ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ ΕΤΟΣ 12 ο ΤΕΥΧΟΣ 28 Γεωπάρκο Λέσβου Ένταξη ολόκληρης της Λέσβου στο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, µε έδρα το Σίγρι της Λέσβου, αποτελεί κοινωφελές νοµικό πρόσωπο εποπτευόµενο από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευµάτων, Πολιτισµού και Αθλητισµού. Στους κύριους σκοπούς του Μουσείου περιλαµβάνονται η µελέτη, η έρευνα, η ανάδειξη, η έκθεση, η συντήρηση, η φύλαξη και κάθε πρόσφορη αξιοποίηση του Απολιθωµένου άσους της Λέσβου, το οποίο αποτελεί διατηρητέο µνηµείο της φύσης. Ώρες λειτουργίας Μουσείου: @ E-mail: i Θερινή περίοδος 1 Ιουλίου έως 30 Σεπτεµβρίου: Kαθηµερινά: 09:00 έως 20:00 Χειµερινή περίοδος 1 Οκτωβρίου έως 30 Ιουνίου: Τρίτη - Κυριακή: 09:00 έως 17:00 Ταχυδροµική ιεύθυνση: Σίγρι Λέσβου, T.K. 811 03 Τηλ. - Fax: 22530-54434 22510-47033 lesvospf@otenet.gr http:// www.lesvosmuseum.gr www.petrifiedforest.gr Κέντρο Πληροφόρησης Μυτιλήνης: 8ης Νοεµβρίου 17, Τ.Κ. 811 00, Μυτιλήνη. Τηλ. - Fax: 22510-47033 Ώρες λειτουργίας: 08:00 έως 16:00 Λέσβος - Απολιθωµένο άσος Ευρωπαϊκός Προορισµός Αριστείας ΣΕΚΟ ΪΑ Έτος 12 ο Τεύχος 28 Έκδοση: ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ Σωµατείο: ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ Υπεύθυνος έκδοσης: Ν. Ζούρος Σύνταξη - Συνεργάτες: Κ. Μπεντάνα Η. Βαλιάκος Κ. Βασιλειάδου. Μπάτσιος Β. Πλουσάκη Α. Γεωργίου Μ. Γκόγκος Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου Επιµέλεια έκδοσης: Α. Γεωργίου Φωτογραφία εµπροσθόφυλλου: Φωτογράφιση της διαδικασίας συντήρησης απολιθωµένων κορµών για τις ανάγκες του ντοκιµαντέρ ΓΕΩΣΦΑΙΡΑ από την Κρατική Πορτογαλική Τηλεόραση RTP 2 Φωτογραφία οπισθόφυλλου: Οθόνες ζωντανής καταγραφής δονήσεων από τους σεισµολογικούς σταθµούς Σιγρίου και Θεσσαλονίκης, Αίθουσα Αιγαίου, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου ISSN 1109-3676
«Ευρώπη 2020» - Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα Βασικές προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»: Εφαρµογή στα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα Του Jose Manuel Barroso, Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κυρίες και κύριοι, Είµαι πολύ χαρούµενος που µου δίνεται η δυνατότητα να απευθυνθώ σε όλους σας µε την ευκαιρία του 11ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Γεωπάρκων και θα ήθελα να ευχαριστήσω το συντονιστή του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων, Νικόλαο Ζούρο, και το ιευθυντή του Ινστιτούτου για την Ανάπτυξη και Ανάδειξη της Κληρονοµιάς του Πανεπιστηµίου της Σορβόννης, H. Passamar, για την ηγετική τους παρουσία και την ισχυρή αφοσίωσή τους στη διατήρηση και προβολής της Ευρωπαϊκής γεωλογικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η επιτυχής δυναµική ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων είναι πράγµατι εντυπωσιακή. Από τέσσερις περιοχές το 2000, περιλαµβάνει σήµερα 50 περιοχές από 18 Ευρωπαϊκές χώρες και προσελκύει αυξανόµενο ενδιαφέρον από τοπικές κοινότητες από όλη την Ευρώπη αλλά και από την ευρύτερη γεωλογική κοινότητα. Πράγµατι δεν εκπλήσσοµαι από µία τέτοια επιτυχία. Η ενεργός συµµετοχή στην υποστήριξη βιώσιµης οικονοµικής ανάπτυξης στις περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως Γεωπάρκα δεν ήταν ποτέ τόσο σηµαντική. Περισσότερο από ποτέ χρειάζεται να µοιραστούµε προσπάθειες και να δουλέψουµε µαζί για να δώσουµε ώθηση στην ανάπτυξη, να δηµιουργήσουµε απασχόληση, να προωθήσουµε την τοπική οικονοµία και να ισχυροποιήσουµε την κοινωνική συνοχή. Μοιραζόµαστε το ίδιο αντικείµενο, θέλουµε καλύτερο µέλλον για τη νέα γενιά, αυτό είναι ένα µέλλον όπου στον καθένα µπορεί να δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξει τις ικανότητές του και όπου ο καθένας θα έχει µεγαλύτερο σεβασµό για το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον µας. Για την οικοδόµηση ενός τέτοιου µέλλοντος, θα πρέπει να κεφαλαιοποιήσουµε τα πλεονεκτήµατά µας, ώστε να αντιµετωπίσουµε τα σηµερινά µεγάλα προβλήµατα, και η γεωλογική και πολιτιστική µας κληρονοµιά είναι σίγουρα ένα από τα µεγάλα µας πλεονεκτήµατα, που η επίδρασή της έχει τη δυνατότητα να διαχέεται σε ένα ευρύ φάσµα οικονοµικών δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγµα στον τοµέα του τουρισµού, που είναι ένας από τους τοµείς της οικονοµίας που αντιµετωπίζει αρκετά καλά την τρέχουσα τεράστια οικονοµική κρίση. Επίσης, συνεισφέρει σηµαντικά στην ενίσχυση της κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής και στη δηµιουργία απασχόλησης. Γι αυτό το λόγω, η διατήρηση και προστασία της κληρονοµιάς είναι µια πολύ σηµαντική επένδυση σε ένα περισσότερο βιώσιµο δίκαιο και δηµιουργικό µέλλον σε άµεση σύνδεση µε τις κύριες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής στρατηγικής ΕΥΡΩΠΗ 2020, την ευρωπαϊκή προσπάθεια να θέσει την οικονοµία και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης την προσεχή δεκαετία. Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, η εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτοµία βρίσκονται στη καρδιά αυτής της στρατηγικής, η οποία µπορεί να είναι επιτυχής µόνο όταν υπάρχει µια ισχυρή αίσθηση κοινού καθήκοντος και ενεργού συµµετοχής από όλους τους τοπικούς φορείς και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη και το Γεωπάρκο Arouca στην Πορτογαλία που φιλοξενεί αυτό το Συνέδριο είναι ακριβώς ένα καλό παράδειγµα µιας ενεργούς συµµετοχής. Παρουσιάζει τον τρόπο µε τον οποίο η επιστήµη, η εκπαίδευση και οι γεωτουριστικές δραστηριότητες µπορούν να βοηθήσουν την τοπική οικονοµία, ενισχύοντας ταυτόχρονα την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής. Πράγµατι, όλοι εσείς που συµµετέχετε σήµερα εδώ, αντιπροσωπεύετε την απίστευτη ποικιλία και τον πλούτο της φυσικής και πολιτιστικής µας κληρονοµιάς. Αλλά επίσης, όλοι