Βασική Απογραφή Εκπομπών για το Έτος Αναφοράς του Δήμου Γορτυνίας 1

Βασική Απογραφή Εκπομπών για το Έτος Αναφοράς του Δήμου Γορτυνίας 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη... 5 Μέρος 1 ο... Συνολική Στρατηγική... 1.1. Στόχοι για το 2020... 8 1.2. Υφιστάμενη Κατάσταση... 10 1.2.1. Γεωγραφική Θέση... 10 1.2.2. Δημογραφικές Τάσεις... 11 1.2.3. Ηλικιακή-Φυλετική Διάρθρωση... 13 1.2.4. Κλιματικά Χαρακτηριστικά... 15 1.2.5. Βασικές Υποδομές... 16 1.2.6. Χρήσεις Γης... 17 1.2.7. Οικονομική Εξέλιξη Περιοχής... 18 1.2.8. Ενεργειακή Κατάσταση... 20 1.3. Οργανωτικά και Οικονομικά Θέματα... 21 Μέρος 2 ο... Βασικη Απογραφη Εκπομπων... 2.1. Έτος Αναφοράς... 26 2.2 Μεθοδολογικό Πλαίσιο... 26 2.2.1. Τομείς Μελέτης... 26 2.2.2. Συλλογή Δεδομένων... 26 2.2.3. Συντελεστές Εκπομπών... 27 2.3. Αγροτικός Τομέας... 27 2.3.1. Γεωργία... 27 2.3.2. Κτηνοτροφία... 29 2.3.3. Σύνοψη... 29 2.4. Κτίρια, Εξοπλισμός / Εγκαταστάσεις και Βιομηχανίες... 30 2.4.1 Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμός / Εγκαταστάσεις... 30 2.4.2. Δημοτικός Δημόσιος Φωτισμός... 32 2.4.3. Οικιακός Τομέας... 32 2.4.4. Κτίρια, Εξοπλισμός / Εγκαταστάσεις Τριτογενούς Τομέα... 35 2.4.5. Βιομηχανία... 35 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3

2.4.6. Σύνοψη... 36 2.5. Μεταφορές... 36 2.5.1 Δημοτικός Στόλος... 36 2.5.2 Δημόσιες Μεταφορές... 37 2.5.2 Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές... 37 2.6. Τελική Κατανάλωση Ενέργειας... 39 2.7. Τοπική Παραγωγή Ενέργειας... 41 2.8. Υπολογισμός Εκπομπών CO 2... 41 2.9. Γραφική Ανάλυση Αποτελεσμάτων... 45 Μέρος 3 ο... Δράσεις έως το 2020... 3.1. Εισαγωγή... 50 3.2. Μεθοδολογία... 50 3.3. Διατομεακά Μέτρα (ΔΤ)... 51 3.4. Αγροτικός Τομέας... 52 3.5. Κτίρια, Εξοπλισμός, Εγκαταστάσεις... 53 3.5.1. Δημοτικά Κτίρια και Εγκαταστάσεις... 53 3.5.2. Δημοτικός Φωτισμός... 58 3.5.3. Οικιακός Τομέας... 60 3.5.4. Τριτογενής Τομέας... 63 3.6. Μεταφορές... 65 3.6.1. Δημοτικός Στόλος- Δημόσιες Μεταφορές... 65 3.6.2. Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές... 68 3.7. Τοπική Ηλεκτροπαραγωγή... 70 3.8. Συνολικός Στόχος... 72 3.9. Χρονοδιάγραμμα... 72 3.10. Παρακολούθηση Σχεδίου Δράσης... 74 Παράρτημα... 75 Βιβλιογραφία... 90 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 4

ΣΥΝΟΨΗ Ο Δήμος Γορτυνίας αναδεικνύοντας την ισχυρή πολιτική βούληση και δέσμευσή του προς την κατεύθυνση του βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού, προσχώρησε την 26 η Απριλίου 2013 στο Σύμφωνο των Δημάρχων. Το Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΣΑΔ-ΕΜΠ) είναι ο συντονιστής του συγκεκριμένου έργου και η οργάνωση που συνέταξε το παρόν ΣΔΑΕ σε συνεργασία με το Δήμο Γορτυνίας. Για την ανάπτυξη του ΣΔΑΕ ο Δήμος Γορτυνίας πραγματοποίησε μια σειρά από ενέργειες. Αρχικά, προχώρησε στην προσαρμογή και βελτιστοποίηση των εσωτερικών διοικητικών δομών σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου. Παράλληλα, σε μια προσπάθεια ενθάρρυνσης της συμμετοχής των τοπικών ενδιαφερομένων στη διαδικασία του ενεργειακού σχεδιασμού πραγματοποιήθηκε μια σειρά ανεπίσημων συναντήσεων και συζητήσεων, στις οποίες συμμετείχαν εκπρόσωποι τοπικών φορέων, δημοτικοί σύμβουλοι και πολίτες. Σύμφωνα με την απογραφή κατανάλωσης στο δήμο καταναλώνονται 171,6 GWh ετησίως. Ο αγροτικός τομέας καταναλώνει 4% της συνολικής ενέργειας, ο κτιριακός τομέας και οι εγκαταστάσεις 51% και οι μεταφορές 45%. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αφορά το 15% της συνολικής κατανάλωσης, η ενέργεια από πετρέλαιο θέρμανσης αποτελεί το 24% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, από πετρέλαιο κίνησης το 27%, από βενζίνη το 22%, από βιομάζα το 12% και από ηλιοθερμική λιγότερο από 1%. Η κατανομή των καταναλώσεων ενέργειας στο Δήμο Γορτυνίας παρουσιάζεται στο ακόλουθο Σχήμα Α. Ενεργειακή Κατανάλωση (MWh) 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Ηλιοθερμική Ξυλεία Βενζίνη Πετρέλαιο diesel Πετρέλαιο θέρμανσης Ηλεκτρική ενέργεια Σχήμα Α: Κατανομή καταναλώσεων στο Δήμο Γορτυνίας Η κατανάλωση ενέργειας που περιγράφηκε οδηγεί στην εκπομπή 54,9 ktn CO 2 για το έτος 2011 από δραστηριότητες εντός του δήμου. Η κατανομή των εκπομπών CO 2 στο Δήμο Γορτυνίας παρουσιάζεται στo Σχήμα Β. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 5

