Οι Ρωμαιοκαθολικοί στην εποχή μας
«Καθολική ή Ρωμαιοκαθολική» ονομάζουμε την Εκκλησία η οποία αποκόπηκε από τη Ορθόδοξη μετά από το Σχίσμα. Ένα σεβαστό τμήμα του πληθυσμού της γης, καθώς και ένα μικρό του πληθυσμού της Ελλάδας, είναι ρωμαιοκαθολικοί. Αξίζει να μιλήσουμε για το τμήμα αυτό και, κυρίως, να γνωρίσουμε κάποιες νεότερες και σύγχρονες τάσεις του, οι οποίες παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τη σχέση του με τις υπόλοιπες χριστιανικές ομολογίες.
Κεφαλή της Καθολικής Εκκλησίας είναι ο Πάπας (ιταλικό υποκοριστικό της λέξης πατέρας). Στις 13 Μαρτίου 2013 εξελέγη ποντίφικας (θρησκευτικός τίτλος της αρχαίας Ρωμαϊκής θρησκείας) στη θέση του παραιτηθέντος «επίτιμου» Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ ο πρώην αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, ο οποίος επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος. Ο νέος Πάπας
A. H θέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο H Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι εξαπλωμένη σε ολόκληρο σχεδόν το σύγχρονο κόσμο. Οι πολυπληθέστερες περιοχές σε ρωμαιοκαθολικούς είναι ορισμένες χώρες της Eυρώπης (Iταλία, Iσπανία, Bέλγιο, Eλβετία, Πολωνία), σχεδόν όλες οι χώρες της Λατινικής Aμερικής, καθώς και οι χώρες της νοτιοανατολικής Aσίας (κυρίως τα νησιά των Φιλιππίνων). Αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο η Ρωμαιοκαθολική Eκκλησία έχει μέλη.
Με κόκκινο οι περιοχές που αυξάνονται οι πληθυσμοί των Καθολικών.
Εσωτερικό Ρωμαιοκαθολικού ναού στη Ν.Α. Ασία Καθολικοί πιστοί στις Φιλιππίνες
Ρωμαιοκαθολικοί στην Ελλάδα Ο αριθμός των καθολικών πιστών σήμερα στην Ελλάδα υπερβαίνει τις 200.000. Οι περισσότεροι βρίσκονται στην Αθήνα. Σημαντική είναι η παρουσία της καθολικής Εκκλησίας στις Κυκλάδες, κυρίως στα νησιά Σύρο (8.000) και Τήνο (3.000), όπου υπάρχουν και χωριά αμιγώς καθολικά. Καθολικοί επίσης υπάρχουν στην Κέρκυρα (2.500) στη Θεσσαλονίκη (2.000), στην Πάτρα, στην Καβάλα, στο Βόλο και σε άλλες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδος, καθώς και σε αρκετά νησιά (Νάξος, Θήρα, Κρήτη, Ρόδος, Κως, Σάμος, Χίος, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος κλπ.). Ένας καθολικός ναός στο Ναύπλιο και ένας άλλος στα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας (κοντά στο Αλουμίνιο της Ελλάδος) εξυπηρετούν πολύ τους καθολικούς τουρίστες που επισκέπτονται αντίστοιχα τις Μυκήνες και την Επίδαυρο (στην Πελοπόννησο) και τους Δελφούς (στη Βοιωτία). Η πλειονότητα των Ελλήνων καθολικών ακολουθεί το ρωμαϊκό τυπικό στη θεία λατρεία. Οι καθολικοί του βυζαντινού τυπικού είναι γύρω στις 2.500, ενώ οι αρμένιοι καθολικοί μερικές εκατοντάδες.
Ο Καθολικός ναός της "Αμώμου Συλλήψεως" στη Θεσσαλονίκη Η Μαρία, μητέρα του Ιησού, ως η άμωμος σύλληψη. Πίνακας του Μουρίλλο.