εσείς αναδεικνύετε την αλληλεγγύη και τη συνεργασία περιοχών από όλη την Ευρώπη, πίσω από ένα κοινό στόχο, να οικοδοµήσουµε µαζί µια ισχυρότερη και περισσότερο ενωµένη Ευρώπη, σεβόµενη τη διαφορετικότητα κάθε περιοχής. Η αφοσίωσή σας σε αυτόν το στόχο θα κάνει την Ευρώπη ικανή να επιτύχει µια περισσότερο βιώσιµη ευφυή και περιβαλλοντικά φιλική ανάπτυξη και µπορείτε να υπολογίζετε, όπως πάντα, στην υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κυρίως µέσω της πολιτικής συνοχής για την εφαρµογή ενός µεγάλου εύρους προγραµµάτων για την προστασία και ανάδειξη της γεωλογικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, για την ενίσχυση δραστηριοτήτων που συνδέονται µε την ανάπτυξη του τουρισµού, την προστασία της βιοποικιλότητας και την αξιοποίηση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Για να σας δώσω µόνο ένα παράδειγµα, για την περίοδο 2007-2013, το Ευρωπαϊκό Ταµείο Ανάπτυξης έχει διαθέσει 3 δισεκατοµµύρια ευρώ για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς, 2,2 δισεκατοµµύρια ευρώ για την ανάπτυξη πολιτιστικών υποδοµών και 775 εκατοµµύρια ευρώ για να υποστηρίξει πολιτιστικές υπηρεσίες. Χαιρετισµός που απηύθηνε στο 11ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Γεωπάρκων, µέσω τηλεδιάσκεψης, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Barroso 3
Γεωπάρκο Λέσβου Από το Γεωπάρκο Απολιθωµένου άσους στο Γεωπάρκο Λέσβου Ένταξη ολόκληρης της Λέσβου στο ίκτυο Παγκόσµιων Γεωπάρκων της UNESCO και το ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων Στο ίκτυο Παγκόσµιων Γεωπάρκων της UNESCO και το ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων εντάχθηκε ολόκληρο το νησί της Λέσβου, µε την επέκταση των ορίων του υπάρχοντος Γεωπάρκου Απολιθωµένου άσους σε ολόκληρο το νησί. Η απόφαση δηµιουργίας του Γεωπάρκου Λέσβου επικυρώθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO στα πλαίσια του 11 ου Συνεδρίου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων που πραγµατοποιήθηκε στο Γεωπάρκο Στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων εντάχθηκε ολόκληρη η Λέσβος, σύµφωνα µε απόφαση της αρµόδιου Παγκόσµιου Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO που συνεδρίασε στο Πόρτο της Πορτογαλίας. Σηµειώνεται ότι, µέχρι σήµερα, η µόνη περιοχή του νησιού που είχε ενταχθεί στο παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων, ήταν το δυτικό τµήµα η προστατευόµενη περιοχή «Απολιθωµένο άσος Λέσβου». Τον σχετικό φάκελο υποψηφιότητας, για την αναγνώριση ολόκληρου του νησιού ως Γεωπάρκου, κατέθεσε ο ήµος Λέσβου στις 30 Νοεµβρίου του 2011 µε τη συνεργασία του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου. Ο δήµαρχος Λέσβου, ηµήτρης Βουνάτσος, ανακοίνωσε την εξέλιξη «περιχαρής και έχοντας τη µεγάλη τιµή και υπερηφάνεια», ενώ στην σχετική ανακοίνωσή του επισηµαίνει: «Συγχαίρω τον καθηγητή Νίκο Ζούρο, Arouca της Πορτογαλίας το Σεπτέµβριο 2012. Η ένταξη του Γεωπάρκου Λέσβου στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης στα πλαίσια του συνεδρίου στις 20 Σεπτεµβρίου 2012. Το ειδικό δίπλωµα παρέλαβε ο Αναπλ. Καθηγητής του Παν. Αιγαίου Ν. Ζούρος, ιευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου. Παγκόσµιο Γεωπάρκο χαρακτήρισθηκε η Λέσβος ο οποίος συµµετείχε στη συνεδρίαση αυτή, τον αρµόδιο αντιδήµαρχο Γιάννη Τσακίρη και το επιτελείο των συνεργατών µας στον δήµο, οι οποίοι προετοίµασαν τη σχετική αίτηση, το δηµοτικό µας συµβούλιο, για την οµόφωνη απόφαση υποβολής της ως άνω αίτησης, καθώς και όλους τους προαναφερόµενους για την ουσιαστική βοήθεια που προσέφεραν. Να λοιπόν, που η µεθοδική και αγωνιστική προσπάθειά µας απέφεραν το ως άνω ευτυχές αποτέλεσµα» 4
Γεωπάρκο Λέσβου Από την υποψηφιότητα στην ένταξη Όλα ξεκίνησαν το 2011, µε την προγραµµατική σύµβαση που υπογράφτηκε µεταξύ ήµου Λέσβου, Πανεπιστηµίου Αιγαίου και Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου για τη διεκδίκηση της ένταξης του νησιού στα δύο ίκτυα. Την προγραµµατική σύµβαση υπέγραψαν για λογαριασµό του ήµου ο δήµαρχος, ηµήτρης Βουνάτσος, εκ µέρους του Πανεπιστηµίου ο αντιπρύτανης Νίκος Σουλακέλλης κι εκ µέρους του Μουσείου ο διευθυντής του, Νίκος Ζούρος. Ακολούθως, ξεκίνησε η καταγραφή όλων εκείνων των στοιχείων-επιχειρηµάτων που διαθέτει το νησί για να στηριχτεί η πρόταση. Την καταγραφή ακολούθησε η τελική διαµόρφωση της πρότασης, δουλειά που ανέλαβαν ο διευθυντής του Μουσείου Ν. Ζούρος, ο αντιδήµαρχος Γιάννης Τσακίρης και εκ µέρους του Πανεπιστηµίου Αιγαίου ο Γιάννης Σπιλάνης. Ο φάκελος υποψηφιότητας του Γεωπάρκου Λέσβου τελικά υποβλήθηκε στις 30 Νοεµβρίου 2011 στην αρµόδια Γραµµατεία του ικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και στην UNESCO. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης του φακέλου υποψηφιότητας αλλά και της επιτόπιας επίσκεψης στη Λέσβο στο τέλος του Αυγούστου 2012 των εµπειρογνωµόνων της UNESCO ρ. Guy Martini, ιευθυντή του Γεωπάρκου της προστατευόµενης απολιθωµατοφό- Η παράδοση του διπλώµατος διακήρυξης του Γεωπάρκου Λέσβου, κατά τη διάρκεια του 11 ου Συνεδρίου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, στις 20 Σεπτεµβρίου 2012: (από αριστερά προς τα δεξιά) Καθ. Artur Sa, Επιστηµονικός Υπεύθυνος του Γεωπάρκου Arouca και Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, Αν. Καθ. Ν. Ζούρος, ιευθυντής Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, ρ Andreas Schüller, ιευθυντής του Γεωπάρκου Vulkaneifel και µέλος της Συµβουλευτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων και ο Antonio Duarte, Συντονιστής Γεωπάρκου Arouca και οργανωτικός Υπεύθυνος του Συνεδρίου. Συνάντηση των αξιολογητών της UNESCO µε τοπικούς φορείς της Λέσβου, από αριστερά προς τα δεξιά: (κάτω σειρά) Α. Βαµβουρέλλη, Αντιδήµαρχος Λέσβου,. Βουνάτσος, ήµαρχος Λέσβου, Dr Guy Martini, µέλος του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO, Αν. Καθ. Ν. Σουλακέλλης, Αντιπρύτανης Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Αν. Καθ. Ν. Ζούρος, ιευθυντής Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, (επάνω σειρά) Γ. Τσακίρης, Αντιδήµαρχος Λέσβου, Dr. Andreas Schüller, µέλος της Συµβουλευτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων, Τ. Περιµένης, ιευθυντής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου 5
