγόνα CD13, CD14, CD33,CD11b και ΗLA-DR το % των περιπτώσεων t(8;21) είναι θετικές για CD19 βλάστες του 20 % των περιπτώσεων t(8;21) είναι θετικοί για TdT και εκφράζονται τα αντιγόνα CD13, CD33 και HLA-DR βλάστες και προμυελοκύτταρα εκφράζουν μυελοειδή αντιγόνα τα προμυελοκύτταρα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αρνητικά για HLA-DR διάφορα ποσοστά βλαστών θετικά για CD13, CD14, CD15, CD33 μονοκύτταρα εκφράζουν CD36 ίδιο με τη Μ4 μόνο που οι μονοβλάστες εδώ εκφράζουν CD36 και ίσως CD4 εκφράζονται CD13,CD14, CD15, CD33 μονοβλάστες και προμονοκύτταρα εκφράζουν CD36 μυελοβλάστες εκφράζουν μυελοειδή αντιγόνα πρόδρομα ερυθροκύτταρα εκφράζουν γλυκοφορίνη Α, αντιδρούν με αντισώματα για την αιμοσφαιρίνη Α, εκφράζουν CD36 εκφράζονται CD33,γλυκοπρωτεΐνες αιμοπεταλίων (CD41,CD61),CD36

30 30 Πρόσφατα (1999), ο World Health Organization (WHO) πρότεινε μία νέα ταξινόμηση της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας, η οποία διατηρεί αρκετά από τα χαρακτηριστικά της FAB ταξινόμησης (Πίνακας 6). Η WHO ταξινόμηση εισάγει αρκετές αλλαγές, που σχετίζονται με κυτταρογενετικά, ανοσολογικά και μοριακά χαρακτηριστικά της οξείας λευχαιμίας. Οι κύριες αλλαγές που προτείνονται από την ταξινόμηση της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας είναι: α) η μείωση του ορίου του ποσοστού των βλαστών στο περιφερικό αίμα ή τον μυελό για τη διάγνωση της οξείας λευχαιμίας από 30 σε 20 % και β) η αναγνώριση ενός αποκλειστικού ερυθροβλαστικού πολλαπλασιασμού ως μορφή ερυθροειδούς κακοήθειας 9. Πίνακας 6. Ταξινόμηση οξείας μυελογενούς λευχαιμίας κατά WHO 9 Οξεία μυελογενής λευχαιμία (de novo) Oξεία μυελοβλαστική λευχαιμία, ελάχιστα διαφοροποιημένη (Μ0) Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία, χωρίς ωρίμανση (Μ1) Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία, με ωρίμανση (Μ2) Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία με ωρίμανση και t(8;21)(q22;q22) Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία με ωρίμανση και αυξημένο αριθμό βασεοφίλων στο μυελό με t(6;9)(p23;q34) Οξεία προμυελοκυτταρική λευχαιμία Υπερκοκκώδης (Μ3) Μικροκοκκώδης (υποκοκκώδης) (Μ3v) Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία (Μ4) Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία με αυξημένο αριθμό ηωσινοφίλων στο στο μυελό (Μ4Εο) με inv ή del 16 (q22) Οξεία μονοκυτταρική λευχαιμία Οξεία μονοβλαστική λευχαιμία (Μ5α) Οξεία μονοκυτταρική λευχαιμία με ωρίμανση (Μ5β) Οξεία ερυθροειδής λευχαιμία Οξεία αμιγής ερυθροειδής λευχαιμία (Μ6Α) Οξεία ερυθρολευχαιμία (Μ6Β) Οξεία μεγακαρυοβλαστική λευχαιμία (Μ7) Οξεία μεγακαρυοβλαστική λευχαιμία/παροδική μυελοϋπερπλαστική διαταραχή σχετική με το σύνδρομο Down Οξεία πανμυέλωση με μυελοΐνωση (Οξεία μυελοΐνωση)

31 31 Υποκυτταρική (υποπλαστική) οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία βασεόφιλη λευχαιμία Μυελοειδές Σάρκωμα Οξεία μυελογενής λευχαιμία,σχετιζόμενη με θεραπεία Σχετιζόμενη με αλκυλιωτικούς παράγοντες Σχετιζόμενη με την τοποϊσομεράση ΙΙ Οξεία μυελογενής λευχαιμία, η οποία αποτελεί εξέλιξη μυελοδυσπλαστικού συνδρόμου 5. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Η οξεία μυελογενής λευχαιμία είναι δισίατη νόσος. Το 60 % περίπου των ασθενών ακολουθούν θεραπευτική αγωγή με χημειοθεραπεία, ενώ μόνο το 15 με 30 % αυτών θεραπεύεται προσωρινά για 5 χρόνια. Γι αυτό το λόγο τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις μυελού, που μπορεί να οδηγήσουν σε πλήρη θεραπεία 22.