Το αλάθητο Βασική διαφορά του Ρωμαιοκαθολικισμού με την Ορθοδοξία αποτελεί η απόφαση της Α Συνόδου του Βατικανού (1870), που θέσπισε τον πάπα ως ορατή κεφαλή της Εκκλησίας και αλάθητο, μάλιστα "εξ εαυτού και όχι με βάση τη συγκατάθεση της Εκκλησίας". «... Διδάσκομεν καὶ ὡς θεόθεν ἀποκαλυφθὲν δόγμα ὁρίζομεν: Ὁ ρωμαίος ποντίφηξ, λαλῶν ἐκ καθέδρας (Cum ex cathedra loquitur), τοὐτέστιν, ὅταν ἐπιτελῶν οὗτος τὰ τοῦ ποιμένος καὶ διδασκάλου πάντων τῶν χριστιανῶν, ὁρίζει, τῇ ὑπερτάτῃ αὐτοῦ ἀποστολικῇ αὐθεντίᾳ τὴν τηρητέαν ὑπὸ συμπάσης τὴς Ἐκκλησίας διδασκαλίαν ἔν τε τῇ πίστει καὶ ἐν τοῖς ἤθεσι, θείᾳ συνάρσει τῇ ἐπηγγελμένῃ αὐτῷ τῷ μακαρίῳ Πέτρῳ ἀπολαύει τοῦ αὐτοῦ ἀλαθήτου, ὥπερ ὁ θεῖος Λυτρωτής ηὐδόκησεν, ἵνα καθοπλίσῃ τὴν ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν, ὁρίζουσαν τὰ τῆς πίστεως καὶ τῶν ἠθῶν τούτου δὲ ἕνεκα αἱ τοιαῦται ἀποφάσεις τοῦ ρωμαίου ποντίφηκος εἰσίν ἐξ ἑαυτῶν καὶ οὐχὶ ἐκ τῆς συναινέσεως τῆς Ἐκκλησίας ἀμετάτρεπτοι. Ἐάν δέ τις, ὅπερ ὁ Θεὸς εἴθε νὰ ἀποτρέψῃ, ἐκ προκαταλήψεως διανοηθῇ νὰ ἀντείπῃ τῇ ἡμετέρᾳ ταύτῃ ἀποφάνσει, ἀνάθεμα ἔστω». Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι δυνατό να αναγνωρίσει το δόγμα του πρωτείου και του αλάθητου του πάπα. Δεν δέχεται οποιαδήποτε αγιογραφική κατοχύρωση αυτού του δόγματος ή οποιαδήποτε αναφορά στην αρχαία παράδοση της Εκκλησίας.
B. H Ρωμαιοκαθολική Eκκλησία επέφερε πολλές αλλαγές στη δομή και στη λειτουργία της με τη B' Σύνοδο του Bατικανού (1962-1965) Η Β Σύνοδος του Βατικανού συγκλήθηκε από τον Πάπα Ιωάννη ΚΓ στις 11 Οκτωβρίου 1962 και έκλεισε τις εργασίες της υπό το διάδοχό του Πάπα Παύλο ΣΤ στις 8 Δεκεμβρίου 1965. Τα θέματα που εξετάστηκαν σ' αυτή τη Σύνοδο ήταν ποιμαντικής και όχι δογματικής φύσης: Η Καθολική Εκκλησία εισήλθε σε πορεία εξωστρέφειας και διαλόγου, αποφάσισε να επανεξετάσει την παρουσία της στον κόσμο, να ασκήσει κριτική στο παρελθόν της, να αρχίσει να διαβλέπει τα λάθη της, να αναζητήσει τρόπους προσέγγισης με τη σύγχρονη σκέψη και τον πολιτισμό, να αρχίσει διάλογο με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες (=πίστη διαφορετικών Προτεσταντικών Εκκλησιών) και να εκσυγχρονιστεί, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των καιρών.
Οι αποφάσεις της Β Βατικανής Συνόδου έφεραν αρκετές αλλαγές 1. H κατάργηση της λατινικής γλώσσας στη λατρεία και η υιοθέτηση της γλώσσας της κάθε χώρας. 2. H μεγαλύτερη προσέγγιση και κατανόηση των άλλων χριστιανικών Ομολογιών και των άλλων θρησκειών. 3. Η θέση των λαϊκών και, κυρίως, της γυναίκας στην Εκκλησία, καθώς και το δικαίωμα όλων στην εργασία.
