~~ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΜΟΤΙΒΑ

~~ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΜΟΤΙΒΑ

1. Μέρος κοσμήματος σε σχήμα σταυρού. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος

..-. ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΠΒΑ ΕΜΗ ΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ Μ Ο τι ΒΑ ΤΕΥΧΟΣ12 ο ΠΕΡ ΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙτΕΧΝΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΟΜ ΜΕΧ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με το τεύχος αυτό δίδqι/rοι ~J5αθαρά διακοσμητικά μοτίβα σταυρών, τα ο:π~~f.τορούν να βοηθήσουν την έμπνευση και τις αναζητήσεις του χειροτέχνη και του βιοτέχνη - κάθε κλάδου της καλλιτεχνικής βιοτεχνίας _ πάνω στη διαδικασία της παραγωγής, είτε αυτή τελικά είναι του χεριού, είτε μηχανοποίητη. ΣΧΕΔΙΑ: Χ. Αντωνοπούλου, Μπ. Δέδε, Ρ.Βελαώρα,Ρ.Π άσχου KEIMENA: Β. Μπούντη Πρόκειται για μία προσφορά όχι μόνο πρακτικής, αλλά και καλλιτεχνικής σημασίας. ΚΑΛΛΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΞΩΦΥΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Χ.Ρού σση ΕκrΥΠΩΣΗ: ΑΤ ΛΑΝτΙΣ - Μ. ΠΕΧΛΙΒΑΝΙΔΗΣ & ΣΙΑ Α. Ε. ΕΟΜΜΕΧ ΕΜΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΙΚΡΩΝ - ΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑΣ Α. Ε. Ξενίας 16, Τ.Κ. 115 28 Αθήνα, τηλ.: (01) 7491249,7491361 1

2. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός. Ιδιωτική συλλογή Δημ. Χατζή - Ιωάννινα 2

ΔΙΑΚΟΣΜΗτΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥΣ Στ Α ΥΡΟΥΣ Θρησκευτικό σύμβολο και συγχρόνως σχήμα συμμετρικό. Δυναμικό και σχεδιαστικά ενδιαφέρον, ο σταυρός σημειώνει μια μόνιμη παρουσία στην Ελληνική Χειροτεχνική δημιόυργία. Τα δύο πεδία σta οποίο τον συναντάμε, η εκκλησιαστική τέχνη αφ'ενός η κοσμική τέχνη αφ'ετέρου, όυνθέτουν ένα σύνολο χειροτεχνικής παραγωγής για το οποίο ο σταυρός είναι μοτίβο κύριο. Η εκκλησιαστική αργι:ιροχοοtα, ξυλογλυπτική, χρυσοκεντητικη ειτε συντηρώντας την Βυζαντινή παράδοση, είτε aφομοιώνοντας δυτικέςμπαρόκ επιρροές, το αξιοποιούν με έμπνευση, στην οποία προέχει ο σεβασμός του Χριστιανικού συμβόλου και με μεγάλη ευρηματικότητα ως προς τον επί μέρους διακοσμητικό πλούτο. Στον τομέα αυτόν έχουμε έργα αριστουργηματικά ως πρός -την τεχνική ή αισθητική αξία. Εργα επωνύμων ή ανωνύμων μαστόρων. Παράλληλα, στην κοσμική παραδοσιακή τέχνη, ο σταυρός συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πολυάριθμα θέματα που κοσμούν το σπίτι ή το ένδυμα. Καθιερωμένος στην λαϊκή συνείδηση σαν σύμβολο προστασίας αποδίδεται με διαφορετικό κατά περίmωση ύφος, τεχνοτροπία, τοπικό χαρακτήρα, αλλά πάντα με σωστή αξιοποίηση του υλικού (μάρμαρο, πέτρα, ύφασμα, μέταλλο). Στα έργα αυτά ο σταυρός αποτελεί συχνά κεντρικό και ισχυρό σημείο της σύνθεσης. ~ Οι σταυροί της παρούσας έκδοσης, εκθέματα Ελληνικών Μουσείων ή ιδιωτικών Συλλογών, aποτυπωμένοι στο Φωτογραφικό Αρχείο της Δ/νσης Χειροτεχνίας & Καλλιτεχνικής Βιοτεχνίας (Δ.Χ.& Κ.Β.) του ΕΟΜΜΕΧ, μπορούν να αποτελέσουν τη σχεδιαστική βάση, μεταποιητικής δημιουργικής εργασίας. 3