Γεωπάρκο Λέσβου Οι αξιολογητές παρατηρούν έντυπα προβολής στο Γραφείο Πληροφοριών του ήµου Λέσβου Επίσκεψη στις θερµές πηγές Πολιχνίτου ρας περιοχής Reserve Géologique de Haute Provence των Γαλλικών Άλπεων και µέλος του Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO, και του ρ. Andreas Schueller, ιευθυντή του Γεωπάρκου της προστατευόµενης ηφαιστειακής περιοχής VulkanΕifel της Γερµανίας και µέλος της Συµβουλευτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων, ήταν ιδιαίτερα θετικά. Οι αξιολογητές διαπίστωσαν την ισχυρή υποστήριξη των αρχών και των τοπικών φορέων στην υποψηφιότητα, µετά τις συναντήσεις που είχαν µε το Γενικό Γραµµατέα Αιγαίου & Νησιωτικής Πολιτικής κ. Γιάννη Σπιλάνη, το ήµαρχο Λέσβου. Βουνάτσο και τους Αντιδη- µάρχους Γ. Τσακίρη και Α. Βαµβουρέλλη, τον Αντιπρύτανη του Πανεπιστηµίου Αιγαίου Ν. Σουλακέλλη, τον Πρόεδρο του Επιµελητηρίου Λέσβου Θ. Καλογρίδη και τους Αντιπροέδρους Β. Μυρσινιά και Π. Φραντζέσκο, το ιευθυντή της Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου Τ. Περιµένη, τον Πρόεδρο του Φορέα Τουρισµού Μήθυµνας Ν. Μόλβαλη και µέλη της ιοίκησης καθώς και εκπροσώπους των Γυναικείων Συνεταιρισµών Μεσοτόπου και Πέτρας. Η τελική φάση της διαδικασίας αξιολόγησης της αίτησης περιελάµβανε τη λεπτοµερή συζήτηση της έκθεσης των δύο εµπειρογνωµόνων από την 11µελή ειδική συµβουλευτική επιτροπή του ικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, στην οποία συµµετέχουν εκπρόσωποι της UNESCO, της ιεθνούς Ένωσης Γεωεπιστηµών IUGS και της ιεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης IUSN. Στη συνέχεια ακολούθησε ψηφοφορία στη Συντονιστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων, στην οποία συµµετείχαν 84 εκπρόσωποι Γεωπάρκων από όλη την Ευρώπη. Στην ψηφοφορία αυτή η αίτηση υποψηφιότητας έλαβε 82 θετικές ψήφους και 2 λευκές. Τέλος, το αποτέλεσµα της ψηφοφορίας επικυρώθηκε µε οµόφωνη απόφαση στις 20 Σεπτεµβρίου 2012 από το Γραφείο Γεωπάρκων της UNESCO. Ευρεία υποστήριξη της υποψηφιότητας Τη συνολική προσπάθεια επέκτασης του Γεωπάρκου σε ολόκληρο το νησί ενίσχυσαν µε την υποστήριξη και τη συµµετοχή τους πολλές υπηρεσίες και τοπικοί φορείς της Λέσβου, όπως το Επιµελητήριο Λέσβου, η Κ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, η 14 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η Υπηρεσία Νεοτέρων Μνηµείων Βορείου Αιγαίου, η ιεύθυνση ασών Λέσβου, το Πανεπιστήµιο Αθηνών Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας, το Ψηφιακό Μουσείο Γ. Ιακωβίδης του Ιδρύµατος Ν. Παπαδηµητρίου, το Μουσείο Βιοµηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής, το Μουσείο Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο, το Μουσείο Τεριάντ, το Μουσείο Ούζου Βαρβαγιάννη, οι Γυναικείοι Αγροτουριστικοί Συνεταιρισµοί Μεσοτόπου, Παρακοίλων και Πέτρας, και πολλοί άλλοι. Η ένταξη του Γεωπάρκου Λέσβου στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων αναµένεται να συµβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας αλλά και τοµέων που σχετίζονται µε την ανάδειξη και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος και την ανάπτυξη ειδικών µορφών τουρισµού, αφού η αναγνώριση όλης της Λέσβου ως Παγκόσµιο Γεωπάρκο την καθιστά ένα µοναδικό τουριστικό προορισµό σε παγκόσµιο επίπεδο. 6
Γεωπάρκο Λέσβου Ο Νίκος Ζούρος µιλά στο «Εµπρός» για την αναπτυξιακή ευκαιρία που δίνει στη Λέσβο η ένταξη στο ίκτυο Γεωπάρκων τής UNESCO Μπορεί να κάνει τη διαφορά στην πραγµατική οικονοµία Είναι στο χέρι της Λέσβου να αξιοποιήσει το νέο αναπτυξιακό παράθυρο που ανοίγει για το νησί η αναγνώρισή του ως γεωπάρκου του διεθνούς ικτύου τής UNESCO. Γιατί αυτή η διάκριση, η πιστοποίηση των ιδιαίτερων τοπικών γεωλογικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, της φυσιογνωµίας της Λέσβου, µπορεί να γίνει το εφαλτήριο, µέσω της διεθνούς προβολής που εξασφαλίζει για τον τόπο, µιας νέας αναπτυξιακής πορείας. Γιατί η συµµετοχή στο ίκτυο, ακόµη και µέσα στη δεινή συγκυρία της οικονοµικής κρίσης, µπορεί να συµβάλει ουσιαστικά στην τοπική ανάπτυξη και να κάνει εν τέλει τη διαφορά στην πραγµατική οικονοµία. Σάββατο 06 Οκτωβρίου 2012 Μαρίνα Πολλάτου Ο πρωταγωνιστής της προσπάθειας, Νίκος Ζούρος, κατέθεσε στην υπηρεσία του νησιού την πολύτιµη εµπειρία του απ την ανάλογη διαδικασία πιστοποίησης του Απολιθωµένου άσους ως γεωπάρκου τής UNESCO. Στη συνέντευξη που µας παραχώρησε στον απόηχο της διάκρισης, µας εξηγεί, και µε την παράθεση απλών παραδειγµάτων, τι σηµαίνει αυτό το «σήµα ποιότητας» για το νησί, πώς µπορούµε και τι πρέπει να κάνουµε για να το εκµεταλλευτούµε. Ο διευθυντής του Μουσείου Απολιθωµένου άσους Σιγρίου Λέσβου, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και πρόεδρος του Τµήµατος Γεωγραφίας δεν παραλείπει να επισηµάνει ότι, όπως είναι στο χέρι µας µε τον κατάλληλο συντονισµό και συνεργασία να πετύχου- µε και να απολαύσουµε ως τοπική κοινωνία πολλαπλασιαστικά οφέλη, οµοίως το ίδιο εύκολα µπορούµε να ρίξουµε µια κλοτσιά και να χύσουµε την καρδάρα µε το γάλα, αν αδιαφορήσου- µε για τη Λέσβο-γεωπάρκο. Επαφίεται λοιπόν στον ίδιο τον τόπο και στους ανθρώπους του, κι όχι στην τύχη, να κερδίσουν ή όχι το αναπτυξιακό λαχείο που απέκτησαν, µετά την πρώτη, και στις επόµενες κληρώσεις. Ένα χρόνο τώρα συζητάµε για την προετοιµασία και την ένταξη της Λέσβου στο ίκτυο Γεωπάρκων τής UNESCO. Τι σηµαίνει αυτή η αναγνώριση για το νησί; «Το γεγονός της ένταξης ουσιαστικά δίνει τη δυνατότητα να προβληθεί το σύνολο της φυσικής και πολιτιστικής κληρονο- µιάς του νησιού, αλλά και η Λέσβος ως ένας τόπος µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που λόγω της αναγνώρισης απ την UNESCO γίνεται περισσότερο ελκυστική στο παγκόσµιο κοινό. Πρόκειται δηλαδή για ένα σήµα ποιότητας για τον τόπο, για το νησί στο σύνολό του, αφού µε τον τρόπο αυτό η Λέσβος αναβαθµίζεται ως ένας διακριτός προορισµός για υψηλού επιπέδου και απαιτήσεων επισκέπτες. 7