Εκπομπές CO 2 (MWh) 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Ηλιοθερμική Ξυλεία Βενζίνη Πετρέλαιο diesel Πετρέλαιο θέρμανσης Ηλεκτρική ενέργεια Σχήμα Β: Κατανομή εκπομπών CO 2 στο Δήμο Γορτυνίας Ο συνολικός στόχος μείωσης του CO 2 για το 2020, που θέτει ο Δήμος Γορτυνίας στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ), είναι 21,3%. Για την επίτευξη του στόχου αυτού ο Δήμος Γορτυνίας δεσμεύεται για μία σειρά από δράσεις σε όλους τους τομείς δραστηριότητας, δίνοντας έμφαση σε μια δέσμη δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και στην ένταξη δράσεων σχετικών με την τοπική ηλεκτροπαραγωγή. ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 6

ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 7

1.1. ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ 2020 Η αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι από τις άμεσες αιτίες της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη και των ανησυχητικών συνεπειών της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (E.E.) έχει δεσμευθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, μειώνοντας τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, η Ε.Ε. το 2008 ενέκρινε αριθμό μέτρων για την ενέργεια και το κλίμα, θέτοντας ως βασικό στόχο τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% έως το 2020, σε σχέση με το 1990, και την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της Ε.Ε. έως το 2020. Οι Τοπικές Αρχές θεωρείται ότι μπορούν να διαδραματίσουν ένα κρίσιμο ρόλο στην μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δεδομένου ότι το 80% της ενεργειακής κατανάλωσης και εκπομπών CO 2 στην Ευρώπη σχετίζονται με αστικές δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, η Ε.Ε. ανέπτυξε την πρωτοβουλία του «Συμφώνου των Δημάρχων» προκειμένου να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην υλοποίηση αειφόρων ενεργειακών πολιτικών. Τον Μάρτιο του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ένα Νέο Σχέδιο για την Ενεργειακή Απόδοση καθώς εκτιμάται ότι ο στόχος της Ε.Ε. για εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20% έως το 2020 δε θα επιτευχθεί. Έτσι, εκφράζεται η ανάγκη να γίνουν εντατικότερες οι προσπάθειες για εξοικονόμηση, ενώ επιβεβαιώνεται ο σημαντικός ρόλος του δημόσιου τομέα ως «παράδειγμα εξοικονόμησης» για τους πολίτες και τους επαγγελματίες. Σε αυτό το Σχέδιο αναφέρεται ρητά η σημασία που έχει αποκτήσει το Σύμφωνο των Δημάρχων για την εφαρμογή των πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και προαναγγέλλεται η επέκταση των πρωτοβουλιών της Ε.Ε., σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να ενισχυθούν τα ποσοτικά αποτελέσματα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Οι Δήμαρχοι της Ευρώπης, κατά την υπογραφή του Συμφώνου, δεσμεύονται εθελοντικά να υπερβούν τους στόχους που έθεσε η Ε.Ε. για το 2020, μειώνοντας τις εκπομπές CO 2 στις επικράτειες τους κατά τουλάχιστον 20%, μέσω της εφαρμογής ενός «Σχεδίου Δράσης για τη Αειφόρο Ενέργεια» στους τομείς δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εντολή τους. Οι ουσιαστικές δεσμεύσεις ενός δήμου που συμμετέχει στο Σύμφωνο είναι οι εξής: Προετοιμασία της Απογραφής Εκπομπών Αναφοράς CO 2, με καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων εντός των ορίων του δήμου, είτε άμεσων, με την καύση εντός του δήμου, ή έμμεσων, με την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται εκτός του δήμου. Προετοιμασία του Σχεδίου Δράσης για τη Αειφόρο Ενέργεια, το οποίο πρέπει να υποβληθεί εντός ενός έτους από την επίσημη υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων. Υλοποίηση των προτεινόμενων μέτρων για την μείωση των εκπομπών CO 2, ειδικά στους τομείς ευθύνης του δήμου (δημοτικά κτίρια, φωτισμός, οχήματα, προμήθειες, κλπ.). Ανάληψη των απαραίτητων δράσεων για την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στο δήμο. Υποβολή έκθεσης πεπραγμένων, τουλάχιστον ανά διετία μετά την υποβολή του Σχεδίου Δράσης, για αξιολόγηση, παρακολούθηση και εξακρίβωση των αποτελεσμάτων. ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 8

