KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Μια αθησαύριστη πηγή της ιστορίας του ελληνικού κινηµατογράφου στο αρχείο της Μητρόπολης Λάµπης, Συβρίτου και Σφακίων «Βρισκόµαστε στα 1947. Το µεγαλύτερο µέρος της ταινίας Οι Γερµανοί ξανάρχονται γυρίστηκε µε ηρωϊκές ολονυκτίες. [ ] Ήταν χειµώνας και το κρύο φοβερό. Ο Φίνος είχε φέρει µια σόµπα πετρελαίου, που η θερµαντική της εµβέλεια ήταν µόλις λίγα µέτρα γύρω της. Όταν ξεπαγιάζαµε, τρέχαµε γύρω στη σόµπα, ζεσταινόµαστε κάπως κι ύστερα συνεχίζαµε τη δουλειά µας. Εκεί απέξω είχε βάρδια τις περισσότερες φορές ένας πόλισµαν, ο Παντελής Παλιεράκης, που υπηρετούσε στο Τµήµα της περιοχής. [ ] Ερχόταν, λοιπόν, καθόταν δίπλα στη σόµπα και παρακολουθούσε το γύρισµα. Σιγά-σιγά, ο Παντελής, που έγινε εν τω µεταξύ φίλος µας, άρχισε να ψωνίζεται µε τον κινηµατογράφο. Ρωτούσε τι είναι αυτό, τι είναι το άλλο, γιατί αυτό γίνεται έτσι κι όχι έτσι και τέλος πάντων, µέρα µε τη µέρα κατατοπιζόταν στα τεχνικά της 7 ης τέχνης». 1 Η παραπάνω αφήγηση είναι του Αλέκου Σακελλάριου, ο οποίος, ίσως µε κάποια δόση υπερβολής, βεβαιώνει «ότι αν δεν υπήρχαν δυο τρεις Παλιεράκηδες σ αυτήν τη δουλειά, κινηµατογράφος ελληνικός δε θα υπήρχε», (Μπουνιάς 1994, 10). Για να ολοκληρωθεί το γύρισµα µιας σκηνής εκτέλεσης στην ελληνική ταινία που διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ Καννών το 1950, Η τελευ- 1. «Ο Αλέκος Σακελλάριος θυµάται», στον τόµο του Αλκίνου Μπουνιά, 30 χρόνια πίσω από την κάµερα της Φίνος Φίλµ, αφηγείται ο Παντελής Παλιεράκης, προλογίζει ο Αλέκος Σακελάριος, Σµυρνιωτάκης, Αθήνα 1994, σ. 11. Ο τόµος περιέχει κατάλογο των ταινιών της Φίνος Φίλµ από το 1946 µέχρι το 1976, ο οποίος όµως δεν είναι πλήρης. Οι Γερµανοί ξανάρχονται, είναι η πρώτη ταινία του ελληνικού κινη- µατογράφου, στην οποία χρησιµοποιούνται «µηχανήµατα συγχρονισµού και ντουµπλαρίσµατος της Φίνος Φίλµ», όπως σηµειώνει ο Στάθης Βαλούκος, Φιλµογραφία του ελληνικού κινηµατογράφου, (1914-1998), Αιγόκερως, Αθήνα 1998, σ. 59.
334 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ ταία αποστολή, χρειάζονταν έντεκα όπλα, τα οποία «έκλεψε» από το 26 ο Αστυνοµικό Τµήµα της Αθήνας, µόνο για λίγες ώρες, για χάρη της Φίνος Φίλµ, ο ίδιος ο νεαρός αστυνόµος, που καταγόταν από το Σπήλι, πρωτεύουσα της τότε επαρχίας Αγίου Βασιλείου, (Μπουνιάς 1994, 23-25). 2 Η σοβαρότατη παράβαση καθήκοντος τιµωρήθηκε µόνο µε τις κατάρες του διοικητή, επειδή τύχαινε να είναι κοντοχωριανός του παραβάτη. Ο Π. Παλιεράκης εξασφάλισε µε µυθιστορηµατικό τρόπο το «αυτοκίνητοτέρας» για την ταινία του Γιώργου Τζαβέλα το Σωφεράκι (1953), αλλά και το απολύτως απαραίτητο πυροσβεστικό όχηµα, που θα κατάβρεχε το δρόµο για να φαίνεται «υπό της βροχής» στην ανάλογη σκηνή της ταινίας Οι ουρανοί είναι δικοί µας (1953), (Μπουνιάς 1994, 39-41 και 43-46). 3 Ο ίδιος άνθρωπος βρήκε τις στάµνες για την Θεία από το Σικάγο, πρωτοστάτησε για να χτιστεί το καφενείο στα Κίτρινα γάντια, και ανέλαβε το µικρό ρόλο του Σωτήρη στην ίδια ταινία. Σταχυολόγησα λίγα δείγµατα από την αφήγηση, που φρόντισε να µας παραδώσει ο Π. Παλιεράκης, µια αφήγηση που συµπυκνώνει τις µνήµες τριάντα χρόνων πίσω από την κάµερα της Φίνος Φίλµ. Ο Π. Παλιεράκης, γεννήθηκε το 1922 και πέθανε στην Αθήνα σχετικά πρόσφατα, το 2005. 4 Υπήρξε το «δεξί χέρι» του «πατριάρχη» του ελληνικού κινηµατογράφου, του Φιλοποίµενα Φίνου (1908-1977). 5 Εγ- 2. Η τελευταία αποστολή, σε σενάριο και σκηνοθεσία Νίκου Τσιφόρου, γυρίστηκε το 1949, (Βαλούκος 1998, 276). 3. Βλ. επίσης, Βαλούκος 1998, 273 και 225 αντίστοιχα. 4. Οι βιογραφικές πληροφορίες προέρχονται από επιτόπια έρευνα στο Σπήλι και από συνεντεύξεις µε στενούς συγγενείς του Παντελή Παλιεράκη. Ευχαριστώ τον αδελφό του, Σταύρο Παλιεράκη και τα παιδιά του τελευταίου, Άννα και Αποστόλη, οι οποίοι δέχτηκαν να µοιραστούν µαζί µου µνήµες από τη ζωή του Π. Παλιεράκη. Πολλές ευχαριστίες οφείλω επίσης, στον πρωτοπρεσβύτερο του Οικουµενικού θρόνου, θεολόγο, συνταξιούχο εκπαιδευτικό Ευάγγελο Κοπανάκη και στην σύζυγό του πρεσβυτέρα Ελένη, επίσης στενούς συγγενείς του Π. Παλιεράκη, οι οποίοι διευκόλυναν την πρόσβασή µου στο αρχείο της Μητρόπολης Λάµπης, Συβρίτου και Σφακίων, και ήταν πραγµατικά πρόθυµα δίπλα µου για την επίλυση κάθε σχετικής απορίας. Τέλος ευχαριστώ τη µητέρα µου, που σήκωσε για µια ακόµα φορά διάφορα βάρη για χάρη µου, όσο διαρκούσε στο Σπήλι η ερευνητική διαδικασία. 5. Οι χαρακτηρισµοί είναι του Α. Σακελλάριου, (Μπουνιάς 1994, 10). Τα πρώτα βή- µατα του Φίνου στο χώρο του ελληνικού κινηµατογράφου περιγράφει ο Γιάννης Σολδάτος, Ιστορία του Ελληνικού Κινηµατογρλαφου, Α τόµος (1900-1967), Αιγόκερως, Αθήνα 1999 (Η έκδοση αναθεωρηµένη), σ. 48, 55-56, 63-64.