Γεωπάρκο Λέσβου Γιατί είναι σαφές πως εκείνοι που αξιολογούν τον πολιτισµό και τη φύση ως στοιχεία ενδιαφέροντός τους προκειµένου να επιλέξουν και να επισκεφτούν έναν τόπο, δεν είναι απλοί τουρίστες, αλλά επισκέπτες που θα τον ζήσουν και θα συµβάλουν και οικονοµικά µε την επίσκεψή τους, στη στήριξή του. Σε αντίθεση µε τους τουρίστες του µαζικού τουρισµού, που είναι γνωστό πως επιλέγουν ό,τι το φτηνότερο, µε µοναδικό κριτήριο το κόστος. Στην πράξη, η ένταξη βοηθά έµµεσα, αλλά καίρια, στη στροφή προς τον ποιοτικό τουρισµό. Με ό,τι αυτό σηµαίνει στην εποχή που ζούµε, στην εποχή της παγκόσµιας κρίσης. Και χρειάζεται να σηµειώσουµε ότι για την τεράστια αυτή αναβάθµιση του τουριστικού µας προϊόντος, δεν απαιτήθηκαν υψηλές επενδύσεις και η δαπάνη τεράστιων ποσών, αλλά απλά η αξιοποίηση των γηγενών πόρων, αυτών που η φύση και η ιστορία, η πολιτισµική διαδροµή του τόπου, έχει δηµιουργήσει. Αξιοποιήθηκε η φυσιογνωµία, τα πραγµατικά στοιχεία που συγκροτούν αυτήν τη φυσιογνωµία, το τοπικό κεφάλαιο και απολύτως τίποτε άλλο.» Ανοίγει πόρτες Άξιζε, και γιατί, ο κόπος της προσπάθειας που έγινε και ουσιαστικά επιφορτιστήκατε να συντονίσετε ως επικεφαλής της, προκει- µένου να ενταχθεί η Λέσβος στο ίκτυο Γεωπάρκων; «Αξίζει κάθε προσπάθεια στο βαθµό που έχει τη δυναµική να αλλάξει προς το θετικότερο την πορεία ενός τόπου. Κι αυτή η αναγνώριση εφόσον αξιοποιηθεί µε τον κατάλληλο τρόπο, µπορεί να βελτιώσει καθοριστικά την εικόνα της Λέσβου στο εξωτερικό και την ποιότητα των παρεχό- µενων υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, και κατά συνέπεια να συµβάλει στη γενικότερη αναβάθµιση του τόπου. Μπορεί να ανοίξει πόρτες στο διεθνές περιβάλλον και να προσελκύσει επενδύσεις ή να αποτελέσει αφορµή για θετική διάκριση στα πλαίσια κοινοτικών ή διεθνών χρηµατοδοτήσεων. Πάρτε ως παράδειγµα το µεγάλο δηµοτικό έργο του τέως ήµου Ερεσού - Αντίσσης για το περιβάλλον. ε θα είχε χρηµατοδοτηθεί (λόγω πληθυσµιακών κριτηρίων δεν ήταν επιλέξιµο) απ το Ταµείο Συνοχής, αν δεν είχε υποστηριχθεί ως πρόταση από την αναγνώριση του Απολιθωµένου άσους ως γεωπάρκου τής UNESCO.σ Όπως είχε γίνει και µε την προσπάθεια ανάδειξης του Απολιθω- µένου άσους, όπου υπήρξε η επιδίωξη να αξιοποιηθούν όλα τα στοιχεία της φύσης, του τοπίου και του πολιτισµού που συνδέονται µε το µνηµείο της φύσης, ώστε αυτό να αποκτήσει µεγαλύτερη εµβέλεια και µεγαλύτερη σηµασία για τον τοπικό πληθυσµό, έτσι έγινε και στην περίπτωση του γεωπάρκου της Λέσβου. Με βάση και την προηγούµενη εµπειρία, έγινε προσπάθεια να συγκεντρωθούν και να παρουσιαστούν µε ενιαίο τρόπο το σύνολο των στοιχείων της γεωλογικής ιστορίας, οι θέσεις οικολογικής αξίας και τα πολιτιστικά µνηµεία του τόπου, καθώς και τα στοιχεία της παράδοσης, αλλά και της σύγχρονης παραγωγής, ώστε να αναδειχθεί η ταυτότητα της Λέσβου, ως ολότητα και όχι αποσπασµατικά ως σηµειακά δεδοµένα και µεµονω- µένα στοιχεία ενδιαφέροντος.» Σε πρακτικό επίπεδο, τι άµεσα, αλλά και µακροπρόθεσµα, θα µπορεί να ωφεληθεί το νησί και οι άνθρωποί του; «Για να υπάρξουν άµεσα και µετρήσιµα αποτελέσµατα θα πρέπει να εκµεταλλευτούµε τη συγκυρία, ώστε να µην περάσει ως στιγµιαία επιτυχία, µια φωτοβολίδα που έλαµψε και έσβησε, αλλά να αποκτήσει διάρκεια µε έξυπνες κινήσεις, οι οποίες θα στηρίζονται σε επαγγελµατισµό και µεθοδικότητα και θα χαρακτηρίζονται από συνέχεια και συνέπεια. Τίποτε δεν πρέπει να 8
Γεωπάρκο Λέσβου αφεθεί στην τύχη του. Για να γίνει πιο συγκεκριµένο τι εννοώ, σας δίνω ένα παράδειγµα: Την επόµενη βδοµάδα, αξιοποιώντας το γεγονός της διάκρισης αυτής θα παρουσιαστεί µια µεγάλη έκθεση για το Απολιθωµένο άσος στην καρδιά της Γερµανίας, που αποτελεί άλλωστε τη µεγαλύτερη τουριστική αγορά για τη Λέσβο, στο Μουσείο και Κέντρο Ενηµέρωσης του Μέσσελ. Εκεί βρίσκεται η πιο γνωστή θέση και συλλογή παλαιοντολογικών ευρηµάτων στη Γερµανία, που έχει χαρακτηριστεί ως µνη- µείο παγκόσµιας κληρονοµιάς τής UNESCO. Η διάρκεια της έκθεσης θα είναι έξι µήνες και σ όλο αυτό το διάστηµα, µε ευθύνη του αντίστοιχου γερµανικού µουσείου, θα διοργανωθούν ποικίλες εκδηλώσεις για την προβολή τόσο της γεωλογικής κληρονοµιάς της Λέσβου, όσο και της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού. Με τον τρόπο αυτό, η Λέσβος αποκτά έναν πρεσβευτή αλλά και πρόσβαση σε ένα τεράστιο κοινό. Ταυτόχρονα η συµµετοχή αυτή συνεπάγεται ευρεία προβολή στα γερµανικά µέσα ενηµέρωσης, που κάθε άλλο παρά θετική εικόνα εξέπεµπαν για τη χώρα µας, κι όλα αυτά σηµειωτέον δίχως το ανάλογο κόστος για το νησί. Κι αυτό είναι µόνο η αρχή, ή µία µόνο διάσταση των ωφελη- µάτων που µπορεί να προέλθουν για την προβολή του νησιού διεθνώς. Πολλαπλάσια οφέλη»είναι προφανές πως τέτοιες ενέργειες προβολής του τουριστικού µας προϊόντος έχουν πολύ σηµαντική συµβολή στην αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας, της απασχόλησης και της τοπικής οικονοµίας. Σύµφωνα µε µελέτη που εκπόνησε το Πανεπιστήµιο της Σορβόννης στη Γαλλία και αφορά σε αστικές και αγροτικές περιοχές, για το σύνολο της χώρας κάθε ευρώ που επενδύεται στον τοµέα της ανάδειξης πολιτιστικής κληρονοµιάς αποδίδει 20 ευρώ στην εθνική οικονοµία, και αυτό δείχνει τη σηµασία που µπορεί να έχει για τη λεσβιακή οικονοµία η επένδυση στον πολιτιστικό και οικολογικό τουρισµό. Ολοκληρωµένη ανάδειξη»ένα ακόµα χαρακτηριστικό παράδειγµα του τρόπου λειτουργίας που πρέπει να ακολουθήσουµε για την ανάδειξη της ποικιλίας των πόρων που διαθέτει το νησί, αποτελεί η ολοκληρωµένη ανάδειξη της διαχρονικής σχέσης του Λέσβιου τεχνίτη µε την κεραµική τέχνη. Στην ανατολική ακτή της Λέσβου, στην περιοχή της Θερµής, έχει αναδειχθεί από την Κ ΕΠΚΑ µε υποδειγµατικό τρόπο ένας µοναδικός αρχαιολογικός χώρος, ο προϊστορικός οικισµός της Θερµής, όπου διατηρούνται κατάλοιπα κλιβάνων που χρησιµοποιούσαν οι άνθρωποι 3.000 χρόνια π.