κατά τη διάρκεια της κρίσης Δημήτρης Κατσίκας
Αντιλήψεις και Δημόσιος Διάλογος για την ΕΕ και τη Γερμανία κατά τη διάρκεια της κρίσης: Αντιλήψεις των ελίτ Αντιλήψεις του κοινού/ ψηφοφόρων Ο δημόσιος λόγος των πολιτικών Ο δημόσιος λόγος των ψηφοφόρων (online σχόλια) ΜΜΕ
(%) 60 Γράφημα 1. Γενική Εικόνα της ΕΕ (2007-2014) 50 40 30 Θετική Αρνητική Ουδέτερη 20 10 0 Ελ ΕΕ μ.ο. Ελ ΕΕ μ.ο. Ελ ΕΕ μ.ο. Ελ EΕ μ.ο. Eλ EΕ μ.ο. Eλ EΕ μ.ο. Eλ EΕ μ.ο. Eλ EΕ μ.ο. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
(%) Γράφημα 2. Θα λέγατε ότι τα πράγματα πηγαίνουν προς τη σωστή ή τη λάθος κατεύθυνση στην ΕΕ ; 80 70 60 50 40 30 20 Σωστή (Ελ) Λάθος (Ελ) Κανένα από τα δύο (Ελ) Σωστή (μ.ο. ΕΕ) Λάθος (μ.ο. ΕΕ) Κανένα από τα δύο (μ.ο. ΕΕ) 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
100 Γράφημα 3. Αντίληψη για την επιρροή της Ελλάδας στην ΕΕ 90 80 70 60 50 Τα συμφέροντα της χώρας μου λαμβάνοται υπ' όψιν (Ελ) Τα συμφέροντα της χώρας μου ΔΕΝ λαμβάνοται υπ' όψιν (Ελ) 40 30 Τα συμφέροντα της χώρας μου λαμβάνοται υπ' όψιν (μ.ο. ΕΕ) 20 10 Τα συμφέροντα της χώρας μου ΔΕΝ λαμβάνοται υπ' όψιν (μ.ο. ΕΕ) 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
(%) 90 Γράφημα 4. Εμπιστοσύνη στην ΕΕ 80 70 60 50 40 30 20 Εμπιστεύομαι την ΕΕ (Ελ) Δεν εμπιστεύομαι την ΕΕ (Ελ) Εμπιστεύομαι την ΕΕ (μ.ο. ΕΕ) Δεν εμπιστεύομαι την ΕΕ (μ.ο. ΕΕ) 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
(%) Γράφημα 5. Εμπιστοσύνη στην Κυβέρνηση 100 90 80 70 60 50 40 30 20 Εμπιστεύομαι την Κυβέρνηση (Eλ) Δεν εμπιστεύομαι την Κυβέρνηση (Eλ) Εμπιστεύομαι την Κυβέρνηση (μ.ο. ΕΕ) Δεν εμπιστεύομαι την Κυβένηση (μ.ο. ΕΕ) 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Γράφημα 6. Αντιλήψεις της Ελληνικής θέσης για την ΕΕ (%) 70 1.H χώρα μου μπορεί να αντιμετωπίσει το μέλλον καλύτερα εκτός ΟΝΕ 2.Υποστήριξη για ΟΝΕ-ευρώ 60 50 40 Υπέρ 30 Κατά 20 Δεν ξέρω 10 0 EU27 EL EU28 EL EU28 EL EU27 EL EU28 EL EU28 EL 2012 2013 2014 2012 2013 2014
Πηγή: Public Issue
Ικανοποίηση με τη διαχείριση της κρίσης από τη Γερμανία 3% 5% Απρίλιος 2013 Satisfied Dissatisfied Do not Know 92% Πηγή: Public Issue
Αντιλήψεις για τα συμφέροντα Ελλάδας και Γερμανίας 1% Απρίλιοςl 2013 8% They are common They are different Do not know 91% Πηγή: Public Issue
Αντιλήψεις για τα συμφέροντα Ελλάδας και Γερμανίας Φεβρουάριος 2015 2% 18% They are common They are different Do not know 80% Πηγή: Public Issue
Αντιλήψεις και Δημόσιος Λόγος στην Ελλάδα: Σημεία Σύγκλισης Απόρριψη και έλλειμμα εμπιστοσύνης στο ελληνικό πολιτικό σύστημα Απογοήτευση και έλλειμμα εμπιστοσύνης στην ΕΕ Η κυριαρχία της ΕΕ από τη Γερμανία Απόρριψη της πολιτικής της Γερμανίας Η θέση της Ελλάδας στην ΕΕ και την Ευρωζώνη
