52 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ έτσι την κακή επένδυση που έκανε αγοράζοντας µετοχές της συγκεκριµένης εταιρίας. Η οικονοµική πορεία των Α.Ε. ενδιαφέρει, εκτός από τους µετόχους και την εθνική οικονοµία, αφού οι Α.Ε. αποτελούν τον κύριο µοχλό της χρηµατοδότησης της έρευνας, της ανάπτυξης και της καταπολέµησης της ανεργίας. Γι αυτό το λόγο έχει θεσµοθετηθεί κρατική εποπτεία επί των Α.Ε., τόσο κατά τη σύσταση όσο και κατά τη λειτουργία τους. Όπως προαναφέρθηκε, η Α.Ε. δηµιουργήθηκε προκειµένου να πραγµατοποιεί µεγάλες παραγωγικές επενδύσεις µε τη συγκέντρωση µεγάλης οικονοµικής δύναµης, χωρίς προσωπική ευθύνη των µετόχων. Στην Ελλάδα υπάρχει καταχρηστική χρησιµοποίηση του εταιρικού µορφώµατος της Α.Ε., αφού συνήθως συστήνεται από λίγα φυσικά ή νοµικά πρόσωπα, τα οποία συνήθως αποτελούν µέλη µίας ή δύο εν ευρυτέρα εννοία οικογενειών. Αποτέλεσµα της καταχρηστικής χρησιµοποίησης του εταιρικού θεσµού της Α.Ε. είναι, ουσιαστικά, η προστασία των µεγαλοµετόχων από την προσωπική ευθύνη και όχι η συµµετοχή χιλιάδων µετόχων στην Α.Ε. Έτσι, όµως, η Α.Ε. δεν εκπληρώνει το σκοπό για τον οποίο δηµιουργήθηκε, δηλαδή τη συγκέντρωση µεγάλης οικονοµικής δύναµης από πολλούς (µικρό) επενδυτές, προκειµένου να πραγµατοποιεί µεγάλες παραγωγικές επενδύσεις. Το συµπέρασµα που προαναφέρθηκε αποδεικνύεται από το πραγµατικό γεγονός ότι στη Γερµανία λειτουργούν περίπου 3.500 Α.Ε., ενώ στην Ελλάδα περίπου 25.000 Α.Ε. Β. Σύσταση Ανώνυµης Εταιρίας Β1. Διαδικασία Για τη νόµιµη σύσταση της Ανώνυµης Εταιρίας απαιτείται: 1) Η κατάρτιση του καταστατικού της εταιρίας δια συµβολαιογραφικού εγγράφου, από ένα ή περισσότερα ενήλικα φυσικά ή/και νο- µικά πρόσωπα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 53 Το καταστατικό της Ανώνυµης Εταιρίας ρυθµίζει τη λειτουργία και τη διοίκηση του νοµικού προσώπου, καθώς και τις σχέσεις µεταξύ της εταιρίας και των µετόχων. Σύµφωνα µε το Νόµο, το καταστατικό της εταιρίας πρέπει υποχρεωτικά να περιέχει διατάξεις: (α) Για την Εταιρική Επωνυµία και το σκοπό της εταιρίας i. Εταιρική επωνυµία είναι το όνοµα της εταιρίας και πολλές φορές διαφέρει από το διακρατικό της τίτλο, όπως καλείται το όνοµα, η ονοµασία ή η παράσταση µε την οποία δηλώνεται το εµπορικό κατάστηµα της εταιρίας, ο χώρος δηλαδή όπου ασκείται η επιχείρηση της εταιρίας. Η Ανώνυµη Εταιρία λαµβάνει την επωνυµία της από το είδος της επιχειρήσεως την οποία ασκεί. Σε περίπτωση που ο σκοπός της εταιρίας εκτείνεται σε πολλά αντικείµενα, η επωνυµία µπορεί να περιλαµβάνει τα κυριότερα από αυτά. Στην επωνυµία είναι δυνατόν να περιέχεται το ονοµατεπώνυµο φυσικού προσώπου, ή η επωνυµία κάποιας άλλης εµπορικής εταιρίας. ii. Ο σκοπός της εταιρίας µπορεί να είναι ο,τιδήποτε, ακόµη και µη εµπορική επιχείρηση, αρκεί να µην είναι παράνοµος ή / και να µην αντίκειται στη δηµόσια τάξη. Στην τελευταία περίπτωση, η εταιρία κηρύσσεται άκυρη µε δικαστική απόφαση. (β) Για την έδρα της εταιρίας Ως έδρα της εταιρίας πρέπει να ορίζεται ένας δήµος ή µία κοινότητα της Ελληνικής επικράτειας. Όταν γίνεται αλλαγή της έδρας από ένα δήµο ή µία κοινότητα σε άλλον, απαιτείται τροποποίηση του καταστατικού. Όταν, όµως, αλλάζει η διεύθυνση του εµπορικού καταστήµατος της εταιρίας, αλλά η νέα διεύθυνση ευρίσκεται εντός των γεωγραφικών ορίων του δήµου ή της κοινότητας της έδρας της, δεν απαιτείται τροποποίηση του καταστατικού.