χ. για τη δηµιουργία κεραµικών σκευών εξαιρετικής τέχνης. Λίγα χιλιόµετρα βορειότερα, στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου του Μανταµάδου, διατηρείται ακόµα και σήµερα σε λειτουργία παραδοσιακό εργαστήριο κεραµικής, το οποίο αξιοποιώντας το λεσβιακό πηλό διατηρεί µε αδιάσπαστη χρονική συνέχεια µια πανάρχαια τέχνη 5.000 ετών και εξακολουθεί να χρησιµοποιεί πανοµοιότυπους κλιβάνους για τη δηµιουργία κεραµικών σκευών. Ποιο άλλο σηµείο της Γης µπορεί να αναδείξει µε καλύτερο τρόπο τη διαχρονική σχέση του ανθρώπου µε τα γήινα υλικά αναδεικνύοντας τη διαχρονία ενός πολιτισµού; Αυτήν τη µοναδική υλική και άυλη κληρονοµιά, που αποτελεί ένα πρόσθετο στοιχείο που διαφοροποιεί τη Λέσβο από άλλους τόπους, έχουµε καθήκον να αναδείξουµε. Τέλος, είναι δύσκολο να βρει κανείς µια άλλη περιοχή όπου η γεωλογική ιστορία είναι τόσο ανεξίτηλα δεµένη µε τα έργα 9
Γεωπάρκο Λέσβου του ανθρώπου και τα µνηµεία του πολιτισµού. Για τη δηµιουργία των εξαίρετων και µοναδικών στο είδος τους αιολικών κιονόκρανων του Ιερού της Κλοπεδής, αποθεώνεται ως υλικό ο ηφαιστειακός ανδεσίτης, το ηφαιστειακό πέτρωµα που δηµιούργησε η ηφαιστειακή δραστηριότητα του ηφαιστείου του Λεπετύµνου, ενώ τα βυζαντινά οχυρωµατικά έργα και τα θρησκευτικά µνη- µεία της Λέσβου δοξάζουν την παρουσία του κόκκινου ηφαιστειακού ιγνιµβρίτη, που ταυτίζεται όσο κανένα άλλο υλικό µε την εικόνα των µνηµείων και της αρχιτεκτονικής του νησιού.» Πότε µπορεί να προσδοκά η Λέσβος και σε «εξαργύρωση» αυτής της αναγνώρισης; «Και πάλι κρίνοντας απ την εµπειρία που έχουµε απ την ανάδειξη του Απολιθωµένου άσους µε τη δηµιουργία του Μουσείου και των Πάρκων, διαπιστώνουµε ότι ενώ πριν από µία δεκαετία περίπου στο σύνολό τους οι επισκέπτες του µνηµείου δεν ξεπερνούσαν τις µερικές χιλιάδες, µέσα σε λίγα χρόνια ο αριθµός αυτός έχει δεκαπλασιαστεί, προσφέροντας εισόδηµα στην περιοχή, αλλά και απασχόληση µέσω των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται. Αν αυτό το κάνουµε αντίστοιχα προβολή σε όλη τη Λέσβο, γίνεται κατανοητό τι αποτέλεσµα θα υπάρξει µε την ανάδειξη του συνόλου των φυσικών και πολιτιστικών πόρων του νησιού, µέσα απ την ανάπτυξη συνεργειών µε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Εξυπακούεται ότι για την αξιοποίηση των θετικών αποτελεσµάτων αυτής της διάκρισης, χρειάζεται να υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας και στοίχιση του συνόλου των τοπικών φορέων στον ίδιο σκοπό. Με άλλα λόγια, δεν πρέπει να συνεχίσουµε µε ό,τι κάναµε έως τώρα, αλλά να αντιληφθούµε πως η διάκριση αυτή µάς αφορά όλους και αποτελεί ευκαιρία την οποία επιβάλλεται µε κάθε τρόπο να αδράξουµε και να αξιοποιήσουµε, ώστε να µπορεί να προσδοκά ο τόπος και στα αντίστοιχα αποτελέσµατα.» Αξιολόγηση σε τέσσερα χρόνια Υπάρχουν αναπτυξιακές δραστηριότητες που εκ των πραγµάτων θα πρέπει να διαφοροποιηθούν; «Η ανακήρυξη της Λέσβου ως γεωπάρκου δεν έχει νοµικές συνέπειες, δεν επιβάλλει πρόσθετους συγκεκριµένους περιορισµούς, ούτε απαιτεί επιπλέον απαγορεύσεις. Πιστοποιεί την ύπαρξη µιας ιδιαίτερα σηµαντικής γεωλογικής κληρονοµιάς, η οποία συνδυάζεται µε την οικολογική αξία και τα πολιτιστικά µνηµεία της περιοχής, τα οποία η τοπική κοινωνία αναγνωρίζει ως στοιχεία που µπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλεία ανάπτυξης, και για το λόγο αυτό τα προστατεύει και τα αναδεικνύει. Η Λέσβος µέχρι σήµερα, µέσω της ανάδειξης του Απολιθωµένου άσους, απέδειξε ότι αξιολογεί ως σηµαντικά και αξιοποιεί τα φυσικά χαρακτηριστικά της. ιαθέτει όµως µεγάλο πρόσθετο πλούτο, τον οποίο θα πρέπει τώρα επίσης να αναδείξει κατ ανάλογο τρόπο. Αν δε συνειδητοποιήσουµε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν πολύτιµα στοιχεία που µπορούν να στηρίξουν την ανάπτυξη και την έξοδό µας απ την κρίση και αδιαφορήσουµε για αυτά, τότε κατά την επανααξιολόγηση, σε τέσσερα χρόνια, υπάρχει κίνδυνος να χάσουµε τη σηµαντική αυτή δυνατότητα διεθνούς αναγνώρισης και προβολής που κερδίσαµε. Χαρακτηριστικά θα ήθελα να αναφέρω ως παράδειγµα άλλες περιοχές (σε Ισπανία, Αγγλία, Ιταλία, Γαλλία κ.λπ.), οι οποίες δεν µπόρεσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ανάδειξης και προστασίας των φυσικών τους µνηµείων τα οποία είχαν περιλάβει στο φάκελο υποψηφιότητας, µε αποτέλεσµα να χάσουν την αναγνώριση και να τεθούν εκτός ικτύου. εν µπορείς να αδιαφορείς ή να καταστρέφεις ό,τι συνέβαλε στην αναγνώρισή σου από έναν οργανισµό, τη διεθνή κοινότητα, όπως εκπροσωπείται απ την UNESCO, και να µην υποστείς τις επιπτώσεις. Η κάθε περιοχή κρίνεται απ την εφαρµογή του υφιστάµενου θεσµικού πλαισίου προστασίας που το ίδιο το κράτος έχει θεσπίσει. Τηρείται ό,τι προβλέπεται ή όχι;» Υπάρχουν κάποιες άλλες δραστηριότητες, που οφείλει ο τόπος να αναπτύξει ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που απορρέουν απ την ένταξη; «Το βασικό, κι έχουν ήδη αναφερθεί σε αυτό οι αξιολογητές, είναι να υπάρξει ένας καλός συντονισµός µεταξύ όλων των εµπλεκόµενων φορέων που δραστηριοποιούνται εδώ και έχουν την ευθύνη της διαχείρισης στοιχείων της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονοµιάς του νησιού, έτσι ώστε να δίνεται στον επισκέπτη της Λέσβου η διακριτή ταυτότητά της ως γεωπάρκου, αλλά και υψηλής ποιότητας παρεχόµενες υπηρεσίες, που να συνάδουν µε τη διεθνή της αναγνώριση. 10