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 335 κατέλειψε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 τη στολή του αστυνόµου, αφού τον κέρδισε, «χωρίς να έχει κλίση», όπως έλεγε ο ίδιος, το πλατώ της έβδοµης τέχνης. Και δούλεψε ως φροντιστής στα γυρίσµατα των ταινιών της Φίνος Φίλµ, µέχρι θάνατο του ιδρυτή της, στα 1977. 6 Προφανώς δεν είχε κάνει κινηµατογραφικές σπουδές κι ούτε διέθετε σχετική εµπειρία. Υπήρξε αρχικά ένας ερασιτέχνης, δηλαδή ένας εραστής της τέχνης του κινηµατογράφου, ο οποίος την υπηρέτησε τελικά, ως ακούραστος επαγγελµατίας. Πέρα όµως από τον ακαταπόνητο ζήλο και την ευρηµατικότητα του φροντιστή, διέθετε κι ένα ακόµα ταλέντο που συνδέεται µε ένα ιδιαίτερο τρόπο µε το πρώτο: το ζήλο του συλλέκτη-ιστοριοδίφη. Ο Π. Παλιεράκης φαίνεται να είχε συνείδηση αυτού που ονοµάζουµε γενικόλογα πολιτισµική µας κληρονοµιά. Γιατί πώς αλλιώς να εξηγήσουµε τη διαισθητική έγνοια, που τον έσπρωχνε στη συγκέντρωση και διάσωση των σεναρίων; Αλλά και στη συλλογή από αφίσες της πρώτης προβολής των ταινιών της Φίνος Φίλµ; 7 Ακόµα και για τη µέριµνα που έδειξε για τις µνήµες του, που ευτυχώς δεν πέρασαν µόνο στην προφορική παράδοση των συγγενών και των φίλων του, αλλά παραδόθηκαν στο τυπογραφείο, και αποτελούν µια ακόµα πρωτογενή πηγή, σχετική µε τα πρώτα βήµατα του ελληνικού κινηµατογράφου. 8 Ο Παλιεράκης είχε στην κατοχή του εβδοµήντα σενάρια της Φίνος Φίλµ και στην ωριµότητα της ζωής του αναζητούσε τον κατάλληλο χώρο που θα φιλοξενήσει αυτή την πολύτιµη συλλογή. Με προτροπή του συγγενή του πρωτοπρεσβύτερου Ευάγγελου Κοπανάκη, την κλη- 6. Ο Αλέκος Σακελάριος σηµειώνει ότι η πρώτη αυθόρµητη «υπηρεσία» του Π. Παλιεράκη στη Φίνος Φίλµ ήταν στα γυρίσµατα της ταινίας Οι Γερµανοί ξανάρχονται το 1947, (Μπουνιάς 1994, 11). Το 1952, φοράει ακόµα τη στολή του αστυφύλακα αλλά αναλαµβάνει και χρέη φροντιστή, (Μπουνιάς 1994, 37). 7. Από προφορικές µαρτυρίες των συγγενών του διαπίστωσα ότι ο Παλιεράκης είχε στην κατοχή του µια µεγάλη συλλογή από αφίσες της πρώτης προβολής πολλών ταινιών της Φίνος Φίλµ. Προφανώς αυτή τη συλλογή, η οποία βρίσκεται στα χέρια των κληρονόµων του, αξιοποιεί η πρόσφατη έκδοση: Αρχείο Παντελή Παλιεράκη, Αφίσες από τον ελληνικό κινηµατογράφο, Μοντέρνοι Καιροί, Αθήνα Ιούνιος 2008. 8. Οι συγγενείς του Παλιεράκη συµπληρώνουν και µερικές φορές διορθώνουν κάποια από τα γεγονότα που καταγράφονται στο βιβλίο, καθώς ορισµένα εξοµαλύνθηκαν ή αποσιωπήθηκαν για ευνόητους λόγους. Ένα παράδειγµα αποτελεί η διήγηση του ανιψιού του Π. Παλιεράκη, Αποστόλη, για την «περιβόητη ιστορία», µε το τσιγάρο που έσβησε στο µάγουλο του Παλιεράκη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, (Μπουνιάς 1994, 235-236).
