Μηδενισμὸς καὶ Χριστιανισμὸς

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Ι. Ν. ΑΓ. ΑΝΔΡΕΟΥ ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΩΝ Ἔτος 1 ο Ἰούλιος 2011 Τεῦχος 1 ο Μηδενισμὸς καὶ Χριστιανισμὸς Πολλὰ εἶναι τὰ δυσάρεστα γεγονότα ποὺ συμβαίνουν στὶς μέρες μας, καὶ μάλι στα, οἱ πρόσφατοι σεισμοὶ στὴν Ἰαπωνία ἔχουν δημιουργήσει ἕνα κλίμα ἀπαισιοδοξίας καὶ φόβου γιὰ τὸ μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας. Πολλοὶ εἶναι αὐ τοὶ ποὺ θεωροῦν ὅτι ὁδηγούμεθα σὲ μιὰ ὁλοκληρωτικὴ καταστροφὴ καὶ ἐξ αἰτίας αὐτοῦ καταλαμβάνονται ἀπὸ βαθὺ αἴσθημα μελαγχολίας. Δυστυχῶς, ἡ ἄσχη μη ψυχολογικὴ κατάσταση ἀποτελεῖ γόνιμο ἔδαφος, ὅπου καλλιεργεῖται καὶ ἀναπτύσσεται ὁ μηδενισμός. Ἡ θεώρηση ὅτι ἡ οὐσία τοῦ κόσμου εἶναι μόνον τὸ μηδὲν εἶναι ἀρχαιοτάτη. Ἀξίζει νὰ κάνουμε μιὰ πορεία στὸ πνευματικὸ παρελθόν μας, διότι μόνον μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ μπορέσουμε νὰ κατανοήσουμε τοὺς λόγους, οἱ ὁποῖοι μᾶς ὁδήγησαν στὴν ἀπόλυτη ἐξαθλίωση τῶν λαϊκῶν μαζῶν, τὴν μηχανοποίηση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν ἐκβιομηχανισμὸ τῆς ζωῆς καὶ τὴν ἐκμηδένιση τοῦ ἀτόμου ποὺ πραγματοποιεῖται μέσῳ τῆς δημιουργίας γιγαντιαίων κρατῶν καὶ ἐπιχειρήσεων. Μιὰ ἀκόρεστη δίψα φαίνεται νὰ ἀπαιτεῖ τὰ πάντα νὰ μετατραποῦν σὲ γίγαντες καὶ τὸ ἄτομο νὰ γίνεται, ὁλοένα, πιὸ δυσδιάκριτο στὸ χάρτη τοῦ κόσμου καί, τελικά, νὰ ἀφανισθεῖ. Ὁ μηδενισμὸς στὴν ἀρχαία ἐποχή Μιὰ ἀπὸ τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες τῆς ἐποχῆς μας, ποὺ μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου προσβάλλει ὅλο καὶ περισσότερους ἀνθρώπους εἶναι καὶ ὁ καλούμενος μηδενισμός. Ἡ ρίζα τῆς λέξεως εἶναι τὸ μηδὲν καὶ στὴν λατινικὴ nihil. Ὁ Ἕλληνας φιλόσοφος Παρμενίδης (5 ος αἰ. π.χ.) ἔχει γράψει ἕνα ποίημα μὲ τίτλο «περὶ φύσεως». Σὲ αὐτό, ὁ σοφὸς αὐτὸς ἄνθρωπος λέγει μεταξὺ ἄλλων ὅτι ἡ ἀνθρώπινη σκέψη δύο δρόμους ἔρευνας μπορεῖ νὰ ἀκολουθήσει. Ὁ πρῶτος ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν πρόταση ὅτι τὸ ὂν (ἡ ζωὴ) ὑπάρχει καὶ τὸ μηδὲν (ἡ ἀνυπαρξία) δὲν ὑπάρχει. Ὁ δεύτερος δρόμος πιστεύει ὅτι δὲν ὑπάρχει τὸ ὂν (ἡ ζωὴ) καὶ τὰ πάντα εἶναι προσωρινὰ καὶ ἐφήμερα, ἄρα μόνον τὸ μηδὲν ὑπάρχει. Σύμφωνα μὲ τὸν Παρμενίδη, ὅσοι ἀκολουθοῦν αὐτὸ τὸν δεύτερο δρόμο ὁδηγοῦνται στὸ ψεῦδος καὶ στὴν πλάνη, ἄρα μόνον ὁ πρῶτος δρόμος εἶναι ἀληθινός, διότι, ὅπως ἐξηγεῖ, «οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τὸ γε μὴ ἐὸν (οὐ γὰρ ἀνυστόν, οὔτε φράσαις» δηλαδὴ οὔτε δύνασαι νὰ τὸ κατανοήσεις, οὔτε μπορεῖς νὰ τὸ ἐκφράσεις. Βλέπουμε στὸ ἀπόσπασμα αὐτὸ ὅτι ὁ Παρμενίδης ἀρνεῖται, κατηγορηματικά, τὴν ἀνυπαρξία. Ἡ ὁδὸς ποὺ ἀκολουθοῦν, λέγει ὁ Παρμενίδης, ὑπάρχει μόνον στὴν φαντα ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ

σία τους. Χαρακτηρίζει δὲ ὅσους ἀκολουθοῦν αὐτὸ τὸν δρόμο κωφοὺς καὶ τυφλούς. Σὲ αὐτοὺς ποὺ ὑποστηρίζουν τὴν ὕπαρξη καὶ τὴν ἀνυπαρξία, ταυτόχρονα, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸν Ἡράκλειτο θεωρεῖ ὅτι ἔχουν πνευματικὴ ἀστάθεια καὶ τοὺς ὀνομάζει δίκρανους, δηλαδή, ὅτι ἔχουν δύο κεφάλια καί, ἑπομένως, δύο σκέψεις ὅπου ἡ μία σκέψη εἶναι ἀντίθετη στὴν ἄλλη. Τὸ λογικὸ λάθος ποὺ διαπράττουν εἶναι, κατὰ τὸν Παρμενίδη, ὅτι ταυτίζουν τὴν ἀνυπαρξία μὲ τὴν ὕπαρξη. Μηδενιστής, ἐπίσης, ἦταν ὁ γνωστὸς σοφιστὴς Γοργίας (περ. 483 περ. 385 π.χ.) καταγόταν ἀπὸ τοὺς Λεοντίνους τῆς Σικελίας, ἕνας ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους ρήτορες τῆς ἀρχαιότητος. Κατὰ τὸν Γοργία, ὁ ρητόρας πρέπει νὰ ἔχει τὴν ἱκανότητα νὰ ὑποστηρίζει κάτι καὶ μετὰ νὰ ἔχει ἐπιχειρήματα νὰ ὑποστηρίζει τὸ ἀντίθετο (ὅπως κάνουν, πάντα, οἱ πολιτικοί). Μεταξὺ τῶν ἔργων του σώζεται καὶ ἐκεῖνο ποὺ ἔχει τίτλο: «περὶ τοῦ μὴ ὄντος». Βλέπουμε ὅτι ὁ Γοργίας, ἂν καὶ ἀναφέρεται στὸ θέμα τοῦ ὄντος (ὕπαρξης), ὅπως ὁ Παρμενίδης, στὸ ἔργο του, ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω, «περὶ φύσεως» ὁ Γοργίας ἔδωσε ἄλλο τίτλο, ἐνῶ, στὴν οὐσία, ἀπαντᾶ στὸν Παρμενίδη. Ὑποστηρίζει, λοιπόν, ὁ Γοργίας, στὰ τρία κεφάλαιά του ὅτι: Α) δὲν ὑπάρχει τίποτε, Β) ἐὰν ὑποθέσουμε ὅτι ὑπάρχει κάτι, δὲν μποροῦμε νὰ τὸ κατανοήσουμε, Γ) ἐὰν ὑποθέσουμε ὅτι μποροῦμε νὰ τὸ κατανοήσουμε ἀδυνατοῦμε νὰ τὸ ἐκφράσουμε. Στὶς παραπάνω προτάσεις τοῦ Γοργίου διαπιστώνουμε ὅτι ἀντιστρέφει, οὐσιαστικά, τὶς προτάσεις τοῦ Παρμενίδου. Δὲν μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε, νὰ γνωρί σουμε καὶ νὰ ἐκφράσουμε τὸ μηδὲν ἔλε γε ὁ Παρμενίδης, δὲν μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε καὶ νὰ ἐκφράσουμε τὴν ὕπαρξη ὑποστήριζε ὁ Γοργίας. Χαρα κτηριστικό τῶν σοφιστῶν εἶναι ὅτι, πάντοτε, ἐφευρίσκουν ἐπιχειρήματα γιὰ νὰ ὑποστηρίζουν αὐτὸ ποὺ τοὺς συμφέρει, πρόκειται, περὶ ἐξαπάτησης μὲ λογικοφανῆ ἐπιχειρήματα καί, πάντα, λέγοντας τὴν μισὴ ἀλήθεια. Ὁ πρῶτος Εὐρωπαῖος μηδενιστὴς εἶναι, ἑπομένως, ὁ Γοργίας, διότι ἀρνεῖτο οἱαδήποτε ὕπαρξη (ἀπόλυτος μηδενισμὸς) καὶ ἀρνεῖτο τὴν γνώση (γνωσιολογικὸς μηδενισμός). Φυσικά, ὑποστήριζε ὁ Γοργίας καὶ τὸν ἠθικὸ μηδενισμό, διότι θεωροῦσε, ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι σοφιστές, ὅτι οἱ περὶ ἠθικῆς ἀντιλήψεις εἶναι συμβατικοὶ θεσμοὶ καὶ συμφωνίες τῶν μελῶν τῆς κοινωνίας. Τὴν ἄποψη αὐτὴ βλέπουμε νὰ διακηρύσσει, ἀργότερα, ὁ Νίτσε. Ὁ Πλάτων στὸ ἔργο του ποὺ φέρει τίτλο Σοφιστὴς ὁδηγεῖται στὸ συμπέρασμα ὅτι μηδὲν (ἀπολύτως) εἶναι ἀδύνατον νὰ τὸ νοήσουμε καί, ἑπομένως, νὰ ὑπάρχει. Θεωρεῖ ὁ Πλάτων, ὅτι ὁ Σοφιστὴς δραπετεύει στὸν σκοτεινὸ τόπο τοῦ μὴ ὄντος γιὰ μὴν μποροῦμε νὰ τὸν κατανοήσουμε. Πάντως, λέγει ὁ Πλάτων τὸ μὴ ὂν (τὴν ἄρνηση) τὴν μεταχειριζόμεθα, μόνον, ὅταν θέλουμε νὰ ποῦμε γιὰ ἕνα ἀντικείμενο τὶ δὲν εἶναι, ὅπως γιὰ παράδειγμα: λέγομε ὅτι αὐτὸ ποὺ κρατοῦμε στὰ χέρια μας δὲν εἶναι γυάλινο, δὲν εἶναι πλαστικό, καὶ αὐτὸ τὸ ὀνομάζουμε ἀποφατικὸ (ἀρνητικὸ) ὁρισμό. Στὸν θετικὸ ὁρισμὸ λέγομε ὅτι αὐτὸ ποὺ κρατοῦμε στὰ χέρια μας εἶναι χαρτί καὶ στὸ χαρτὶ αὐτὸ ὑπάρχουν τυπωμένα γράμματα. Αὐτὸς ὁ τρόπος ποὺ προσδιορίζουμε κάτι λέγοντας τὶ δὲν εἶναι, κατὰ τὸν Πλάτωνα εἶναι, ἁπλῶς, ἕνας ἀρνητικὸς προσδιορισμός. Τὸν ἀρνητικὸ προσδιορισμὸ βλέπουμε νὰ υἱοθετοῦν καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ὀνομάζουμε ἀποφατικὴ θεολογία γιὰ παράδειγμα λέγοντας ὅτι ὁ Θεὸς: εἶναι «ἀόρατος», δηλαδή, ἐννοοῦμε ὅτι δὲν εἶναι ὁρατός λέγοντας «ἀπερινόητος», ἐννοοῦμε ὅτι δὲν μποροῦμε νὰ τὸν κατανοήσουμε κ.λπ. Κατὰ τοὺς νεώτερους χρόνους ὁ μηδενισμὸς κατακτᾶ περισσότερο ἔδαφος ὅπως βλέπουμε μὲ τὴν διατύπωση τοῦ Ντεκὰρτ ἤ Καρτέσιου (ποὺ συνήθως τὸν ἀποκαλοῦμε). Ὁ Καρτέ σιος θέλοντας νὰ ἀπαντήσει στὶς ἀμφιβολίες ποὺ τὸν βασάνιζαν στὸ θέμα τῆς ὕπαρξης (ὑπάρχει τὸ ὂν ἢ κυριαρχεῖ τὸ μηδὲν) θέτει ὡς κέντρο τὸν ἄνθρωπο καὶ διατύπωσε τὴν γνωστὴ πρόταση cogito ergo sum, δηλαδὴ σκέπτομαι ἄρα ὑπάρ 2 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

