Εκδήλωση Δίκαιο και Τέχνη του Λόγου: ανάμνηση Γιώτας Κραβαρίτου Τετάρτη,

Transcript

1 Γιάννα Καρύμπαλη-Τσίπτσιου Καθηγήτρια Τμήματος Νομικής Κοσμήτορας Σχολής Ν.Ο.Π.Ε. Εκδήλωση Δίκαιο και Τέχνη του Λόγου: ανάμνηση Γιώτας Κραβαρίτου Τετάρτη, Ι. Ένας χρόνος και κάποιοι μήνες πέρασαν από τότε που στερηθήκαμε τη φυσική παρουσία της Γιώτας Κραβαρίτου. Ένας χρόνος και κάποιοι μήνες χωρίς τη δυναμική και προικισμένη γυναίκα, τη Γιώτα των κοινωνικών και των πολιτικών αγώνων, τη Γιώτα των ατέρμονων επιστημονικών οριζόντων και αναζητήσεων, τη δασκάλα πολλών και την αγαπημένη φίλη των περισσότερων, μα προπαντός τον άνθρωπο. Τη χαμογελαστή καθηγήτρια του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου του Τμήματος Νομικής της Σχολής μας που προσπάθησε να αναδείξει την «εξ αίματος συγγένεια» δικαίου και λογοτεχνίας και την ανάγκη «επαναμάγευσης» του νομικού λόγου, για να μην αποκοπούν οι νομικές σπουδές από τον πολιτισμό, για να γίνουν οι νόμοι πιο δίκαιοι. Ένας χρόνος και κάποιοι μήνες χωρίς τη γοητευτική γυναίκα, με τη μοναδική αύρα που θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη ακόμη και όσων πέρασαν απλά από δίπλα της στους διαδρόμους της Σχολής μας χωρίς τη Γιώτα που δεν ήταν του κόσμου τούτου, που έβλεπε το δίκαιο σαν τέχνη, σαν φιλοσοφία και σαν ποίηση, όπως άλλωστε έβλεπε και τη ζωή. Κι αυτή η στάση της απέναντι στη ζωή είναι εκείνη που την έκανε ξεχωριστή. ΙΙ. Η «κριτική προσωπογραφία» ενός πολυτάλαντου ανθρώπου, όπως ήταν η Γιώτα Κραβαρίτου, δεν είναι εύκολο να γίνει μέσα σε λίγα λεπτά. Ιδίως, όταν ο «προσωπογράφος» κατακλύζεται από τη συγκίνηση που γεννά η απουσία του «μοντέλου». Όμως, ο «προσωπογράφος» οφείλει να ξεπεράσει τον πειρασμό να αφεθεί σε συναισθηματισμούς. Πρέπει να επιβάλει στον εαυτό του κάποια απόσταση Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την αρχή. Η Γιώτα Κραβαρίτου γεννήθηκε στη Σκόπελο το έτος Φοίτησε στο Τμήμα Νομικής της Σχολής Νομικών και Οικονομικών Επιστημών του Α.Π.Θ., απ όπου και αποφοίτησε το έτος Το έτος 1976 αναγορεύτηκε διδάκτορας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, έχοντας προηγουμένως πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια του Nancy, του Στρασβούργου, των 1