32 32 6. ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΕΙΑ 6.1 ΓΕΝΙΚΑ Η ανοσοϊστοχημεία είναι ένας κλάδος της ιστοπαθολογίας, που ασχολείται με την ανίχνευση και ταυτοποίηση in situ φυσιολογικών ή παθολογικών χαρακτηριστικών των κυττάρων ή των ιστών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση αντισωμάτων εναντίον αντιγόνων, τα οποία συνδέονται με χρωστικές, που καθιστούν ορατές τις θέσεις που εντοπίζονται τα αντιγόνα αυτά. Η ανάπτυξη της ανοσοϊστοχημείας άρχισε πριν 40 χρόνια περίπου 23,24 με την ανακάλυψη του ανοσοφθορισμού. Τα μειονεκτήματα, όμως, του ανοσοφθορισμού οδήγησαν στην ανακάλυψη άλλων τεχνικών, που στηρίζονται στη χρήση ενζύμων ή ενζυμικών συστημάτων. Οι τεχνικές αυτές είναι γνωστές ως ανοσοενζυμικές και οι πιο σημαντικές είναι η τεχνική της ανοσοϋπεροξειδάσης, της αβιδίνης βιοτίνης και της στρεπταβιδίνης βιοτίνης. Με την ανοσοϊστοχημεία μπορούν να ανιχνευτούν ταυτόχρονα στην ίδια τομή ιστού περισσότερα του ενός αντιγόνα. Πριν την εφαρμογή των ανοσοϊστοχημικών μεθόδων θα πρέπει να πραγματοποιηθούν οι εξής διαδικασίες : Η μονιμοποίηση του ιστού, που τον προστατεύει από αυτόλυση και βακτηριακή μόλυνση και τον σταθεροποιεί για τα επόμενα στάδια Η έγκλεισή του, που είναι απαραίτητη για να αυξηθεί η σκληρότητά του, ώστε να μπορεί να κοπεί σε λεπτές τομές. Τα πιο συνηθισμένα υλικά γι αυτό το σκοπό είναι η παραφίνη και η ζελατίνη Κόψιμο σε λεπτές τομές, με τη βοήθεια μικροτόμου Απαραίτητες συνθήκες για την ανοσοϊστοχημεία είναι : 1. η διατήρηση του αντιγόνου 2. η ειδική ανοσοϊστοχημική μέθοδος

33 33 3. αντισώματα καλά χαρακτηρισμένα και 4. ανοσοϊστοχημική χρώση εύκολα ορατή Πλεονεκτήματα της ανοσοϊστοχημικής μεθόδου : 1. εξετάζεται άμεσα η μορφολογία των κυττάρων και η ετερογένεια του όγκου. Επίσης, διαχωρίζονται ορατώς τα νεοπλασματικά από τα μη νεοπλασματικά κύτταρα 2. η μεγάλη ευαισθησία της μεθόδου 3. πρόκειται για μία μέθοδο γρήγορη, απλή και οικονομική 4. δίνει μόνιμα αποτελέσματα Μειονεκτήματα της ανοσοϊστοχημικής μεθόδου : 1. με τη μονιμοποίηση το αντιγόνο μπορεί να μεταβληθεί και έτσι να μη μπορεί να αναγνωριστεί από το αντίσωμα, με αποτέλεσμα να πάρουμε ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα 2. η εκτίμηση της έντασης και της κατανομής της χρώσης είναι υποκειμενική ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΕΙΑΣ Ενζυμικές μέθοδοι : βασίζονται στις χημικές ιδιότητες των ενζύμων ή ενζυμικών συμπλεγμάτων. Αυτά αντιδρούν με άχρωμα υποστρώματα χρωμογόνων ενώσεων για το σχηματισμό ενός χρωματισμένου τελικού προϊόντος. Τα πιο κοινά ένζυμα για την εφαρμογή αυτών των μεθόδων είναι η υπεροξειδάση του υδρογόνου, η αλκαλική φωσφατάση καθώς και η οξειδάση της γλυκόζης. Οι πιο σημαντικές μέθοδοι είναι οι εξής : Μέθοδος ανοσοϋπεροξειδάσης Μέθοδος συμπλέγματος αβιδίνης βιοτίνης (ABC) Μέθοδος στρεπταβιδίνης βιοτίνης ( B SA, Biotin Streptavidin ) Μέθοδος στρεπταβιδίνης βιοτίνης (B-SA) : βασίζεται στην ικανότητα της βιοτίνης να συνδέεται μη ανοσολογικά με τη στρεπταβιδίνη. Η βιοτίνη είναι μια βιταμίνη με χαμηλό μοριακό βάρος και ανιχνεύεται στη λέκιθο του αυγού. Η στρεπταβιδίνη είναι μία πρωτεΐνη με ΜΒ 60 KDa. Αποτελείται από 4 πανομοιότυπες υπομονάδες, που η κάθε μία φέρει θέση δέσμευσης για τη βιοτίνη. Παράγεται από το βακτήριο Streptomyces avidinii. Συγκρίνοντας τη στρεπταβιδίνη με την αβιδίνη η πρώτη πλεονεκτεί γιατί δεν περιέχει υδατάνθρακες, οι οποίοι συνδέονται μη-ειδικά με τις λεκτίνες των ιστών, και το ισοηλεκτρικό σημείο της είναι ουδέτερο. Το ισοηλεκτρικό σημείο της αβιδίνης είναι 10 και υπό φυσιολογικές συνθήκες η αβιδίνη είναι θετικά φορτισμένη με αποτέλεσμα να αντιδρά μη-ειδικά, λόγω ηλεκτροστατικών δυνάμεων.