χω. Μὲ τὴν πρόταση αὐτὴ ὁ Καρτέσιος θέτει νέο θεμέλιο καὶ αὐτὸ εἶναι ὁ ἄνθρωπος καὶ ὄχι, πλέον, ὁ Θεός. Ἐγὼ σκέπτομαι, ἐγὼ κρίνω, ἐγὼ ἀποφασίζω. Κέντρο, λοιπόν, τοῦ κόσμου γίνεται ὁ ἄνθρωπος ἢ τὸ ὑποκείμενον, ὅπως συνηθίζεται νὰ λέγεται στὴν φιλοσοφικὴ γλώσσα. Ὁ δέκατος ἕβδομος αἰώνας εἶναι σημαντικὸς σταθμὸς γιὰ τὴν σκέψη τῶν ἀνθρώπων καὶ ἀποτελεῖ τὸ θεμέλιο πάνω στὸ ὁποῖο ἀναπτύσσεται ἡ νεώτερη σκέψη. Ἕναν αἰώνα μετά, τὸν δέκατο ὄγδοο ὁ Γερμανὸς φιλόσοφος Κὰντ θέτει ἕνα νέο θεμέλιο ποὺ εἶναι οἱ ἠθικὲς ἀξίες καὶ ἡ λογικὴ τοῦ ἀνθρώπου (τὸν ὀνομάζει καθαρὸ λόγο). Ὁ ἄνθρωπος, ἑπομένως, δὲν μπορεῖ νὰ βασίζεται σὲ ἄλλες ἀλήθειες παρὰ μόνον σὲ αὐτὲς ποὺ ὁ ἴδιος κρίνει ὅτι εἶναι πραγματικὲς ἀλήθειες, καταργεῖ ἐμμέσως, ὅλες τὶς μέχρι τότε παραδεκτὲς ἀλήθειες. Μὲ τὴν φιλοσοφία τοῦ Κὰντ ἔχουμε μιὰ ὁλοκληρωτικὴ στροφὴ πρὸς τὸν ὑποκειμενισμό καὶ ἀρχίζει ὁ μηδενισμὸς νὰ διαμορφώνεται μετὰ τὸν Κάντ. Βλέπουμε στὴν νεώτερη ἐποχὴ ὅλα νὰ τίθενται ὑπὸ ἀμφισβήτηση ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐγὼ τοῦ ἀνθρώπου. Σημαντικὸ γεγονὸς τοῦ 18 ου αἰώνα εἶναι ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση ποὺ εἶχε πνευματικὴ πηγὴ τὶς ἰδέες τοῦ Διαφωτισμοῦ, ὁ ὁποῖος θεωροῦσε τὶς μέχρι τότε ἀξίες πεπαλαιωμένες καὶ ὅτι, κυρίως, τὰ ἀνθρώπινα καὶ ἀτομικὰ δικαιώματα καταπατοῦνται. Δυστυχῶς, οἱ ἐπαναστάτες ὁδηγήθηκαν στὸ ἄλλο ἄκρο καὶ ἦταν τόση ἡ μανία τους, ποὺ ἰσοπέδωσαν τὰ πάντα καὶ δὲν ἀναγνώριζαν κανένα θετικὸ στοιχεῖο στὴν παλαιὰ κατάσταση. Πρόσφορο ἔδαφος γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ ὁ μηδενισμὸς τοῦ 19 ου αἰώνα εἶναι τὸ ἐπα ναστατικὸ κίνημα στὴ Ρωσία, κατὰ τοῦ Τσά ρου καὶ εἶχε περισσότερο χαρακτήρα πολιτικὸ καὶ ὄχι ἰδεολογικό. Τὶς ἀντιλήψεις τῶν Ρώσων ἐπαναστατῶν ἀποτυπώνει στὸ διήγημά του μὲ τίτλο Πατέρες καὶ παιδιὰ ὁ Ρῶσος συγγραφέας Ἰβὰν Τουργκένιεφ τὸ ἔτος 1863, ποὺ ζυμώθηκε μὲ τὶς ἰδέες τοῦ μηδενισμοῦ καὶ τοῦ ἀναρχισμοῦ στὸ Βερολίνο τὸ 1838, ὅταν πῆγε γιὰ νὰ σπουδάσει. Ἦταν φίλος καὶ ὁμοϊδεάτης μὲ τὸν Μπακούνιν. Μὲ τὸ λογοτεχνικό του ἔργο προσπάθησε νὰ ὑποστηρίξει καὶ νὰ ἐξαπλώσει τὶς μηδενιστικές του ἰδέες καὶ θεωροῦσε ὅτι αὐτὸ θὰ συντελοῦσε, ὥστε ἡ Ρωσία νὰ γίνει μιὰ Εὐρωπαϊκὴ χώρα! Τὸ τραγικὸ εἶναι ὅτι οἱ πνευματικοί τους ἀπόγονοι εἶναι ἐνάντιοι σὲ μιὰ τέτοια ἰδέα. Στὸ ἔργο ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω ὁ Τουργκένιεφ δίνει τὸ ἰδεολογικὸ στίγμα τοῦ μηδενισμοῦ ὁρίζοντάς τον ὡς τὸν ἄνθρωπο «ποὺ τὰ ἐξετάζει ὅλα ἀπὸ κριτικὴ ἄποψη» ἀλλὰ καὶ «ποὺ δὲν προσκυνάει καμιὰ αὐθεντία, δὲ πιστεύει σὲ καμιὰν ἀρχή, ὅποιος καὶ ἂν εἶναι ὁ σεβασμὸς ποὺ τὴν περιβάλλει». Ρωσικὸς μηδενισμὸς Στὰ 1871 κυκλοφορεῖ τὸ γνωστό, ἔκτοτε, ἔργο τοῦ Ρώσου συγγραφέα Ντοστογιέφσκι μὲ τίτλο: Δαίμονες, διότι μιλᾶ γιὰ ἀνθρώπους ποὺ μεταβλήθηκαν σὲ δαίμονες καὶ ὄχι γιὰ κάποιους ποὺ τοὺς κατέλαβαν οἱ δαίμονες, ὅπως γνωρίζουμε ἀπὸ τὶς διηγήσεις τῶν Εὐαγγελίων, τοὺς ὁποίους ὁ Χριστὸς ἐθεράπευσε. Στὰ ἐλληνικὰ συνηθίζεται καὶ εἶναι γνωστὸ μὲ τὸν τίτλο Δαιμονισμένοι. Τὸ ἔργο αὐτὸ ἔγραψε ὁ Ντοστογιέφσκι λαμβάνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὸ γεγονὸς τῆς δολοφονίας τοῦ φοιτητῆ Ἰ. Ἰβανόφ, ἀπὸ πέντε μέλη τῆς ὁμάδας τῆς ὀργάνωσης «Λαϊκὴ ἐκδίκηση». Λαμβάνοντας ὑπόψη τὰ δημοσιεύματα τῶν ἐφημερίδων ὁ Ντοστογιέφσκι συνέθεσε τὸ ἔργο του, στὸ ὁποῖο κάνει ἀνατομία τῆς ψυχολογίας καὶ τῆς ἰδεολογίας τῶν μηδενιστῶν. Περὶ τῶν Ρώσων μηδενιστῶν ὁ συγγραφέας Μπερντιάγιεφ στὸ βιβλίο του Οἱ πηγὲς καὶ τὸ νόημα τοῦ ρωσικοῦ Κομμουνισμοῦ περιγράφοντας τὴν ψυχοσύνθεση τῶν μηδενιστῶν λέγει ὅτι δὲν εἶναι τυχαῖο ἱεροσπουδαστὲς καὶ παιδιὰ ἱερέων ἔπαιξαν σημαντικὸ ρόλο στὴν ἱστορία τοῦ μηδενισμοῦ. Ἀξιοπρόσεκτο εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀναφέρει ὁ Μπερντιάγιεφ γιὰ τὸν Ρῶσο μηδενιστὴ Ντομπρολιοῦμποφ, καθὼς καὶ τὸν Τσερνιτσέφσκι: «εἶχαν τὴν ψυχικὴ συ ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 3

γκρότηση ἑνὸς ἁγίου». Ὅλους αὐτοὺς τοὺς μηδενιστὲς διέκρινε μιὰ ἀκατάπαυστη δίψα γιὰ κοινωνικὴ δικαιοσύνη ποὺ τὴν ἄντλησαν ἀπὸ τὸν χριστιανισμό, χωρὶς νὰ ὑπάρχει τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ γιὰ νὰ τοὺς ἑνώνει λείπει τὸ θεμέλιο καὶ ὁ συνδετικὸς κρίκος αὐτὸ ποὺ ὁ Παῦλος συνεχῶς ἔλεγε «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», ποὺ ἀπαντᾶται 103 φορὲς στὶς Ἐπιστολὲς τοῦ Παύλου. Βασικὴ ἀρχὴ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ εἶναι ἡ ἀθεϊστικὴ ἀρχὴ τοῦ μηδενισμοῦ «καὶ ὅλα ἐπιτρέπονται ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει Θεὸς καὶ ἀθανασία». Ὁ σοσιαλισμὸς κατὰ τὸν Ντοστογιέφσκι εἶχε ἐνστερνισθεῖ τὴν ἰδέα καὶ τὴν ἀκατάβλητη ἐπιθυμία νὰ οἰκοδομήσει τὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὄχι στὸν οὐρανὸ ἀλλὰ στὴν γῆ ὄχι μελλοντικὰ ἀλλὰ ἐδῶ καὶ τώρα. Γιὰ νὰ ἐπιτύχει αὐτὸν τὸ στόχο καὶ νὰ πραγματώσει τὴν ἰδέα του αὐτὴ βασίσθηκε σὲ δύο πράγματα: τὴν ἀτιμία καὶ τὸν συναισθηματισμό, τὰ δύο ἰσχυρά του ὅπλα. Σὲ αὐτὰ προστίθεται καὶ ἕνα ἄλλο ὅπλο ποὺ εἶναι ἡ ἀπαγόρευση στοὺς ἀνθρώπους νὰ ἔχουν προσωπικὴ ἄποψη, πρέπει νὰ κυριαρχεῖ ἡ μάζα καὶ πάντα νὰ προκρίνεται τὸ συμφέρον τῆς μάζας τὸ ἄτομο δὲν ἔχει καμία, ἀπολύτως, ἀξία ἀλλὰ καὶ πρέπει νὰ θεωρεῖται ἐχθρὸς τῆς μάζας καὶ νὰ ἐξαφανίζεται. Ὅλοι γιὰ ὅλα τὰ θέματα ἔχουν μία καὶ μοναδικὴ ἄποψη. Κύριο μήνυμα καὶ ἀποστολή του ὁ σοσιαλισμὸς ἔχει νὰ φέρει στὸν κόσμο τὴν ἀντίχριστη ἀγάπη καὶ αὐτὴ πρέπει νὰ ἐγκατασταθεῖ στὶς καρδιὲς ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἔχει, ἑπομένως, τὸ κίνημα αὐτό, ταυτόχρονα καὶ θρησκευτικὸ ἀλλὰ καὶ ἀντιθρησκευτικὸ χαρακτήρα. Πολεμάει τὴν θρησκεία, θέλοντας νὰ τὴν ἀντικαταστήσει καὶ γι αυτὸ πρόκειται ὄχι μόνον γιὰ κοινωνικὸ σύστημα ἀλλὰ καὶ γιὰ θρησκευτικό, ὅσο καὶ ἂν θέλουν οἱ ἐκπρόσωποι καὶ ὀπαδοί του νὰ διακηρύσσουν τὸ ἀντίθετο. Τὸ ψεῦδος του ἀποδεικνύει καὶ ἡ ταυτότητά του, ἀφοῦ δὲν εἶναι σαφὲς «ποῦ τελειώνει ἡ ἄκρα ἀριστερὰ καὶ ἡ ἐπαναστατικότητα καὶ ποῦ ἀρχίζει ἡ ἄκρα δεξιὰ καὶ ἡ ἀντιδραστικότητά τους», ὅπως ἀναφέρει ὁ Μπερντιάγιεφ. Ὁ μηδενισμὸς τῆς νεότερης ἐποχῆς Ὁ Γερμανὸς φιλόσοφος Νίτσε εἶναι ὁ θεμελιωτὴς τοῦ νεώτερου ἀθεϊσμοῦ καὶ μηδενισμοῦ. Ἡ φράση «ὁ θεὸς πέθανε» εἶναι χαρακτηριστικὴ καὶ πατέρας της ὁ Νίτσε. Τὴν σκέψη του γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Θεοῦ διατύπωσε ὁ Νίτσε στὸ βιβλίο του ποὺ τοῦ ἐδωσε τὸν τίτλο Χαρούμενη ἐπιστήμη. Ὁ κήρυκας τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ παρομοιάστηκε ἀπὸ τὸν Νίτσε σὰν τὸν κυνικὸ φιλόσοφο Διογένη, ποὺ μέραμεσημέρι κρατώντας ἕνα φανάρι ἔψαξε νὰ βρεῖ ἄνθρωπο θέλοντας νὰ δείξει στοὺς κατοίκους τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας ὅτι εἶναι σπάνιο νὰ συναντήσεις ἕναν ἄνθρωπο μὲ τὴν πραγματικὴ σημασία τῆς λέξης. Ὁ κήρυκας τοῦ Νίτσε δὲν ἔψαχνε ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἔψαχνε τὸν Θεό, ποὺ δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ τὸν βρεῖ πλέον, διότι ἦταν νεκρός. Στὸ βιβλίο του αὐτὸ ὁ Νίτσε δὲν προσπαθεῖ μὲ ἐπιχειρήματα νὰ ἀποδείξει τὴν ἀνυπαρξία τοῦ Θεοῦ, νὰ ἀποδείξει ὅτι εἶναι ἀνόητο νὰ πιστεύουν οἱ ἄνθρωποι στὸν Θεό, ἀλλὰ ἀναγγέλλει τὸ γεγονὸς τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ: «ἐμεῖς τὸν σκοτώσαμε - ἐσεῖς καὶ ἐγώ! Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του». Ἐκεῖνο ποὺ εἶναι ἐκπληκτικὸ στὴν περιγραφὴ τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι ὁ Νίτσε περιγράφοντας τὴν κατάσταση ποὺ δημιούργησε ὁ θάνατος αὐτὸς μᾶς δίδει μιὰ τέτοια εἰκόνα σὰν καὶ αὐτὲς ποὺ διαβάζουμε στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκάλυψης, μιλᾶ γιὰ μιὰ ἐρήμωση τοῦ σύμπαντος καὶ τὸ ἀπόλυτο κενὸ περιβάλλει τὸν κόσμο: «Δὲν πλανιόμαστε σὰν μέσα σ ἕνα ἀπέραντο τίποτε; Δὲν νοιώθουμε τὴν ἄχνα τοῦ κενοῦ στὸ πρόσωπό μας; Δὲν ἔγινε τὸ κρύο πιὸ δυνατό; Δὲν ἔρχεται ὁλοένα νύχτα πάνω στὴ νύχτα; Δὲν πρέπει ν ἀνάψουμε φανάρια μέρα-μεσημέρι; Δὲν ἀκοῦμε τίποτε ἀπὸ τὸν ἀχὸ ποὺ κάνουν οἱ νεκροθάφτες καθὼς θάβουν τὸν Θεό; Δὲν μυριζόμαστε τίποτε ἀπὸ τὴν θεία σήψη; Σαπίζουν καὶ οἱ θεοί. Ὁ Θεὸς πέθανε: Ὁ Θεὸς μένει νεκρός». Ἡ περιγραφὴ μᾶς φέρνει στὸν 4 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

νοῦ τὶς εἰκόνες ποὺ ἔχουμε ἰδεῖ ἀπὸ τὸν βομβαρδισμὸ τῆς Χιροσίμα, ἀλλὰ σὲ πολὺ μεγαλύτερη κλίμακα, ἀφοῦ ἡ «καταχνιὰ» ἔχει καλύψει ὁλόκληρη τὴν Εὐρώπη. Ἐνῶ ἡ ἀτμόσφαιρα ἔπρεπε νὰ προκαλεῖ μεγάλη θλίψη στὸν φιλόσοφο καὶ κήρυκα τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ, σὲ αὐτὸν προκαλεῖται ἕνα αἴσθημα εὐφορίας. Τὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ δημιουργεῖ ἀφορμὴ χαρᾶς ἀντὶ θλίψης στὸν Νίτσε; Τὴν ἀπάντηση μᾶς δίδει ὁ τίτλος τοῦ ἔργου τοῦ Νίτσε χαρούμενη ἐπιστήμη. Ὁ φιλόσοφος αἰσθάνεται χαρὰ καὶ εὐφροσύνη, διότι ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ σημαίνει τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τήν Μεταφυσική, τὴν ἠθική, καὶ τὴν Θεολογία. Ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ἦταν γιὰ αὐτὸν μιὰ φυλακή, μιὰ αἰχμαλωσία, ἕνας περιορισμὸς ἀνυπόφορος. Ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου τῆς νεότερης ἐποχῆς εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ. Ὁ Νίτσε πίστευε ὅτι ὁ ἄνθρωπος σκοτώνοντας τὸν Θεὸ θὰ γινόταν ὁ ἴδιος Θεός. Στὸ βιβλίο του Θέληση γιὰ Δύναμη, λέγει ὅτι ὁ Ὑπεράνθρωπος θὰ καταλάβει τὴν θέση τοῦ Θεοῦ. Οἱ φιλοσοφικὲς ἀπόψεις τοῦ Νίτσε ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀρνητικὴ σημασία τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἐκ τοῦ θανάτου αὐτοῦ κατάργησης ὅλων τῶν ἀξιῶν, ποὺ συνδέονταν μὲ τὸν Θεό, ἔχουμε καὶ θετικὴ σημασία, ἀφοῦ δημιουργοῦνται νέες ἀξίες, ὅπως αὐτὴ τοῦ Ὑπερανθρώπου, ποὺ κατέχει θεμελιώδη θέση στὸ φιλοσοφικό σύστημα τοῦ Νίτσε. Ὁ νέος αὐτὸς ἄνθρωπος ὁ Ὑπεράνθρωπος μόνος μὲ τὴν ἐπιστήμη του θὰ κυριαρχήσει στὸν κόσμο. Αὐτὸς ἦταν καὶ ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Νίτσε θεωροῦσε τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ ὡς τὴν μεγαλύτερη ἑορτή. Ἡ ἀπογοήτευση ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐλεύθερης ἐπιστήμης δὲν ἄργησε νὰ ἔλθει καὶ νὰ ἀποκαλυφθεῖ καὶ νὰ ἀποδειχθεῖ ὅτι ἡ χαρὰ τοῦ Νίτσε ἦταν μιὰ αὐταπάτη. Αὐτὸς ποὺ ἀποκάλυψε τὴν αὐταπάτη τοῦ Νίτσε εἶναι ὁ Γάλλος λογοτέχνης Ἀλμπὲρ Καμύ. Σύμφωνα μὲ ὅσα λέγει ὁ Γάλλος λογοτέχνης ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα: γιατὶ νὰ ζῶ, ποιὸ τὸ νόημα τῆς ζωῆς; Δὲν μπορεῖ νὰ τοῦ δώσει ἡ ἐπιστήμη, ἀλλὰ ἂς διαβάσουμε τί ἀκριβῶς, λέγει ὁ ἴδιος: «Ξαναγυρίζω ἐκεῖ ποὺ βρισκόμουν στὴν ἀρχή. Καταλαβαίνω πὼς ἡ ἐπιστήμη μὲ βοηθάει στὸ νὰ συλλάβω καὶ ν ἀπαριθμήσω τὰ φαινόμενα. Δὲν μπορεῖ ὅμως νὰ μὲ βοηθήσει στὸ νὰ ἐννοήσω τὸν κόσμο. Ἀκόμα κι ἂν εἶχα ἀγγίξει ὁλόκληρο τὸ πρόπλασμά του μὲ τὸ δάκτυλο, πάλι δὲ θάξερα τίποτε» (Καμύ, Ὁ μῦθος τοῦ Σισύφου). Τὴν περιφρόνησή του πρὸς κάθε ἐπιστημονικὴ ἐξήγηση, πάντα σὲ σχέση μὲ τὸ νόημα τῆς ζωῆς δείχνει καὶ τὸ παρακάτω ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἴδιο ἔργο: «Ἡ παγκόσμια λογική, πρακτική, ἠθική, ἡ αἰτιοκρατία, οἱ θεωρίες ποὺ ἐξηγοῦν τὰ πάντα, κάνουν τὸν συνεπῆ μὲ τὸν ἑαυτόν του νὰ γελᾶ». Ὁ ἄνθρωπος ὅσο καὶ ἂν προσπαθεῖ καὶ ὅσο καὶ ἂν ἐπιθυμεῖ νὰ ξεγελάσει τὸν ἑαυτό του, δὲν μπορεῖ νὰ σβήσει, νὰ ἐξαφανίσει, νὰ μηδενίσει, τὸ ἀναμφίβολο γεγονὸς τοῦ θανάτου καὶ αὐτὸ τὸ γεγονὸς θὰ τὸν ὑποχρεώσει νὰ δώσει ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα: ποῖο τὸ νόημα τῆς ζωῆς; Δὲν μπορεῖ, πάντοτε, νὰ προσποιεῖται ὅτι «δὲν τὸν εἶδε», δὲν μπορεῖ πάντοτε νὰ ἀναβάλει τὴ συνάντηση μὲ αὐτόν, δὲν μπορεῖ νὰ τὸν σβήσει ἀπὸ τὴν μνήμη τοῦ ἐγκεφάλου του, κάποτε θὰ ὑποχρεωθεῖ νὰ τὸν συναντήσει καὶ θὰ πρέπει νὰ τοῦ ἀπαντήσει. Οἱ μηδενιστὲς θέλουν νὰ πείσουν τὸν ἑαυτό τους καὶ τοὺς ἄλλους, θέλουν νὰ πιστεύουν ἀκράδαντα, μὲ πεῖσμα: δὲν ὑπάρχει ζωή, ὄχι, μόνον, μετὰ θάνατον, ἀλλὰ καὶ πρὶν τὸν θάνατο. Ἡ προσπάθεια ὅλων αὐτῶν ὅτι δὲν ὑπάρχει τὸ «εἶναι» ἀλλὰ μόνον τὸ μηδέν, ἔχοντας ἐπιστρατεύσει πλῆθος, δῆθεν, λογικῶν ἐπιχειρημάτων, τὰ ὁποῖα α ὐ τοὶ ἔχουν ὀνομάσει λογικὰ μὲ βάση αὐτὸ ποὺ οἱ ἴδιοι ὅρισαν ὡς λογικὴ δὲν εἶναι παρὰ ἕνα ἐπιπλέον ψεῦδος πρὸς τὸν ἑαυτό τους. Ἐνῶ θεωροῦν τὴν πίστη, ὡς ἀφέλεια, ὡς ἀνοησία, τὴν ἴδια ὥρα εἶναι πιστοί, ἀλλά, βέβαια, ἔξυπνοι ἀφοῦ πιστεύουν στὸ εἴδωλο τοῦ μυαλοῦ τους. Εἶναι ἔξυπνοι, διότι πιστεύουν στὸ μηδέν. ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 5