Η πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων αποτελεί την ευκαιρία να συνδυαστούν όλες οι προσπάθειες και επιδιώξεις ενός δήμου κάτω από ένα κοινό πρόγραμμα δράσης, και μάλιστα σε συνεργασία με αντίστοιχους Οργανισμούς από όλη την Ευρώπη, υπό την αιγίδα της Ε.Ε. Στο Σύμφωνο, μέχρι στιγμής (Απρίλιος 2014) συμμετέχουν πάνω από 5.000 δήμοι από την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων οι 92 δήμοι προέρχονται από την Ελλάδα. [1,2] Ο Δήμος Γορτυνίας, σε συνέχεια των αποφάσεων και δράσεων που έχει υιοθετήσει για την εξοικονόμηση ενέργειας και αειφόρο ανάπτυξη υπέγραψε το Σύμφωνο των Δημάρχων στις 26/04/2014 και ξεκίνησε να υλοποιεί τις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτό. Ο στόχος που θέτει το παρόν Σχέδιο Δράσης είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ), από τις δραστηριότητες εντός των ορίων του δήμου, κατά 20% έως το 2020 από τα επίπεδα του έτος αναφοράς. Ο στόχος του 20% αναμένεται να επιμεριστεί σε κάθε τομέα του Σχεδίου, ώστε να οριστούν οι επιμέρους στόχοι του Σχεδίου Δράσης. Με την υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων και την εκπόνηση και υλοποίηση του παρόντος Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια ο δήμος επιδιώκει συνολικά να: συνεισφέρει στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών CO 2 εντός των ορίων του, επιδείξει την προσήλωσή του στην προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των πόρων, ενθαρρύνει την συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, βελτιώσει την εικόνα του δήμου, αποκομίσει (και εξασφαλίσει για τους πολίτες) οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη από την Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕΝ) και την χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), αποκτήσει πρόσβαση σε εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης, βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, μετακίνησης και εργασίας εντός του δήμου, προσαρμοστεί πιο εύκολα και αποτελεσματικά στο συνεχώς ανανεωνόμενο εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που δίνει αυξημένη βαρύτητα σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος, και τέλος να αποκομίσει οφέλη από την συνεργασία με άλλους δήμους που συμμετέχουν στο Σύμφωνο των Δημάρχων ή τους φορείς που το στηρίζουν. Βασικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται ο Δήμος Γορτυνίας είναι η: βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο (Βελτίωση του Οικιστικού Περιβάλλοντος, της Προσπελασιμότητας και των Βασικών Κοινωνικών Υποδομών και αναβάθμιση και προστασία του περιβάλλοντος), ενίσχυση της τοπικής βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας της Γορτυνίας (Ενίσχυση της Ποιότητας, ανάπτυξη του Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Προσέλκυση Επενδύσεων, Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός Υποδομών Τουριστικής Εξυπηρέτησης και Εναλλακτικού Τουρισμού, Ανάδειξη/ Προβολή της Περιοχής ως Προορισμού Εναλλακτικών Δραστηριοτήτων), ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 9

στήριξη της κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του δήμου (Ενίσχυση των Δομών, Υποδομών και Δράσεων Κοινωνικής Εξυπηρέτησης, καθώς και ενίσχυση των Υποδομών και Δράσεων στον Τομέα του Πολιτισμού), οργάνωση των υπηρεσιών της δημοτικής αρχής (Αναβάθμιση της Οργάνωσης των Υπηρεσιών και των Νομικών Προσώπων του δήμου). [3] 1.2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1.2.1. Γεωγραφική Θέση Η Γορτυνία υπήρξε επαρχία του νομού Αρκαδίας, η οποία σχηματίστηκε μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους με την διοικητική διαίρεση του 1833 και έμεινε αμετάβλητη σχεδόν μέχρι την κατάργησή της, το 1997, με την εφαρμογή της διοικητικής διαίρεσης του σχεδίου «Καποδίστριας». Σήμερα ο Δήμος Γορτυνίας έχει έδρα τη Δημητσάνα, που συστάθηκε το 2010 μετά την πιο πρόσφατη διοικητική διαίρεση της χώρας, βάσει του προγράμματος «Καλλικράτης». [4] Εικόνα 1.1: Ο Νομός Αρκαδίας στον ελλαδικό χώρο Από γεωγραφικής άποψης βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του νομού Αρκαδίας και έχει έκταση 1.054 km 2. Το έδαφός της είναι ορεινό και ημιορεινό, διαρρέεται από τον Λούσιο, τον Αλφειό, το Λάδωνα και άλλους παραποτάμους. ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 10

Εικόνα 1.2: Τα διοικητικά όρια του Δήμου Γορτυνίας στην Πελοπόννησο Ο νέος πλέον Δήμος Γορτυνίας συστάθηκε από την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων της βορειοδυτικής Αρκαδίας: Βυτίνας, Δημητσάνας, Ηραίας, Κλείτορος, Κοντοβάζαινας, Λαγκαδίων, Τρικολώνων και Τροπαίων. Σε μεγάλο βαθμό, ο νέος δήμος αντιστοιχεί στην παλαιά επαρχία της Γορτυνίας. [4] 1.2.2. Δημογραφικές Τάσεις Εικόνα 1.3: Οι Καλλικρατικοί δήμοι του Νομού Αρκαδίας Ο πληθυσμός του Δήμου Γορτυνίας, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της τελευταίας απογραφής που διενεργηθεί το 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) ανέρχεται στους 10.109 μόνιμους κατοίκους, ενώ η προηγούμενη απογραφή πληθυσμού, που πραγματοποιήθηκε το 2001, είχε καταγράψει 12.492 μόνιμους κατοίκους. Συγκριτικά με την απογραφή του 1991 έχει παρατηρηθεί μεγάλη μείωση στον πληθυσμό του Δήμου Γορτυνίας της τάξης του 35,9%, μια τάση που παρατηρείται σε όλο το νομό Αρκαδίας, σε ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 11