54 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ (γ) Για τη διάρκειά της Η διάρκεια της Α.Ε. είναι πάντοτε ορισµένη. (δ) Για το ύψος και τον τρόπο καταβολής του µετοχικού κεφαλαίου i. Το ελάχιστο µετοχικό κεφάλαιο µιας ανώνυµης εταιρίας ορίζεται στο ποσόν των εξήντα χιλιάδων (60.000) ΕΥΡΩ, το οποίο πρέπει να έχει καταβληθεί ολοσχερώς, κατά τη σύσταση της εταιρίας. Οι ειδικές ανώνυµες εταιρίες, π.χ. ασφαλιστικές, τραπεζικές, εταιρίες χρη- µατοδοτικής µίσθωσης, υποχρεούνται από το Νόµο να έχουν πολύ µεγαλύτερο µετοχικό κεφάλαιο. Επίσης, το ελάχιστο µετοχικό κεφάλαιο εταιριών οι οποίες καλύπτουν, εν όλω ή εν µέρει, το µετοχικό τους κεφάλαιο µε δηµόσια εγγραφή, δηλαδή ανωνύµων εταιριών των οποίων οι µετοχές είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο, ή εταιριών οι οποίες συνάπτουν οµολογιακό δάνειο µε δηµόσια εγγραφή, ορίζεται στο ποσό των διακοσίων χιλιάδων (200.000) ΕΥΡΩ. Η κάλυψη του κεφαλαίου διαφέρει από την καταβολή του. Κάλυψη του µετοχικού κεφαλαίου καλείται η υποχρέωση που έχει αναλάβει κάθε µέτοχος να καταβάλει την εισφορά του για το σχηµατισµό του µετοχικού κεφαλαίου. Η µερική καταβολή του µετοχικού κεφαλαίου επιτρέπεται από το Νόµο, µόνον όταν πρόκειται για εισφορές σε χρήµα και µόνο για το σχηµατισµό του µετοχικού κεφαλαίου εταιριών, οι µετοχές των οποίων δεν είναι εισηγµένες σε χρηµατιστήριο. Στην περίπτωση αυτή πρέπει, κατά τη σύσταση της εταιρίας, το καταβεβληµένο µετοχικό κεφάλαιο να ισούται µε το ελάχιστο όριο των εξήντα χιλιάδων (60.000) ΕΥΡΩ. Το υπόλοιπο µετοχικό κεφάλαιο το οποίο έχει µεν καλυφθεί δεν έχει, όµως, καταβληθεί, κατά τη σύσταση της εταιρίας, πρέπει να καταβληθεί το αργότερο εντός πέντε ετών από τη σύστασή της ή από την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου, αντιστοίχως. Το αµέσως καταβαλλόµενο ποσόν δεν µπορεί να είναι κατώτερο από το 1/4 του µετοχικού κεφαλαίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 55 Για παράδειγµα, ας υποθέσουµε ότι το µετοχικό κεφάλαιο µιας Α.Ε. ανέρχεται στο ποσόν των διακοσίων σαράντα χιλιάδων (240.000) ΕΥΡΩ και επιτρέπεται από το καταστατικό της Εταιρίας η µερική καταβολή του στην περίπτωση αυτή, το αµέσως - κατά τη σύσταση της εταιρίας- καταβαλλόµενο ποσό ανέρχεται σε εξήντα χιλιάδες (60.000) ΕΥΡΩ (240.000 x 1/4 = 60.000) και το καλυφθέν, µη καταβληθέν αλλά καταβληθησόµενο το αργότερο εντός δεκαετίας ποσό, ανέρχεται σε εκατόν ογδόντα χιλιάδες (180.000) ΕΥΡΩ (240.000 x 3/4 = 180.000). ii. Το µετοχικό κεφάλαιο σχηµατίζεται από εισφορές των µετόχων σε χρήµα ή / και σε είδος το οποίο µπορεί να αποτιµηθεί σε χρήµα. Εισφορές σε είδος µπορεί να συνίστανται στην εισφορά κινητής και ακίνητης περιουσίας, άϋλων αγαθών π.