Ὁ Χριστιανισμὸς ἔναντι τοῦ μηδενισμοῦ Δυστυχῶς, εἶναι ἀδύνατον ὁ ἄνθρωπος νὰ μὴν συναντήσει στὴν ζωή του τὸν μηδενισμό, διότι οἱ συνθῆκες τῆς ζωῆς μᾶς ὑποχρεώνουν νὰ τὸν ἔχουμε τακτικὸ ἐπισκέπτη. Ὁ θάνατος κάποιου προσφιλοῦς μας προσώπου, ἀσθένειες σωματικὲς ἢ ψυχικές, οἱ δυσκολίες νὰ ἀνταπεξέλθουμε καὶ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς σκληρὲς συνθῆκες τῆς ζωῆς, ποὺ σὲ μερικοὺς τυχαίνει νὰ εἶναι δυσκολότατες, ἡ ἀναντίρρητη κοινωνικὴ ἀδικία μᾶς λυγίζουν καὶ μᾶς ὠθοῦν στὴν ἀγκαλιὰ αὐτοῦ τοῦ εἰδεχθοῦς ἐπισκέπτη ποὺ καλεῖται μηδενισμὸς καὶ ποὺ ψευδῶς μᾶς ὑπόσχεται νὰ τὸν πιστεύσουμε, διότι λέγει τὴν ἀλήθεια. Ποιὰ εἶναι, ὅμως, ἡ ἀλήθεια του; Δὲν ὑπάρχει νόημα στὴ ζωή, ἀφοῦ ὑπάρχει θάνατος, δὲν ὑπάρχει ζωή, ἀφοῦ τὸ μόνον ποὺ συναντήσαμε σὲ μεγάλη ποσότητα καὶ μᾶς δίδεται ἀφειδῶς εἶναι τὸ μίσος. Δὲν ὑπάρχει ζωή, διότι μόνον ἡ ἀδικία κυριαρχεῖ. Δὲν ὑπάρχει ζωή, διότι ἔτυχε καὶ ἐκεῖνοι ποὺ τοὺς θεωρούσαμε ἔμπιστους καὶ «θὰ βάζαμε τὸ χέρι μας στὴ φωτιὰ» ὑποστηρίζοντας τὴν ἀκεραιότητά τους, αὐτοὶ μᾶς πρόδωσαν. Δὲν ὑπάρχει ζωή, διότι σὲ κάθε βῆμα συναντᾶμε τὸν παραλογισμό, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπογοήτευση καὶ ἀπαισιοδοξία ποὺ μᾶς προκαλοῦν οἱ καθημερινὲς «εἰδήσεις» γιὰ φόνους, ληστεῖες, σκάνδαλα, καὶ τὴν διαφθορὰ ἀνθρώπων ποὺ εἶχαν ἢ ἔχουν τὴν ἀποστολὴ νὰ ὑπηρετοῦν τὸν λαό καὶ ἀντ αὐτοῦ τὸν προδίδουν καὶ τὸν σταυρώνουν, ἀφοῦ, προηγουμένως, τὸν ἐμπαίξουν μὲ ἀσύστολα ψεῦδη καὶ ἀπατηλὲς ὑπο σχέσεις. Ἡ ἀπογοήτευση αὐτὴ θὰ ἦταν μικρότερη ἂν σκεφτόμαστε τὸν λόγο τοῦ ψαλμωδοῦ «μὴ πεποίθατε ἐπ ἄρχοντας ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώπων οἷς οὐκ ἔστι σωτηρία» (Ψαλμ. 145, 3) Δηλαδή: μὴν ἐμπιστεύεσθε ἀπολύτως τοὺς κοσμικοὺς ἄρχοντες καὶ τοὺς ἀπογόνους τῶν ἀνθρώπων, διότι αὐτοὶ δὲν μποροῦν νὰ σώσουν. Ἐνῶ τὸ ὀρθὸ στὴν περίπτωση αὐτὴ εἶναι: «ἀγαθὸν ἐλπίζειν ἐπὶ Κύριον ἤ ἐπ ἄνθρωπον» (Ψαλμ. 117, 9), δηλ. καλὸν καὶ ὀρθὸν εἶναι νὰ ἐλπίζουμε καὶ νὰ ἐμπιστευόμαστε τὸν Θεὸ παρὰ ἀνθρώπους. Παραμονεύει ὁ μηδενισμὸς σὲ κάθε δυσκολία ἐμφανίζεται καὶ εἶναι, πάντοτε, πρόθυμος νὰ μᾶς προσφέρει τὴν συναναστροφή του, καὶ οἱ εὐκαιρίες ποὺ ἔχει εἶναι ἀρκετές, ἐνῶ οὐδέποτε ἐνθυμούμεθα τὸ ἁγιογραφικὸ λόγιο «πᾶς ἄνθρωπος ψεύστης» (Ψαλμ. 115, 2). Ἡ τραγωδία τοῦ ἀνθρώπου περιγράφεται στὰ πρῶτα κεφάλαια τοῦ βιβλίου τῆς Γενέσεως, ὅπου ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐπεθύμησε νὰ γίνει ὁ ἴδιος Θεὸς, ἑπομένως, δὲν εἶχε καμιά, πλέον, ἀνάγκη τὸν ἀληθινὸ Θεό. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἀποφάσισε νὰ παραβεῖ τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ πιστεύοντας τὰ λόγια τοῦ ὄφεως: «ἐν ᾗ ἄν ἡμέρᾳ φά γῃτε ἀπ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφ θαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί» (Γεν. 3, 5) δηλ. τὴν ἡμέρα ποὺ θὰ φᾶτε τὸν καρπὸ θὰ ἀνοιχθοῦν οἱ ὀφθαλμοί σας καὶ θὰ γίνετε θεοί. Αὐτό, ἄλλωστε, διακήρυξε τὴν σύγχρονη ἐποχὴ ὁ φιλόσοφος Νίτσε, ἔχει ἀνάγκη, μόνον, τὸν Ὑπεράνθρωπο. Ὅλοι, ἑκόντες - ἄκοντες, θέλοντας καὶ μή, βιώνουμε τὴν αὐτοκαταστροφή μας. Ἡ πίστη τοῦ ἀνθρώπου ὅτι μπορεῖ μόνος του νὰ ρυθμίζει τὰ τῆς ζωῆς του μᾶς ὁδήγησε στὴν μανία νὰ καταστρέφουμε ὅλη τὴν δημιουργία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔχουμε τὰ πάντα καταστρέψει. Ἡ ἐξέλιξη τῶν γεγονότων μᾶς ἀπο δεικνύει ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται, πλέον, νὰ ζοῦμε μὲ ψευδαισθήσεις, ἀφοῦ ἤδη βρισκόμαστε στὸ χεῖλος τοῦ κρημνοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν ἱκανότητα νὰ ἀποτρέψει τὴν αὐτοκαταστροφή του ἤ θὰ ὁδηγηθεῖ σὰν αἰχμάλωτος στὴν σφαγή τοῦ ἑαυτοῦ του; Ἐὰν ἐξακολουθήσουμε νὰ πιστεύουμε ὅτι χωρὶς Θεὸ καὶ ἀγκαλιασμένοι μὲ τὸ μηδὲν μποροῦμε νὰ ζήσουμε, τὸ τέλος δὲν θὰ ἀργήσει, ἄλλωστε πρέπει νὰ ἔχουμε στὸ μυαλό μας τὰ λόγια τοῦ Θεοῦ: «ᾗ δ ἂν ἡμέρα φάγῃτε ἀπ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17) δηλ. τὴν ἡμέρα ποὺ θὰ φᾶτε τὸν ἀπαγορευμένο καρπὸ θὰ πεθάνετε. Πολλοὶ θεωροῦν ὅτι αὐτὴ ἡ φράση εἶναι τιμωρία, ἀλλὰ δὲν πρόκειται γιὰ τιμωρία, ἀλλὰ γιὰ προειδοποίηση. Ὁ Θεὸς μᾶς κατέστησε 6 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

σαφὲς ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ διαλέξει μεταξὺ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου, καὶ μακρὰν τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει μόνον ὁ θάνατος. Ἡ ἐπιλογὴ γίνεται μόνον ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο ἔχοντας αὐτὸς γνώση αὐτοῦ ποὺ θὰ ἀκολουθήσει τὴν ἐπιλογή του. Τὸ ἀποτέλεσμα τῆς παράβασης τῆς θείας ἐντολῆς ἦταν ἡ σκότωσις τοῦ νοὸς τοῦ ἀνθρώπου. Τὰ αἴτια καὶ τὰ ἀποτελέσματα τῆς σκότωσης τοῦ νοῦ μᾶς περιγράφει ὁ Ἀπ. Παῦλος στὴν πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολή (4, 17) ὅπου καὶ προτρέπει τοὺς χριστιανοὺς τῆς Ἐφέσου: «μηκέτι περιπατεῖν καθὼς καὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη περιπατεῖ ἐν ματαιότητι τοῦ νοὸς αὐτῶν, ἐσκοτισμένοι τῇ διανοίᾳ, ὄντες ἀπηλλοτριωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν ἄγνοιαν τὴν οὖσαν ἐν αὐτοῖς διὰ τὴν πώρωσιν τῆς καρδίας αὐτῶν» αὐτὸ συμβαίνει, ἀφοῦ ἐγκαταλείψουμε τὴν ἐνασχόληση τοῦ νοῦ μὲ τὰ πράγματα τοῦ Θεῦ καὶ στρέψουμε τὴν σκέψιν μας στὰ πράγματα τοῦ κόσμου, διότι, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής: «πάλιν ἐπὶ τὰ τῆς σαρκὸς πάθη περιτρεπόμεθα, μηδὲν ἄλλο ἐκεῖθεν καρπωσάμενοι, ἢ ψιλὴν γνῶσιν μετὰ οἰήσεως, ἧς τὸ τέλος, ἥ τε αὐτῆς κατὰ μικρὸν τῆς γνώσεως σκότωσις καὶ ἡ παντελὴς τοῦ νοῦ ἐπὶ τὰ ὑλικὰ ἐκτροπή» (Περὶ ἀγάπης, Γ ἑκατ., ο ), διότι ἐφόσον ἀσχολούμεθα μόνον μὲ τὸ πῶς θὰ ζοῦμε περισσότερον ἄνετα, καὶ νὰ περνᾶμε ὡραῖα, τοῦτο ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νὰ καρπωθοῦμε μόνον γνώσεις περὶ αὐτῶν τῶν πραγμάτων καὶ νὰ εἴμαστε ὑπερηφάνοι γι αυτὸ καὶ τὸ ἀποτέλεσμα θὰ εἶναι νὰ ἔχουμε σκοτάδι στὸν νοῦ μας καὶ νὰ ἀσχολούμεθα ἀποκλειστικὰ μὲ τὴν ὕλη, πρᾶγμα ποὺ βλέπουμε στὴν ἐποχή μας. Ἀλλὰ καὶ ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει: «μέθη ἀθεότητος ἐστιν ἀρχή, σκότωσις οὖσα τοῦ διανοητικοῦ» (Ἑρμηνεία εἰς τὸν Ἠσαΐαν). Ὡς γνωστόν, ἡ μέθη προκαλεῖ σκότωσιν (σκότος) στὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ γίνεται γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν ἡ ἀρχὴ τῆς ἀθεΐας. Μᾶς λέγει, λοιπόν, ὁ Μ. Βασίλειος ὅτι ἡ ἀθεΐα προέρχεται ἀπὸ τὴν σκότωσι τοῦ νοῦ, αὐτὴ τὴν σκότωσι παρατηροῦμε στοὺς μεθυσμένους, ἀλλὰ τὴν ἴδια σκότωσι παρατηροῦμε καὶ στοὺς ἀθέους, ἀφοῦ γιὰ νὰ ὁδηγηθοῦν στὴν ἀθεΐα ὑπάρχει «ἡ σκότωσις τοῦ ἡγεμονικοῦ» ὅπως λέγει ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός (Ἱερὰ παράλληλα). Ὁ σκοτισμένος ἄνθρωπος δὲν ἔχει ἐπίγνωση τὶ πράττει. Ὁ σύγχρο νος ἄνθρωπος ποὺ διακηρύττει μὲ ὑπερηφάνεια τὴν ἀθεΐα του, ὁδηγεῖται πρὸς τὴν καταστροφή. Δὲν χρειάζεται νὰ τὸ ἀποδείξουμε αὐτὸ, γιατί, ἤδη, ζοῦμε καὶ ἀναπνέουμε, καθημερινά, τὴν μυρωδιὰ τοῦ μηδενός. Ἡ μετὰ μανίας καταστροφὴ τοῦ Πλανήτη μας, δῆθεν γιὰ τὴν πρόοδο, ἡ καθημερινὴ δολοφονία ἀνθρώπων χωρὶς λόγο, καὶ χωρὶς τὸν ἐλάχιστο ἐνδοιασμὸ φανερώνουν τὴν ἀξία ἤ μᾶλλον τὴν ἀπαξία τῆς ζωῆς καὶ αὐτὰ ἀποδεικνύουν πόσο σφικτὰ εἴμαστε ἀγκαλιασμένοι μὲ τὸ μηδέν. Ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐποχῆς μας ζῆ τὸν θάνατο, τὸν ἀντικρύζει κατάματα, ἀλλὰ καὶ στέκεται ἀνήμπορος μπροστά του. Ὁ κατήφορος αὐτὸς δὲν ἔχει τέλος. Ὅσο καὶ ἂν γίνονται προσπάθειες νὰ ἀλλάξουμε νοοτροπία, ὅσο καὶ ἀναπτύσσεται τὸ κίνημα τῆς ἀγάπης γιὰ τὴν φύση, γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ σεβασμοῦ γιὰ τὸν ἄνθρωπο τὸ πρόβλημα δὲν θὰ λυθεῖ, ἀλλὰ ἡ κατάσταση, δυστυχῶς, θὰ χειροτερεύει, ὅσο ἡ ἀνθρώπινη φύση ζῆ παρὰ φύσιν. Λέγοντας παρὰ φύσιν, ἐννοοῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸν γιὰ νὰ εἶναι σὲ κοινωνία μὲ τὴν πηγὴ τῆς ζωῆς. Φυσικά, ἡ ἁμαρτία τοῦ Ἀδὰμ δὲν εἶναι προσωπικὴ τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ἀλλὰ μεταβιβάσθηκε ὁ θάνατος σὲ ὅλη τὴν ἀνθρώπινη φύση, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, μεταδίδονται διάφορα λοιμώδη νοσήματα. Ἡ ἀπομάκρυνσή του ἀπὸ τὸν Θεὸ σημαίνει καὶ τὸν θάνατό του. Κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἡ πρώτη συνάντηση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ μηδὲν εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς πτώσεώς του. Αὐτὴ τὴν ἐμπειρία τοῦ θανάτου μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου νὰ τὴν ὑπερνικήση. Αὐτὸ γιὰ τὸν χριστιανὸ δὲν εἶναι ἀπατηλὸ ὄνειρο, ἀλλὰ ζωντανὴ πραγματικότητα. Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀψευδὴς μαρτυρία ὅτι ὁ θάνατος νικήθηκε. Ὁ θάνατος δὲν ἔχει, πλέον, τὴν ἴδια ἀπόλυτη ἰσχὺ στοὺς ἀνθρώπους, ὅπως εἶχε πρὸ τῆς ἀναστάσεως ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 7

τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τονίζει τὴν σημασίαν τῆς πίστης στὴν ἀνάσταση λέγοντας: «εἰ δ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται καινὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ὑμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν» (Α Κορινθ. 15, 14), δηλαδή, ἄν ὁ Χριστὸς δὲν ἀναστήθηκε τὸ κήρυγμα περὶ τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἄνευ σημασίας καὶ ἡ πίστις στὸν Χριστὸν δὲν ἔχει καμιὰ ἀξία. Μάλιστα στὸν στίχο 17 τῆς ἴδιας ἐπιστολῆς ὁ Παῦλος ἐπαναλαμβάνει τὰ περὶ ματαιότητος τῆς πίστεως εἰς Χριστὸν, ἂν τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ δὲν ἀληθεύει. Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ ὁ Ἀπόστολος μᾶς τονίζει τὴν μεγάλη σημασία τοῦ γεγονότος τῆς ἀναστάσεως. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία ἀφιέρωσε στὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἑορταστικοῦ της κύκλου. Ἡ περίοδος πρὶν τὸ Πάσχα, γνωστὴ καὶ ὡς περίοδος τοῦ Τριωδίου (Μεγ. Τεσσαρακοστὴ) ἡ ὁποία ὁλοκληρώνεται μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς Ἀναστάσεως καὶ ἡ περίοδος τοῦ Πεντηκοσταρίου, μετὰ τὴν Ἀνάσταση, ὅπου κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ τὸ περιεχόμενο τῶν ὕμνων περιστρέφεται στὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως. Ἐπίσης, κάθε Κυριακή, καθ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ ἔτους ἑορτάζεται τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως. Ὁ ἑορτασμὸς τῆς Ἀναστάσεως καὶ ἡ σπουδαιότητα ποὺ δίδει σὲ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὴν ἐκφράζει μὲ τοὺς ὕμνους καὶ τὶς προσευχές της δείχνει καὶ τὴν σημασία ποὺ ἔχει τὸ γεγονὸς τῆς ὕπαρξης, τῆς ζωῆς καὶ μάλιστα αὐτὸ τονίζεται σὲ μιὰ εὐχὴ τῆς θείας Λειτουργίας: «Εὐχαριστοῦμεν σοι ὅτι τῷ πλήθει τοῦ ἐλέους σου ἐξ οὐκ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παρήγαγες ἡμᾶς». Σὲ εὐχαριστοῦμε διότι μᾶς ἔφερες στὴν ζωὴ ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία. Ἀδυνατοῦμε, δυσκολευόμεθα, νὰ κατανοήσουμε, τὸ βάθος τῶν λόγων αὐτῶν, πρᾶγμα ποὺ εἶναι σὲ θέση νὰ καταλάβουν ὅσοι εὑρίσκονται πρὸ τοῦ θανάτου καί, ταυτόχρονα, δὲν πιστεύουν στὴν μετὰ θάνατον ζωή, ἀλλὰ ἀγαποῦν τὴν ἐπίγεια ζωή. Μὲ τὰ λόγια «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι» προσευχόμεθα κάθε Κυριακή, ἀλλὰ πότε ὅλοι ἐμεῖς εἴδαμε τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, εἴμαστε αὐτόπτες μάρτυρες ὅλο τὸ πλήθος τῶν ἀνθρώπων ποὺ γεννήθηκε μετὰ Χριστόν; Πῶς ἡ Ἐκκλησία τολμᾶ νὰ βάζει στὰ χείλη τῶν πιστῶν αὐτὰ τὰ λόγια, καὶ νὰ τοὺς μετατρέπει σὲ ψευδομάρτυρες; Μετέχοντας ὁ ἄνθρωπος τῆς θείας Εὐχαριστίας μεταλαμβάνει καὶ κοινωνεῖ τοῦ ἀναστηθέντος σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ὁ θάνατος ποὺ θὰ ἔρθει γιὰ τὸν χριστιανὸ δὲν ἔχει τὴν ἔννοια ποὺ ἔχει γιὰ ἐκεῖνον ποὺ ἀμφισβητεῖ τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλὰ εἶναι «κοίμησις» διότι, ὅπως λέγει ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «οὐ μένομεν ἐν αὐτῷ ὅταν δὲ μετὰ τὸ ἀποθανεῖν ζήσῃ, καὶ ζωὴν βελτίονα, οὐ θάνατος ἀλλὰ κοίμησις» δηλαδή, δὲν θὰ μείνουμε νεκροὶ γιατὶ ἄν κάποιος ζήσει μετὰ τὸν θάνατον, τότε αὐτὸ δὲν ὀνομάζεται θάνατος, ἀλλὰ κοίμησις. Ὁ κόσμος δὲν εἶναι γιὰ τὸν χριστιανὸ μάταιος, πρόσκαιρος, ἀλλὰ ἐδημιουργήθη γιὰ νὰ ὑπάρχει πάντα. Τὸ μηδὲν διαγράφηκε ἀπὸ τὴν ζωὴ τοῦ κόσμου, διότι μὲ τὸ φῶς τῆς Ἀναστάστεως ἔχει πλημυρίσει ὅλος ὁ κόσμος: «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός». Τὸ μηδὲν ἐξορίσθηκε ἀπὸ τὸν Χριστὸ καὶ θὰ εἶναι γιὰ πάντα στὴν ἀνυπαρξία. Ποῦ βρίσκεται, ἀκριβῶς, ἡ λογική τῶν ἀθέων, ὅταν λένε ὅτι εἶναι ἀδύνατον νὰ ὑπάρ χει ἀνάσταση; Τί εἶναι πιὸ δύσκολο; Νὰ γεννηθεῖς ἢ νὰ ἀναστηθεῖς; Αὐτὸ ποὺ δὲν συνέβη ἤ αὐτὸ ποὺ συμβαίνει; Εἶναι, ἑπομένως, πιὸ δύσκολο νὰ δημιουργηθεῖ ἕνα ὂν ἢ νὰ ἐπανέλθει; Ἀπὸ συνήθεια πιστεύουμε τὸ πρῶτο. Ἐνῶ ἡ ἔλλειψη τῆς συνήθειας καθιστᾶ τὸ ἄλλο ἀδύνατο: δηλαδὴ ἕνας κοινὸς τρόπος κρίσης. Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς δὲν ἔχει τόπο στὴ γῆ νὰ ἀναπαυθεῖ, παρὰ μόνον στὸ τάφο. Οἱ ἐχ θροί του, μόνον στὸν τάφο ἔπαψαν νὰ τὸν βασανίζουν. Πασκάλ, Σκέψεις 8 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΑ πίστη καὶ ἡ ἐμπειρία τῆς Ἐκ κλησίας ἔχουν ἀποτυπωθεῖ στὴν Ἡ ἁγία Γραφή. Τὸ βιβλίο αὐτὸ δὲν θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς πιστοὺς ὡς ἕνα βιβλίο ποὺ περιέχει σοφίες, ἄλλωστε, πολλὰ τέτοια βιβλία ἔχουν γραφεῖ κατὰ καιροὺς ἀπὸ διαφόρους, ἀλλὰ εἶναι ἡ Γραφὴ μαρτυρία περὶ τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ. Τὸ βιβλίο αὐτὸ δὲν ἐπιτρέπεται ὁποιοσδήποτε νὰ τὸ διαβάζει, γιατί, ἁπλούστατα, δὲν θὰ καταλαβαίνει τὸ πραγματικὸ νόημα τῶν λόγων τῆς Γραφῆς. Οἱ λέξεις εἶναι οἱ ἴδιες ποὺ χρησιμοποιοῦμε καὶ στὴν καθημερινή μας ζωὴ (ἂν διαβάζουμε τὰ ἱερὰ κείμενα στὴν νέα ἑλληνικὴ) ἀλλὰ τὸ βαθύτερο νόημα τῶν λόγων δὲν εἶναι ἱκανὸ νὰ μᾶς τὸ ἀποκαλύψουν οἱ λέξεις. Ἡ φράση τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ: «τότε διήνοιξεν αὐτῶν τὸν νοῦν τοῦ συνιέναι τὰς γραφὰς» μᾶς ἀποκαλύπτει αὐτὴ τὴν ἀλήθεια. Οἱ γραμματικὲς γνώσεις, ἡ ἄριστη γνώση τῆς γλώσσας, ἡ ἐπιστημονικὴ κατάρτιση δὲν σημαίνουν καὶ κατανόηση (μὲ πνευματικὴ ἔννοια) τῶν βαθύτερων νοημάτων τῆς Γραφῆς, ἀλλὰ μποροῦν νὰ συνεισφέρουν μόνον ἐπικουρικά. Ἡ ἔλλειψη προϋποθέσεων κατανόησης σημαίνει Γενικὰ περὶ τῶν Γραφῶν γιὰ τὴν Ἐκκλησία ὅτι ὁ ἀναγνώστης τῆς Γραφῆς στερεῖται τῆς πνευματικῆς ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας, ἄρα δὲν μετέχει, κατ οὐσίαν, στὴν πνευματικὴ ζωή της. Ἡ παρανόηση τῶν ἀληθειῶν τῆς Γραφῆς εἶναι, ἑπομένως, ἡ μήτρα ὅπου θὰ κυοφορηθοῦν αἱρέσεις καὶ πάσης φύσεως ἀποκλίνουσες πνευματικὲς διδασκαλίες, ποὺ θὰ ὁδηγήσουν τὸν πιστὸ στὴν ἀπώλεια. Ἡ παρανόηση τῆς ἀλήθειας δὲν γεννᾶ μόνον πλάνη ἀλλὰ εἶναι καὶ θυγατέρα τῆς πλάνης, καὶ ἑπομένως, ἐξ ὁρισμοῦ θὰ ὁδηγήσει αὐτὸν ποὺ τὴν ἀκολουθεῖ στὸ σκότος ἀντὶ τοῦ φωτός. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες κατάλαβαν ὅτι γιὰ τὴν κατανόηση τῶν μηνυμάτων τοῦ Δία ὑπῆρχε ἀνάγκη ἑνὸς θεοῦ, ὁ ὁποῖος θὰ τοὺς μεταφέρει τὰ μηνύματα μὲ τρόπο τέτοιο, ὥστε νὰ κατανοοῦν. Ὁ μελετητὴς τῆς Γραφῆς ἔχει καὶ αὐτὸς ἀνάγκη βοηθείας γιὰ τήν, κατὰ τὸ δυνατόν, κατανόησή της. Λέγοντας αὐτὸ ἐννοοῦμε ὅτι δὲν ἔχουν ὅλοι τὶς ἴδιες ἱκανότητες κατανόησης, διότι διαφέρουμε ὡς πρὸς τὴν πνευματικὴ ἐνηλικίωση. Αὐτή, ἀκριβῶς, τὴν διαφορὰ ἐπισημαίνει ὁ Παῦλος γράφοντας στοὺς ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 9

Κορινθίους: «γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. Οὔπω γὰρ ἠδύνασθε, ἄλλ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε» (Α Κορινθ. 3, 2). Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι πρέπει νὰ ὁδηγηθοῦμε στὸ ἄλλο ἄκρο καὶ νὰ μὴν μελετᾶμε, διότι αὐτὸ θὰ μᾶς αὐξήσει τὴν ἄγνοια καὶ θὰ εἴμαστε εὐάλωτοι σὲ πάσης φύσεως παρερμηνεῖες καὶ εἶναι ἀπαράδεκτο νὰ ἔχουμε ἄγνοια τῆς πίστεώς μας. Ἡ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μία καὶ ἀδιαίρετη, αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἔχοντας ὀρθὸ πνευματικὸ γνώμονα πορευόμαστε ὀρθὰ στὴν πνευματική μας ζωή, ἀλλὰ καὶ στὴν ζωή μας σὲ σχέση μὲ τὸν ὑπόλοιπο κόσμο, τὸν ὁποῖο ἀποτελοῦν ἡ οἰκογένειά μας οἱ φίλοι καὶ γνωστοί μας. Μὲ ποιὸ κριτήριο θὰ πρέπει νὰ λαμβάνουμε τὶς ἀποφάσεις στὴν ζωή μας στὰ θέματα καὶ προβλήματα πού, καθημερινά, μᾶς ἀπαιτοῦν νὰ λάβουμε θέση καὶ νὰ ἐνεργήσουμε; Ὁ ψαλμωδὸς μᾶς λέγει: «λύχνος τοῖς ποσί μου ὁ λόγος σου καὶ φῶς ταῖς τρίβοις μου» (Ψαλμ. 118, 105). Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ φῶς ποὺ μᾶς δίδει τὴν δυνατότητα νὰ πορευόμεθα χωρὶς νὰ κινδυνεύουμε νὰ παραπατήσουμε μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μᾶς συμβεῖ κάποιο ἀτύχημα μικρὸ ἤ μεγάλο, ἀλλὰ πορευόμαστε μὲ ἀσφάλεια καὶ ἀποφεύγουμε τοὺς κινδύνους ποὺ ὑπάρχουν κατὰ τὴν πορεία μας. Ὁ Χριστὸς εἶπε: «πλανᾶσθε μὴ εἰδότες τὰς γραφὰς μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ» (Ματθ. 22, 29). Ἡ ἄγνοια τῆς Γραφῆς ὁδηγεῖ μὲ μαθη ματικὴ ἀκρίβεια στὴν πλάνη. Καθίσταται, ἑπομένως, ἀναγκαία ἡ μελέτη, ἐφόσον θέλουμε νὰ ἀποφύγουμε τὴν πλάνη. Εἶναι διαπιστωμένο ὅτι ὅλες οἱ αἱρέσεις βασίζονται στὴν Γραφή. Αὐτὴ εἶναι μιὰ ἀλήθεια, ἀλλὰ μόνον ἐν μέρει. Κύριο χαρακτηριστικὸ τῶν αἱρετικῶν εἶναι ὅτι ἡ ἑρμηνεία τὴν ὁποία προτείνουν διαφέρει ἀπὸ ἐκείνην τῆς Ἐκκλησίας ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία πιστεύει αὐτὸ ποὺ πάντοτε, παντοῦ ὅπου ὑπῆρχε ἀληθινὴ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς πιστούς, τὰ ἀληθινὰ μέλη της ἐπιστεύθη, ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Βικέντιος. Αὐτὸς γιὰ μᾶς εἶναι ὁ κανόνας τῆς ὀρθῆς ἑρμηνείας τῆς Γραφῆς. Τὴν γλυκύτητα τῶν θείων λόγων ἐκφράζει ὁ Δαυῒδ λέγοντας: «ὡς γλυκέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγια σου, ὑπὲρ μέλι τῷ στόματί μου» (Ψαλμ. 118, 103) πόσον γλυκά, λέγει, εἶναι τὰ λόγια μου τὰ αἰσθάνομαι στὸν λάρυγγά μου πιὸ γλυκὰ καὶ ἀπὸ τὸ μέλι. Ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ἐπισημαίνοντας τοὺς καρποὺς ποὺ λαμβάνομε ἀπὸ τὴν μελέτη τῆς Γραφῆς λέγει: «...καὶ ψυχή τῇ θείᾳ ἀρδευομένη Γραφῇ πιαίνεται καὶ καρπὸν ὥριμον δίδωσι, πίστιν ὀρθόδοξον, καὶ ἀειθαλέσι τοῖς φύλλοις, ταῖς θεαρέστοις, φημί, ὡραΐζεται πράξεσι» δηλαδή: ἡ ψυχή, ὅπως ἕνα δένδρο ποὺ εἶναι φυτευμένο σὲ μέρος ποὺ ποτίζεται δίδει καρπό, ἔτσι καὶ αὐτὴ ποὺ ποτίζεται μὲ τὴν Γραφὴ καρποφορεῖ καὶ στολίζεται μὲ φύλλα ἀειθαλῆ, δηλαδὴ τὰ θεάρεστα ἔργα. 10 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Α Σ Τ Η Σ Μεταξὺ τῶν βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης περιλαμβάνεται καὶ τὸ βιβλίον ποὺ φέρει τὸν τίτλον Ἐκκλησιαστής. Ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου αὐτοῦ θεωρεῖται ὅτι εἶναι, κατὰ τὴν παράδοση, ὁ βασιλεὺς Σολομῶν σὲ μεγάλη ἡλικία. Τὸ ὄνομα Ἐκκλησιαστὴς σημαίνει τὸν ἱεροκήρυκα ποὺ συνάθροισε τοὺς πιστοὺς προκειμένου νὰ τοὺς κηρύξει τὸ θεῖο λόγο. Εἶναι σὲ ὅλους γνωστὴ ἡ φράση: «ματαιότης ματαιοτήτων τὰ πάντα ματαιότης» ποὺ διαβάζουμε στοὺς πρώτους στίχους τοῦ βιβλίου. Τὸ βιβλίο αὐτὸ τοῦ Σολομῶντος διακατέχεται ἀπὸ μεγάλη ἀπαισιοδοξία. Αὐτὸ ὁδήγησε κάποιους στὴν ἄποψη ὅτι ὁ συγγραφέας ἔχει δεχθεῖ ἐπιδράσεις ἀπὸ τὴν φιλοσοφία τῶν Κυνικῶν καὶ τῶν Στωικῶν. Πάντως, ἡ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα ἀνε κάλυψε ὅτι τέτοιου εἴδους ἰδέες ὑπῆρχαν στὴν περιοχὴ τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Παλαιστίνης καὶ δὲν χρειάστηκε νὰ δανειστοῦν ἀπὸ ἄλλους. Ἡ βαθύτατη ἀπαισιοδοξία ποὺ συναντᾶ ὀ ἀναγνώστης τοῦ βιβλίου ἦταν ὁ λόγος γιὰ τὸν στὸν ἀρχαῖο Ἰσραὴλ διατυπώθηκε ἡ ἄποψη ὅτι δὲν πρέπει νὰ περιληφθεῖ στὰ βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά, τελικά, ἐπικράτησε ἡ γνώμη ὅτι δὲν ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ πνεῦμα καὶ τὸ μήνυμα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γιὰ λόγους τοὺς ὁποίους θὰ ἀναφέρουμε παρακάτω. Ὁ Ἐκκλησιαστὴς ἀναζήτησε τὴν εὐτυχία κατ ἀρχὰς στὴν σοφία, ἤ, ὅπως θὰ λέγαμε σήμερα, στὴν ἐπιστήμη, ἀλλὰ ἀπογοητεύθηκε, διότι δὲν βρῆκε σὲ αὐτὴν τὴν εὐτυχία. Κατέληξε δὲ στὸ συμπέρσμα «ὅτι ἐν πλήθει σοφίας πλῆθος γνώσεως, ὁ προστιθεὶς γνῶσιν προσθήσει ἄλγημα» (1, 17-18). Οἱ γνώσεις ποὺ πρόσθεσε δὲν τοὺς ἔδωσαν αὐ τὸ ποὺ ποθοῦσε, ἀλ λά, ἀντίθετα, τοὺς πρόσθεσαν «ἄλγημα» δηλαδὴ πόνο. Καὶ σὲ ἄλ λο σημεῖο λέγει ὁ Ἐκκλησιαστής: «καρδία σοφῶν ἐν οἴκῳ πένθους καὶ καρδία ἀφρόνων ἐν οἴκῳ εὐφροσύνης». Μόνον ἄφρονες μποροῦν νὰ ζοῦν σὲ αὐτὴ τὴν ζωὴ εὐτυχισμένοι, ὅσοι ἔχουν σοφία δὲν ζοῦν παρὰ σὲ κατάσταση πένθους. Ἡ λύση ἑνὸς προβλήματος στὴν ἐπιστήμη, δὲν σημαίνει καὶ ὁριστική του λύση, ἀλλὰ γεννιοῦνται νέα ἐρωτήματα καὶ ζητοῦνται νέες ἀπαντήσεις καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 11

βλέπουμε τὶς ἐπιστημονικὲς ἀπόψεις νὰ ἀναιροῦνται μὲ βάση νεότερα στοιχεῖα. Αὐτὸ ὁδήγησε τὸν Καμὺ νὰ γράψει «γιὰ ποιὸν καὶ γιὰ ποιὸ μπορῶ νὰ πῶ ἀνεπιφύλακτα Αὐτὸ τὸ ξέρω» (Μῦθος τοῦ Σισύφου, βιβλίο στὸ ὁποῖο ἀναπτύσσει τὴν σκέψη γιὰ τὸ θέμα τῆς ἀξίας ζωῆς καὶ γιὰ τὴν αὐτοκτονία). Στράφηκε μετὰ ἀπὸ τὴν ἀποτυχία αὐτὴ πρὸς τὰ ὑλικὰ ἀγαθά: «ἐμεγάλυνα τὸ ποίημά μου, ᾠκοδόμησά μοι οἴκους, ἐφύτευσα μοι ἀμπελῶνας, ἐποίησά μοι κήπους καὶ παραδείσους» (2, 4) αὔξησε τὰ ὑλικὰ ἀγαθά του, ἔκτισε παλάτια, ἐφύτευσε ἀμπέλια νὰ ἀπολαμβάνει ὡραῖο καὶ ἄφθονο κρασί, ἐφύτευσε κήπους μὲ πάσης φύσεως δέντρα καὶ ἄνθη, καὶ «συνήγαγόν μοι καί γε ἀργύριον καὶ χρυσίο» (2, 8) ἡ συγκέντρωση τοῦ πλούτου δὲν μπόρεσαν νὰ λύσουν τὸ βαθύτερο ὑπαρξιακό του πρόβλημα. Διαβάζοντας κάποιος τοὺς στίχους: «τὰ πάντα πορεύεται εἰς τόπον ἕνα. Τὰ πάντα ἐγένετο ἀπὸ τοῦ χοός, καὶ τὰ πάντα ἐπιστρέφει εἰς τὸν χοῦν» (3, 20) σχηματίζει τὴν ἐντύπωση ὅτι ὁ συγγραφέας διακατέχεται ἀπὸ βαθιὰ μελαγχολία. Τέτοιου εἴδους σκέψεις συναντᾶμε σὲ ἕνα σύγχρονο συγγραφέα τὸν Ἀλμπὲρ Καμύ, ὁ ὁποῖος στὸ βιβλίο του μὲ τίτλο «ὁ μῦθος τοῦ Σισύφου» διατυπώνει τὴν ἴδια, ἀκριβῶς ἄποψη μὲ τὸν Ἐκκλησια στὴ «παρ ὅλα αὐτὰ στὸ τέλος ὅλων ὑπάρχει ὁ θάνατος. Τὸ γνωρίζουμε. Ξέρουμε ἀκόμα πὼς μ αὐτὸν τελειώνουν ὅλα». Ἡ θέση αὐτὴ ἐκφράζεται, γιατί, συνήθως, ἐπιθυμοῦμε, μόνο, τὴν ζωὴ αὐτή, τὴν ἀπολυτοποιοῦμε, θὰ θέλαμε νὰ ἦταν αἰώνια. Ἡ ἀμφισβήτηση ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι περαστικός, καὶ ὅτι ἡ ζωὴ θὰ συνεχισθεῖ αἰώνια ἀφαιρεῖ κάθε ἐλπίδα, ὁπότε καὶ τὴν παρούσα ζωὴ αἰσθάνεται σὰν ἕνα δυσβάστακτο βάρος. Ἡ φράση τῶν στίχων 8, 15: «ὅτι οὐκ ἔστιν ἀγαθὸν τῷ ἀνθρώπῳ ὑπὸ τὸν ἥλιον ὅτι εἰ μὴ τοῦ φαγεῖν καὶ τοῦ πιεῖν καὶ τοῦ εὐφρανθῆναι» θυμίζει ἐκ πρώτης ὄψεως τὸ «φάγωμεν καὶ πίωμεν αὔριον γὰρ ἀποθνήσκωμεν» (Α Κορινθ. 15, 32), παρὰ τὸ ἀπαισιόδοξο πνεῦμα ποὺ εἶναι ποτισμένο τὸ βιβλίο τοῦ Ἐκκλησιαστοῦ βλέπουμε νὰ ὑπάρχει σὲ αὐτὸν φῶς, ὅπως φαίνεται στοὺς στίχους του στὸ τέλος τοῦ βιβλίου: «τὸ Θεὸν φοβοῦ καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ φύλασσε» (12, 13). 12 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ Ἕλεν Κέλλερ Οἱ συμφορὲς καὶ ἀτυχίες ποὺ συμβαίνουν στὴν ἀνθρώπινη ζωὴ εἶναι πολλὲς καὶ μεγάλες. Ὅλοι, ὅταν ἀκοῦμε γιὰ κάποια συμφορά, ἀναπνέουμε μὲ ἀνακούφιση, γιατὶ αὐτὸ τὸ κακὸ δὲν ἔ πληξε ἐμᾶς, ἀλλὰ μέσα μας πάντα ὑπάρ χει μιὰ ἀνησυχία, μήπως τὸ ἑπόμενο θῦμα μιᾶς ἀνάλογης συμφορᾶς εἴμαστε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι. Ἀξιοι θαυμασμοῦ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἀγωνίζονται ἐνάντια στὶς συμφορὲς καὶ μὲ καρτερία τὶς ὑπομένουν, χωρὶς νὰ καταθέτουν τὰ ὅπλα καὶ δὲν παραδίδονται στὸν μεγάλο ἐχθρὸ τοῦ ἀνθρώπου τὴν ἀπαισιοδοξία καὶ τὴν ἀπελπισία. Σὲ αὐτοὺς τοὺς ἥρωες ἀνήκει καὶ ἡ γνωστὴ ἀμερικανὴ Ἕλεν Κέλλερ. Στὶς 27 Ἰουνίου 1880 γεννήθηκε ἕνα ὑγιὲς κορίτσι στὴν περιοχὴ τῆς Ἀλαμπάμα, ἡ χαρὰ τῶν γονέων της Ἄρθουρ Κέλλερ καὶ Κέιτ, ἦταν ἀπερίγραπτη. Δεκαεννέα μῆνες μετὰ τὴν γέννησή του τὸ κορίτσι, ὅπως γνωμάτευσαν οἱ γιατροὶ κτυπήθηκε ἀπὸ μιὰ συμφόρηση ἐγκεφαλικὴ καὶ τοῦ στομάχου, πρᾶγμα ποὺ εἶχε σὰν ἀποτέλεσμα ἡ μικρὴ Ἕλεν νὰ χάσει τὴν ὅρασή της, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀκοή της, παθήσεις ποὺ τὴν συνόδευσαν μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς της. Διαβάζοντας ἡ μητέρα της τὸ ἔργο τοῦ Καρόλου Ντίκενς Ἀμερικάνικες νύχτες, ὅπου γίνεται λόγος γιὰ τὴν Λάουρα ἕνα μικρὸ κορίτσι ποὺ ἦταν τυφλὸ καὶ κωφό, ποὺ ἔμαθε νὰ ἐπικοινωνεῖ, χάρις στὴν ἐκπαίδευση ποὺ ἔλαβε σὲ ἕνα εἰδικὸ σχολεῖο γιὰ παιδιὰ μὲ τέτοιου εἴδους παθήσεις. Ἡ μητέρα τῆς Ἕλεν κινητοποιήθηκε, βρῆκε ὅτι ὑπῆρχε καὶ στὴν Ἀμερικὴ ἕνα τέτοιο σχολεῖο στὴν περιοχὴ τῆς Βοστώνης. Στὸ σχολεῖο αὐτὸ τὴν ἐκπαίδευσή της ἀνέλαβε ἡ Ἄννα Σάλιβαν, μιὰ νεαρὴ ποὺ καὶ αὐτὴ ἦταν μερικῶς τυφλή. Ἡ σχέση αὐτῶν τῶν δύο κράτησε μισό αἰώνα. Ἡ Ἕλεν ἔμαθε τὸ ἀλφάβητο τῆς ἀφῆς χεριῶν μιὰ μέθοδος ποὺ ὀνομάζεται Tadoma. Σύμφωνα μὲ αὐτὴ τὴ μέθοδο ὁ ἐκπαιδευόμενος ἀκουμπᾶ μὲ τὸ χέρι τὰ χεί λη καὶ τὸν λαιμὸ τοῦ ὁμι λοῦντος καὶ λαμβάνει γνώση τοῦ ἀλφαβήτου ἀπὸ τὸ σχῆμα τῶν χειλιῶν καὶ τὶς δονήσεις τῶν φωνητικῶν χορδῶν. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ἔκρφαση τοῦ προσώπου της ὅταν μὲ τὴν ἀφή της καταλαβαίνει αὐτὸν ποὺ μιλᾶ, ἡ χαρὰ εἶναι ἀποτυπωμένη στὸ πρόσωπό της καὶ μᾶς δείχνει ὅτι ἡ ἐπικοινωνία πρέπει νὰ εἶναι χαρά, ἀντίθετα, στὶς μέρες μας ἡ ἐπικοινωνία εἶναι κάτι βαρετό, διότι ἐκφράζει τὴν ἐσωτερική μας δυστυχία καὶ προγευόμαστε μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὴν κόλαση. Τὴν θέλησή της γιὰ μάθηση ἐνίσχυσε ἡ ἱστορία μιᾶς Νορβηγῆς ποὺ ἔπασχε καὶ ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 13