Γεωπάρκο Λέσβου Αναγνωρισιµότητα»Ένα κρίσιµο σηµείο είναι η απαίτηση της αναγνωρισιµότητας του νησιού ως γεωπάρκου. Αυτό σηµαίνει πως χρειάζεται να υπάρξει πλέον διαφοροποίηση της κατάστασης σε σχέση µε ό,τι ίσχυε προηγουµένως και να γίνεται αντιληπτός ο σεβασµός προς τα στοιχεία που συγκροτούν τη φυσική και πολιτιστική κληρονο- µιά. Ας µην απαξιώνουµε κάθε επένδυση που έχουµε ήδη κάνει προκειµένου να αναδείξουµε αυτά τα στοιχεία, κι είναι πολλές αυτές οι επενδύσεις, αλλά αντίθετα να προσπαθήσουµε να ενισχύσουµε παραµέτρους που συµβάλλουν στη διευκόλυνση του επισκέπτη να επισκεφτεί και να γνωρίσει την κληρονοµιά, εξασφαλίζοντας αξιοπρεπή πρόσβαση, σωστή σήµανση, καλή ενηµέρωση, καθαριότητα και ολοκληρωµένη ανάδειξη των επισκέψιµων χώρων. Εκεί κρίνεται και θα κριθεί ο τόπος.» Θα δηµιουργηθεί ένας υποστηρικτικός µηχανισµός της διατήρησης της φυσιογνωµίας και του τίτλου «όλο το νησί - ένα γεωπάρκο»; «Αυτό που απαιτείται, είναι ο συντονισµός και η ανάπτυξη συνεχούς συνεργασίας και σύµπνοιας ανάµεσα σε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Κάθε φορέας έχει το δικό του ρόλο και τις δικές του ευθύνες. εν πρέπει να αναθέσουµε σε έναν καινούργιο φορέα ευθύνες ή ρόλους που δεν µπορεί να τους αντέξει. Ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη την κατάσταση που βρίσκεται σήµερα ο δηµόσιος τοµέας, από άποψη, και πόρων, και προσωπικού. Χρειάζεται, απ την άλλη, να συγκροτηθεί ένα ουσιαστικού συντονιστικού και εποπτικού χαρακτήρα όργανο, µε τη συµµετοχή εκπροσώπων από όλους τους φορείς, που θα συµφωνήσουν και θα υλοποιήσουν από κοινού τις απαιτούµενες κοινές δράσεις, ό,τι έχουµε ήδη περιγράψει.» Θετικό πρόσηµο Νιώθετε πως δεδοµένης της δύσκολης συγκυρίας, ο µέσος σε ενηµέρωση κάτοικος του νησιού ενδιαφέρθηκε και ασχολήθηκε µε το θέµα; Θα έπρεπε; «Εδώ και δυόµισι χρόνια ο Έλληνας πολίτης και κατά συνέπεια και ο κάτοικος της Λέσβου, βοµβαρδίζεται συνεχώς από ειδήσεις που συνδέονται µε την οικονοµική κρίση την οποία περνά ο τόπος και τις δραµατικές συνέπειες στην τοπική οικονοµία και ανάπτυξη, αλλά και στις προοπτικές της. Βιώνει ταυτόχρονα την τουριστική ύφεση από τη µείωση των αφίξεων ξένων και Ελλήνων επισκεπτών (µε εξαίρεση τη νέα αγορά της Τουρκίας), που επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση. Μια θετική είδηση είναι φυσικό να προκαλεί το ενδιαφέρον και να τροφοδοτεί ελπίδες για κάτι καλύτερο. Σίγουρα δεν υπάρχει ακόµη πλήρης ενηµέρωση, ούτε και συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων που ανοίγονται µπροστά µας. Υπάρχει όµως ήδη ένα θετικό πρόσηµο και µια ελπίδα ότι µπορεί µια τέτοια διάκριση να κάνει την αναπτυξιακή διαφορά, όχι απλά σε θεωρητικό, αλλά και στο επίπεδο της πραγµατικής οικονοµίας. Αρκεί το ενδιαφέρον να µην περιοριστεί στην υπόθεση ότι κάποιοι άλλοι θα φροντίσουν για την αξιοποίηση ώστε όλοι να απολαύσουµε τα αποτελέσµατα, αλλά να µεταφραστεί στην αίσθηση ευθύνης του κάθε κατοίκου του νησιού, για την εικόνα που προσφέρει το νησί στους επισκέπτες του και την ποιότητα των υπηρεσιών που τους παρέχει. Αν προσπαθήσου- µε όλοι µαζί, µπορούµε να τα καταφέρουµε.» 11
Εκδήλωση στη Γέρα Το Γεωπάρκο και η Γέρα Ειδική εκδήλωση στην Αίθουσα Πολιτισµού του Παπάδου Με συµµετοχή πολλών κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της Γέρας, αλλά και εκπροσώπων της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, πραγµατοποιήθηκε το απόγευµα της Τετάρτης 17 Οκτωβρίου, στην Αίθουσα Πολιτισµού «Οδυσσέας Ελύτης» στον Παπάδο, η ενηµερωτική εκδήλωση για την ένταξη της Λέσβου στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Την εκδήλωση διοργάνωσαν από κοινού ο Παγγεραγωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος, η εφηµερίδα «Το Βήµα της Γέρας» και η Μ.Κ.Ο. «Συν τοις άλλοις», που δηµιουργήθηκε προσφάτως από ελαιοπαραγωγούς και άλλους επιχειρηµατίες της περιοχής και στόχο έχει τη διαφύλαξη και ανάδειξη του ελαιώνα της Γέρας. Πάνω από 70 άτοµα προσήλθαν στην εκδήλωση και άκουσαν την οµιλία του αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, Νίκου Ζούρου, που ανέπτυξε µε λεπτοµέρειες όλο το πλαίσιο προϋποθέσεων και προδιαγραφών στο οποίο στηρίχθηκε η υποψηφιότητα της Λέσβου για ένταξη στο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Εξάλλου, από την περιοχή της Γέρας αναδεικνύονται, στο πλαίσιο της πρότασης, τόσο ο κόλπος και ο ελαιώνας της, όσο και τα δάση στο επάνω τµήµα της και τα αρχαία µνηµεία που απαντώνται στην ύπαιθρο και τα χωριά της. Ακολούθησε συζήτηση µεταξύ των παρευρισκο- µένων και του κ. Ζούρου, ο οποίος απάντησε σε µια σειρά ερωτήσεων σχετικών µε τη σηµασία της έννοιας τού Γεωπάρκου και τις δεσµεύσεις που συνεπάγεται η ένταξη του νησιού στο ίκτυο. «Στόχος µας ήταν η εκτενέστερη ενηµέρωση του κόσµου για το τι σηµαίνει να βρίσκεται η Λέσβος στο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και για το λόγο αυτό, καλέσαµε τον πλέον ειδικό στο θέµα, Νίκο Ζούρο», λέει ο απερχόµενος πρόεδρος του Παγγεραγωτικού Συλλόγου, Γιώργος Ζορµπάς. «Πετύχαµε το στόχο µας, αφού η εκδήλωση πήγε πολύ καλά. Ήταν µια πολύ δηµιουργική κι ευχάριστη βραδιά.» Από τον Παγγεραγωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο Γέρας και την εφηµερίδα «Το Βήµα της Γέρας» 12