336 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ ροδότησε εν ζωή, στη γενέτειρά του, στο αρχείο του Πνευµατικού Κέντρου της Μητρόπολης Λάµπης, Συβρίτου και Σφακίων. Οµολογώ ότι η ιδέα για την ενασχόληση µε τη συλλογή του Παλιεράκη προέκυψε καταρχήν από συναισθηµατικούς λόγους και επιλέχθηκε ως η εγγύτερη στα ιστοριογραφικά µου ενδιαφέροντα. 9 Αλλά σε καµιά περίπτωση δεν αποτελεί προσπάθεια να εισχωρήσω στον ερεβώδη για δικό µου επιστηµονικό οπλισµό, κόσµο, της ιστορίας του ελληνικού κινηµατογράφου. Η παρούσα εργασία περιορίζεται στη χρονολογική ταξινόµηση, στην περιγραφή και κυρίως στην ανάδειξη του αθησαύριστου αυτού υλικού. Πρωταρχικός στόχος ήταν η δηµιουργία ενός καταλόγου των σεναρίων, ο οποίος ολοκληρώθηκε και τίθεται σήµερα στη διάθεση της επιστηµονικής κοινότητας. Παράλληλα διατυπώνονται εντελώς πρωτοβάθµια ερωτήµατα-ερεθίσµατα, σχετικά µε την εξέλιξη του ελληνικού κινηµατογράφου. Σε δεύτερο στάδιο, αναζητήθηκαν άλλες πιθανές πηγές, οι οποίες ίσως διαθέτουν κατάλοιπα σεναρίων της Φίνος Φίλµ. Η έρευνα στο Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου δεν έδωσε καρπούς και η πρόσβαση στο αρχείο του Φίνου, όπου έχουµε αρκετές πιθανότητες να εντοπίσουµε τη µεγαλύτερη συλλογή σεναρίων, στάθηκε αδύνατη. 10 Η αναζήτηση σε προσωπικές συλλογές, σεναριογράφων, σκηνοθετών, ηθοποιών ή άλλων συντελεστών των γυρισµάτων της Φίνος Φίλµ αποτελεί µια δύσκολη και εξαιρετικά χρονοβόρα υπόθεση. Εποµένως, οι αδρές γραµµές της εικόνας που σχηµατί- 9. Μνεία για την ύπαρξη του υλικού είχε κάνει, πριν από πολλά χρόνια, ο Θόδωρος Χατζηπανταζής στους φοιτητές Θεατρολογίας και Κινηµατογράφου της διετίας 1996-1998, του πρώτου κύκλου µεταπτυχιακών σπουδών, του τµήµατος Φιλολογίας, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Αν και βρισκόµουν στα πρώτα βήµατα της ενασχόλησης µε την Ιστορία του Θεάτρου και όχι του Κινηµατογράφου, η υπόδειξη του καθηγητή µας, τον οποίο ευχαριστώ και από τούτη τη θέση, αποτελούσε µια πρόκληση, καθώς οι πληροφορίες για τα εν λόγω σενάρια της Φίνος Φίλµ, τα ήθελαν να φυλάσσονται στον τόπο καταγωγής µου. Όταν κλήθηκα να συµµετέχω στις εργασίες του «ιεθνούς Επιστηµονικού Συνεδρίου: Η πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύµνου από την αρχαιότητα έως σήµερα. Περιβάλλον - Αρχαιολογία - Πολιτισµός», είχε έρθει η ώρα να αναζητήσω τα ίχνη της συλλογής, αφού η όλη υπόθεση παρέµενε αδιερεύνητη µέχρι σήµερα. 10. Στο γραφείο σεναρίων του Ελληνικού Κέντρου Κινηµατογράφου φυλάσσονται σενάρια από τη δεκαετία του 1970 και εξής, και δεν υπάρχουν σενάρια της Φίνος Φίλµ. Η προσπάθεια για µια τηλεφωνική έστω επικοινωνία µε τη σύζυγο του Φίνου, Τζέλα, δεν απέδωσε.
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 337 ζουµε µας οδηγούν στο συµπέρασµα, ότι προς το παρόν η συλλογή του Π. Παλιεράκη είναι πιθανά το µεγαλύτερο σώµα σεναρίων του πρώι- µου εγχώριου κινηµατογράφου, στο οποίο οι ερευνητές µπορούν να έχουν άµεσα πρόσβαση. Με άλλα λόγια έχουµε στο Σπήλι µια πηγή που µας προσκαλεί και µας προκαλεί, στη διερεύνηση της ιστορίας του ελληνικού κινηµατογράφου, µιας ιστορίας που βρίσκεται σε εξαιρετικά πρώιµο στάδιο, καθώς δεν έχουν ακόµα συγκεντρωθεί και καταγραφεί πλήρως οι πρωτογενείς µαρτυρίες, ακρογωνιαίοι λίθοι κάθε αξιόπιστης σύνθεσης και ερµηνείας. Τα 70 σενάρια που µας παρέδωσε ο Π. Παλιεράκης σώζονται σε άριστη κατάσταση και καλύπτουν περισσότερο από το ένα τρίτο της συνολικής παραγωγής ταινιών της Φίνος Φίλµ. 11 Χρονολογούνται από το 1959 µέχρι το 1974, δηλαδή σταµατούν µόλις µια τριετία πριν από το θάνατο του Φίνου, χρονιά που σηµατοδοτεί, όπως είπαµε, το τέλος της συνεργασίας του Παλιεράκη µε την εταιρία. Αρκετά ανήκουν στο χρονικό διάστηµα που χαρακτηρίζεται ως περίοδος καταξίωσης (1951-1969) της Φίνος Φίλµ, και πολλά αποτελούν σενάρια από πολύ γνωστές ταινίες, όπως: Τα κίτρινα γάντια (1960), Το κλωτσοσκούφι (1960), Η Αλίκη στο ναυτικό (1960), εσποινίς ιευθυντής (1964), Η νεράιδα και το παλικάρι (1969), Το λεβεντόπαιδο (1969), Υπολοχαγός Νατάσα (1970). 12 Ανάµεσά τους όµως υπάρχουν σενάρια που φαίνεται να µην γυρίστηκαν ποτέ, όπως Ο Άγιος των σκλάβων (Άη Κοσµάς ο Αιτωλός) του 1970, (α/α 28), που φέρει και τον εναλλακτικό τίτλο, Τα δέντρα ποτίζονται µε αίµα, δακτυλόγραφο 132 σελίδων του Νίκου Φώσκολου. Πρόκειται για σενάριο που τοποθετεί τη δράση στο 17 ο αιώνα, επί οθωµα- 11. Η πλήρης δραστηριότητα της εταιρίας που δηµιούργησε ο Φιλοποίµην Φίνος κατά τη διάρκεια της γερµανικής κατοχής (1942) και διεύθυνε αδιάκοπα µέχρι το θάνατό του (1977), δεν έχει ακόµα καταγραφεί εξαντλητικά. Το διάστηµα 1943-1977 διακρίθηκε ως µια από τις µεγαλύτερες κινηµατογραφικές εταιρίες στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Τα τελευταία χρόνια η Φίνος Φίλµ έχει δραστηριοποιηθεί ξανά και ο συνολικός αριθµός των ταινιών της, όπως υποστηρίζουν σχετικά site στο διαδύκτιο έχει φτάσει στις 189. Κατάλογος των ταινιών, ο οποίος όµως δεν είναι πλήρης, υπάρχει στην ηλεκτρονική διεύθυνση, http://www.finosfilms.gr/finos.asp, 26-12-2008. 12. Πληροφορίες σχετικά µε τους συντελεστές αυτών των ταινιών (σενάριο, σκηνοθεσία, µουσική, φωτογραφία, ερµηνεία), βλ. επίσης στο Βαλούκος 1998, 148, 151, 25, 72, 209, 170, 295, αντίστοιχα.