αὐτὴ ἀπὸ κώφωση καὶ ἀπώλεια ὅρασης. Τἐτοια ἦταν ἡ θέληση τῆς Ἕλεν ποὺ ἔμαθε νὰ διαβάζει Ἀγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ἑλληνικὰ καὶ Λατινικὰ μὲ τὴν μέθοδο γιὰ τυφλοὺς Μπράϊγ. Δάσκαλός της ἦταν καὶ ὁ Ἕλληνας Μιχάλης Ἀναγνωστόπουλος ἀπὸ τὸ Πάπιγκο τῆς Ἠπείρου, τὸν ὁποῖο διάλεξε γιὰ βοηθό του ὁ διευθυντὴς τῆς σχολῆς Τυφλῶν τῆς Βοστώνης, ὁ ἐξαίρετος φιλέλληνας, ἀμερικανός, ἑβραϊκῆς καταγωγῆς, Σάμουελ Χάου (ποὺ περιέθαλπε τοὺς Ἕλληνες ἀγωνιστές, κατὰ τὴν περίοδο τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, ἔχει ἐκδοθεῖ, ἑλληνικὰ τὸ Ἡμερολόγιο, ποὺ ἀναφέρεται στὸν ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων). Συγκινητικὸς εἶναι ὁ τρόπος ποὺ γράφει πρὸς τὸν δάσκαλό της Μιχάλη Ἀναγνωστόπουλο (Anagnos) καὶ φαίνεται ἡ ἐκτίμηση ποὺ ἔτρεφε γιὰ τὸ πρόσωπό του. Σπούδασε στὸ Κολλέγιο τοῦ Ράντκλιφ καὶ σὲ ἡλικία 24 ἐτῶν ἔλαβε πτυχίο ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο αὐτό. Τὴν τίμησαν ἐπιστήμονες, λογοτέχνες, πολιτικοί, καὶ συγκεκριμένα ἡ βασίλισσα τῆς Ἀγγλίας, ἡ βασίλισσα τῆς Ρουμανίας, τῆς Ἑλλάδος, ὁ Ροῦζβελτ, ὁ Τσώρτσιλ καὶ ἄλλοι. Ἡ ζωή της ἔχει γυρισθεῖ σὲ ταινίες. Τὸ λογοτεχνικὸ τάλαντο τῆς Κέλλερ τὸ ἀνακάλυψε ὁ ἑβραϊκῆς καταγωγῆς αὐστριακὸς καθηγητὴς τῆς φιλοσοφίας Βίλχελμ Γερούσαλεμ, ὁ ὁποῖος τὴν παρότρυνε νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ τὴν συγγραφή. Χαρακτηριστικὸ τῆς Ἕλεν Κέλλερ ἦταν ἡ πίστη της ποὺ τὴν βοήθησε νὰ ζήσει μιὰ ζωὴ γεμάτη πνευματικὴ χαρά, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπομάκρυνε ἀπὸ τὴν ἀσθένεια ποὺ μαστίζει τὴν ἐποχή μας, τὴν κατάθλιψη. Ἀπόδειξη τῆς ζωντανῆς πίστης της καὶ τὴν ἀγάπη της γιὰ τὸ Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι καὶ τὰ λόγια ποὺ διαβάζουμε σὲ μία ἀπὸ τὶς ἐπιστολές της μὲ ἡμερομηνία 3 Αὐγούστου 1890, ὅπου μεταξὺ ἄλλων λέγει: «Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ ψυχὴ ὅλων τῶν ὄντων ὅλη ἡ ἀγάπη ποὺ ὑπάρχει στὶς καρδιές μας προέρχεται ἀπὸ αὐτὸν, ὅπως ὅλο τὸ φῶς ποὺ δέχονται τὰ ἄνθη προέρχεται ἀπὸ τὸν ἥλιο. Ὅσο περισσότερο ἀγαπᾶμε τόσο πιὸ κοντὰ εἴμαστε σὲ Αὐτὸν καὶ τὴν ἀγάπη του Δὲν νομίζεις ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι εὐτυχὴς διότι ἐσὺ εἶσαι εὐτυχισμένος; Ἐγὼ εἶμαι βέβαιη ὅτι εἶναι. Ὁ Θεὸς εἶναι πιὸ εὐτυχὴς ἀπὸ ἐμᾶς, γιατὶ εἶναι μεγαλύτερος ἀπὸ ἐμᾶς καὶ βλέπει τὴν εὐτυχία σου, ἀλλὰ καὶ διότι αὐτὸς εἶναι ἡ αἰτία της. Αὐτὸς τὴν δίδει σὲ σένα ὅπως ὁ ἥλιος δίνει τὸ φῶς του καὶ τὸ χρῶμα στὰ τριαντάφυλλα. Ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε πάντα χαρούμενοι ὄχι μόνον, διότι βλέπουμε τοὺς φίλους χαρούμενους, ἀλλὰ περισσότερο γιὰ αὐτὸ ποὺ τοὺς δίνει αὐτὴ τὴ χαρά... Ὁ Θεὸς δὲν θέλει νὰ εἴμαστε μόνον εὐτυχισμένοι, ἀλλὰ νὰ εἴμαστε καὶ καλοί. Αὐτὸ θέλει περισσότερο ἀπὸ ὅλα. Αὐτὸς γνωρίζει ὅτι μποροῦμε νὰ εἴμαστε πραγματικὰ εὐτυχισμένοι μόνον ὅταν εἴμαστε καλοί Ἐπιθυμῶ νὰ σοῦ μιλήσω γιὰ τὸν Θεό. Ἀλλὰ Αὐτὸς θὰ σοῦ μιλήσει γιὰ τὸν Ἑαυτόν Του μὲ τὴν ἀγάπη Του ποὺ θὰ βάλει μέσα στὴν καρδιά σου, ἐὰν τὸ ζητήσεις ἀπὸ Αὐτόν. Καὶ ὁ Ἰησοῦς ποὺ εἶναι πιὸ κοντὰ σὲ Ἐκεῖνον περισσότερο ἀπὸ ὅλους ἐμᾶς, τὰ παιδιά Του, ἦλθε γι αὐτὸν τὸν λόγο, γιὰ νὰ μᾶς πεῖ γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Πατέρα. Ἐὰν διαβάζεις τὰ λόγια Του θὰ δεῖς πόσο γεμάτη εἶναι ἡ καρδιά τοῦ Θεοῦ ἀπὸ ἀγάπη ἐμεῖς γνωρίζουμε ὅτι Αὐτὸς μᾶς ἀγαπᾶ». 14 ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ Α. ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΕΠΙ ΤΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2010 Βράβευση τῆς κ. Ἀθηνᾶς Ζαφειροπούλου, προέδρου τοῦ Ε Διαμερίσματος τοῦ Δήμου Ἀθηναίων, ἀπὸ τὸν προϊστάμενο τοῦ Ἱ. Ν. π. Θωμᾶ Τσώη, γιὰ τὴν μεγάλη της προσφορά στὴν Ἐνορία μας καὶ γενικώτερα στὴν κοινωνία μας. Οἱ Ἀντιδήμαρχοι κ.κ. Ψαράκη καί Σφακιανάκης καὶ μέλη τοῦ Ε Διαμερίσματος τοῦ Δήμου Ἀθηναίων. Οἱ ἱερεῖς τοῦ Ναοῦ μας μὲ τὸν μεγάλο εὐεργέτη κ. Νικόλαο Γαϊτανάρη. Βράβευση τῶν κ.κ. Ἰωάννου Παππᾶ καὶ Ἀθαν. Κατσιλέρη γιὰ τὴν προσφορὰ εἰς τὴν Ἐνορία μας. ΙΧΘΥΣ 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 2011 15

Ἐτησίως προσφέρουμε 15.000 μερίδες ἐκλεκτοῦ φαγητοῦ, ἐνῶ σὲ 45 ἄτομα, τὰ ὁποῖα δὲν ἔχουν οἰκονομικοὺς πόρους δίνεται μηνιαῖο ἐπίδομα γιὰ κάλυψη τῶν βασικῶν ἀναγκῶν τους. Ἐπιπλέον Χριστούγεννα καὶ Πάσχα δίδονται 100 δέματα μὲ τρόφιμα σὲ ἰσάριθμες οἰκογένειες καθὼς ἐπίσης καθ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ ἔτους στηρίζονται μὲ τρόφιμα ἀρκετὲς οἰκογένειες. Στὴν Ἐνορία μας λειτουργεῖ τράπεζα αἵματος, ἐνῶ κάθε χρόνο πραγματοποιοῦνται 2 ἐθελοντικὲς αἱμοδοσίες. Στόχος μας εἶναι ἡ συγκέντρωση 60 φιαλῶν αἵματος ἀνὰ ἑξάμηνο, ὥστε νὰ μποροῦν νὰ ἱκανοποιοῦνται οἱ ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων ποὺ ζητοῦν τὴν βοήθειά μας. Εὐχαριστοῦμε γιὰ τὴν οἰκονομικὴ ἐνίσχυσιν τοὺς: κ. Νικόλαο Γαϊτανάρη...200 κ. Ἰωάννη Παππᾶ...200 κ. Ἀθανάσιο Κατσιλέρη...200 κα Νίκη Νεοφύτου...200 Τεκνία μου, μὴ ἀγαπῶμεν λόγῳ μηδὲ τῇ γλώσσῃ, ἀλλ ἐν ἔργῳ καὶ ἀληθείᾳ. Α Ἰωάν. 3,18 Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν ἐπιστολή του αὐτή, τὴν ὁποία ἀπευθύνει πρὸς ὅλους τοὺς χριστιανοὺς (γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ καλεῖται καὶ Καθολική) μᾶς τονίζει ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχει συμφωνία μεταξύ λόγου καὶ ἔργου, θεωρίας καὶ πράξεως, δόγματος καὶ ἤθους. Στὴν ἐποχή μας συνηθισμένο εἶναι τὸ φαινόμενο νὰ συναντᾶμε αὐτὴ τὴν ἀντίθεση λόγου καὶ ἔργου, πρᾶγμα ποὺ ἔχει σὰν ἀποτέλεσμα κανένας, πλέον, νὰ μὴν πιστεύει κανένα. Ἡ ἐνορία μας μὲ τὴν βοήθεια τῶν πιστῶν προσπαθεῖ νὰ δείξει τὴν ἀγάπη της πρὸς τοὺς ἀναξιοπαθοῦντες ἀδελφούς μας μὲ ἔργα ἀγάπης καὶ ἐπιθυμεῖ οἱ δραστηριότητες αὐτὲς νὰ γίνουν, σὲ ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερους πιστούς, γνωστές. Δὲν ἐπιθυμοῦμε τὴν διαφήμιση, τὸν ἔπαινο καὶ τὴν προβολή, ἀλλὰ ἔχουμε μοναδικὸ σκοπὸ νὰ ἀποδοθεῖ τιμὴ σὲ ὅλους τοὺς ἐνορῖτες ποὺ πρόσφεραν καὶ προσφέρουν, ἀλλά, ταυτόχρονα, νὰ εὑρεθοῦν καὶ ἄλλοι μιμητές τους. Τέλος, ἡ προβολὴ ἔχει καὶ ἕνα ἄλλο καλό, νὰ ἀποδιώξει ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων τὴν ἀπελπισία, τὴν θλίψη καὶ τὴν ἀπογοήτευση, καὶ νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ ὅτι πάντοτε ὁ Θεὸς εὑρίσκει τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐνεργεῖ τὸ καλὸ στὸν κόσμο καὶ ἐνθυμούμεθα τὰ λόγια Του «θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον». ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ Διὰ οἰκονομικὴ ἐνίσχυση Ἀρ. Λογαρ. 130/296019-22 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ : Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Ἀνδρέου Ἄνω Πατησίων. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: π. Θωμᾶς Τσώης Προϊστάμενος Ἱ. Ν., Ὑποδιευθυντὴς δημοσίων σχέσεων Ἱ. Ἀρχιεπ. Ἀθηνῶν Χριστιανικῆς Ἀλληλεγγύης. Κείμενα - Επιμέλεια: π. Εὐτύχιος Σαρμάνης Δρ Θ. Εκδοτική Παραγωγή: ΣΑΪΤΗΣ, τηλ. 210.34.76.090