χ. απαιτήσεων, σηµάτων, ευρεσιτεχνιών. Η παροχή εργασίας από µέτοχο ή µετόχους στην εταιρία δεν δύναται να αποτιµηθεί χρηµατικά και εποµένως δεν είναι νόµιµη η εισφορά της για το σχηµατισµό του µετοχικού κεφαλαίου. Προς αποφυγή υπερτιµολογήσεων των εισφεροµένων αντικειµένων, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσµα την αλλοίωση της χρηµατοοικονοµικής εικόνας της εταιρίας, αφού η πραγµατική αξία του µετοχικού κεφαλαίου, άρα η εταιρική περιουσία, θα είναι αναλόγως προς το ύψος της υπερτιµολογήσεως - µικρότερη της ονοµαστικής του αξίας και εποµένως, η πραγµατική φερεγγυότητα της εταιρίας θα είναι µικρότερη από τη φερόµενη, οι εισφορές σε είδος εκτιµώνται από τριµελή εκτιµητική επιτροπή εµπειρογνωµόνων, η οποία ορίζεται από τη Διοίκηση (Υπουργείο Ανάπτυξης ή η κατά το Νόµο αρµόδια Αρχή). Η εκτίµηση των εισφορών σε είδος µπορεί, µε επιλογή των ιδρυτών κατά το στάδιο ίδρυσης (προκειµένου για το αρχικό µετοχικό κεφάλαιο), ή µε επιλογή του διοικητικού συµβουλίου (προκειµένου περί αυξήσεων του µετοχικού κεφαλαίου) να γίνει µε δαπάνες της εταιρίας και χωρίς τον ορισµό και τη γνωµοδότηση της τριµελούς εκτιµητικής επιτροπής εµπειρογνωµόνων, χωρίς δηλαδή την παρέµβαση της Διοίκησης, από δύο ορκωτούς ελεγκτές λογιστές ή, ανα-
56 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ λόγως του υπό εκτίµηση «είδους», από δύο εκτιµητές του Σώµατος Ορκωτών Εκτιµητών. iii. Οι ιδρυτές κατά τη σύσταση της εταιρίας ή το διοικητικό συµβούλιο, προκειµένου περί αυξήσεων του µετοχικού κεφαλαίου µε εισφορές σε είδος, µπορεί να µην εκτιµήσουν την αξία της εισφοράς ούτε από την επιτροπή εµπειρογνωµόνων ούτε από ορκωτούς ελεγκτές - λογιστές ή εκτιµητές του Σώµατος Ορκωτών Εκτιµητών, κατά τ ανωτέρω, στις εξής τρεις περιπτώσεις: Όταν το αντικείµενο της εισφοράς σε είδος είναι: - Κινητές αξίες ή µέσα χρηµαταγοράς (π.χ. εισηγµένες µετοχές, ή άλλα κινητά χρηµατιστηριακά προϊόντα) των οποίων, κατά συνέπεια, η αγοραία(εµπορική ή τρέχουσα) χρηµατιστηριακή αξία µπορεί να υπολογισθεί, ως η µέση σταθµισµένη τιµή τους, κατά το τελευταίο εξάµηνο πριν από τον υπολογισµό τους ως εισφορών σε είδος, που έγιναν αντικείµενα διαπραγµάτευσης σε χρηµατιστήριο. - Περιουσιακά στοιχεία τα οποία έχουν ήδη αποτελέσει αντικεί- µενο αποτίµησης για την εύλογη αξία τους από αναγνωρισµένο ανεξάρτητο εµπειρογνώµονα, εντός του τελευταίου εξαµήνου πριν από την ηµεροµηνία πραγµατοποίησης της σχετικής εισφοράς. - Περιουσιακά στοιχεία, διαφορετικά από τα προαναφερόµενα, η εύλογη αξία των οποίων προκύπτει για καθένα από αυτά, από τους υποχρεωτικούς λογαριασµούς του προηγούµενου οικονοµικού έτους. (ε) Για το είδος των µετοχών, καθώς και για τον αριθµό, την ονο- µαστική αξία και την έκδοσή τους (στ) Εκτός από τις παραπάνω διατάξεις, το καταστατικό πρέπει να περιέχει και άλλες, οι οποίες να αναφέρονται στον αριθµό των µετοχών κάθε κατηγορίας (προνοµιούχες και δεσµευµένες µετοχές), στη µετατροπή των ονοµαστικών µετοχών σε ανώνυµες και αντιστρόφως, να προσδιορίζουν λεπτοµερέστερα από το Νόµο, εντός όµως των επιτρεπτών νοµίµων ορίων, τη λειτουργία των οργάνων