3. Μεταλλικός σταυρός- κόσμημα με χαρακτά σχέδια. Συλλογή Λαογραφικού Μουσείου Λευκάδας 4

4. Κεντητός σταυρός. Συλλογή Κυριαζόπουλου 5

6 5. Ξυλόγλυπτος εκκλησιαστικός σταυρός. Συλλογή Ιεράς Μονής Α γ. Ιωάννη του Θεολόγου - Πάτμος

6. Ξυλόγλυπτος εκκλησιαστικός σταυρός. Συλλογή Ιεράς Μονής Με;γ. Σπηλαίου - Καλάβρυτα 7

8 7. Επιτραπέζιος ξυλόγλυmος εκκλησιαστικός σταυρός επενδεδυμένος με ασήμι. Μουσείο Ιεράς Μονής Αλεξανδρουπόλεως

8. Ξυλόγλυmος εκκλησιαστικός σταυρός με επένδυση της τεχνικής «φιλιγκράνα». Συλλογή Ιεράς Μονής Αγίας Λαύρας - Καλάβρυτα 9

10 9. Κόσμημα. Συλλογή Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών

10. Κόσμημα. Συλλογή Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών

11. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από κεντητή μαξιλαροθήκη. Συλλογή Χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 12

12. Μοτίβο σε σχήμα ' σταυρού qπό κέντημα. Λίμνη Εύβοιας 13

13. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός (εξαπτέρυγα). Ιδιωτική συλλογή Δη μ. Χατζή - Ιωάννινα 14

14. Ξυλόγλυmος σταυρός με μeταλλική διακόσμηση και κοράλια. Συλλογή Ιεράς Μονής Μεγ. Σπηλαίου - Καλάβρυτα 15

16 15. Ξυλόγλυmος σταυρός με μεταλλική διακόσμηση ένθετο σμάλτο & κοράλια. Συλλογή Ιεράς Μονής Αγίας Λαύρας - Καλάβρυτα

16. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός (εξαmέρυγα). Ιδιωτική συλλογή Δη μ. Χατζή - Ιωάννινα 17

17. Μεταλλικός σταυρός με χαρακτή διακόσμηση. Στη βάση του έχει δικέφαλο αετό. Συλλογή Ιεράς Μονής Αγίας Λαύρας- Καλάβρυτα 18

_ o:'r.=~==-::r.:"l 0000000 or:::========~ ο ο ο _.,,Θ ο ο gι=========::::;~ ο );=::;::=:::::=~,.-;0~ ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο 18. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός. Μουσείο Μπενάκη -Αθήνα 19

20 19. Λιθανάγλυφος σταυρός Μακρυνίτσα- Βόλος

20. Μεταλλικός σταυρός- κόσμημα με χαρακτό σχέδιο. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 21

21. Μεταλλικός σταυρός- κόσμημα κατασκευασμένος με την τεχνική «φιλιγκράνα». Διακόσμηση με ημιπολύτιμη πέτρα στο κέντρο. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 22

22. Κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος 23

23. Κεντητός Σταυρός από Ιερατικούς πόλους. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο-Αθήνα 24

24. Λεmομέρεια από κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή I. Κωστανrόγλου Αθήνα 25

25. Επάργυρος σταυρός- κόσμημα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο -Αθήνα 26

26. Σταυρός λεπτομέρεια από κόσμημα. Συλλογή Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών 27