μικρότερο βέβαια ποσοστό (4,86%), αλλά σε αντίθεση με την αυξητική στάση του συνόλου της ελληνικής επικράτειας. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο φαινόμενο της αστυφιλίας και την τάση κυρίως των νεώτερων ανθρώπων να φεύγουν από την επαρχία και κυρίως από τα χωριά που δεν τους προσφέρουν πολλές διεξόδους, εκπαιδευτικές και επαγγελματικές. Στον Πίνακα 1.1 καταγράφονται τα προαναφερθέντα αποτελέσματα από τις 3 τελευταίες απογραφές τόσο για το Δήμο Γορτυνίας όσο και για το Νομό Αρκαδίας αλλά και για το σύνολο της χώρας. [5] Πίνακας 1.1: Απογραφικά στοιχεία πληθυσμού για τα έτη 1999, 2001 και 2011 Πληθυσμός Έτος 1991 2001 2011 Σύνολο Ελλάδας 10.259.900 10.934.097 10.816.286 Νομός Αρκαδίας 95.987 91.326 86.685 Δήμος Γορτυνίας 15.770 12.492 10.109 Στον Πίνακα 1.2 και στο Σχήμα1.1 φαίνεται η κατανομή του πληθυσμού του Δήμου Γορτυνίας στις δημοτικές ενότητες σύμφωνα με στοιχεία της περιόδου 1991-2011. Αυτό που παρατηρείται από το 1991 έως το 2001 είναι μια τάση μείωσης που κυμαίνεται μεταξύ 13% και 29% για τις διάφορες δημοτικές ενότητες, ενώ για την περίοδο 2001-2011 η πτωτική τάση συνεχίζεται, αν και με μικρότερα, κατά μέσο όρο, ποσοστά. [5] Πίνακας 1.2: Κατανομή πληθυσμού στο Δήμο Γορτυνίας Δημοτική Ενότητα 1991 2001 2011 Βυτίνας 1.510 1.213 1.116 Δημητσάνας 1.262 901 763 Ηραίας 2.045 1.660 1.552 Κλείτορος 2.006 1.741 1.406 Κοντοβάζαινας 2.072 1.633 1.171 Λαγκαδίων 1.194 904 636 Τρικολόνων 951 675 578 Τροπαίων 4.730 3.765 2.887 Σύνολο 15.770 12.492 10.109 ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 12

Πληθυσμός 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 1991 2001 2011 1.2.3. Ηλικιακή-Φυλετική Διάρθρωση Δημοτική Ενότητα Σχήμα1.1: Κατανομή πληθυσμού ανά Δημοτική Ενότητα Για την ανάλυση της ηλικιακής σύνθεσης του Δήμου, αντλούνται στοιχεία από την απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τα έτη 1991 και 2001. Πίνακας 1.3: Ηλικιακή σύνθεση του Δήμου Γορτυνίας το 1991 και το 2001 Ηλικιακή ομάδα 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 Απογραφή 1991 Απογραφή 2001 Ομαδοποίηση Πληθυσμός Ποσοστό Πληθυσμός Ποσοστό Ηλικιακή ομάδα 1991 2001 621 3,94 373 2,99 705 4,47 472 3,78 740 4,69 498 3,99 854 5,42 480 3,84 708 4,49 464 3,71 673 4,27 618 4,95 658 4,17 586 4,69 556 3,53 588 4,71 573 3,63 598 4,79 549 3,48 591 4,73 1007 6,39 603 4,83 1340 8,5 648 5,19 0-19 18,52% 14,6% 20-39 16,46% 18,06% 40-59 22% 19,54% ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 13

60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ 1570 9,96 1098 8,79 1418 8,99 1340 10,73 1258 7,98 1390 11,13 1157 7,34 981 7,85 815 5,17 624 5 568 3,6 540 4,32 60-79 34,27% 38,5% 80+ 8,77% 9,32% Συγκρίνοντας τα παραπάνω δεδομένα παρατηρείται ότι κατά τη δεκαετία 1991-2001, ο πληθυσμός της ηλικιακής ομάδας έως 19 ετών, μειώθηκε κατά 4% περίπου και της 40-59 κατά περίπου 2,5% τη στιγμή που ο πληθυσμός της ηλικιακής ομάδας 20-39 αυξήθηκε κατά 1,6%, της 60-79 κατά 4,3% και της άνω των 80 κατά 0,6%. Γενικά παρατηρείται μια μικρή αύξηση στη μέση ηλικία των κατοίκων του Δήμου Γορτυνίας, καθώς ενώ το 1991 η μέση ηλικία του πληθυσμού ήταν 49 έτη, το 2001 διαμορφώθηκε στα 51 έτη. [5] Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζονται σχηματικά τα παραπάνω δεδομένα. 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0-19 20-39 40-59 60-79 80+ 1991 2001 Σχήμα 1.2: Ηλικιακή διάρθρωση πληθυσμού στο Δήμο Γορτυνίας Στη συνέχεια παρουσιάζονται στοιχεία του πληθυσμού του Δήμου Γορτυνίας όσον αφορά το φύλο των κατοίκων. Ο πληθυσμός είναι σχεδόν μοιρασμένος εξ ίσου σε άρρενες και σε θήλεις, ενώ το 2001 παρατηρείται μία μικρή ποσοστιαία αύξηση του ανδρικού πληθυσμού, σε σχέση με το 1991. Πίνακας 1.4: Κατανομή πληθυσμού Δήμου Γορτυνίας ανά φύλο το 1991 και το 2001 Απογραφή 1991 Απογραφή 2001 Φύλο Πληθυσμός Ποσοστό Πληθυσμός Ποσοστό Άρρενες 8.023 50,8% 6.546 52,4 Θήλεις 7.747 49,2% 5.946 47,6 ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 14