34 34 Στη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούνται τρία αντιδραστήρια. Το πρώτο αντίσωμα (primary), που είναι ειδικό για το αντιγόνο που ανιχνεύεται, το δεύτερο βιοτινυλιωμένο αντίσωμα (linked-αντίσωμα κρίκος) που συνδέεται με το πρώτο αντίσωμα και το τρίτο αντίσωμα (labelled), που αποτελεί το σύμπλεγμα στρεπταβιδίνης βιοτίνης ενζύμου και συνδέεται με το δεύτερο αντίσωμα. Το τελικό αποτέλεσμα γίνεται ορατό μέσω χρωμογόνου αντίδρασης (Εικόνα 21). Τα αντισώματα που χρησιμοποιούμε είναι μονοκλωνικά ή πολυκλωνικά.τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι ανοσοσφαιρίνες που προκύπτουν από ένα κλωνικό απόγονο ενός μοναδικού κυττάρου υβριδιώματος. Μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι η απόλυτη ειδικότητά τους για ένα συγκεκριμένο αντιγόνο και η παραγωγή τους σε μεγάλες ποσότητες και με μεγάλη καθαρότητα. Ένα πιθανό τους μειονέκτημα προκύπτει από αυτή τους την ειδικότητα. Πιο συγκεκριμένα, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα αντιδρά με μια μόνο θέση ενός αντιγόνου με αποτέλεσμα λιγότερα μόρια αντισώματος να δεσμεύονται σε αυτό και έτσι η χρώση τελικά να είναι ασθενέστερη. Επίσης, αν το αντιγόνο αυτό μεταβληθεί κατά τη διαδικασία της μεθόδου, τότε με την ανοσοϊστοχημική μέθοδο δεν ανιχνεύεται. Τα πολυκλωνικά αντισώματα είναι μίγματα αντισωμάτων με διαφορετική εξειδίκευση και συγγένεια δέσμευσης με ποικιλία επιτόπων των αντιγόνων. Παράγονται από διαφορετικά κύτταρα, ώστε ένα από τα πιο σημαντικά τους μειονεκτήματα να είναι η ετερογενής τους φύση. Δεύτερο αντίσωμα Σύμπλεγμα στρεπταβιδίνηςβιοτίνης-ενζύμου Πρώτο αντίσωμα αντιγόνο Εικόνα 21: Μέθοδος στρεπταβιδίνης-βιοτίνης

35 35 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

36 36 7. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η διάγνωση της οξείας λευχαιμίας συνήθως πραγματοποιείται με την εφαρμογή συνδυασμού κυτταρολογικών, κυτταροχημικών, φαινοτυπικών και κυτταρογενετικών/μοριακών τεχνικών σε επίχρισμα περιφερικού αίματος ή υλικό αναρρόφησης μυελού των οστών. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις οι βλάστες απουσιάζουν από το περιφερικό αίμα ή δεν αναγνωρίζονται στο υλικό μυελού, ενώ σε άλλες η αναρρόφηση του μυελού δεν αποδίδει υλικό λόγω ίνωσης του στρώματος του μυελού. Στις περιπτώσεις αυτές, η οστεομυελική βιοψία αποκτά ιδιαίτερη αξία και αποτελεί το μοναδικό «εργαλείο» για να τεθεί η διάγνωση. Η ανοσοφαινοτυπική μελέτη παρέχει τη δυνατότητα αναγνώρισης φυσιολογικών κυττάρων και λευχαιμικών βλαστών χρησιμοποιώντας αντισώματα για διάφορες πρωτεΐνες της κυτταρικής επιφάνειας και του κυτταροπλάσματος. Ως εκ τούτου, με τη βοήθεια ειδικών αντισωμάτων και την εφαρμογή ευαίσθητων ανοσοϊστοχημικών μεθόδων είναι πλέον εφικτή η άντληση διαγνωστικών πληροφοριών από το υλικό της οστεομυελικής βιοψίας. Σκοπός της μελέτης ήταν : (1) η διερεύνηση του ανοσοφαινότυπου της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας σε τομές παραφίνης οστεομυελικής βιοψίας (2) η τυποποίηση της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας βάσει των μορφολογικών και ανοσοϊστοχημικών ευρημάτων και (3) η σύγκριση της παθολογοανατομικής με την κλινική τυποποίηση της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Διάγνωση Λευχαιµίας Το λευχαιµικό κύτταρο Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Εισαγωγή Η κατανόηση των αιµατολογικών παθήσεων συµπεριλαµβανοµένων των οξειών λευχαιµιών προϋποθέτει την γνώση του µηχανισµού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΟΛΕΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Αντικατάσταση ΜΟ από κλωνικούς απογόνους εξαλλαγμένου πολυδύναμου

Διαβάστε περισσότερα

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών

13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών 13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 Τα ηωσινόφιλα παράγονται όπως όλα τα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου

ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Π.Παρασκευοπούλου ΟΞΕΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Π.Παρασκευοπούλου Λευχαιμία Υπέρμετρος - ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός άωρων προβαθμίδων (μυελικής ή λεμφικής) προερχομένων από νεοπλασματικά εκτραπέν μητρικό κύτταρο και απώλεια ικανότητος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. 5o ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΛΕΜΦΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διδάσκοντες: Αγγελική Χέβα Παθολογοανατόμος, ΠΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα

Οξεία μυελογενής λευχαιμία

Οξεία μυελογενής λευχαιμία Οξεία μυελογενής λευχαιμία Γενικά στοιχεία Ταξινόμηση και τύποι Ενδείξεις και συμπτώματα Αίτια πρόκλησης Διάγνωση Παρουσίαση και επαναστόχευση από Βικιπαίδεια Οξεία μυελογενής λευχαιμία : Ζήσου Ιωάννης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος:

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης

Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία. Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Σύνοψη της προσέγγισης ασθενούς με πανκυτταροπενία Ιατρικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία Αργύρης Συμεωνίδης Αρχική κλινική προσέγγιση Συμπτωματικός ή μη συμπτωματικός

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ Γεώργιος Α. Βαρθολοµάτος Περιφερειακό Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Ιωαννίνων Ωρίµανσης Μυελικής σειράς µυελοβλάστη προµυελοκύτταρο µυελοκύτταρο µεταµυελοκύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

3. Με ποιο άλλο σύστημα είναι συνδεδεμένο το κυκλοφορικό σύστημα;

3. Με ποιο άλλο σύστημα είναι συνδεδεμένο το κυκλοφορικό σύστημα; ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Ποιος είναι ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήματος;...... 2. Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από: i 3.