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 57 της εταιρίας, τα δικαιώµατα των µετόχων και της µειοψηφίας, τους ελεγκτές, τον ισολογισµό και τη διάθεση των κερδών, τη λύση της εταιρίας και την εκκαθάριση της περιουσίας της. Επίσης, στο καταστατικό πρέπει να αναφέρεται η σύνθεση του πρώτου διοικητικού συµβουλίου, το οποίο θα διοικήσει την εταιρία από τη νόµιµη σύστασή της και για όσο χρονικό διάστηµα προβλέπεται από το καταστατικό, συνήθως µέχρι του τέλους της πρώτης εταιρικής χρήσης, εφόσον τα µέλη του δεν αντικατασταθούν, πρόωρα εν όλω ή εν µέρει, από τη γενική συνέλευση των µετόχων. Επιπροσθέτως, στο καταστατικό µπορεί να ορίζονται ένας ή περισσότεροι ορκωτοί ελεγκτές λογιστές µε τους αναπληρωτές τους (υποχρεωτικά, προκειµένου περί εταιριών µε αρχικό µετοχικό κεφάλαιο τουλάχιστον τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) Ευρώ), ή δύο ή περισσότεροι ελεγκτές µε τους αναπληρωτές τους, για τον έλεγχο των ετήσιων οικονοµικών καταστάσεων της πρώτης εταιρικής χρήσης. ζ) Γενικά, στις διατάξεις του καταστατικού είναι δυνατό να αναφέρεται ο,τιδήποτε επιθυµούν οι µέτοχοι, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι οι διατάξεις του δεν είναι παράνοµες, ή αντίθετες προς τις αναγκαστικού δικαίου διατάξεις του Νόµου. 2) (α) Αφού καταρτισθεί το καταστατικό, κατά τ ανωτέρω και εφόσον το περιεχόµενό του είναι σύµφωνο µε το Νόµο, η Διοίκηση, δηλαδή οι αρµόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Ανάπτυξης, ή η κατά το Νόµο εκάστοτε αρµόδια Αρχή, υποχρεούται να εκδώσει την απόφαση περί συστάσεως της εταιρίας και περί εγκρίσεως του καταστατικού της. Η Διοίκηση, δηλαδή, προβαίνει µόνο σε έλεγχο νοµιµότητας της συστάσεως της Ανώνυµης Εταιρίας και όχι σε έλεγχο σκοπιµότητας. (β) Αν το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) ευρώ, δεν ασκείται έλεγχος νοµιµότητας της σύστασης της εταιρίας και η Διοίκηση δεν εκδίδει απόφαση περί εγκρίσεως της συστάσεως της εταιρίας και του καταστατικού της. Στην περίπτωση αυτή η παρακάτω αναφερόµενη καταχώριση στο Μ.Α.Ε. γίνεται µετά από τυπικό µόνο έλεγχο των
58 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ υποβαλλοµένων εγγράφων, δηλαδή, ουσιαστικά, του καταστατικού της εταιρίας το οποίο έχει καταρτισθεί δια συµβολαιογραφικού εγγράφου. 3) Η απόφαση της Διοίκησης περί συστάσεως της εταιρίας και περί εγκρίσεως του καταστατικού της καταχωρείται στο Μητρώο Ανωνύµων Εταιριών (Μ.Α.Ε.) που τηρείται στην υπηρεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης, όπου έχει την έδρα της η εταιρία. Αν το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας δεν ξεπερνά το ποσόν των τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) Ευρώ, το καταστατικό καταχωρείται στο Μ.Α.Ε., αυθηµερόν. Από την ως άνω καταχώριση, η Ανώνυµη Εταιρία αποκτά νοµική προσωπικότητα. 4) Μετά την καταχώριση στο Μ.Α.Ε., κατά τ ανωτέρω, δηµοσιεύεται, µε επιµέλεια και µε δαπάνες της ενδιαφερόµενης εταιρίας στο τεύχος Ανωνύµων Εταιριών και Εταιριών Περιορισµένης Ευθύνης της Εφηµερίδας της Κυβέρνησης (Φ.Ε.Κ.), ανακοίνωση για την καταχώριση στο Μ.Α.