1.2.4. Κλιματικά Χαρακτηριστικά Σύμφωνα με τον Κανονισμό Ενεργειακής Αποδοτικότητας Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) [7], η ελληνική επικράτεια διαιρείται σε 4 κλιματικές ζώνες, Α έως Δ, με τη ζώνη Α να είναι η θερμότερη και τη ζώνη Δ η ψυχρότερη. Κριτήριο κατηγοριοποίησης αποτέλεσαν οι βαθμοημέρες θέρμανσης κάθε περιοχής. Στην Εικόνα 1.4. προσδιορίζονται οι νομοί που ανήκουν σε κάθε κλιματική ζώνη. Όπως φαίνεται, το ορεινό κομμάτι του Νομού Αρκαδίας άρα και ο Δήμος Γορτυνίας εντάσσεται στην κλιματική ζώνη Γ. [7] Εικόνα 1.4: Διαχωρισμός της Ελλάδας σε κλιματικές ζώνες O Δήμος Γορτυνίας είναι ένας ιδιαίτερα ορεινός δήμος με χαμηλές θερμοκρασίες και αρκετές χιονοπτώσεις το χειμώνα και δροσερά καλοκαίρια χωρίς πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Στο Σχήμα 1.3 φαίνεται η κατανομή της θερμοκρασίας για της περιοχές της κλιματικής ζώνης Γ για τους καλοκαιρινούς και τους χειμερινούς μήνες αντίστοιχα. [8] Σχήμα 1.3: Αθροιστική κατανομή συχνοτήτων θερμοκρασίας εξωτερικού αέρα για την Κλιματική Ζώνη Γ Στον Πίνακας 1.5 παρουσιάζονται στοιχεία για τις ακραίες και τη μέση θερμοκρασία καθώς και το ύψος της βροχής για 6 χαρακτηριστικές κοινότητες του Δήμου Γορτυνίας. Αυτό που παρατηρείται είναι ότι όσο το υψόμετρο αυξάνεται η μέση ετήσια θερμοκρασία μειώνεται με τα ακραία παραδείγματα της ορεινότερης κοινότητας των Μαγούλιανων να έχει μέση θερμοκρασία των ψυχρότερο μήνα 1,4 o C και της κοινότητας Τριποτάμιων το θερμότερο μήνα να έχει μέση ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 15

θερμοκρασία 26,3 o C να είναι χαρακτηριστικά. Οι διαφορές σε μέση μέγιστη και μέση ελάχιστη θερμοκρασία για τις διάφορες κοινότητες κυμαίνονται από 16-18 o C. [9] Κοινότητα Πίνακας 1.5: Κλιματικά Χαρακτηριστικά 6 κοινοτήτων του Δήμου Γορτυνίας (m) ( ο C) (mm) Υψόμετρ ο Μέση θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα Μέση θερμοκρασία θερμότερου μήνα Μέση ετήσια θερμοκρασία Μέσο ετήσιο ύψος νερού Βυτίνα 1.012 3 19,3 10,9 1.050 Δημητσάνα 966 4,1 21 12,3 1.191 Κοντοβάζαινα 500 6,6 24,2 15 1.309 Μαγούλιανα 1.200 1,4 19,7 10,5 1.341 Τριποτάμια 150 9 26,3 17,2 1.058 Τρόπαια 700 5,3 22,5 13,6 1.095 Τέλος στο σχήμα 1.4 βλέπουμε την τροχιά του ήλιου για 3 διαφορετικές χρονικές περιόδους με βάση τα ηλιοστάσια και της ισημερίες για της περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 37 o όπως ο Δήμος Γορτυνίας. [10] 1.2.5. Βασικές Υποδομές Σχήμα 1.4: Ηλιακή τροχιά για ελληνικές περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 37 ο Β Ο Δήμος Γορτυνίας, ένας καθολικά επαρχιακός δήμος με πολλές κοινότητες, χωριά και οικισμούς διασκορπισμένα σε μεγάλη έκταση είναι πολύ σημαντικό να διαθέτει, να συντηρεί και να αναβαθμίζει τις βασικές του υποδομές ώστε να μπορούν να καλύπτουν τις συνεχώς αναπτυσσόμενες ανάγκες των κατοίκων. Όσον αφορά την ύδρευση και την αποχέτευση, τα έργα συντήρησης και βελτίωσης του υπάρχοντος δικτύου καθώς και ολοκλήρωσης αυτού όπου υπάρχουν ελλείψεις σε διάφορους οικισμούς, όπως και η ίδρυση κοινωφελούς επιχείρησης και Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης - Αποχέτευσης Γορτυνίας στοχεύουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Επιπλέον η ορθολογική διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων είναι στις προτεραιότητες του δήμου, με μονάδα βιολογικού καθαρισμού να λειτουργεί στην Βυτίνα και να υπάρχει πρόβλεψη για ανάπτυξη παρόμοιων υποδομών σε σημεία που υπάρχει μεγάλη ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 16