Αντιλήψεις και Δημόσιος Λόγος στην Ελλάδα: Συνέπειες για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος Ευρωσκεπτικισμός Σημαντική αύξηση του ευρωσκεπτικισμού μετά την εκδήλωση της κρίσης Ο ευρωσκεπτικισμός δεν περιορίζεται σε ακραία κόμματα Ο ευρωσκεπτικισμός δεν περιορίζεται σε περιθωριακά κόμματα Ο ευρωσκεπτικισμός δεν περιορίζεται σε κόμματα της αντιπολίτευσης Τα κόμματα που κυβερνούν περιορίζουν τον ευρωσκεπτικισμό στο δημόσιο λόγο τους
Αντιλήψεις και Δημόσιος Λόγος στην Ελλάδα: Συνέπειες για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος Ευρωσκεπτικισμός Ωστόσο: Η αύξηση του ευρωσκεπτικισμού ήταν αναμενόμενη λόγω του μεγέθους της κρίσης και της σημαντικής ανάμειξης της ΕΕ στη διαχείριση της Η εξομάλυνση των οικονομικών συνθηκών οδηγεί σε μείωση του ευρωσκεπτικισμού Δεν υπάρχει διάθεση εξόδου από την ΕΕ/ ΟΝΕ, και κάτι τέτοιο δεν υποστηρίζεται από κανένα κόμμα, με εξαίρεση το ΚΚΕ Συνεπώς: ο ευρωσκεπτικισμός στην Ελλάδα φαίνεται να είναι «ήπιας» και όχι «σκληρής» μορφής Ο ευρωσκεπτικισμός σαν πολιτική στρατηγική σύνδεση με τον λαϊκισμό
Αντιλήψεις και Δημόσιος Λόγος στην Ελλάδα: Συνέπειες για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος Ο διαχωρισμός ελίτ/ ψηφοφόρων Ελλάδα: μια περίπτωση Constraining Dissensus ; Πίνακας 1. Αντιλήψεις των Ελίτ για την ΕΕ Θετικές Γνώμες (%) Πολιτικοί Τεχνοκράτες Συνδικαλιστές και Εκπρόσωποι Επαγγελματικών Ενώσεων Εκδότες και Δημοσιογράφοι Πριν την Κρίση 84.2 100.0 94.1 94.1 Μετά την Κρίση 73.7 85.7 58.9 76.5 Πίνακας 2. Αντιλήψεις του Κοινού για την ΕΕ Θετικές Γνώμες (%) Αρνητικές Γνώμες (%) Ουδέτερες Γνώμες (%) 2010 29 32 39 2011 28 35 35 2012 18 49 33 2013 16 54 29 2014 23 34 32
Αντιλήψεις και Δημόσιος Λόγος στην Ελλάδα: Συνέπειες για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος Η διαφοροποίηση των εθνικών ελίτ Πίνακας 3. Αντιλήψεις των Ελίτ για τη Διαχείριση της Κρίσης από την ΕΕ και τη Γερμανία Αρνητικές Γνώμες (%) Πολιτικοί Τεχνοκράτες Συνδικαλιστές και Εκπρόσωποι Επαγγελματικών Ενώσεων Εκδότες και Δημοσιογράφοι ΕΕ 73,7 64,3 88.2 64.7 Γερμανία 73,7 64,3 88,2 64,7 Συμπερασματικά: Έντονη διαφοροποίηση ελίτ κοινού, καθώς και μεταξύ των ελληνικών και (κάποιων) ευρωπαϊκών ελίτ ως προς την στάση τους απέναντι στην ΕΕ κατά τη διάρκεια της κρίσης Ωστόσο: Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτή η διαφοροποίηση δεν περιορίζει την πολιτική προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά αντίθετα τη διευκολύνει προς ένα enabling consensus ;