27. Επιτραπέζιος ξύλινος εκκλησιαστικός σταυρός. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο -Αθήνα 28

28. Επάργυρος εκκλησιαστικός σταυρός. Ιερός Ναός Α γ. Νικολάου Ανηλίου- Μέτσοβο 29

30 29. όσμημα. Ιδιωτική συλλογή Δη μ. Χατζή - Ιωάννινα

30. Λεmομέρεια από κόσμημα. Συλλογή χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 31 Λεmομέρεία από κόσμημα. Συλλογή χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 31

32. Μεταλλικός σταυρός - κόσμημα κατασκευασμένος με την τεχνική «φιλιγκράνα». Διακόσμηση με ημιπολύτιμη πέτρα στο κέντρο. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 32

33. Σταυρός- λεπτομέρεια από κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 34. Ξύλινη σφραγίδα Θράκης για τύπωμα στο ύφασμα. Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου -Αθήνα 33

35. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από κέvrημα. Λίμνη Εύβοιας 36. Μεταλλικός σταυρός- κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 34

37. Επάργυρο κόσμημα. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο -Αθήνα 38 Μεταλλικός σταυρός (λεmομέρεια από Ευαγγέλιο). Μητρόπολη Ιωαννίνων 35

39. Χρυσοκέντητος εκκλησιαστικός σταυρός. Μουσείο Ελληνικής Λα'ίκής Τέχνης- Αθήνα 40. Λεπτομέρεια από κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Δη μ. Χατζή - Ιωάννινα 36

41. Λεπτομέρεια από κέντημα. Μουσείο Ζυγομαλά Αυλώνα Απικής 42. Λεπτομέρεια από κέντημα. Συλλογή Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου 37

43Κόσμημα. Μουσείο Φαλτά'ίτς Σκύρος 44Κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 38

\::.... '............................. -.... d~-.............'........................ 45. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από κεντητή μπόλια. Μουσείο Ζυγομαλά Αυλώνα Απικής ι ι ι ι ι ι t ι. ι ι ι ι.,...,.. ',,.,....... '... ι,,......, ι ι ι ι ι ι ' ι ι ι, ι ι ι ι ι 1 ι ι ι ι 46. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από υφανrή μαξιλαροθήκη. Συλλογή Χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 39

47. Επίχρυσο κόσμημα. Λαογραφικό Μουσείο Μακεδονίας 48. Λιθανάγλυφη λεmομέρεια πόρτας. Αερόπολη - Μάνη 40

49. Κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Δη μ. Χατζή - Ιωάννινα 50.Κέντημα σε μαξιλαροθήκη. Συλλογή χορευτικού ομίλου Καρδίτσας 41

51. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από κέντημα. Λίμνη Εύβοιας 52. Κέντημα σταυρού από κουλουροvrορβά γάμου. Ιδιωτική συλλογή Σαρακατσάνων Σερρών «Κατσαντώνη» 42

43 53. Λιθανάγλυφος σταυρός μέρος εισόδου μεσαιωνικής κατοικίας. Ρόδος - 54. Λεmομέρεια από κέντημα κρεββαταριάς- Νάξου. Ιδιωτική συλλογή Ανδρ. Φραγκίσκου

55. Επάργυρο κόσμημα. Συλλογή Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών......................,... "....... 8 e I 8 ι e f 8 8 8 8 8 111 e 8 8 8 8 8 f I e 8 8 e..................... I 8 f e ι "......... ι 56. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από υφαντή μαξιλαροθήκη. Συλλογή Χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 44

57. Λεmομέρεια από κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή I. Κωστανrόγλου Αθήνα 58. Σταυρός κέντημα βασικό μοτίβο μαξιλαροθήκης. Συλλογή Χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 45