συγκέντρωση απορριμμάτων. Όσον αφορά το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας κρίνεται καταρχήν ικανοποιητικό για τις σημερινές ανάγκες. Ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (Ο.Τ.Ε.) καλύπτει επαρκώς τη ζήτηση της περιοχής και γενικότερα τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής μελέτης προσφέροντας αυτή τη στιγμή σε μεγάλη πληθυσμιακή κάλυψη στα πλαίσια του δήμου σύγχρονες ευρυζωνικές υπηρεσίες, (internet υψηλών ταχυτήτων, ψηφιακή τηλεόραση κλπ). Τα δίκτυα της κινητής τηλεφωνίας εξυπηρετούν ικανοποιητικά μεγάλο μέρος της περιοχής μελέτης με την ιδιαίτερη μορφολογική εικόνα της Γορτυνίας να δημιουργεί ορισμένα προβλήματα κάλυψης σε ορεινές ή απόμακρες περιοχές. Τέλος το οδικό δίκτυο είναι ανεπτυγμένο με ασφάλτινους δρόμους. [4, 11] 1.2.6. Χρήσεις Γης Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 1.6) παρουσιάζεται η κατανομή της γης ανά χρήση και με κριτήρια οικολογικής αξίας. [11] 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Πίνακας 1.6: Χρήσεις γης περιοχής μελέτης ΧΡΗΣΗ ΓΗΣ Στρέμματα ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 394.000 Αρόσιμη γη 600 Μόνιμες καλλιέργειες 15.700 Βοσκότοποι - Μεταβατικές δασώδεις / θαμνώδεις εκτάσεις 300 Βοσκότοποι - Συνδυασμοί θαμνώδους και / ή ποώδους βλάστησης 51.300 Βοσκότοποι - Εκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάστηση 5.600 Ετερογενείς γεωργικές περιοχές 320.000 2 ΔΑΣΗ ΗΜΙ-ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ 2.1 2.2 2.3 2.4 3 3.1 4 4.1 645.000 Δάση 234.000 Μεταβατικές δασώδεις-θαμνώδεις εκτάσεις 97.100 Συνδυασμοί θαμνώδους και / ή ποώδους βλάστησης 300.000 Εκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάστηση 14.700 ΕΚTAΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ 4.200 Χερσαία ύδατα 4.200 ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 7.000 Αστική οικοδόμηση 7.000 Το μεγαλύτερο μέρος του Δήμου Γορτυνίας καλύπτεται από δασικές περιοχές, ενώ μικρότερο ποσοστό αποτελείται από καλλιεργήσιμες περιοχές. Η αστική οικοδόμηση καταλαμβάνει περιοχή μικρής αναλογικά έκτασης. ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 17

0% 1% ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 38% ΔΑΣΗ ΗΜΙ-ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ 61% ΕΚTAΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 1.2.7. Οικονομική Εξέλιξη Περιοχής Σχήμα 1.5:. Κατανομή γης Δήμου Γορτυνίας Από τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2001 προκύπτει το Σχήμα 1.6, στο οποίο απεικονίζεται η κατανομή της απασχόλησης ανά τομέα της παραγωγικής διαδικασίας. [5] 11% 36% 32% πρωτογενής τομέας δευτερογενής τομέας τριτογενής τομέας ανεργία 21% Σχήμα 1.6:. Απασχολούμενοι στο Δήμο Γορτυνίας Εύκολα διαπιστώνει κανείς τα μεγάλα ποσοστά απασχόλησης στον πρωτογενή και τριτογενή τομέα. Μεγάλος αριθμός κατοίκων ασχολείται παραδοσιακά από γενιά σε γενιά με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες, παράλληλα όμως υπάρχει η τάση όλο και περισσότεροι να ασχολούνται με το εμπόριο και υπηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης, αξιοποιώντας τις αυξανόμενες τουριστικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται. 1.2.7.1 Πρωτογενής Τομέας Γεωργία Η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση του δήμου φτάνει τα 62.389 στρέμματα. Ολόκληρη η περιοχή, λαμβάνοντας ως κριτήριο κατάταξης το υψόμετρο, χαρακτηρίζεται ορεινή ή ημιορεινή. ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 18

Έτσι μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις σπανίζουν, με το μεγαλύτερο ποσοστό των εκτάσεων που οι κάτοικοι εκμεταλλεύονται να είναι με ελαιόδεντρα στα πεδινότερα σημεία του δήμου, χωρίς βέβαια να μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας ελαιοπαραγωγικός δήμος. Μικρότερο, αλλά σημαντικό, ωστόσο, μέρος αποτελούν εκτάσεις με σιτηρά και ζωοτροφές. [11] Αναλυτικά στο Σχήμα 1.7 παρουσιάζονται οι εκτάσεις σε στρέμματα ανά είδος καλλιέργειας. 45.000 450 300 9 750 7.500 450 2.100 160 10 4.500 60 40 260 350 200 250 Σχήμα 1.7: Είδη καλλιέργειας στο Δήμο Γορτυνίας Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία αποτελεί τη σημαντικότερη περιοχή δραστηριότητας του πρωτογενούς τομέα. Οι δημοτικοί και ιδιωτικοί βοσκότοποι καταλαμβάνουν 130.000 στρέμματα, σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με τη συνολική γεωργική καλλιεργήσιμη έκταση. Τα ζώα που εκτρέφονται στο δήμο στα πλαίσια της κτηνοτροφικής δραστηριότητας είναι κατά μεγάλη πλειοψηφία αιγοπρόβατα. Σημαντική ακόμα είναι και η ανάπτυξη της μελισσοκομίας με το χαρακτηριστικό ελατόμελο της περιοχής. [11] Στον Πίνακα 1.7 που ακολουθεί φαίνονται αναλυτικά τα είδη και ο πληθυσμός των ζώων Πίνακας 1.7: Είδη Ζώων που εκτρέφονται στο Δήμο Γορτυνίας Είδος Αριθμός ζώων Αίγες βελτιωμένες 750 Αίγες λοιπές 23.000 Πρόβατα βελτιωμένα 1.500 Πρόβατα λοιπά 40.000 Βοοειδή κρεοπαραγωγής 140 Χοιρομητέρες 200 Μελίσσια/ κυψέλες 22.000 ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 19