338 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ νικής κυριαρχίας, φέρει αναλυτικές σκηνικές οδηγίες και σύµφωνα µε το χειρόγραφο σχόλιο του Παλιεράκη, το γύρισµα ξεκίνησε ο Ντίνος ηµόπουλος στην Καστοριά, αλλά ο Φίνος το σταµάτησε µετά από δεκαπέντε ηµέρες. Ένα άλλο παράδειγµα σεναρίου που σηµειώνεται ότι δεν γυρίστηκε είναι Το τραίνο του 1972, (α/α 48), το οποίο όµως δε φέρει όνοµα σεναριογράφου, ούτε άλλες χειρόγραφες πληροφορίες. Η συλλογή περιλαµβάνει µερικά σενάρια διπλά, τα οποία παρουσιάζουν διαφορές στον τίτλο ή στα ονόµατα των συντελεστών, όπως το σενάριο του Γιάννη αλιανίδη, Κάτι να καίη του 1964, (α/α 4 και 31), και Η άγρια νύχτα, των Σταύρου Τσιώλη και ηµήτρη Κεχαϊδη του 1969, (α/α 9 και 58), το οποίο φέρει και τον τίτλο Πανικός, που κράτησε τελικά η γνωστή ταινία. Επίσης, το Ζητείται ψεύτης παρουσιάζεται σε δύο αντίτυπα, από τα οποία, το ένα (α/α 36) χρονολογείται στη χρονιά που γυρίστηκε η οµώνυµη ταινία (1961) και ως σεναριογράφος και σκηνοθέτης εµφανίζεται ο Γιάννης αλιανίδης, ενώ το δεύτερο (α/α 6), περιέργως τοποθετείται στα 1968, και στη θέση του σεναριογράφου εµφανίζεται ο ηµήτρης Ψαθάς, συγγραφέας της οµώνυµης κωµωδίας. Το τελευταίο διπλό σενάριο µας δίνει µια αξιοπρόσεκτη πληροφορία: το Πεθαίνω κάθε ξηµέρωµα του 1969, στη µια εκδοχή (α/α 8) φέρει ως σεναριογράφο την Ελ[ένη;] Φώσκολου και στη δεύτερη εκδοχή (α/α 67) που έχει και τον εναλλακτικό τίτλο Αύριο δεν θα ξηµερώσει εµφανίζεται στην ίδια θέση το όνοµα του Νίκου Φώσκολου. Εποµένως, το πρώτο ερώτηµα, στο οποίο θα πρέπει να δώσουµε µια τεκµηριωµένη απάντηση, είναι καθαρά ιστοριογραφικό: πόσα και ποια από τα σενάρια της συλλογής του Παλιεράκη έχουν γίνει ταινίες και πότε; Στη συνέχεια µελετώντας τις ιστορικές συντεταγµένες της εποχής, µπορούµε να αποπειραθούµε να διατυπώσουµε τους λόγους, που οδήγησαν ορισµένα από αυτά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Το δεύτερο ζήτηµα είναι η επεξεργασία των σεναρίων, που γυρίστηκαν και η εκ του σύνεγγυς ανάγνωση-αντιπαραβολή καθενός ξεχωριστά, µε την οµότιτλη ταινία: πόσα στοιχεία των προσώπων και πόσα της πλοκής παραµένουν αναλλοίωτα, τι άλλαξε στους διαλόγους, τι παρεµβάλλεται στο γύρισµα, ποιες είναι οι προσθήκες των ηθοποιών ή του σκηνοθέτη, ποιοι είναι οι χώροι δράσης του κειµένου και ποιοι της ταινίας Να αποκοµίσουµε δηλαδή τους καρπούς µιας συγκριτικής επεξεργασίας δύο ειδών που βρίσκονται σε διάλογο µεταξύ τους: του γραπτού και του κινηµατογραφικού λόγου.