Διαβάστε περισσότερα

Μορφολογία κυττάρων αίματος-ομάδες αίματος Παναγούλιας Ιωάννης, MSc,PhD

Μορφολογία κυττάρων αίματος-ομάδες αίματος Παναγούλιας Ιωάννης, MSc,PhD Άσκηση «Μορφολογία κυττάρων αίματος-ομάδες αίματος» Eρωτήσεις Αυτοαξιολόγησης 1. Το σύμπλοκο πρωτεΐνης-σιδήρου που παρουσιάζει μεγάλη συγγένεια με το Ο 2 και το CO 2 ονομάζεται: A) Αιματίνη B) Αιμοσιδερίνη

Διαβάστε περισσότερα

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Νόρα Βύνιου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα (MΥΝ) Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία (ΧΜΛ), BCR-ABL1 + Χρόνια Ουδετεροφιλική Λευχαιμία (ΧΟΛ)

Διαβάστε περισσότερα

Ο φυσιολογικός μυελός των οστών. Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός"

Ο φυσιολογικός μυελός των οστών. Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. Ο Ευαγγελισμός Ο φυσιολογικός μυελός των οστών Κατερίνα Ψαρρά Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α. "Ο Ευαγγελισμός" μυελός των οστών πολύπλοκος όλες οι κυτταρικές σειρές από αρχέγονο αδιαφοροποίητο κύτταρο μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2015 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Λ.Β. Αθανασίου ΟΡΙΣΜΟΙ Λευχαιμίες Κακοήθη νεοπλάσματα των πρόδρομων αιμοκυττάρων του μυελού των oστών. Ατελής διαφοροποίηση οδηγεί σε πολλαπλασιασμό μη ώριμων (και μη λειτουργικών) κυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY Κυτταρομετρία Ροής Η Κυτταρομετρία Ροής είναι μια τεχνική που εκμεταλλεύεται την μέτρηση ορισμένων βιοχημικών και βιοφυσικών παραμέτρων των κυττάρων μεμονωμένα, όταν αυτά

Διαβάστε περισσότερα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ 8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΗΓΕΣ :ADAM,AMERICAN SOCIETY OF HEMATOLOGY, www.blood.co.uk Συστατικά του κυκλοφορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Γενικά χαρακτηριστικά Απεικόνιση των κυτταρικών πληθυσμών με βάση: το μέγεθος την κοκκίωση το φθορισμό ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Υδροδυναμική ροή Πρόσθιος

Διαβάστε περισσότερα

τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017

τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017 τα κύτταρα του αίματος στην καθημερινή ιατρική Κ. Κωνσταντόπουλος 2017 όλα τα κύτταρα του περιφερικού αίματος (ερυθρά-λευκά-αιμοπετάλια) προέρχονται από έναν κοινό πρόγονο, το αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων Ιωάννινα, Σεπτέμβριος 2013 PNH Σπάνια διαταραχή του αρχέγονου αιμοποιητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Διακρίνονται σε: - Πρωτογενή και - Δευτερογενή Πρωτογενή είναι τα όργανα στα οποία γίνεται η ωρίμανση των κυττάρων του ανοσοποιητικού: - Θύμος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1α. Μορφολογική εξέταση και ταυτοποίηση κυττάρων αίματος 1β. Απομόνωση Λεμφοκυττάρων μονοπύρηνων κυττάρων - από περιφερικό αίμα 2. Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO

Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΞΕΙΩΝ ΛΕΥΧΑΙΜΙΩΝ Η ΝΕΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ WHO Μαρία Γ. Βάγια Αιματολόγος, 401 ΓΣΝΑ Μαρία Ν. Παγώνη Αιματολόγος Αιματολογική - Λεμφωμάτων Κλινική και ΜΜΜΟ ΓΝΑ «ο Ευαγγελισμός» Ιωάννινα, 13 Σεπτεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας

Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση. Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας Αίμα - Μυελική Αιμοποίηση Ε. Παρασκευά Αναπλ. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Παν. Θεσσαλίας 4.10.2016 1 Η ανταλλαγή ύλης μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος του σώματος