Το συνοδικό κείμενο της Β Συνόδου του Βατικανού, που αναφέρεται στη σχέση της Εκκλησίας με τον σύγχρονο κόσμο και το οποίο φέρει τον αισιόδοξο τίτλο Gaudium et Spes (η Χαρά και η Ελπίδα), περιγράφει, σε συγκεκριμένη βάση, την ευθύνη της Εκκλησίας για τα κοινωνικά προβλήματα. Είναι στην ουσία η πρώτη φορά που καταβάλλεται προσπάθεια, σε επίσημο κείμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, να θεωρηθεί ο άνθρωπος μέσα από το πρίσμα των κοινωνικών συντεταγμένων, αναγνωρίζεται δε στο κείμενο αυτό η κοινωνική διάσταση της αμαρτίας. Το κακό δεν είναι αποκλειστικά προσωπική επιλογή και αστοχία, συχνά εκδηλώνεται και ως κοινωνικό κακό, ως κοινωνική σήψη, ως κοινωνική μάστιγα, η οποία δηλητηριάζει, διαστρέφει και αποσυνθέτει τον κοινωνικό ιστό. Η ευθύνη της Εκκλησίας δεν περιορίζεται στο να θεραπεύσει την ατομική μόνο ανηθικότητα, εξ ίσου καλείται να καταγγείλει το κοινωνικό ψέμα και την κοινωνική απάτη. Έχει την ευθύνη να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις που μπορούν να δράσουν θεραπευτικά στην κοινωνική διαστροφή. Οι κατά τόπους Εκκλησίες καλούνται να αναλάβουν ενεργό δράση, να αξιοποιήσουν την γνώση των κοινωνικών επιστημών, στην κατανόηση των ιδικών συνθηκών, μέσα στις οποίες ζει κάθε επί μέρους κοινωνία. Οι θεολόγοι επίσης έχουν την αποστολή να εντάξουν τη διδαχή τους μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες και να μη παραθεωρούν τα ιστορικά, οικονομικά και πολιτισμικά δεδομένα των συγκεκριμένων κοινωνιών στις οποίες αναφέρονται.
Γ. H θεολογία της απελευθέρωσης ή της επανάστασης και η δράση των Λατινοαμερικανών θεολόγων H φτώχεια και η καταπίεση των λαών της Λατινικής Aμερικής το δεύτερο ήµισυ του 20ου αιώνα δημιούργησαν μέσα στη Ρωμαιοκαθολική Eκκλησία ένα κίνημα, που ονομάστηκε «θεολογία της απελευθέρωσης». Στις χώρες αυτές παρουσιάστηκαν κατά καιρούς δικτατορικά καθεστώτα, τα οποία επέβαλαν ανελευθερία και οδήγησαν σε φτώχια. Πολλοί κληρικοί και θεολόγοι της Ρωμαιοκαθολικής Eκκλησίας αγωνίστηκαν ενάντια στα καθεστώτα αυτά, με αποτέλεσμα να υποστούν διώξεις ή και θάνατο. Η επίσημη ηγεσία της Ρωμαιοκαθολικής Eκκλησίας στο Bατικανό αποκήρυξε αυτή τη δράση των μελών της, για πολιτικούς και διπλωματικούς λόγους.
«Ζούμε στις πιο χριστιανικές χώρες (της Λατινικής Αμερικής), αλλά και στις πιο απάνθρωπες» γράφει ένας εκπρόσωπός της θεολογίας της απελευθέρωσης. Γιατί, όταν ο πιστός λαός του Θεού πάσχει δεινά από αντίχριστα καθεστώτα, η θεολογία και η Εκκλησία δικαιώνονται. Όταν όμως η καταπίεση προέρχεται από «χριστιανικές» κυβερνήσεις με την κάλυψη της θεολογίας, τότε είναι φανερό ότι η θεολογία χρειάζεται κάθαρση, εξαγνισμό και αλλαγή προσανατολισμού.
Οι απόψεις των εκπροσώπων της «θεολογίας της απελευθέρωσης» Προβάλλουν έναν Θεό της δικαιοσύνης, που εμφανίζεται στην ανθρώπινη ιστορία ως ελευθερωτής των καταπιεσμένων και των φτωχών Επιχειρούν μια ερμηνεία του Xριστού διαφορετική από αυτήν της παραδοσιακής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Θεωρούν απαράδεκτο το γεγονός ότι στις χώρες τους τα δεινά αυτά συμβαίνουν στο όνομα του Χριστού και με τη σιωπηρή κάλυψη της Εκκλησίας. Δεν επιδιώκουν την ένοπλη επανάσταση, αλλά και δεν θα την αποτρέψουν σε έσχατη ανάγκη και σαν αναπόφευκτη λύση.