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 339 Τα ενδοκειµενικά στοιχεία των σεναρίων µας προσφέρουν επίσης το πρωτογενές υλικό, για να δούµε τα στάδια της διαµόρφωσης µιας κινη- µατογραφικής γλώσσας, που ζητά να αποσπαστεί από τη στερεότυπη θεατρική γραφή. Προφανώς πρόκειται για µια γλώσσα, που µόλις αρθρώνεται στην ελληνική κοινότητα, που κρατά ισχυρούς δεσµούς µε τις σκηνοθετικές οδηγίες των θεατρικών κειµένων, που συνοµιλεί ίσως µε τις ανάλογες ευρωπαϊκές εξελίξεις και αναζητά τον γραπτό κώδικα επικοινωνίας της έβδοµης τέχνης. Στα περισσότερα σενάρια έχουµε σκηνικές οδηγίες περίπου όπως τις συναντάµε στα θεατρικά έργα: που και πώς στέκονται οι ηθοποιοί, τα συναισθήµατά τους, κλπ. Λίγες πληροφορίες για το πώς κινείται η κινηµατογραφική κάµερα. Για παράδειγµα στο σενάριο Εχθροί διαβάζουµε: «Ο Στέφανος τους κοιτά πληγωµένος. Βγάζει την ποδιά και την ρίχνει στα πόδια της Γίτσας. Φεύγει αργά µε το δεκανίκι.» (σ. 58). Στην επόµενη σκηνή (41) συνεχίζονται ανάλογες οδηγίες, αλλά υπάρχει και µια στοιχειώδης ένδειξη για την κίνηση της κάµερας: «Ξάφνου το µάτι του πέφτει στα γράµµατα ενός βαγονιού. Ο Φακός κάνει ζουµ Αθήναι-Μόναχο-Αµβούργο. Το βλέµµα του σκληραίνει. Σφίγγει τα δόντια.» (σ. 58). Ένα δεύτερο παράδειγµα από το Κατηγορώ τους ανθρώπους του Ν. Φώσκολου. Στο τέλος του σεναρίου διαβάζουµε: «Της απλώνει απαλά το χέρι. Του δίνει το δικό της. Σφίγγονται µε δίψα, τα δύο χέρια µπροστά στο φακό. Τα µάτια αγαπούν. Τα χείλη χαµογελούν.» (σ. 105). Θα µπορούσε κανείς να κάνει αντιπαραβολή µε τις οδηγίες του Γιάννη αλιανίδη στο Γυµνοί στο δρόµο, όπου διατυπώνεται πιο καθαρά µια πρωτοβάθµια κινηµατογραφική γλώσσα: «Ο λόφος σε γενικό, ακριβώς όπως και το πρώτο πλάνο της ταινίας Ξηµέρωµα Οι σιλουέτες του Αντρέα µε την Ξένια στην αγκαλιά κι όλων των άλλων που ακολουθούν. Όταν γεµίση το κάντρο µε την ποµπή το καρρέ φιξάρεται» ( σ. 77). Η συλλογή σεναρίων του Π. Παλιεράκη περιµένει τους ερευνητές του εγχώριου κινηµατογράφου, για να ανακαλύψουν µερικές ακόµα ψηφίδες, στην προσπάθεια να συνθέσουν µια έστω θαµπή πρώτη εικόνα, από το εγγύτερο παρελθόν. Στο Σπήλι, την πρωτεύουσα της πρώην επαρχίας Αγίου Βασιλείου, πέρα από τις ξακουστές και αδιάκοπα ρέουσες πηγές, υπάρχουν αδιερεύνητα ακόµα όστρακα από το πηγάδι της ιστορίας.
340 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Κατάλογος σεναρίων ταινιών της Φίνος Φίλµ στο αρχείο της Ιεράς Μητρόπολης Λάµπης, Σιβρύτου και Σφακίων 13 Έτος: 1959. Α/Α: 52 Τίτλος: Αστέρω Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τίτος Βανδής, ηµήτρης Παπαµιχαήλ, Γεωργία Βασιλειάδου 2.300 µ. Έτος: 1960. Α/Α: 1 Τίτλος: Τα κίτρινα γάντια Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Μίµης Φωτόπουλος (Λέανδρος), Νίκος Σταυρίδης (Ορέστης), Μάρω Κοντού (Ρένα), Μάρθα Βούρτση (Τούλα), Υβόνη Βλαδίµηρου (Θεοδώρα), Παντελής Ζερβός (καφετζής), Γιάννης Γκιωνάκης (Μπρίλης), Γιώργος Μπέλος (Τάκης), Πόπη Λάζου (Έλλη), Παντελής Παλιεράκης (Σωτήρης), Μπέµπη Κούλα (Άννα) 13. Καθένα από τα σενάρια είναι δερµατόδετο σε χωριστό τόµο και φέρει χειρόγραφο εσώφυλλο, όπου σηµειώνεται ο συγγραφέας, ο τίτλος, η χρονολογία, οι ηθοποιοί και ενίοτε το µήκος της ταινίας και σχόλια σχετικά µε το γύρισµα. Ο αύξων αριθ- µός του παραπάνω καταλόγου (Α/Α) είναι η αρίθµηση που φέρουν οι τόµοι στο αρχείο της Μητρόπολης, µια αρίθµηση που σε µια πρώτη µατιά µοιάζει ανεξήγητη. Τα σενάρια έχουν τοποθετηθεί εδώ σε χρονολογική τάξη και όσα χρονολογούνται στο ίδιο έτος τοποθετήθηκαν κατά αύξοντα αριθµό. Αυτή η ταξινόµηση αποκάλυψε την ακολουθία του αύξοντος αριθµού εντός του ίδιου έτους (π.χ. για το 1972 έχουµε Α/Α 17, 18, 47 και 48), και η εικόνα µας επιτρέπει µια ακόµα αρκετά πιθανή υπόθεση προς διερεύνηση: µήπως τα 70 σενάρια της συλλογής του Παλιεράκη αποτελούν ένα µέρος από µια ευρύτερη συλλογή, όπου οι αύξοντες αριθµοί µετρούσαν τα σενάρια του ίδιου έτους; Τα στοιχεία του καταλόγου συµπληρώνονται αποκλειστικά από τις πληροφορίες που αντλούνται από τα εσώφυλλα των σεναρίων, ενώ παραµένουν κενά τα σηµεία που αντικατοπτρίζουν τις ελλείψεις του σωζόµενου υλικού (π. χ. σε πολλά σενάρια δεν καταγράφεται το µήκος της ταινίας, αλλού λείπουν τα ονόµατα των ηθοποιών, κ. ά). Η ορθογραφία διατηρείται ως έχει στα σενάρια, εκτός από την εφαρµογή του µονοτονικού.