Πανεπιστήµιο Αιγαίου Ι ΡΥΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΕΩΠΑΡΚΩΝ Σηµαντική υπήρξε η συµβολή του Πανεπιστήµιο Αιγαίου στην απόφαση ένταξης ολόκληρου του νησιού της Λέσβου στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO καθώς και στο ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων. Επιπλέον, µε δεδοµένα: α) την εισήγηση της Γενικής Συνέλευσης Ειδικής Σύνθεσης του Τµήµατος Γεωγραφίας, αριθµ.19/30.05.2012, καθώς και την προφορική εισήγηση του Προέδρου του Τµήµατος κ. Νικολάου Ζούρου, β) τη δεκαετή ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα του Τµήµατος Γεωγραφίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου στον τοµέα της ανάπτυξης και λειτουργίας Γεωπάρκων, γ) την προγραµµατική σύµβαση µεταξύ του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, που αποτελεί το φορέα λειτουργίας του πρώτου Ελληνικού Γεωπάρκου που έχει αναγνωρισθεί από την UNESCO, και δ) το έντονο διεθνές επιστηµονικό ενδιαφέρον στον τοµέα αυτόν, που τεκµηριώνεται από τον αριθµό επιστηµονικών δηµοσιεύσεων, συναντήσεων, διεθνών επιστηµονικών συνεδρίων και εκδόσεων και υπογραµµίζεται και από την απόφαση της 36 ης Γενικής Συνέλευσης της UNESCO (34C14/2011), η Σύγκλητος του Πανεπιστηµίου Αιγαίου (συνεδρίαση 16/5.7.12) αποφάσισε την ίδρυση ιεθνούς Κέντρου µε την επωνυµία ιεθνές Κέντρο Ανάπτυξης Γεωπάρκων και σε επόµενη συνεδρίασή της ενέκρινε και τον εσωτερικό κανονισµό λειτουργίας του Κέντρου. Σύµφωνα µε τη Μεσοπρόθεσµη Στρατηγική της UNESCO 2008-2013, τα Γεωπάρκα αποτελούν αντικείµενο ενδιαφέροντος µαζί µε τα Αποθέµατα της Βιόσφαιρας και τα Μνηµεία Παγκόσµιας Κληρονοµιάς. Ο Αντιπρύτανης Ακαδηµαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριµνας, Αναπ. Καθ. Ν. Σουλακέλλης, επεσή- µανε πως η ένταξη της Λέσβου στο Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων υπό την προστασία της UNESCO αποτελεί την αρχή µιας προσπάθειας για την ανάπτυξη της έρευνας, αλλά και της τοπικής νησιωτικής κοινωνίας. 13
Θερινό Σχολείο 5 ο ιεθνές Θερινό Σχολείο Γεωπάρκων στη Λέσβο Ο Καθηγητής του ΑΠΘ Σ. Παυλίδης δείχνει στους φοιτητές του Θερινού Σχολείο τεκτονικές δοµές µέσα σε ηφαιστειακά πετρώµατα 14 Επίσκεψη του Θερινού Σχολείου στο Πάρκο Απολιθωµένου άσους Με µεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε το ιεθνές Θερινό Σχολείο Γεωπάρκων, µε θέµα «Γεωπάρκα: προστασία της φυσικής κληρονοµιάς, διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, βιώσιµος τουρισµός και τοπική ανάπτυξη». Το θερινό σχολείο, που διήρκησε από 3 έως 14 Σεπτεµβρίου, οργανώθηκε από το Τµήµα Γεωγραφίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, σε συνεργασία µε το ίκτυο Παγκόσµιων Γεωπάρκων της UNESCO και το ίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση» που συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και από εθνικούς πόρους. Φέτος το ιεθνές Θερινό Σχολείο διοργανώθηκε στη Λέσβο για 5 η χρονιά. Το ενδιαφέρον που σηµειώθηκε κατά τα προηγούµενα έτη και η ευρεία διεθνής συµ- µετοχή σε προηγούµενες προσπάθειες µαθητών από χώρες όπως η Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Γερµανία, Ηνωµένο Βασίλειο, Νορβηγία, Βραζιλία, Κίνα, Βενεζουέλα, Χιλή, Ιράν, Μαλαισία, Τουρκία κ.ά. έχουν δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση της Λέσβου ως τόπου πραγµατοποίησης του ιεθνούς Θερινού Σχολείου Γεωπάρκων σε ετήσια βάση. Έτσι, το ιεθνές Θερινό Σχολείο Γεωπάρκων στη Λέσβο απευθύνεται, πλέον κάθε χρόνο, σε υποψήφιους διδάκτορες και µεταπτυχιακούς φοιτητές µε επιστηµονικό ενδιαφέρον στη διαχείριση γεωπάρκων, τη διατήρηση της φυσικής κληρονοµιάς, το γεωτουρισµό και την αειφόρο ανάπτυξη, αλλά και στο προσωπικό Γεωπάρκων, στο προσωπικό εµπλεκόµενων φορέων προστατευόµενων περιοχών και περιοχών µε γεωλογικό ενδιαφέρον και στα µέλη των τοπικών αρχών τέτοιων περιοχών. Οι συµµετέχοντες στο φετινό Σχολείο προήλθαν από την Ιαπωνία, το Ιράν, την Ισπανία, την Κίνα, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, την Τουρκία και την Ελλάδα, και αποτέλεσαν µια πολύ ενδιαφέρουσα και προκλητική µείξη ανθρώπων από διάφορα επιστηµονικά πεδία, που ωστόσο τους ένωνε η αγάπη και το πάθος τους για τη γεωδιατήρηση και την ανάπτυξη του γεωτουρισµού. Ανάµεσα στους µαθητές του Σχολείου, βρέθηκαν, για παράδειγµα, γεωεπιστήµονες όπως η Kimiya Ajayebi, λέκτορας στο Πανεπιστήµιο της Τεχεράνης, ανθρωπογεωγράφοι όπως η Atsuko Niina, που συνεργάζεται µε το Γεωπάρκο San in Kaigan στην Ιαπωνία, αλλά και εκπρόσωποι τοπικών φορέων σε περιοχές µε ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον, όπως ο Beraldino Pinto, δήµαρχος της Πορτογαλικής πόλης Macedo de Cavaleiros, και η Veronica Montero Herrera, υπεύθυνη Τουρισµού της Αυτοδιοικούµενης Κυβέρνησης των Καναρίων Νήσων. Κατά τη διάρκεια του Σχολείου δίδαξαν διακεκριµένοι Καθηγητές Πανεπιστηµίων, επιστήµονες και ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, κορυφαίοι επιστήµονες που ασχολούνται µε θέµατα διαχείρισης γεωπάρκων, ανάδειξης φυσικών µνηµείων και ανάπτυξης του γεωτουρισµού και οι οποίοι προέρχονταν από τη Γαλλία, την Πορτογαλία, τη Γερµανία, την Ιταλία, τη Β. Ιρλανδία και την Ελλάδα. Στην έναρξη του Σχολείου παρέστη και ο ήµαρχος Λέσβου, ηµήτρης Βουνάτσος, ο οποίος καλωσόρισε
Θερινό Σχολείο Ο Καθηγητής του Πανεπιστηµίου της Βαρκελώνης Joan Poch, ειδικός στα Γεωπάρκα, ήταν ένας από τους διδάσκοντες στο Θερινό Σχολείο τους συµµετέχοντες και αναφέρθηκε στην ιστορία του νησιού και στις σηµερινές δυνατότητες ανάπτυξής του, µε αφορµή την αίτηση ένταξης ολόκληρης της Λέσβου στο ίκτυο Ευρωπαϊκών και στο ίκτυο Παγκόσµιων Γεωπάρκων της UNESCO. Επίσης, ο ήµαρχος προσκάλεσε τους συµµετέχοντες στο ηµαρχιακό Μέγαρο, όπου είχαν ενδιαφέρουσες συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων για τις προοπτικές ανάπτυξης εναλλακτικών µορφών τουρισµού σε αγροτικές περιοχές αποµακρυσµένες από µεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και στο σηµαντικό ρόλο των τοπικών κοινωνιών στις προσπάθειες προστασίας της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς ενός τόπου. Τα αντικείµενα που απασχόλησαν το φετινό Σχολείο περιελάµβαναν θέµατα που σχετίζονται µε την ανάδειξη και διαχείριση φυσικών µνηµείων και Γεωπάρκων, τις περιβαλλοντικές, πολιτιστικές και οικονοµικές διαστάσεις τους, τις ευρωπαϊκές και διεθνείς πρωτοβουλίες Γεωπάρκων αλλά και τις µεθοδολογίες αξιολόγησης Γεωπάρκων. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν θέµατα που αφορούν στις δράσεις ανάπτυξης του γεωτουρισµού, τη διαχείριση της γεωποικιλότητας, την έρευνα και την περιβαλλοντική εκπαίδευση σε Γεωπάρκα. Επίσης, κατά τη διάρκεια του Σχολείου, οι συµµετέχοντες είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν οι ίδιοι, στους υπόλοιπους µαθητές αλλά και στους καθηγητές, τις περιοχές τους, τις δράσεις γεωδιατήρησης και εκπαίδευσης που οργανώνουν οι φορείς από τους οποίους προέρχονταν και να συζητήσουν νέες ιδέες και πρακτικές που στοχεύουν στη διάδοση της βιώσιµης αξιοποίησης φυσικών και πολιτιστικών µνηµείων και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και παραδόσεων. Κατά τη διάρκεια του Σχολείου πραγµατοποιήθηκαν επίσης ασκήσεις υπαίθρου που στόχευαν στη γνωρι- µία µε το Γεωπάρκο Απολιθωµένου άσους Λέσβου, τις δράσεις ανάδειξης και προστασίας της γεωλογικής κληρονοµιάς και των πολιτιστικών µνηµείων και τις δράσεις βιώσιµης ανάπτυξης στη Λέσβο. Έτσι, οι συµµετέχοντες στο Σχολείο, κάνοντας ένα «Ταξίδι 300 εκατοµµύριων ετών σε 96 χιλιόµετρα», είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν το Απολιθωµένο άσος και άλλα φυσικά µνηµεία, να γνωρίσουν από κοντά την παράδοση και τον πολιτισµό της Λέσβου. Επισκέφτηκαν το Πάρκο του Απολιθωµένου άσους, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Σίγρι, τους ηφαιστειακούς γεωτόπους της Ερεσού, την Ακρόπολη της Αρχαίας Ερεσού, ενώ περπάτησαν στα µονοπάτια του Θεόφραστου και του Αριστοτέλη. Το πρόγραµµα περιελάµβανε επίσης επίσκεψη στον κόλπο Γέρας και το ρήγµα της Αγίας Παρασκευής, την ανασκαφική θέση Λισβορίου, της θερµές πηγές του Πολυχνίτου και το Μουσείο Ελαιοτριβείο Βρανά. Παράλληλα, οι συµ- µετέχοντες επισκέφτηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Κάστρο Μυτιλήνης και είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν την πόλη και την ιστορία της. Η ετήσια διοργάνωση του ιεθνούς Θερινού Σχολείου Γεωπάρκων στη Λέσβο συµβάλλει σηµαντικά ώστε τα θέµατα που συζητούνται κατά τη διάρκειά του να αποτελέσουν αντικείµενα επιστηµονικής δραστηριότητας στο χώρο του Αιγαίου, µε σηµαντική αναπτυξιακή, κοινωνική και πολιτιστική διάσταση. Επίσης, µέσω του Σχολείου, γίνεται σηµαντική προβολή του Απολιθωµένου άσους Λέσβου και ολόκληρου του νησιού στο εξωτερικό. Τέλος, η ανταλλαγή εµπειριών και γνώσεων στα πεδία της διαχείρισης Γεωπάρκων, γεωδιατήρησης και αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης, καθώς και η εκπαίδευση νέων σε αυτά τα αντικείµενα αποτελούν σηµαντική συνεισφορά στην ανάπτυξη και διεύρυνση των ικτύων Ευρωπαϊκών και Παγκόσµιων Γεωπάρκων και στη διάδοση του πνεύµατος συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης προστατευόµενων περιοχών. Επίσκεψη των φοιτητών στο Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά στον Παπάδο 15
11 ο Συνέδριο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων 11 ο Συνέδριο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων Τα Γεωπάρκα µοχλός ανάπτυξης για την αντιµετώπιση της κρίσης Το 11ο Συνέδριο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων πραγµατοποιήθηκε στο Γεωπάρκο Arouca της Πορτογαλίας, από τις 19 έως τις 21 Σεπτεµβρίου 2012, µε τη συµµετοχή 350 επιστηµόνων και εκπροσώπων γεωπάρκων από 35 χώρες από όλο τον κόσµο. Τις εργασίες του συνεδρίου χαιρέτισε ο κ. Manuel Barroso, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος αναφέρθηκε στο ρόλο των Γεωπάρκων για την ανάπτυξη των περιφερειών στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ατζέντας «ΕΥΡΩΠΗ 2020». Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου αναδείχθηκαν και συζητήθηκαν θέµατα που αφορούν στην ανάπτυξη γεωπάρκων, την ανάδειξη, προστασία και διαχείριση γεωλογικών µνηµείων και τη συµβολή των γεωπάρκων στην τοπική οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη. Επίσης ανακοινώθηκαν τα νέα µέλη του Ευρωπαϊκού ικτύου Γεωπάρκων, καθώς και τα νέα µέλη του Παγκόσµιου ικτύου Γεωπάρκων της UNESCO, µετά 16
11 ο Συνέδριο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων από την απόφαση του 11µελούς Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO. Έτσι, στο Ευρωπαϊκό ίκτυο Γεωπάρκων συµµετέχουν πλέον 52 Γεωπάρκα από 17 Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ το Παγκόσµιο ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO αριθµεί πλέον 92 Γεωπάρκα από 28 χώρες από όλο τον κόσµο. Κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης ανακοινώθηκε και η ένταξη του διευρυ- µένου πλέον Γεωπάρκου Λέσβου στα δύο δίκτυα Γεωπάρκων. Κεντρικός οµιλητής του συνεδρίου ήταν ο Αναπλ. Καθ. Ν. Ζούρος, ιευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου, ο οποίος ανέλυσε τη στρατηγική των Γεωπάρκων για ευφυή, βιώσι- µη και χωρίς αποκλεισµούς ανάπτυξη στην Ευρώπη την επόµενη δεκαετία. Η συµβολή των Γεωπάρκων σε µία ευφυή ανάπτυξη µπορεί να επιτευχθεί µέσα από την εφαρµογή καινοτόµων µεθοδολογιών για τη συνολική θεώρηση και ανάδειξη όλων των τοπικών γεωλογικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Τα Γεωπάρκα µπορούν παράλληλα να λειτουργήσουν ως ανοικτές τάξεις για την ευαισθητοποίηση των πολιτών για θέµατα κλιµατικής αλλαγής, πρόληψης και προστασίας από τις φυσικές καταστροφές, αλλά και εκπαίδευσης για την αειφορία, ενώ µπορούν επίσης να υποστηρίξουν µια βιώσιµη ανάπτυξη µέσα από την ανάπτυξη του γεωτουρισµού, ειδικών µορφών τουρισµού και κατάλληλων υποδοµών. Παράλληλα, λειτουργούν ως µοχλός τοπικής ανάπτυξης βοηθώντας στην ανάπτυξη νέων ευκαιριών εργασίας σε καινοτόµα πεδία και συνεργαζόµενα µε τοπικές επιχειρήσεις και φορείς ώστε να προβάλουν µέσα από συνεργίες την ταυτότητα και το ελκυστικό πρόσωπο κάθε περιοχής. 17
Ζωντανή καταγραφή κινήσεων του υπεδάφους από τους σεισµολογικούς σταθµούς Σιγρίου και Θεσσαλονίκης, καθώς επίσης και τα επίκεντρα των πιο πρόσφατων σεισµών στον Ελλαδικό χώρο. Αίθουσα Αιγαίου, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου