ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Ιαν-Σεπ 2015)

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Ιαν-Σεπ 2015) Το δεύτερο τρίμηνο η οικονομική ανάπτυξη σημείωσε καλύτερους από τους αναμενόμενους ρυθμούς. Τα αναθεωρημένα στοιχεία για το ΑΕΠ έδειξαν αύξηση 3,7%. Αν και, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, τα στοιχεία για την ανάκαμψη είναι ελαφρώς υπερεκτιμημένα, εν τούτοις διαφαίνονται σημεία ώθησης προς το τέλος του έτους. Το πρώτο εξάμηνο, η οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2,2%, παραμένοντας στα ίδια περίπου επίπεδα επέκτασης κατά τα τελευταία δύο χρόνια. Η κατανάλωση των νοικοκυριών συνεχίζει να είναι η βασική κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης, αλλά υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι επενδύσεις των εταιρειών και των οικιστικών ακινήτων θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη. Με συνεχείς βελτιώσεις στην αγορά εργασίας και την τιμή της ενέργειας να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα (ενισχύοντας τοιουτοτρόπως την ψυχολογία των καταναλωτών), οι προοπτικές για το υπόλοιπο του έτους παραμένουν θετικές. Τούτου λεχθέντος, η απότομη αύξηση της μεταβλητότητας που σημειώθηκε στις αγορές κεφαλαίων προς το τέλος του μηνός Σεπτεμβρίου περιπλέκει τις προοπτικές. Η FOMC (federal open market committee) παραμένει επικεντρωμένη στην εγχώρια οικονομία, αλλά αν οι οικονομικές συνθήκες οδηγήσουν σε περαιτέρω σύσφιγξη του πληθωρισμού, οι προσδοκίες θα μειωθούν σημαντικά. Η επιστροφή της ηρεμίας στις αγορές κεφαλαίων και ιδιαίτερα εάν τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου δείξουν ότι η μείωση της απασχόλησης επιβραδύνεται, η αύξηση των επιτοκίων είναι πολύ πιθανή. Θα πρέπει επίσης να περάσει από το Κογκρέσο η αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει την εμπιστοσύνη, αν οι πολιτικές δυσκολίες σταθούν εμπόδιο. Η αύξηση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο αναθεωρήθηκε προς τα πάνω από 2,3% σε 3,7% (σε ετήσια βάση). Για το πρώτο εξάμηνο του 2015, η οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό 2,2%. Το εύρος των θετικών αναθεωρήσεων δείχνουν δυναμική σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών τομέων, με την κατανάλωση, τις επενδύσεις, τα αποθέματα, τις εξαγωγές και τις δαπάνες του δημόσιου τομέα να κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις. Δύο παράγοντες αποδεικνύουν ειδικότερα ότι η οικονομία είναι σε καλύτερη κατάσταση από τις αρχικές εκτιμήσεις: Πρώτον, οι πωλήσεις αναθεωρήθηκαν από 2,4% σε 3,5%, επιβεβαιώνοντας ότι η εγχώρια ζήτηση είναι ισχυρή και δείχνοντας στέρεα δυναμική για το δεύτερο ήμισυ του έτους. Δεύτερον, οι ιδιωτικές επενδύσεις ανέκαμψαν αισθητά, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πτώση των επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας (σχιστόλιθος) αντισταθμίζεται από την αύξηση σε άλλους τομείς. Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν με ρυθμό 3,2% (έναντι 0,6% βάσει αρχικών εκτιμήσεων), ωστόσο οι GDI αυξήθηκαν με πολύ βραδύτερο ρυθμό από ό, τι το GDP. Οι αναθεωρήσεις δείχνουν ότι αρκετές οικονομικές αντιξοότητες παρέρχονται και ότι οι ισολογισμοί του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα συμβάλλουν στην τόνωση της ζήτησης. Το πραγματικό PCE (personal consumption expenditure) αυξήθηκε κατά 3,1% προσθέτοντας 2.11 ppt (parts per thousand) στην ανάπτυξη. Η επιτάχυνση της

δραστηριότητας του τομέα της στέγασης επιβεβαιώθηκε ως αύξηση 7.8% των πάγιων επενδύσεων για κατοικίες προσθέτοντας 0,25 ppt στην ανάπτυξη. Οι καθαρές εξαγωγές πρόσθεσαν επιπλέον 0,23 ppt στην ανάπτυξη. Οι τομείς που είχαν αρχικώς εκτιμηθεί ότι δε θα συνεισέφεραν ιδιαίτερα στην ανάπτυξη (επιχειρηματικές επενδύσεις, αποθέματα και ομοσπονδιακές δαπάνες) απέδωσαν θετικούς ρυθμούς. Οι τελευταίες αναθεωρήσεις έδειξαν ότι οι επιχειρηματικές επενδύσεις πρόσθεσαν 0.66 ppt στο ΑΕΠ, ενώ οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν σε ετήσιο ρυθμό κατά 2,6% (περιλαμβανομένων των κρατικών και τοπικών Κυβερνήσεων), προσθέτοντας 0,47 ppt στην ανάπτυξη, ποσοστό που αποτελεί και την μεγαλύτερη συμβολή από το δεύτερο τρίμηνο του 2010. Λαμβάνοντας υπόψη τις βελτιώσεις και των τοπικών προϋπολογισμών, καθώς και το μικρότερο από το αναμενόμενο έλλειμμα του ομοσπονδιακού, η δημοσιονομική πολιτική δεν θα πρέπει πλέον να θεωρείται ότι αποτελεί τροχοπέδη για την ανάκαμψη. Η αύξηση των επιχειρηματικών δαπανών στηρίζεται από ισχυρά εταιρικά κέρδη. Τα εταιρικά κέρδη αυξήθηκαν κατά 5,1% κατά το δεύτερο τρίμηνο, αυξημένα κατά 7,3% από το προηγούμενο έτος και κατά 2% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο. Αν και οι επενδύσεις σε μηχανήματα και γεωτρήσεις συνέχισαν να μειώνονται, οι επιχειρήσεις αύξησαν τις δαπάνες τους σε άλλες δραστηριότητες όπως σε λογισμικό και έρευνα. Ενώ οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά τις τοπικές οικονομίες (σε περιοχές παραγωγής σχιστολιθικών κοιτασμάτων), οι καταναλωτές αντισταθμίζουν τον κίνδυνο από τις διακυμάνσεις των τιμών των πετρελαϊκών προϊόντων αφού η ενέργεια είναι φθηνότερη, βοηθώντας έτσι την ενίσχυση των εταιρικών κερδών και τις επενδύσεις. Οι επενδύσεις στον τομέα των προϊόντων της πνευματικής ιδιοκτησίας προσέθεσαν 0,34 ppt στην ανάπτυξη και θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στην προώθηση της αύξησης της παραγωγικότητας σε μακροπρόθεσμη βάση. Η βιομηχανική παραγωγή συνέχισε να κερδίζει έδαφος μετά από ένα αργό ξεκίνημα στην αρχή της χρονιάς. Η παραγωγή αυξήθηκε κατά 0,6% τον Ιούλιο έναντι ανόδου 0,1% τον Ιούνιο. Η μεταποιητική παραγωγή αυξήθηκε 0,8% χάρη στην ισχυρή παραγωγή μηχανοκίνητων οχημάτων. Τα ορυχεία, παραδόξως, δεδομένης της συνεχιζόμενης πτώσης των τιμών του πετρελαίου, αύξησαν εν γένει τις δραστηριότητες τους κατά 0,2%. Αντίθετα, η κατασκευαστική παραγωγή δεν σημείωσε ιδιαίτερη ανάκαμψη. Η παραγωγική ικανότητα βελτιώθηκε μόλις 1,5% από τον Ιούλιο, και είναι ασαφές κατά πόσον η αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση μπορεί να υπερκαλύψει το ισχυρό δολάριο καθώς και την συνεχιζόμενη πτώση της εξωτερικής ζήτησης. Ο δείκτης μεταποίησης ISM ήταν 52,7 τον Ιούλιο, από 53,5 τον Ιούνιο. Η επιτάχυνση των επενδύσεων των επιχειρήσεων στο δεύτερο τρίμηνο φαίνεται να συνεχίζεται. Οι παραγγελίες διαρκών αγαθών αυξήθηκαν έντονα για δεύτερο συνεχόμενο μήνα τον Ιούλιο, σημειώνοντας αύξηση κατά 2% καθώς τα στοιχεία του μηνός Ιουνίου αναθεωρήθηκαν με μια αύξηση της τάξης του 4,1%. Είναι ενθαρρυντικό επίσης ότι οι παραγγελίες διαρκών αγαθών αυξάνονται ακόμα και χωρίς τη συμβολή του άστατου τομέα των μεταφορών καθώς και του αμυντικού τομέα. Εξαιρώντας τις μεταφορές, οι παραγγελίες αυξήθηκαν κατά 0,6%, ενώ εξαιρώντας και τις αμυντικές δαπάνες η αύξηση φτάνει το 1%. Οι παραγγελίες κεφαλαιουχικών αγαθών για τις επιχειρηματικές επενδύσεις αυξήθηκαν 2,2%