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες

Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Λίγα λόγια για τις αιματολογικές νεοπλασίες Αιματολογικές νεοπλασίες είναι τα είδη καρκίνου που επηρεάζουν το αίμα, το μυελό των οστών και τους λεμφαδένες. Δεδομένου ότι και τα τρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΠΑΛ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α Α ) ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Εργαστήριο Υγειοφυσικής & Περιβαλλοντικής Υγείας, ΙΠΤ-Α, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Μανωλά Καλλιόπη, Ph.D Ερευνήτρια Γ Κυτταρογενετική Κλάδος της Γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα φυσική ή μη ειδική ανοσία δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογόνο και δεν διαθέτει μνήμη. σε επίκτητη ή ειδική ανοσία χυμική ανοσία με παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες IΣTOΛOΓIA H ιστολογία κλάδος της ιατρικής που µελετά > υφή βιολογικού υλικού και τους τρόπους που τα επιµέρους συστατικά στοιχεία σχετίζονται µεταξύ τους δοµικά & λειτουργικά Tα δείγµατα του βιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΑΜΕΣΗ COOMBS Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά Ανοσολογικό σύστηµα Βασικό σύστηµα του οργανισµού Λειτουργικές µονάδες του ανοσολογικού συστήµατος Οργανωµένος λεµφικός

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίματος και φυσιολογικός αιμοποιητικός μυελός

Γενική αίματος και φυσιολογικός αιμοποιητικός μυελός Γενική αίματος και φυσιολογικός αιμοποιητικός μυελός Αργύρης Συμεωνίδης Απαρτιωμένη διδασκαλία Αιματολογίας 2015 Γενική αίματος Ορισμός Η περιγραφική αποτύπωση μιάς αντιπροσωσωπευτικής εικόνας του αίματος,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία ΙΙ Αιματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ 6-ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ

ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ 6-ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΓΕΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ 6-ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογική Αιμοποίηση. Μαθήματα Παθοφυσιολογίας

Φυσιολογική Αιμοποίηση. Μαθήματα Παθοφυσιολογίας Φυσιολογική Αιμοποίηση Μαθήματα Παθοφυσιολογίας Εισαγωγή Μελέτη αίματος, αιμοποιητικών και λεμφικών οργάνων 1. αιματολογικές διαταραχές σε πληθώρα καταστάσεων και όχι μόνο σε αμιγή αιματολογικά νοσήματα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας

Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Ιδιαίτερες νοσολογικές οντότητες στα λεμφώματα υψηλού βαθμού κακοηθείας Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2013 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Οντότητες μη Hodgkin λεμφωμάτων που θα αναφερθούν Πρωτοπαθές Β-λέμφωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Προβλήματα σχετιζόμενα με την τυποποίηση αντιγόνων Ι

Προβλήματα σχετιζόμενα με την τυποποίηση αντιγόνων Ι Β Προβλήματα Φαινότυπος Β(Α): ασθενής αντίδραση με αντι-α, έντονη αντίδραση με αντι-β, και ο ορός αντιδρά με ερυθρά Α₁. Ο αντιορός Α περιέχει τον κλώνο ΜΗΟ4? Επίκτητος Β φαινότυπος: έντονη αντίδραση με

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

Το περιφερικό αίμα αποτελείται από κύτταρα και υγρό 5-6 λίτρα στους ενήλικες άνδρες- ~ 7 % του σωματικού βάρους

Το περιφερικό αίμα αποτελείται από κύτταρα και υγρό 5-6 λίτρα στους ενήλικες άνδρες- ~ 7 % του σωματικού βάρους Το περιφερικό αίμα αποτελείται από κύτταρα και υγρό 5-6 λίτρα στους ενήλικες άνδρες- ~ 7 % του σωματικού βάρους Έμμορφα συστατικά του αίματος ερυθροκύτταρα (ερυθρά αιμοσφαίρια) ώριμα ανώριμα (δικτυοερυθροκύτταρα)

Διαβάστε περισσότερα

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας

Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία. Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Αλλογενής Μεταµόσχευση Αρχέγονων Αιµοποιητικών Κυττάρων:βασικές αρχές, ενδείξεις και διαδικασία Επιλεγόµενο Μάθηµα Αιµατολογίας Βασικές αρχές Η µεταµόσχευση αρχέγονων αιµοποιητικών κυττάρων αποτελεί σηµαντική

Διαβάστε περισσότερα

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί:

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το λεμφικό σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία, τη λέμφο και τους λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες είναι δομές που αποτελούνται από εξειδικευμένη μορφή συνδετικού ιστού, το λεμφικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»

ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ. ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΟΡΘΟΧΡΩΜΕΣΟΡΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΑΙΜΙΕΣ ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Διευθυντής Αιματολογικού Εργαστηρίου Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΙΜΙΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα

9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα 9. Ενδογενείς ηωσινοφιλίες Νοσήματα με ηωσινοφιλία που ευθύνονται τα ίδια τα ηωσινόφιλα Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Ενδογενείς ηωσινοφιλίες

Διαβάστε περισσότερα

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD)

Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ - Γ ΜΕΡΟΣ «Η ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ» Β ΟΞΕΙΑ ΛΕΜΦΟΒΛΑΣΤΙΚΗ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑ (B ΟΛΛ) ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ (MRD) ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΕ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ Παρούσα νόσος Ασθενής 53 ετών προσήλθε στο ΓΝ Καστοριάς λόγω εύκολης κόπωσης και αδυναμίας Έναρξη συμπτωμάτων προ διμήνου με επιδείνωση

Διαβάστε περισσότερα

Τα ερυθροκύτταρα αποτελούν τα πολυαριθμότερα κύτταρα του περιφερικού

Τα ερυθροκύτταρα αποτελούν τα πολυαριθμότερα κύτταρα του περιφερικού EΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΑ 5 Στο κεφάλαιο αυτό: Ανασκοπείται η λειτουργία του ερυθροκυττάρου και η δομή και λειτουργία της ερυθροκυτταρικής μεμβράνης. Περιγράφονται τα κύτταρα της ερυθροκυτταρικής σειράς. Τονίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014

ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ. Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΠΑΓΚΥΤΤΑΡΟΠΕΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΕΤΟ Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Ιστορικά ασθενών με σύνδρομα μυελικής ανεπάρκειας 1 ο ιστορικό: Ανδρας 65 ετών με ήπιο σακχαρώδη διαβήτη από 5-ετίας παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ

Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρ 03 εδbοτχ 155 Εισαγωγή. Οι β-θαλασσαιμίες αποτελούν μία ετερογενή ομάδα κληρονομικών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από μειωμένη σύνθεση των β-αλυσίδων της αιμοσφαιρίνης. Στην ομόζυγη κατάσταση προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

Α.Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Λ Ε Υ Χ Α Ι Μ Ι Ε Σ. Παπανικολάου Λαµπρινή

Α.Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Λ Ε Υ Χ Α Ι Μ Ι Ε Σ. Παπανικολάου Λαµπρινή Α.Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Λ Ε Υ Χ Α Ι Μ Ι Ε Σ Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Υπεύθυνες Εργασίας: Τσαλογλίδου Αρετή Αδάµου Βησσαρία Παπανικολάου Λαµπρινή Θεσσαλονίκη,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ Οικογενή υπερχοληστερολαιμία Αυτοσωμική επικρατής κληρονομικότητα Σχετίζεται με αυξημένο

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 1: Διαχωρισμός λεμφοκυττάρων στο ολικό αίμα

Εργαστηριακή άσκηση 1: Διαχωρισμός λεμφοκυττάρων στο ολικό αίμα Εργαστηριακή άσκηση 1: Διαχωρισμός λεμφοκυττάρων στο ολικό αίμα Εργαστήριο Ανοσολογίας Εαρινό εξάμηνο 2019 Υπεύθυνες Διδάσκουσες: Βογιατζάκη Χρυσάνθη, Τσουμάνη Μαρία Εισαγωγή Περιφερικό αίμα Το περιφερικό

Διαβάστε περισσότερα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα κεράτινη στιβάδα περιέχει σμήγμα λιπαρά οξέα Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο Δέρμα περιέχει ιδρώτας φυσιολογική μικροχλωρίδα λυσοζύμη γαλακτικό οξύ μικροοργανισμών Βλεννογόνοι όλοι αναπνευστική

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Εισαγωγή στην Ανοσολογία ρ. Γιώργος Κρασιάς Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου Τµήµα Μοριακής Ιολογίας Τι είναι το Ανοσοποιητικό Σύστηµα (ΑΣ)? Το ΑΣ (Immune System) είναι ένα σύστηµα άµυνας του

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN. Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ

ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN. Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ ΛΕΜΦΩΜΑ HODGKIN Τριανταφυλλιά Κολέτσα Λέκτορας Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, ΑΠΘ Ταξινόμηση λεμφωμάτων- Βασικές αρχές Στην ταξινόμηση WHO: Λαμβάνονται υπόψη μορφολογικά, ανοσοϊστοχημικά,

Διαβάστε περισσότερα

Συχνότητα. Άντρες Γυναίκες 5 1. Νεαρής και μέσης ηλικίας

Συχνότητα. Άντρες Γυναίκες 5 1. Νεαρής και μέσης ηλικίας Η αιτιολογία της πάθησης είναι άγνωστη, αν και έχει μεγάλη σχέση με το κάπνισμα καθώς το 90% των ασθενών είναι ενεργείς καπνιστές Συχνότητα Άντρες Γυναίκες 5 1 Νεαρής και μέσης ηλικίας Στο 60% των περιπτώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα κωδικός μαθήματος: ETY-335 Χειμερινό εξάμηνο 2014 / 2015 Μαρία Χατζηνικολαΐδου mchatzin@materials.uoc.gr Έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Ποιες είναι οι διαφορές μιας πρωτογενούς από μια δευτερογενή χυμική ανοσολογική απόκριση; Περιγράψετε τους μηχανισμούς ενεργοποίησης στις δυο περιπτώσεις. ΘΕΜΑ 2 (1 μονάδα) Περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών Λεμφώματα πνεύμονα (συνέχεια) Πηνελόπη Κορκολοπούλου Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Αθηνών Αγγειοκεντρική ανοσοϋπερπλαστική νόσος / λέμφωμα πνεύμονος ΕΒV B T/NΚ Λεμφωματώδης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ Hράκλειο, εκέμβριος 2011 ΤΥΠΟΙ ΙΣΤΩΝ 1. Eπιθηλιακός Πολυεδρικά κύτταρα που είναι πάρα πολύ στενά συνδεδεμένα και φέρουν ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία 2. Συνδετικός Κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά

Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών. Ζωή Σελά Μάθημα Βιολογίας: Βλαστοκύτταρα και η χρήση τους στη θεραπεία ασθενειών Ζωή Σελά Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα νέο θεραπευτικό εργαλείο στην Ιατρική διαφορετικό από τα φάρμακα που μέχρι σήμερα είχαμε συνηθίσει.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Η πήξη του αίματος συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού 2. Η φαγοκυττάρωση είναι αποτελεσματική μόνο έναντι των βακτηρίων 3. Οι ιντερφερόνες δρουν άμεσα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο 1. Ποιος είναι ο ρόλος των ερυθρών κυττάρων του αίματος; α. μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα β. μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά, άλατα, ορμόνες και πρωτεΐνες γ. μεταφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Στάδια μικροβιακής λοίμωξης δημιουργία αποικίας σε εξωτερική επιφάνεια διείσδυση στον οργανισμό τοπική μόλυνση συστηματική (γενικευμένη) μόλυνση H σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση. Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος

Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση. Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος Παθολογοανατομική προσέγγιση διάγνωση Σχολιασμός Δημ. Σαμπαζιώτης, Ειδικευόμενος Παρασκευή Οστεομυελικής βιοψίας (ΟΜΒ) Επαρκής διαγνωστική ΟΜΒ πρέπει να είναι τουλάχιστον 1.5εκ, με απουσία crush artifact

Διαβάστε περισσότερα

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις

Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα. Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα με έκφραση στο αίμα Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία και άλλες λεμφοκυτταρώσεις Διαγνωστική προσέγγιση και διαφορική διάγνωση λεμφοκυττάρωσης Ορισμός λεμφοκυττάρωσης: Aπόλυτη λεμφοκυττάρωση:

Διαβάστε περισσότερα

β) Σχολικό βιβλίο σελ. 96: «Αν κατά τη διάρκεια της µείωσης...τρισωµία», σελ. 97: «Η έλλειψη είναι η απώλεια γενετικού

β) Σχολικό βιβλίο σελ. 96: «Αν κατά τη διάρκεια της µείωσης...τρισωµία», σελ. 97: «Η έλλειψη είναι η απώλεια γενετικού ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΜΑΪΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α, Α2. β, Α3. δ, Α4. β, Α5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Μαρία Αγγελοπούλου Επ. Καθηγήτρια Αιματολογίας Αιματολογική Κλινική ΕΚΠΑ

ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Μαρία Αγγελοπούλου Επ. Καθηγήτρια Αιματολογίας Αιματολογική Κλινική ΕΚΠΑ ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Μαρία Αγγελοπούλου Επ. Καθηγήτρια Αιματολογίας Αιματολογική Κλινική ΕΚΠΑ Το αίμα αποτελείται από: 95% Water 5% Proteins - Albumin - Globulins - Fibrinogen Glucose Fat Electrolytes

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία στο μάθημα της βιολογίας υπεύθυνη καθηγήτρια : Ζαρφτσιάν Μαρία Ελένη

Εργασία στο μάθημα της βιολογίας υπεύθυνη καθηγήτρια : Ζαρφτσιάν Μαρία Ελένη Εργασία στο μάθημα της βιολογίας υπεύθυνη καθηγήτρια : Ζαρφτσιάν Μαρία Ελένη Εισαγωγή: Το κυκλοφορικό είναι από τα πιο σημαντικά αλλά και από τα πιο ευαίσθητα συστήματα του οργανισμού μας. Τα προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Μικρά ή µεσαίου µεγέθους λεµφοειδή κύτταρα Πυρήνες στρογγυλοί ή ανωµάλου σχήµατος (µονοκυτταροειδείς ή σαν κεντροκύτταρα) ιαυγές κυτταρόπλασµα ΛΕΜΦΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση περιστατικού : Σοβαρού βαθμού αναιμία σε ασθενή 18 ετών

Παρουσίαση περιστατικού : Σοβαρού βαθμού αναιμία σε ασθενή 18 ετών Παρουσίαση περιστατικού : Σοβαρού βαθμού αναιμία σε ασθενή 18 ετών Αιματολογική Κλινική Λεμφωμάτων Μ.Μ.Μ.Ο. Γ.Ν.Α Ευαγγελισμός Απρίλιος 2018 Κουνατίδης ημήτρης Αιτία προσέλευσης Νεαρή ενήλικας 18 ετών

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: Γιάννης Αργύρης Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου Γεν. Λυκ. Ηλιούπολης Κεφάλαιο 1ο Άνθρωπος και υγεία 2. Μηχανισμοί Άμυνας του Ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ ΕΙΣAΓΩΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 2 διδάσκοντες Υπεύθυνος Μαθήματος: Ευάγγελος Μπριασούλης Διδάσκοντες: Ευάγγελος Μπριασούλης Ελένη Καψάλη Ελευθερία Χατζημιχαήλ Γιώργος Βαρθολομάτος Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου

ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ. Λ.Β. Αθανασίου ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Λ.Β. Αθανασίου ΟΡΙΣΜΟΙ Λευχαιμίες Κακοήθη νεοπλάσματα των πρόδρομων αιμοκυττάρων του μυελού των oστών. Ατελής διαφοροποίηση οδηγεί σε πολλαπλασιασμό μη ώριμων (και μη λειτουργικών) κυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

KYTTAPA TOY AIMATOΣ. κατά τη γέννηση > ο µυελός των οστών αποτελεί κύρια θέση παραγωγής ερυθροκυττάρων

KYTTAPA TOY AIMATOΣ. κατά τη γέννηση > ο µυελός των οστών αποτελεί κύρια θέση παραγωγής ερυθροκυττάρων KYTTAPA TOY AIMATOΣ Tο αίµα > αποτελείται από 4 κύρια συστατικά ------- ερυθρά αιµοσφαίρια > µεταφέρουν O 2 από τους πνεύµονες > στους περιφερικούς ιστούς λευκά αιµοσφαίρια > έχουν αµυντικό ρόλο & µε τη

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 14/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Γενικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Α1. Τα βακτήρια του γένους Mycobacterium: α. είναι προκαρυωτικοί οργανισμοί. Α2. Η προσαρμογή των μικροοργανισμών

Διαβάστε περισσότερα

Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης

Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Απαρτιωμένη διδασκαλία στην Αιματολογία 2014 Αργύρης Σ. Συμεωνίδης Λεμφοϋπερπλασία με παραγωγή IgM ανοσοσφαιρίνης Ταξινόμηση στα λεμφώματα οριακής ζώνης Υβριδικά χαρακτηριστικά μεταξύ λεμφώματος μυελώματος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΑΙΜΟ ΟΣΙΑΣ ΕΒ ΟΜΑ Α ΑΙΜΟ ΟΣΙΑΣ ΓΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΥΣ ΑΘΗΝΑ, 31/5 4/6/2010 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 20/9 24/9/2010 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ KAI ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Ηλίας Σπ. Κυριάκου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ

ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ. Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Έκδοση του IΔPYMAΤΟΣ EΛΛHNIKHΣ AIMATOΛOΓIKHΣ ETAIPEIAΣ Οκτώβριος 2016 ΑΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ 1 Πρόλογος Το Ίδρυμα της Ελληνικής Αιματολογικής

Διαβάστε περισσότερα

Είδη κυτταρικών βλαβών ή εκφυλίσεων

Είδη κυτταρικών βλαβών ή εκφυλίσεων Είδη κυτταρικών βλαβών ή εκφυλίσεων Αναστρέψιμες κυτταρικές βλάβες κυρίως στο κυτταρόπλασμα Α. Θολερή εξοίδηση Β. Υδρωπική εκφύλιση Γ. Λιπώδης εκφύλιση Θολερή εξοίδηση ή κυτταρική εξοίδηση Η πρώτη μορφολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Α1. 1. β Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 2. γ 3. γ 4. γ 5. δ Α2. ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Ηπατίτιδα C + Candida albicans

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής

Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής Κυτταροµετρία ροής Πρόκειται για πολυπαραμετρική μέθοδο ανίχνευσης 2-20 διαφορετικών παραμέτρων σε εναιώρημα κυττάρων Η κυτταροµετρία ροής (flow cytometry ) είναι µέθοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2010

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2010 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2010 ΘΕΜΑ Α 1. δ 2. β 3. α 4. β 5. γ ΘΕΜΑ Β 1. Σελ. 17 σχολ. Βιβλίου: Το γενετικό υλικό ενός κυττάρου αποτελεί το γονιδίωμά του όπως είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογικές λειτουργίες κυττάρων αίματος Κλινική και εργαστηριακή αξιολόγηση αιματολογικών παθήσεων. Μαθήματα Παθοφυσιολογίας

Φυσιολογικές λειτουργίες κυττάρων αίματος Κλινική και εργαστηριακή αξιολόγηση αιματολογικών παθήσεων. Μαθήματα Παθοφυσιολογίας Φυσιολογικές λειτουργίες κυττάρων αίματος Κλινική και εργαστηριακή αξιολόγηση αιματολογικών παθήσεων Μαθήματα Παθοφυσιολογίας Φυσιολογική λειτουργία κυττάρων αίματος Ερυθρά αιμοσφαίρια, κύτταρα χωρίς πυρήνα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ. Τ λεµφοκύτταρα:

ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ. Τ λεµφοκύτταρα: ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ Προέλευση: µυελός των οστών. Μερικά µεταναστεύουν στο θύµο, όπου παραµένουν για ποικίλες περιόδους πριν διασκορπισθούν στο σώµα. Βίος: η ζωή τους ποικίλει. Τα µνηµοκύτταρα ζουν για πολλά χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές

Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές 1 Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές διαταραχές της αιμοσφαιρίνης 2 Αποτελείται από δύο α

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ.

ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ. Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Ιωάννης Κωστόπουλος Καθηγητής Εργαστήριο Γεν. Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Α.Π.Θ. ΚΑΚΟΗΘΗ ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ Λεμφαδενικά Εξωλεμφαδενικά Λέμφωμα Hodgkin Μη Hodgkin λεμφώματα Β-κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. α Α4. γ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΥΣ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ Πρόδρομος Χυτίρογλου Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΒΙΟΨΙΑΣ ΗΠΑΤΟΣ Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΥΡΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ Επιμελήτρια Α «Κωνσταντοπούλειο ΓΝΝΙωνίας»

ΣΚΟΥΡΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ Επιμελήτρια Α «Κωνσταντοπούλειο ΓΝΝΙωνίας» ΣΚΟΥΡΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ Επιμελήτρια Α «Κωνσταντοπούλειο ΓΝΝΙωνίας» ΧΡΟΝΙΕΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΕΣ Βραδεία κλινική εξέλιξη Ωριμότερα κύτταρα ΜΥΕΛΟΓΕΝΕΙΣ ΛΕΜΦΟΓΕΝΕΙΣ WHO 2008 Μυελοϋπερπλαστικές κακοήθειες ΧMΛ Αληθής πολυκυτταραιμία

Διαβάστε περισσότερα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα

ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα ITP Ιδιοπαθής/ αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιματολογίας-Αιμοδοσίας, Αιματολογικό Τμήμα, Παθολογική Κλινική, Τμήμα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Τα είδη της ITP είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΝΤΖΑΣ Επίκουρος Καθηγητής ΟΓΚΟΙ ΕΠΙΦΥΣΗΣ Επιφυσιοβλάστωµα Επιφυσιοκύττωµα Ογκος

Διαβάστε περισσότερα