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 341 Έτος: 1960. Α/Α: 2 Τίτλος: Το κλωτσοσκούφι Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος, Χρήστος Γιαννακόπουλος Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Αλέκος Αλεξανδράκης, Σταύρος Ξενίδης, Μαρίκα Κρεβατά, Στέφανος Ληναίος, Περικλής Χριστοφορίδης, Τζόλυ Γαρµπή, Τασσώ Καβαδία, Κώστας Παπαχρήστος Έτος: 1961. Α/Α: 10 Τίτλος: Η Λίζα και η Άλλη Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Λάµπρος Κωνσταντάρας, Θανάσης Βέγγος, Γιώργος Πάντζας, Γιώργος Λευτεριώτης Έτος: 1961. Α/Α: 20 Τίτλος: Ο σκληρός άντρας Σενάριο: Σκηνοθεσία: Γιάννης Νταλ ( αλιανίδης) Ερµηνεία: Κώστας Χατζηχρήστος, Μάρθα Βούρτση, Σπεράντζα Βρανά, Μάρθα Καραγιάννη Έτος: 1961. Α/Α: 29 Τίτλος: Η Αλίκη στο ναυτικό Σενάριο: Αλέκος Σακελάριος Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελάριος Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, ηµήτρης Παπαµιχαήλ, Λάµπρος Κωνσταντάρας, Γιάννης Μαλούχος, Καίτη Λαµπροπούλου, έσπω ιαµαντίδου, Κώστας Παπαχρήστος 2.500 µ. Έτος: 1961. Α/Α: 36 Τίτλος: Ζητείται ψεύτης Ερµηνεία: Ντίνος Ηλιόπουλος, Παντελής Ζερβός, Άννα Κυριακού, Θανάσης Βέγγος
342 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1962. Α/Α: 21 Τίτλος: Ο Θόδωρος και το δίκανο Σενάριο: Ντίνος ηµόπουλος Ερµηνεία: Μίµης Φωτόπουλος, Σµαρούλα Γιούλη, Κώστας Βουτσάς Έτος: 1962. Α/Α: 22 Τίτλος: Νόµος 4000 Ερµηνεία: Γιάννης αλιανίδης Πρωταγωνιστές: Ζωή Λάσκαρη, Κώστας Βουτσάς, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, Θανάσης Παπαδόπουλος 2.700 µ. Έτος: 1962-1964. Α/Α: 38 Τίτλος: Αλίκη Σενάριο: Νικολά Σαιντ Τζωρτζ Σκηνοθεσία: Ρούντολφ Μάτε Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Πάρις Αλεξάντερ, Χάιντ Χουαϊτ, Κάθριν Καθ, Τζες Κονρατ 2400 µ. Έτος: 1963. Α/Α: 37 Τίτλος: Ένα κορίτσι για δύο Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Αλέκος Αλεξανδράκης, Κώστας Βουτσάς, Μάρθα Καραγιάννη, Ρένα Βλαχοπούλου Έτος: 1964. Α/Α: 3 Τίτλος: Εγωϊσµός Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Σπύρος Φωκάς, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, Ανδρέας Μπάρκουλης
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 343 Έτος: 1964. Α/Α: 4 Τίτλος: Κάτι να καίει Ερµηνεία: Ντ. Ηλιόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, Κ. Βουτσάς, Μάρθα Καραγιάννη, Χρήστος Νέγκας, Χλόη Λιάσκου, Έλενα Ναθαναήλ 2900 µ. Έτος: 1964. Α/Α: 30 Τίτλος: ις ιευθυντής Σενάριο: Ερµηνεία: Τζένη Καρέζη, Αλέκος Αλεξανδράκης, ιονύσης Παπαγιανόπουλος, Λιλή Παπαγιάννη 2700 µ. Έτος: 1964. Α/Α: 31 Τίτλος: Κάτι να καίει Ερµηνεία: Ντίνος Ηλιόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Βουτσάς, Μάρθα Καραγιάννη, Χρήστος Νέγκας, Χλόη Λιάσκου, Έλενα Ναθαναήλ, Χρόνης Εξαρχάκος, Γιάννης Βογιατζής, Κώστας Παπαχρήστος Έτος: 1965. Α/Α: 5 Τίτλος: Φωνάζει ο κλέφτης Σενάριο: Ανδρέας Ανδρεαδάκης Σκηνοθεσία: Ανδρέας Ανδρεαδάκης Ερµηνεία: Ντίνος Ηλιόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Ανδρέας Ντούζος, Νινή Τζάνετ 2400 µ. Έτος: 1965. Α/Α: 23 Τίτλος: Μια τρελλή τρελλή οικογένεια Σενάριο: Ερµηνεία: Τζένη Καρέζη, Αλέκος Αλεξανδράκης, Μαίρη Αρώνη, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος 2867 µ.
344 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1965. Α/Α: 24 Τίτλος: Το χώµα βάφτηκε κόκκινο Σκηνοθεσία: Βασίλης Γεωργιάδης Ερµηνεία: Νίκος Κούρκουλος, Μαίρη Χρονοπούλου, Γιάννης Βόγλης, Μάνος Κατράκης, Νότης Περγιάλης, Ζέτα Αποστόλου, Φαίδων Γεωργίτσης, Άγγελος Αντωνόπουλος Έτος: 1965. Α/Α: 39 Τίτλος: Υπάρχει και φιλότιµο Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Λάµπρος Κωνσταντάρας, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Ανδρέας Ντούζος, Νίκη Λινάρδου 2613 µ. Έτος: 1965. Α/Α: 49 Τίτλος: Εχθροί Ερµηνεία: Αλέκος Αλεξανδράκης, Αλέκα Κατσέλη, Τζένη Ρουσσέα, Φαίδων Γεωργίτσης, Κατερίνα Χέλµη, Νότης Περγιάλης Έτος: 1966. Α/Α: 25 Τίτλος: Ραντεβού στον αέρα Ερµηνεία: Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Βουτσάς, Μάρθα Καραγιάννη, Ανδρέας Ντούζος, Γιάννης Βογιατζής, Ελένη Προκοπίου Έτος: 1966. Α/Α: 26 Τίτλος: Κατηγορώ τους ανθρώπους Ερµηνεία Ερµηνεία: Νίκος Κούρκουλος, Τζένη Ρουσσέα, Μάνος Κατράκης, Φλωρέττα Ζάννα, Γιάννης Βόγλης