1.2.7.2 Δευτερογενής Τομέας Ο δευτερογενής τομέας στην περιοχή είναι αρκετά περιορισμένος και αντιπροσωπεύεται από ορισμένες μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων και γενικότερα της πρωτογενούς παραγωγής. Κυρίως ασχολούνται με επεξεργασία γάλακτος και παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, με ορισμένα εξ αυτών να είναι πανελλαδικώς αναγνωρισμένα με πιστοποιήσεις αυθεντικότητας και ποιότητας. Σε σχετικά μικρή κλίμακα δραστηριοποιούνται και μονάδες παραγωγής τοπικών ζυμαρικών και παραδοσιακών γλυκών. Επίσης υπάρχουν ορισμένες μικρές μονάδες επεξεργασίας και παραγωγής προϊόντων από ξύλο ή από μέταλλο. Η αύξηση του τουρισμού στην περιοχή έχει δώσει το έναυσμα ώστε η παραγωγή τοπικών τελικών προϊόντων να αυξηθεί και να συστηματοποιηθεί καθώς είναι κάτι που αποζητά ο επισκέπτης. [5] 1.2.7.3 Τριτογενής Τομέας Στο Δήμο Γορτυνίας 478 επιχειρήσεις ασχολούνται με δραστηριότητες του τριτογενούς τομέα. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών είναι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και τουριστικών δραστηριοτήτων (ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφετέριες), ενώ συνεχώς αυξάνονται σύμφωνα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των επισκεπτών. Επίσης ένα μεγάλο ποσοστό των απασχολούμενων στον τριτογενή τομέα αποτελούν οι εργαζόμενοι σε διοικητικές υπηρεσίες του διευρυμένου πλέον καλλικρατικού δήμου, αλλά και γενικότερα στη δημόσια διοίκηση. [5] 1.2.8. Ενεργειακή Κατάσταση Στο ενεργειακό αποτύπωμα του Δήμου Γορτυνίας δεσπόζοντα ρόλο παίζει η μεγάλη υδροηλεκτρική εγκατάσταση στο Λάδωνα με συνολική ισχύ 70 MW που δεν περιορίζεται αποκλειστικά για χρήση στα όρια του δήμου αλλά για όλη την Πελοπόννησο και την ελληνική επικράτεια. [13] Ωστόσο, η συμβολή του υδροηλεκτρικού αυτού έργου στις εκπομπές του δήμου δεν θα υπολογιστεί στο παρόν ΣΔΑΕ, καθώς, σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων, οι εγκαταστάσεις ισχύος μεγαλύτερης των 20 MW, δεν θεωρούνται «τοπικές» και δεν περιλαμβάνονται. Εικόνα 1.5: Υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Λάδωνα Το σημαντικότερο ποσό παραγόμενης ενέργειας στο δήμο συγκεντρώνεται σε δύο έργα. Ένα μεγάλο πάρκο με πάνελ φωτοβολταϊκών στην περιοχή Παναγαίικα της Δημοτικής Ενότητας Τρικολόνων ισχύος 1.150 kw και με ετήσια παραγωγή 1,6 ΜWh και ένα μικρό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στην περιοχή Λαγκαδιανό ρέμα της Δημοτικής Ενότητας Τροπαίων ισχύος 990 kw και με ετήσια παραγωγή περίπου 3,8 MWh. Αυτά τα δύο έργα, σε συνδυασμό με μερικές ακόμα μικρότερες εγκαταστάσεις σε όλη την έκταση του δήμου συνθέτουν τη συνολική ενεργειακή του ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 20

εικόνα, ενώ η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε στέγες κτιρίων αλλά και αγροτικές εκτάσεις δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής για τους κατοίκους της περιοχής. [16, 17] Εικόνα 1.6: Φ/Β Πάρκο στο Δήμο Γορτυνίας Τέλος λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας του εδάφους στο Δήμο Γορτυνίας και του ανεπαρκούς αιολικού δυναμικού, κατά την χρονική στιγμή της παρούσας μελέτης δεν υπάρχει καμία εγκατάσταση παραγωγής αιολικής ενέργειας. [16] Στο Σχήμα 1.8 απεικονίζεται η κατανομή της παραγωγής ανά είδος ΑΠΕ στα πλαίσια του δήμου. 64% 36% Φωτοβολταϊκά 2.088 MWh Υδροηλεκτρικα 3.785 MWh Σχήμα 1.8: Ποσοστό τεχνολογιών ΑΠΕ στο Δήμο Γορτυνίας 1.3. ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Το Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΣΑΔ-ΕΜΠ) είναι ο συντονιστής του συγκεκριμένου έργου και η οργάνωση που συνέταξε το παρόν ΣΔΑΕ σε συνεργασία με το Δήμο Γορτυνίας. Στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο Σύμφωνο των Δημάρχων, ο Δήμος Γορτυνίας πραγματοποίησε μια σειρά από ενέργειες για τη διαμόρφωση του τελικού ΣΔΑΕ. Αρχικά, ο δήμος προχώρησε στην προσαρμογή και βελτιστοποίηση των εσωτερικών διοικητικών δομών σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου, όπως απεικονίζεται στο Σχήμα 1.9. Παράλληλα, σε μια προσπάθεια ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 21