59. Κόσμημα. Συλλογή Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών 46

60. Μεταλλικός σταυρός- κόσμημα κατασκευασμένος με την τεχνική «φιλιγκράνα». Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 61. Σταυρός λεmομέρεια από μεταλλική λειψανοθήκη. Μουσείο Μπενάκη -Αθήνα 62. Μεταλλικό κόσμημα. 63. Μεταλλικό κόσμημα. Λαογραφικό Μουσείο Λευκωσίας Λαογραφικό Μουσείο Λευκωσίας 47

64. Εκκλησιάστικός μεταλλικός σταυρός. Ιδιωτική συλλογή Δημ. Χατζή - Ιωάννινα 65. Μοτίβο σε σχήμα σταυρού από κέντημα. Λίμνη Εύβοιας 48

66. Κεντητός σταυρός από εκκλησιαστικό άμφιο Ιερά Μονή Ορμύλιας Χαλκιδικής 49

67. Διακοσμητικό μοτίβο σε σχήμα σταυρού - Λεπτομέρεια 68. Επάργυρο κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος 50

69. Λεπτομέρεια από κέντημα. Μουσείο Φαλτά'ίτς - Σκύρος 70. Κέντημα σταυρός του Συλλόγου Κυριών Αργοστολίου 51

71.. Επάργυρος εκκλησιαστικός σταυρός. Ιδιωτική συλλογή Δημ. Χατζή - Ιωάννινα 72. Μοτίβο σταυρού. Λεπτομέρεια 52

73. Λεmομέρεια βυζαντινού αρχιτεκτονικού μέλους εντοιχισμένου. Ιερά Μονή Α γ. Νικολάου Πορταριάς -Βόλος 53

ο 74. Επιτραπέζιος εκκλησιαστικός σταυρός. Μουσείο Αργοστολίου 75. Μαρμάρινος σταυρός λεmομέρεια από λιθανάγλυφη πλάκα. Συλλογή Βυζαντινού Μουσείου - Αθήνα 54

76. Λιθανάγλυφος σταυρός. Συλλογή Βυζαvrινού Μουσείου - Αθήνα 55

56 77. Λιθανάγλυφος σταυρός διακοσμητικό θέμα σε βρύση πλατείας ΜακρυνΠσα.-Βόλος

78. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο - Αθήνα 79. Μεταλλικός σταυρός, κατασκευασμένος με την τεχνική «ψιλιγκράνα». Διακόσμηση με ημιπολύτιμες πέτρες. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα- Βόλος 57

80. Μεταλλικό κόσμημα. Λαογραφικό Μουσείο Λευκωσίας 81. Κόσμημα. Συλλογή χορευτικού Ομίλου Καρδίτσας 58

82. Δίότυλος χάλκινος εκκλησιαστικός σταυρός βυζαντινής εποχής. Σύλλbγή Ιεράς Μονής Αγίας Λαύρας -Καλάβρυτα 83. Λεπτομέρεια από λιθανάγλυφο υπέρθυρο σε ξωκκλήσι Μάνη 59

60 84. Επάργυρο κόσμημα. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος

85. Επάργυρο κόσμημα σταυρός βυζαντινής εποχής. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος 61

86. Σταυρός λεmομέρεια από φορητή ξυλόγλυπτη εικόνα. Μουσείο Φαλτά'ίτς - Σκύρος 87. Λεmομέρεια από κέντημα σε υφαντή ποδιά. Ιδιωτική συλλογή Ανδρέα Χατζή - Ιωάννινα 62

88. Λιθανάγλυφος σταυρός. Συλλογή Κυριαζόπουλου 89. Λεπτομέρειά βυζαντινού λιθανάγλυφου. Συλλογή Βυζαντινού Μουσείου - Αθήνα 63

64 90. Εκκλησιαστικός μεταλλικός σταυρός. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο - Αθήνα

91. Λεmομέρεια βυζαντινού λιθανάγλυ<ρου. Συλλογή Βυζαντινού Μουσείου - Αθήνα 92. Σταυρός λεmομέρεια από μεταλλική λειψανοθήκη. Μουσείο Μπενάκη - Αθήνα