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 345 Έτος: 1966. Α/Α: 32 Τίτλος: Γυµνοί στο δρόµο Ερµηνεία: Νίκος Κούρκουλος, Ζωή Λάσκαρη, Ανδρέας Μπάρκουλης, Σοφία Ρούµπου, Μαρία Ιωαννίδου, Μαρία Φωκά, Βαγγέλης Σειληνός Έτος: 1966. Α/Α: 33 Τίτλος: Κυρίες της αυλής Σενάριο: Ερµηνεία: Ντίνος Ηλιόπουλος, Αλέκος Αλεξανδράκης, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Προκοπίου, Φλωρέττα Ζάννα, Αντιγόνη Κουκούλη Έτος: 1966. Α/Α: 41 Τίτλος: Πολύ αργά για δάκρυα Ερµηνεία: Μαίρη Χρονοπούλου, Ζωή Λάσκαρη, Αλέκος Αλεξανδράκης Έτος: 1966. Α/Α: 42 Τίτλος: Ξυπόλυτος πρίγκηψ Ερµηνεία: Κώστας Βουτσάς Έτος: 1966. Α/Α: 69 Τίτλος: Κοινωνία ώρα µηδέν Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Νίκος Φώσκολος, Άγγελος Αντωνόπουλος, Ζώρας Τσαπέλης, Χρήστος οξαράς, Θεόδωρος Έξαρχος
346 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1967. Α/Α: 62 Τίτλος: Εκείνος κι εκείνη Σενάριο: Ερρίκος Ανρδέου, Πάνος Κοντέλης Σκηνοθεσία: Ερρίκος Ανδρέου Ερµηνεία: Τζένη Καρέζη, Φαίδων Γεωργίτσης, Ζώρας Τσαπέλης, Νότης Περγιάλης, Τάκης Εµµανουήλ, Βαγγέλης Καζάν Έτος: 1967. Α/Α: 63 Τίτλος: Οι θαλασσιές οι χάντρες (µιούζικαλ) Ερµηνεία: Μαίρη Χρονοπούλου, Μάρθα Καραγιάννη, Φαίδων Γεωργίτσης, Χρόνης Εξαρχάκος, Γιάννης Βογιατζής, Μαρία Ιωαννίδου, Βαγγέλης Σειληνός Έτος: 1967. Α/Α: 66 Τίτλος: Πυρετός στην άσφαλτο Ερµηνεία: Γιώργος Φούντας, Φαίδων Γεωργίτσης, Τζέννη Ρουσσέα, Νόρα Βαλσάµη 2542 µ. Έτος: 1967. Α/Α: 68 Τίτλος: Μια κυρία στα µπουζούκια Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Κώστας Βουτσάς, Μαίρη Χρονοπούλου, Φαίδων Γεωργίτσης, Γιάννης Βογιατζής 2600 µ. Έτος: 1968. Α/Α: 6 Τίτλος: Ζητείται ψεύτης Σενάριο: ηµήτρης Ψαθάς Ερµηνεία: Ντίνος Ηλιόπουλος, Παντελής Ζερβός, Άννα Κυριακού, Θανάσης Βέγγος
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 347 Έτος: 1968. Α/Α: 7 Τίτλος: Ένας ιππότης για τη Βασούλα Σενάριο: Κώστας Πρετεντέρης Ερµηνεία: Τζένη Καρέζη, Φαίδων Γεωργίτσης, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος Έτος: 1968. Α/Α: 54 Τίτλος: Όλγα αγάπη µου Ερµηνεία Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Φαίδων Γεωργίτσης, Ανδρέας Μπάρκουλης, Μέλπω Ζαρόκωστα, Τασσώ Καββαδία, Παντελής Παλιεράκης, Καίτη Παπανίκα Έτος: 1968. Α/Α: 57 Τίτλος: Ο Μικές παντρεύεται Σενάριο: Ερµηνεία: Γιάννης Βογιατζής, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Νίτσα Μαρούδα 2600 µ. Έτος: 1968. Α/Α: 70 Τίτλος: Η λεωφόρος του µίσους Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Μαίρη Χρονοπούλου, Κώστας Καζάκος, Μάνος Κατράκης, Σπύρος Καλογήρου, Νίκος Γαλανός 3350 µ. Έτος: 1969. Α/Α: 8 Τίτλος: Πεθαίνω κάθε ξηµέρωµα Σενάριο: Ελ. Φώσκολου Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Μάρθα Βούρτση, Άγγελος Αντωνόπουλος, Μάρθα Καραγιάννη
348 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1969. Α/Α: 9 Τίτλος: Η άγρια νύχτα Σενάριο: Σταύρος. Τσιώλης, ηµήτρης Γ. Κεχαΐδης Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Έτος: 1969. Α/Α: 11 Τίτλος: Το ανθρωπάκι Ερµηνεία: Κώστας Βουτσάς, Μάρθα Καραγιάννη, Σπύρος Καλογήρου, Νίτσα Μαρούδα Έτος: 1969. Α/Α: 27 Τίτλος: Η νεράιδα και το παληκάρι Σενάριο: Λάκης Μιχαηλίδης Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, ηµήτρης Παπαµιχαήλ, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Σπύρος Καλογήρου, Νίκος Τσούκας 3025 µ. Έτος: 1969. Α/Α: 34 Τίτλος: Το λεβεντόπαιδο Σενάριο: Λάκης Μιχαηλίδης Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: ηµήτρης Παπαµιχαήλ, Έλενα Ναθαναήλ, Παντελής Ζερβός, Νόρα Βαλσάµη Έτος: 1969. Α/Α: 58 Τίτλος: Η άγρια νύχτα (Ο Πανικός) Σενάριο: Σταύρος Τσιώλης, ηµήτρης Κεχαΐδης Σκηνοθεσία: Σταύρος Τσιώλης Ερµηνεία: Κώστας Καζάκος, Άγγελος Αντωνόπουλος, Σοφία Ρούµπου, Σπύρος Καλογήρου, Νίκος Γαλακος [Γαλανός;] 2500 µ.