ενθάρρυνσης της συμμετοχής των τοπικών ενδιαφερομένων στη διαδικασία του ενεργειακού σχεδιασμού πραγματοποιήθηκε μια σειρά ανεπίσημων συναντήσεων και συζητήσεων. Για το Δήμο Γορτυνίας, καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχή υλοποίηση του ΣΔΑΕ αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των τοπικών φορέων (π.χ. τοπικά ενεργειακά κέντρα, επαγγελματικές ενώσεις, παραγωγοί και προμηθευτές ενέργειας, πολίτες, κλπ) στη διαμόρφωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών πολιτικών. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι τοπικοί φορείς μπορούν, από κοινού, να διαμορφώσουν το όραμα για την περιοχή και τους τρόπους υλοποίησής του και να επενδύσουν σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο συνολικός εκτιμώμενος προϋπολογισμός για την κατάστρωση και την υλοποίηση της συνολικής στρατηγικής είναι 7,5 εκ.. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέρος των απαραίτητων κονδυλίων θα διατεθεί από τον δημοτικό προϋπολογισμό, καθώς και από εξωτερικές πηγές (π.χ. ευρωπαϊκά, εθνικά ή περιφερειακά καθεστώτα χρηματοδότησης, χορηγοί κλπ). Ήδη ο Δήμος Γορτυνίας έχει ξεκινήσει τις προσπάθειες για την συμμετοχή του σε χρηματοδοτικά προγράμματα και δράσεις, όπως το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Για την αξιολόγηση του ΣΔΑΕ του Δήμου Γορτυνίας κατά την υλοποίησή του θα χρησιμοποιηθούν κατάλληλοι δείκτες παρακολούθησης, με στόχο την βελτίωσή του και την προσαρμογή του στα εκάστοτε πραγματικά δεδομένα. Ειδικότερα, ο Δήμος Γορτυνίας θα υποβάλει σχετική έκθεση αξιολόγησης ανά διετία, σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων. Η έκθεση αξιολόγησης θα περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη μείωση των εκπομπών CO 2 που έχει επιτευχθεί και το στάδιο υλοποίησης των δράσεων που περιλαμβάνονται στο ΣΔΑΕ. [17] ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 22

Σχήμα 1.9: Οργανόγραμμα Δήμου Γορτυνίας έπειτα από την διοικητική αναδιάρθρωση ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 23

ΜΕΡΟΣ 2 Ο ΒΑΣΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ

2.1. ΈΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Σύμφωνα με τη μεθοδολογία του Συμφώνου των Δημάρχων το συνιστώμενο έτος αναφοράς είναι το 1990. [1] Λόγω, όμως, αδυναμίας εύρεσης των απαραίτητων πληροφοριών και στοιχείων για το συγκεκριμένο έτος, θεωρείται ως έτος αναφοράς το παλαιότερο έτος για το οποίο πλήρη και αξιόπιστα στοιχεία είναι διαθέσιμα. Στην περίπτωση του Δήμου Γορτυνίας επιλέχθηκε το έτος 2011 ως έτος αναφοράς. 2.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.2.1. Τομείς Μελέτης Οι τομείς κατανάλωσης ενέργειας που εξετάστηκαν διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Αγροτικός Τομέας Γεωργία Κτηνοτροφία Κτίρια, Εξοπλισμός/Εγκαταστάσεις και Βιομηχανία Δημοτικά κτίρια, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις Δημοτικός δημόσιος φωτισμός Κατοικίες Κτίρια, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις τριτογενούς τομέα (μη δημοτικά) Βιομηχανία Μεταφορές Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Σημειώνεται ότι, στο συγκεκριμένο ΣΔΑΕ ο Αγροτικός Τομέας εξετάζεται ξεχωριστά όσον αφορά την καταγραφή των εκπομπών αναφοράς, στον υποβεβλημένο όμως Πίνακα Απογραφής των Εκπομπών Αναφοράς, οι καταναλώσεις του αγροτικού τομέα εντάσσονται σύμφωνα με τις οδηγίες στους σχετιζόμενους τομείς (Τριτογενής, Μεταφορές). Οι λοιποί τομείς μελέτης του ΣΔΑΕ, δηλαδή ο δημοτικός, ο οικιακός, ο τριτογενής, καθώς και ο τομέας των μεταφορών, συμφωνούν με τη μεθοδολογία του Συμφώνου των Δημάρχων. Όσον αφορά στο βιομηχανικό τομέα, λόγω της δυσκολίας συγκέντρωσης δεδομένων, αλλά και του προαιρετικού χαρακτήρα της μελέτης του σύμφωνα με τις οδηγίες, επιλέχθηκε να μη συμπεριληφθεί στην Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς. 2.2.2. Συλλογή Δεδομένων Η συλλογή των απαραίτητων δεδομένων ενεργειακής κατανάλωσης έγινε από μια πληθώρα διαφορετικών πηγών, ανάλογα με τη φύση κάθε δραστηριότητας. Οι κύριες πηγές δεδομένων ήταν οι εξής: Δήμος Γορτυνίας Τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος και πετρελαίου ΜΕΡΟΣ 2 Ο : ΒΑΣΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ 26