τον Ιούλιο ενώ τα στοιχεία για τον Ιούνιο αναθεωρήθηκαν προς τα επάνω από 0,9% σε 1,4%. Τα στοιχεία για την απασχόληση τον μήνα Ιούλιο έδειξαν ότι η οικονομία συνεχίζει να δημιουργεί θέσεις εργασίας με σταθερό ρυθμό, αν και δεν υπάρχει ακόμη καμία ένδειξη για μισθολογικές αυξήσεις. Οι μισθολογικές καταστάσεις αυξήθηκαν κατά 215.000 τον Ιούλιο καθώς το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε αμετάβλητο στο 5,3%. Τον Μάιο και τον Ιούνιο η αύξηση των θέσεων απασχόλησης αναθεωρήθηκαν προς τα πάνω κατά 14.000 θέσεις. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, οι μισθοδοσίες έχουν επεκταθεί κατά μέσο όρο σε μηνιαίο ρυθμό κατά 246.000. Η αύξηση των θέσεων εργασίας και πάλι σε γενικές γραμμές προέρχεται από όλους τους τομείς, με το λιανικό εμπόριο (36.000), την υγειονομική περίθαλψη (28.000), τις επαγγελματικές υπηρεσίες (27000), τα χρηματοοικονομικά (17.000) και την κατασκευή (15.000) να οδηγούν την αύξηση. Τόσο το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού όσο και η απασχόληση σε αναλογία πληθυσμού παρέμεινε αμετάβλητη στο 62,6% και 59,3%, αντίστοιχα. Η υποαπασχόληση, μειώθηκε στο 10,4%, ενώ ο αριθμός των μακροχρόνια άνεργων αυξήθηκε ελαφρώς. Η αύξηση των μισθών παρέμεινε αναιμική. Το μέσο ωρομίσθιο αυξήθηκε ελαφρώς ενώ τα κέρδη αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 2,1%. Οι καταναλωτικές δαπάνες συνεχίζουν να δίδουν ώθηση και κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους. Οι προσωπικές καταναλωτικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 0,3% τον Ιούλιο, μετά τις αυξήσεις 0,3% και 0,8% τον Ιούνιο και το Μάιο, αντίστοιχα. Το πραγματικό PCE ανήλθε στο 0,2%, αύξηση που οφείλεται στις ισχυρές λιανικές πωλήσεις, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 0,6% τον Ιούλιο. Η αύξηση 2% των νέων παραγγελιών για διαρκή αγαθά παρέχει περαιτέρω ενδείξεις ότι η προσωπική δαπάνη θα εξακολουθήσει να αυξάνεται. Η κατανάλωση των νοικοκυριών δείχνει ότι θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία. Σημαντικός βέβαια παράγοντας για την ώθηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης υπήρξε η πτώση των τιμών του φυσικού αερίου. Η μέση τιμή του αερίου ανά γαλόνι έχει μειωθεί σε $ 2,56, από το $ 3,43 ένα χρόνο πριν. Το πραγματικό διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα αυξήθηκε 0,4% τον Ιούλιο, καταγράφοντας κέρδη για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, βοηθώντας κατά αυτόν τον τρόπο να υποστηριχθούν οι προσωπικές δαπάνες, καθώς ακόμη και το ποσοστό αποταμίευσης αυξήθηκε 0,2 ppt στο 4,9%. Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του Conference Board αυξήθηκε στο 101,5 τον Αύγουστο, έναντι 91 τον Ιούλιο, καθώς οι θετικές προοπτικές της αγοράς εργασίας και της επιχειρηματικής ανάπτυξης ενίσχυσαν την καταναλωτική αισιοδοξία. Η στέγαση συμβάλλει πλέον ουσιαστικά στην πραγματική οικονομική ανάπτυξη, χάρη στην αύξηση των οικοδομικών δραστηριοτήτων. Οι ανεγέρσεις νέων κατοικιών αυξήθηκαν 0,2% τον Ιούλιο (κατά 1,21 εκατομμύρια), καταγράφοντας τον ταχύτερο ρυθμό από τον Οκτώβριο του 2007. Τα στοιχεία έδειξαν επίσης ότι η κατασκευή των μονοκατοικιών, που έχουν μείνει πίσω από αυτή των πολυκατοικιών, οδήγησε την ανάπτυξη σε άνοδο 12,8%. Αν και οι νέες οικοδομικές άδειες μειώθηκαν κατά 16,3%, την πτώση ακολουθούν ισχυρές ανοδικές τάσεις τους επόμενους μήνες, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στις αλλαγές στον φορολογικό κώδικα που καλύπτει άδειες πολλών οικογενειακών κατοικιών στη Νέα Υόρκη. Οι πωλήσεις νέων κατοικιών αυξήθηκαν κατά 5,4% σε 507.000 SAAR (Seasonally Adjusted Annualized Rate) τον Ιούλιο. Οι πωλήσεις νέων κατοικιών αυξάνονται σταθερά κατά τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν πολύ κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο. Από την άλλη, οι πωλήσεις των υφιστάμενων κατοικιών πέφτει, αλλά η δημιουργία νέων νοικοκυριών δημιουργεί νέα ζήτηση.

Το ομοσπονδιακό έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω από αρχικώς προβλεπόμενο κατά $ 426 δισεκατομμύρια, ή 2,4% του ΑΕΠ, εντός του 2015. Το CBO (Congressional Budget Office) απέδωσε την πτώση σε σχέση με το αρχικώς προβλεπόμενο έλλειμμα στη βελτίωση των φορολογικών εσόδων. Για το οικονομικό έτος 2014, ο προϋπολογισμός ήταν 2,8% του ΑΕΠ. Τα αυξημένα έσοδα προκάλεσαν επίσης την αναθεώρηση των εκτιμήσεων από το CBO, το οποίο αναμένει το συνολικό ομοσπονδιακό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ να αυξηθεί από το σημερινό 74% στο 77% μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Οι νεότερες εκτιμήσεις περιλαμβάνουν νέες προβλέψεις για την οικονομική ανάπτυξη, τα επιτόκια και τα ποσοστά ανεργίας. Βάσει αυτών, η οικονομία των ΗΠΑ θα αναπτυχθεί κατά 2% το 2015, 3,1% το 2016 και 2,7% το 2017. Προς τα κάτω αναθεωρήθηκαν οι προβλέψεις για τα επιτόκια και τα 10ετή ομόλογα με αποδόσεις κατά μέσο όρο 2,4% το 2ο εξάμηνο του 2015, φθάνοντας το 4,2% μέχρι το τέλος του 2019. Ο πληθωρισμός, εν τω μεταξύ, προβλέπεται να αυξηθεί κατά 1,8% το επόμενο έτος. Το CBO εξέδωσε νέα έκθεση υποστηρίζοντας ότι η κυκλική συνιστώσα του LFPR (Labor Force Participation Rate) είναι μεγαλύτερη από την αρχική εκτίμηση. Αν και η γήρανση των baby boomers θα εξακολουθεί να ωθεί το LFPR προς τα κάτω κατά την επόμενη δεκαετία, το CBO αναθεώρησε προς τα πάνω τα νούμερα του «εν δυνάμει» LFPR κατά 0,5 ppt στο 63,4%, και προς τα κάτω του NAIRU (Non Accelerating Inflation Rate Unemployment) σε 5,1% από 5,4% τον Ιανουάριο. Αυτό είναι σύμφωνο με την κεντρική τάση της FOMC (Federal Open Market Committee), που πρόβλεψε μακροπρόθεσμο ποσοστό ανεργίας μεταξύ 5% και 5,2%. Η μεταβλητότητα των κεφαλαιαγορών έχει ενταθεί σημαντικά τον Αύγουστο, καθώς οι ανησυχίες για τους κινεζικούς ρυθμούς ανάπτυξης και οι εκροές κεφαλαίων εντείνουν τις ανησυχίες της FED, η οποία επεξεργάζεται την εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής εντός του τρέχοντος έτους. Οι αγορές μετοχών και εμπορευμάτων υπόκεινται σε έντονες ταλαντεύσεις, καθώς οι μετοχικοί δείκτες των ΗΠΑ τέθηκαν για λίγο σε διόρθωση (που ορίζεται ως το 10% μείωσης από το ανώτατο σημείο ) και ο