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 349 Έτος: 1969. Α/Α: 59 Τίτλος: Μεγάλε µου έρωτα Σενάριο: Βαγγέλης Γκούφας Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Έτος: 1969. Α/Α: 61 Τίτλος: Ο Γόης Σενάριο: Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Κ. Βουτσάς, Χρόνης Εξαρχάκος, ιον. Παπαγιαννόπουλος, Νόρα Βαλσάµη, Έλσα Ρίζου, Άννα Παϊτατζή, Γ. Γαβριηλίδης Έτος: 1969. Α/Α: 67 Τίτλος: Πεθαίνω κάθε ξηµέρωµα (Αύριο δεν θα ξηµερώσει ) Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Μάρθα Καραγιάννη, Κώστας Καζάκος, Νόρα Βαλσάµη, Μάρθα Βούρτση, Νίκος Γαλανός, Άγγελος Αντωνόπουλος 3160 µ. Έτος: 1970. Α/Α: 12 Τίτλος: Αυτοί που µίλησαν µε το θάνατο Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Γιάννης Φέρτης, Ελένη Ζαφειρίου, Χρόνης Εξαρχάκος, Βαγγ. Σειληνός, Μάνος Κατράκης, Κάκια Παναγιώτου Έτος: 1970. Α/Α: 13 Τίτλος: Υπολοχαγός Νατάσα Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Αλ. Βουγιουκλάκη, ηµ. Παπαµιχαήλ, Κ. Καρράς, Ελ. Ζαφειρίου, Σπ. Καλογήρου, Αγγ. Καζακίδου, Ανδρ. Φιλιππίδης, Κάκια Παναγιώτου, Ν. ενδρινός, Ν. Παπαχρήστος, Μαλαίνα Ανουσάκη
350 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1970. Α/Α: 14 Τίτλος: ιακοπές στο Βιετνάµ Σενάριο: Γιώργος Λαζαρίδης Σκηνοθεσία: Γιώργος Λαζαρίδης Ερµηνεία: Θανάσης Βέγγος Έτος: 1970. Α/Α: 16 Τίτλος: Εν ονόµατι του νόµου Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Μαίρη Χρονοπούλου, Κώστας Καζάκος, Νόρα Βαλσάµη, Σπύρος Καλογήρου, Νίκος Γαλανός Έτος: 1970. Α/Α: 28 Τίτλος: Ο Άγιος των Σκλάβων (Άη Κοσµάς ο Αιτωλός) Ερµηνεία: Έτος: 1970. Α/Α: 43 Τίτλος: Μια Ελληνίδα στο χαρέµι Ερµηνεία: Ρένα Βλαχοπούλου, Χρόνης Εξαρχάκος, Μαρία Ιωαννίδου, Βαγγέλης Σειληνός Έτος: 1970. Α/Α: 45 Τίτλος: Ο ξένοιαστος παλαβιάρης (Άλλος για την Αµέρικα) Σενάριο: Γιώργος Λαζαρίδης Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Θανάσης Βέγγος
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 351 Έτος: 1970. Α/Α: 53 Τίτλος: Μια τρελλή τρελλή σαραντάρα Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Ρένα Βλαχοπούλου, Ανδρέας Μπάρκουλης, Τασσώ Καββαδία, Γιώργος Γαβριηλίδης Έτος: 1970. Α/Α: 60 Τίτλος: Ο Απίθανος Σενάριο: Ντίνος Κατσουρίδης (διασκευή από το θεατρικό έργο των Χρήστου και Γιώργου Γιανακόπουλου) Σκηνοθεσία: Ορέστης Λάσκος Ερµηνεία: Κώστας Χατζηχρήστος, Άννα Φόνσου, ιονύσης Παπαγιαννόπουλος, Αλέκος Τζανετάκος Έτος: 1971. Α/Α: 15 Τίτλος: Η αµαρτία της οµορφιάς Ερµηνεία: Μπέτυ Λιβανού, Χρήστος Νοµικός Έτος: 1971. Α/Α: 35 Τίτλος: Μαριχουάνα STOP! Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη, Γιώργος Πάντζας, Μάρθα Καραγιάννη, Τόλης Βοσκόπουλος, Χρόνης Εξαρχάκος, Μαρία Ιωαννίδου, Βαγγέλης Σειληνός, ήµητρα Σερεµέτη. Έτος: 1971. Α/Α: 44 Τίτλος: Η κόµησα της Κέρκυρας Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελλάριος Ερµηνεία: Ρένα Βλαχοπούλου, Αλέκος Αλεξανδράκης
352 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1971. Α/Α: 46 Τίτλος: Πάρτυ για νέους (διασκευή από το οµώνυµο θεατρικό έργο των Νίκου Τσιφόρου και Πολύβιου Βασιλειάδη) Ερµηνεία: Έτος: 1972. Α/Α: 17 Τίτλος: Αιχµάλωτοι [η] του µίσους Σενάριο: Ντίνος ηµόπουλος Ερµηνεία: Αλέκα Κατσέλη, Φαίδων Γεωργίτσης Έτος: 1972. Α/Α: 18 Τίτλος: Η Μαρία της σιωπής Ερµηνεία: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Αλέκος Αλεξανδράκης, Παντελής Ζερβός Έτος: 1972. Α/Α: 47 Τίτλος: Η Ρένα οφ σάιντ Σενάριο: Αλέκος Σακελάριος Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελάριος Ερµηνεία: Ρένα Βλαχοπούλου, Περικλής Χριστοφορίδης Έτος: 1972. Α/Α: 48 Τίτλος: Το τραίνο Σενάριο: Σκηνοθεσία: Ερµηνεία:
ΜΙΑΑΘΗΣΑΥΡΙΣΤΗ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 353 Έτος: 1973. Α/Α: 19 Τίτλος: Οι γενναίοι πεθαίνουν δυο φορές Ερµηνεία: Ζωή Λάσκαρη Έτος: 1973. Α/Α: 40 Τίτλος: 20 γυναίκες κι εγώ Ερµηνεία: Μάρθα Καραγιάννη, Μπέτυ Λιβανού, Κώστας Χατζηχρήστος, Ντίνος Ηλιόπουλος, Κώστας Βουτσάς Έτος: 1973. Α/Α: 51 Τίτλος: Παράβασις καθήκοντος Σκηνοθεσία: Νίκος Φώσκολος Ερµηνεία: Έτος: 1973. Α/Α: 55 Τίτλος: Ο Φαντασµένος Σενάριο: Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Έτος: 1973-1974. Α/Α: 56 Τίτλος: Ένας νοµοταγής πολίτης Σενάριο: Κώστας Μουρσελάς Σκηνοθεσία: Ερµηνεία:
354 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΙΤΣΑΤΟΥ Έτος: 1973. Α/Α: 64 Τίτλος: Θέµα συνειδήσεως Σενάριο: Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Έτος: 1973. Α/Α: 65 Τίτλος: Η Βάσης της Βασούλας Σενάριο: Σκηνοθεσία: Ερµηνεία: Έτος: 1974. Α/Α: 50 Τίτλος: Οι Βάσεις και η Βασούλα Σενάριο: Ντίνος ηµόπουλος Ερµηνεία: Νόρα Βαλσάµη