Εκπρόσωποι της θεολογίας της απελευθέρωσης Ο Περουβιανός θεολόγος Γκουστάβο Γκουτιέρες (προέτρεψε την Eκκλησία να συστρατευθεί με τους φτωχούς). Ο Όσκαρ Ρομέρο, αρχιεπίσκοπος στο Σαν Σαλβαδόρ (δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας). Ο Αντόνιο Φραγκόζο (υπερασπίστηκε την ιδέα της πάλης των τάξεων με τη χριστιανική ελπίδα για την κατάργηση της όποιας καταπίεσης). Ο Χέλντερ Καµάρα (Είναι ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να ζήσουµε και να κάνουµε να ζήσει ο αυθεντικός Χριστιανισµός, που η ανθρώπινη αδυναµία µας πολύ συχνά έφθασε να ξεχνά και να παραµορφώνει). Ο Φράι Μπέττο, Βραζιλιάνος μοναχός του Τάγματος των Δομινικανών, (φυλακίστηκε για τις χριστιανικές του πεποιθήσεις και τους αγώνες του στο πλευρό των φτωχών συμπατριωτών του). Ο παπα-αντάρτης της Βολιβίας Καμίλλο Τόρρες (για την περίπτωση που το λαϊκό κίνημα θα συναντήσει την κρατική βία, κήρυξε την αντι-βία του λαού, λέγοντας ότι «η βία προέρχεται από αυτόν που αφαιρεί την μπουκιά από το στόμα του φτωχού κι όχι από αυτόν που αμύνεται να συντηρηθεί στη ζωή».
Από τον πρόλογο του βιβλίου Βιβλική Θεολογία της Απελευθέρωσης, Πατερική Θεολογία και Αμφισημίες της Νεωτερικότητας σε Ορθόδοξη Οικουμενική Προοπτική, (εποπτεία ύληςσυντονισμός Π. Καλαϊτζίδης), Εκδόσεις Ίνδικτος, Αθήνα 2012. «... Δὲν θὰ ἀπεῖχε κανεὶς πολὺ ἀπὸ τὴν ἀλήθεια ἂν ὑποστήριζε ὅτι ἡ πολιτικὴ θεολογία καὶ ἡ θεολογία τῆς ἀπελευθέρωσης εἶναι συνήθως ἀποῦσες ἀπὸ τὸν ὀρθόδοξο θεολογικὸ λόγο, ὅπως ἐξ ἄλλου, σὲ μεγάλο βαθμό, ἡ βιβλικὴ θεολογία, καὶ εἰδικότερα τὸ βιβλικὸ ὑπόβαθρο τῆς θεολογίας τῆς ἀπελευθέρωσης, εἶναι ὁ ἄλλος μεγάλος ἀπὼν τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, ποὺ ἀρέσκεται νὰ αὐτοπροσδιορίζεται ὡς ἀποκλειστικὰ «πατερικὴ» καὶ «παραδοσιακή». Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, πλὴν σπανίων ἐξαιρέσεων, ἡ θεολογία τῆς ἀπελευθέρωσης, καὶ στὴν εὐρωπαϊκὴ καὶ στὴν λατινοαμερικάνικη ἐκδοχή της, ἀγνοεῖ οὐσιαστικὰ τὴν πατερικὴ συμβολὴ στὰ ὑπὸ συζήτηση θέματα καὶ τὸ ἐνδιαφέρον ποὺ παρουσιάζουν πολλὰ σχετικὰ πατερικὰ κείμενα, στὰ ὁποῖα συναντᾶμε μιὰ πρώιμη ριζοσπαστικὴ κριτικὴ τοῦ πλούτου, τῆς κοινωνικῆς ἀδικίας καὶ ἐκμετάλλευσης, ἀκόμη καὶ τῆς ἰδιοκτησίας, ὅπως καὶ μιὰ θερμὴ συνηγορία ὄχι μόνο ὑπὲρ τῆς φιλανθρωπίας καὶ τῆς ἐλεημοσύνης, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῆς κοινωνικῆς στράτευσης καὶ τῆς ἔμπρακτης ἀλληλεγγύης πρὸς τοὺς ἀδυνάτους, μιὰ συνηγορία μὲ χριστολογικὲς ἀναφορὲς καὶ προϋποθέσεις, ποὺ ὑψώνει τὸ μυστήριο τοῦ ἀδελφοῦ, ἂν ὄχι πλάι στὸ μυστήριο τῆς Θεολογίας, τουλάχιστο σὲ σημεῖο καὶ προαπαιτούμενο γιὰ τὴν εἴσοδο στὴ Βασιλεία...».