VIX (Volatility Index) άγγιξε υψηλά έξι μηνών. Ο WTI (West Texas Intermediate) πετρελαίου χτύπησε ένα 6 ½ ετών χαμηλό στα $ 37,75 ανά βαρέλι, καθώς και τα βιομηχανικά μέταλλα όπως ο χαλκός, ο ψευδάργυρος και το αλουμίνιο άγγιξαν πολυετή χαμηλά επίπεδα. Οι περισσότερες μεγάλες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων έχουν ανακτήσει σημαντικό μέρος των απωλειών τους, αλλά πολλές, συμπεριλαμβανομένων πολλών μετοχών αναδυόμενων αγορών, ομολόγων και συναλλάγματος, παραμένουν υπό πίεση και υπόκεινται σε εκροές καθώς οι επενδυτές ανακατανέμουν τα χαρτοφυλάκια τους. Επιπλέον, πολλές πολυεθνικές των ΗΠΑ είναι εκτεθειμένες στην Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές, οπότε και τα εταιρικά κέρδη και τα έσοδα (και κατά επέκταση οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων) δυνητικά θα συνεχίσουν να είναι ευαίσθητα σε επιβράδυνση. Η αύξηση των κερδών έχει ήδη επιβραδυνθεί - ο δείκτης Standard & Poor 500 έδειξε αύξηση κερδών μόλις 2,2% και 1,3% στο πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο αντίστοιχα, ενώ και το τρίτο τρίμηνο τα κέρδη προβλέπεται να μειωθούν κατά 3,3%. Αν και η αναταραχή στις ΕΜ (Emerging Markets) θα μπορούσε να συνεχίσει να επηρεάζει αρνητικά τις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ, οι επιπτώσεις τους στην πραγματική οικονομία των ΗΠΑ θα είναι πολύ πιο μετριοπαθείς. Αξιωματούχοι της Fed επιμένουν ότι όλες οι πολιτικές αποφάσεις εξαρτώνται από τα οικονομικά δεδομένα και ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόφαση θα βασίζεται στην πεποίθηση ότι τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη είναι αρκετά ισχυρά για να δικαιολογήσουν υψηλότερα

βραχυπρόθεσμα επιτόκια. Τούτου λεχθέντος, εάν οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές «σφίξουν» σημαντικά - δηλαδή, εάν το κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές αυξηθεί πολύ - η FED θα μπορούσε να θεωρήσει ότι υφίστανται αρκετά αντίξοες συνθήκες και να αποφύγει περαιτέρω σύσφιγξη. Τα επισφαλή ομόλογα των ΗΠΑ για αρκετούς μήνες πωλούνται σε χαμηλές τιμές (με αποδόσεις από περίπου 100 bp) γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ανησυχίες των παραγωγών ενέργειας από σχιστόλιθο οι οποίοι υπερδανείστηκαν ώστε να χρηματοδοτήσουν την επέκταση τους. Εν τούτοις, άλλα εταιρικά ομόλογα επενδυτικής ποιότητας δεν φαίνεται να ανησύχησαν ιδιαίτερα τις αγορές. Για την FOMC, η σημαντικότερη συνέπεια των πρόσφατων κινήσεων στην αγορά θα πρέπει να είναι το αντίκτυπο για τις πληθωριστικές προσδοκίες. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό μειώθηκαν από 1,92% κατά τα τέλη Ιουνίου σε 1,49% κατά τα τέλη Αυγούστου. Στον βαθμό που η ανατίμηση του δολαρίου και οι συμπίεση στις τιμές των βασικών προϊόντων θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν την μείωση του πληθωρισμού, η Επιτροπή θεωρεί ότι δύσκολα ο πληθωρισμός θα ανέβει στην τιμή στόχου του 2%. Πράγματι, τον Ιούλιο ο δείκτης τιμών PCE έδειξε πτώση πληθωρισμού μεγαλύτερη του στόχου. Από την άλλη πλευρά, η αύξηση των επιτοκίων εξαρτάται περισσότερο από τις αναλύσεις της FED σε δεδομένα του παρελθόντος και στο ότι οι περισσότερες επιπτώσεις από τις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων έχουν ήδη παρέλθει.