2 Βρυξελών και του Exeter και έχοντας φοιτήσει στην Ecole Pratique des Hautes Etudes του Παρισιού. Στη διδακτορική της διατριβή πραγματεύτηκε το πρωτοποριακό για την εποχή θέμα: «Συλλογικές διαπραγματεύσεις στα κράτη μέλη και δυνατότητα σύναψης συλλογικών συμβάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Η προσφορά της Γιώτας Κραβαρίτου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση άρχισε από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, όπου ξεκίνησε ως ερευνήτρια για να ανελιχθεί, στη συνέχεια, σε Maître des recherches. Εξάλλου, στο διδακτικό και ερευνητικό δυναμικό του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου μας εντάχθηκε το έτος 1977, προσφέροντας, στην αρχή, ως επιμελήτρια στο γνωστικό αντικείμενο του Συγκριτικού δικαίου και, στη συνέχεια, ως επίκουρη (1983) και ως αναπληρώτρια καθηγήτρια (1986) στο γνωστικό αντικείμενο του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Δικαίου. Το έτος 1991 εκλέχτηκε καθηγήτρια στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, αποτελώντας την πρώτη γυναίκα καθηγήτρια από την ίδρυσή του. Στη Φλωρεντία παρέμεινε μέχρι και το έτος 1999, οπότε επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, επανεντάχθηκε στο Τμήμα μας και εκλέχτηκε καθηγήτρια. Το διδακτικό έργο της Γιώτας Κραβαρίτου ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα, εκτείνεται σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο και προβάλλει ιδιαίτερα πλούσιο, πολυσυλλεκτικό και πρωτοποριακό: Διεθνές και Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Δίκαιο, Συγκριτικό Δίκαιο, Στοιχεία Εργατικού Δικαίου, Εισαγωγή στο Κυπριακό Δίκαιο, Δίκαιο Εκμετάλλευσης, Δίκαιο-Φύλο και Ισότητα είναι τα μαθήματα που δίδαξε στο Πανεπιστήμιο μας. Άλλωστε, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας και σε άλλα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια δίδαξε Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Συγκριτικό και Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Δίκαιο, αλλά και ειδικότερες θεματικές, όπως: Εργασιακές Σχέσεις στην Ευρώπη, Ευρωπαϊκό Δίκαιο Ισότητας, Το Φύλο του Εργατικού Δικαίου στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Νομικός Πολιτισμός, Φύλο και Δίκαιο, Δίκαιο και Έμφυλες Κοινωνικές Σχέσεις, Συλλογική Αυτονομία και ίσες Ευκαιρίες και Θεμελιώδη Κοινωνικά Δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαιτέρως αξίζει, μάλιστα, να προβληθεί το διατμηματικό διεπιστημονικό σεμινάριο για τις σχέσεις των φύλων που συνδιηύθυνε με την ιστορικό Olwen Hufton στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Γιώτας Κραβαρίτου, η άνεσή της να κινείται στον ευρωπαϊκό χώρο και, ιδίως, το ανήσυχό της πνεύμα την ώθησαν στην αναζήτηση και αξιοποίηση πολλών ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων. Τα 2

3 προγράμματα αυτά αφορούσαν την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση των γυναικών στην Ελλάδα, τον κοινωνικό διάλογο στην Ελλάδα, τις νέες μορφές απασχόλησης στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, την ισότητα ευκαιριών και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την κοινωνική Ευρώπη και τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων. Προς την κατεύθυνση των ενδιαφερόντων του ερευνητικού της έργου κινήθηκε και το πλουσιότατο συγγραφικό έργο της Γιώτας Κραβαρίτου. Γραμμένο στα ελληνικά και σε διάφορες ξένες γλώσσες, περιλαμβάνει μονογραφίες, συμμετοχές σε συλλογικά έργα και μεγάλο αριθμό άρθρων δημοσιευμένων στον ελληνικό και στον ξένο νομικό τύπο. Εξάλλου, η Γιώτα Κραβαρίτου, έχοντας συνείδηση της αξίας των συνεδρίων ως μέσων προσανατολισμού, περισυλλογής και διαλόγου, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα και στην οργάνωση συνεδρίων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με θεματικές που, κινούμενες στο πεδίο του ευρωπαϊκού, του συγκριτικού και του εργατικού δικαίου, έφεραν τους ειδικότερους τίτλους: Φύλο και χρόνος εργασίας στην ΕΕ, Κυπριακό Δίκαιο και Δίκαιο της ΕΕ και Όψεις της κοινωνικής Ευρώπης. Δεν έλειψαν, όμως, και τα συνέδρια με πιο προωθημένες θεματικές, όπως Νομικός Πολιτισμός, Δεσμοί Αγάπης και Δίκαιο και Δίκαιο και Τέχνη του Λόγου. ΙΙΙ. Η Γιώτα Κραβαρίτου, πιστεύοντας βαθειά στη σημαντικότητα του ρόλου που διαδραματίζει η γυναίκα στην κοινωνία, αφιέρωσε μεγάλο κομμάτι του επιστημονικού της έργου στην προώθηση της ισότητας των φύλλων. Δεν έμεινε, μάλιστα, μόνο στη θεωρία. Μαζί με άλλες συναδέλφους στο Πανεπιστήμιο, ίδρυσαν την Ομάδα Γυναικείων Σπουδών, η οποία είχε ως στόχο τη διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων αλλά και τη διενέργεια ερευνών και μελετών γύρω από γυναικεία ζητήματα. Εξάλλου, πρωτοστάτησε στην ίδρυση στο Α.Π.Θ. και του διατμηματικού προγράμματος σπουδών για το Φύλο και την Ισότητα. Την κοινωνική ευαισθησία της Γιώτας Κραβαρίτου φανερώνει, περαιτέρω, και η ενεργός συμμετοχή της στο δίκτυο πανεπιστημιακών δασκάλων, που δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο του οποίου αγωνίστηκε μαζί με άλλους νομικούς, ειδικούς στο ευρωπαϊκό εργατικό δίκαιο, για την κατοχύρωση των συλλογικών εργατικών δικαιωμάτων στην ευρωπαϊκή ένωση. Υπήρξε, μάλιστα, για είκοσι χρόνια και εμπειρογνώμων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Δικαίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τέλος, η Γιώτα Κραβαρίτου, διαβλέποντας τη χρησιμότητα της 3

4 έννοιας του νομικού πολιτισμού, ως εργαλείου για επιστημονική έρευνα, αξιοποίησε το εργαλείο αυτό και προς την κατεύθυνση της ανίχνευσης των σχέσεων μεταξύ δικαίου και άλλων επιστημών, όπως της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της ψυχανάλυσης. Από τις διεπιστημονικές αναζητήσεις της ιδιαιτέρως θα πρέπει να προβληθεί η ενασχόλησή της με το δίκαιο και, με τη μεγάλη αγάπη της, τη λογοτεχνία και η ίδρυση της ομάδας «Δίκαιο και Λογοτεχνία». Στην ομάδα αυτή μπορεί να αποδοθεί, ανάμεσα σε άλλα, και η ιδέα για τη διοργάνωση του συνεδρίου, με τίτλο «Δίκαιο και Τέχνη του Λόγου», οι εργασίες του οποίου δημοσιεύτηκαν στον τόμο που η ίδια επιμελήθηκε και παρουσιάζεται στη σημερινή εκδήλωση. Ούτε μ αυτά τα λίγα λόγια ούτε με πολλαπλάσια μπορεί να σκιαγραφήσει, έστω, κάποιος την προσωπικότητα και το έργο της Γιώτας Κραβαρίτου. Ανήσυχο, πολυσύνθετο και ριζοσπαστικό πνεύμα ερευνήτρια με μοναδικό ταλέντο να προσανατολίζει την έρευνά της σε εντελώς πρωτόγνωρα θέματα, που, με την πάροδο του χρόνου προσέλκυαν το ενδιαφέρον της επιστημονικής συζήτησης επιστήμων με εντυπωσιακή διεθνή αναγνώριση δασκάλα με πολύχρονη εμπειρία στον ελληνικό και διεθνή χώρο ευγενική ιδεαλίστρια γενναία αγωνίστρια στη μάχη της ισότητας των δύο φύλων και της δημοκρατίας. Για τους συνεργάτες όμως και τους συναδέλφους της, πέρα από όλα αυτά, για τα οποία την σέβονταν και την τιμούσαν, ήταν η αθόρυβη, ευγενική, μειλίχια, πάντα καλοσυνάτη και γενναιόδωρη Γιώτα, που είχε πάντα ένα καλό λόγο, μια ενθάρρυνση ή μια παρηγοριά για το διπλανό της, που ήξερε να ξεχωρίζει καλούς συνεργάτες, να τους στηρίζει και να τους δίνει χώρο στην επιστήμη, που ποτέ δεν άφηνε μικρότητες να διαταράξουν την αξιοθαύμαστη αξιοπρέπειά της. Κυρίες και κύριοι, Θα ολοκληρώσω τη συνοπτική αυτή αναδρομή σε κάποιες σκέψεις της Γιώτας, που δημοσιεύθηκαν στον τύπο πριν από πολλά χρόνια και φανερώνουν την ικανότητά της να προηγείται της εποχής της. Έγραφε, λοιπόν, το 1994, αναφερόμενη σχεδόν προφητικά στο μέλλον της απασχόλησηs, στο ιδιαίτερα φλέγον κοινωνικό αυτό θέμα των ημερών μας: «Για να αντιμετωπιστεί το μέλλον της απασχόλησης στην Ευρώπη, χρειάζονται καινούργιες ιδέες ή μάλλον μια νέα φιλοσοφία για τη ζωή και την απασχόληση.. Μόνο ένα ολοκάθαρο καινούργιο βλέμμα στραμμένο στο μέλλον μπορεί να γονιμοποιήσει νέα μέτρα, νέες πολιτικές, νέες θέσεις εργασίας». 4

5 Αξέχαστη Γιώτα, «.το δικό σου αιώνιο θέρος δε θα σβήσει, της ομορφιάς την κατοχή δε θα τη χάσεις, κι ο Χάρος δεν θα καυχηθεί πως μπήκες στη σκιά του..» (από το σονέτο ΧVΙΙΙ του Σαίξπηρ, σε μετάφραση Στυλιανού Αλεξίου) 5