Ε. της απόφασης για τη σύσταση της εταιρίας και την έγκριση του καταστατικού της (όπου απαιτείται, κατά τ ανωτέρω), καθώς και ολόκληρο το κείµενο του καταστατικού. Η σχετική ανακοίνωση αποστέλλεται προς το Εθνικό Τυπογραφείο υπογεγραµµένη από τη Διοίκηση και θεωρηµένη από την αρµόδια Δ.Ο.Υ., η οποία βεβαιώνει την καταβολή των σχετικών τελών. 5) Το καταστατικό τροποποιείται µε απόφαση της γενικής συνέλευσης των µετόχων, που λαµβάνεται σύµφωνα µε τις διατάξεις του Νόµου για την αυξηµένη απαρτία και πλειοψηφία. Για την τροποποίηση του καταστατικού δεν απαιτείται η σύνταξη συµβολαιογραφικού εγγράφου. (α) Εάν το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) Ευρώ, δεν ασκείται έλεγχος νοµιµότητας της τροποποίησης του καταστατικού και επο- µένως, η σχετική περί τροποποιήσεως απόφαση της γενικής συνέλευσης των µετόχων δεν εγκρίνεται από τη Διοίκηση (Υπουργό Ανάπτυξης ή την κατά το Νόµο αρµόδια Αρχή), και οι καταχωρί-
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 59 σεις στο Μ.Α.Ε. γίνονται µετά από τυπικό έλεγχο των υποβαλλο- µένων εγγράφων, δηλαδή του πρακτικού της γενικής συνέλευσης των µετόχων, στο οποίο πρέπει να αναφέρεται η τήρηση των διατάξεων του Νόµου και του καταστατικού, σχετικά µε τις δηµοσιεύσεις της πρόσκλησης για τη σύγκλησή της, την απαρτία και την πλειοψηφία για τη λήξη των τροποποιητικών αποφάσεων. (β) Εάν το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας υπερβαίνει το ποσό των τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) Ευρώ, η απόφαση της γενικής συνέλευσης υποβάλλεται στη Διοίκηση, η οποία ελέγχοντας την τήρηση του Νόµου, εγκρίνει την τροποποίηση. Η εγκριτική απόφαση της Διοίκησης µαζί µε την απόφαση της γενικής συνέλευσης που περιέχει το κείµενο της τροποποίησης καταχωρίζονται στο Μ.Α.Ε. (γ) Μετά από κάθε τροποποίηση, ολόκληρο το κείµενο του νέου (κωδικοποιηµένου) καταστατικού συντάσσεται µε ευθύνη του διοικητικού συµβουλίου, χωρίς απόφαση της γενικής συνέλευσης και έγκριση της Διοίκησης. Η τροποποίηση του καταστατικού συντελείται µε την καταχώριση στο Μ.Α.Ε. της σχετικής απόφασης της γενικής συνέλευσης των µετόχων, µαζί µε όλο το νέο κείµενο του καταστατικού, και όπου απαιτείται, τη διοικητική απόφαση για την έγκριση της τροποποίησης. (δ) Μετά την καταχώριση στο Μ.Α.Ε. όλες οι πράξεις και τα στοιχεία σχετικά µε την τροποποίηση του καταστατικού, κατά τις παραπάνω διακρίσεις, δηµοσιεύονται στο τεύχος Ανωνύµων Εταιριών και Εταιριών Περιορισµένης Ευθύνης της Εφηµερίδας της Κυβέρνησης (Φ.Ε.Κ.) Β2. Ανώνυµη Εταιρία υπό σύσταση Το χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί από την κατάρτιση του καταστατικού δια συµβολαιογραφικού εγγράφου µέχρι την καταχώριση της απόφασης της Διοίκησης µε την οποία εγκρίνεται το καταστατικό και συστήνεται η Ανώνυµη Εταιρία, εφόσον το µετοχικό κεφάλαιο
60 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ υπερβαίνει το ποσό των τριών εκατοµµυρίων (3.000.000) Ευρώ, καθώς και ολόκληρου του καταστατικού στο Μ.Α.Ε., καλείται ιδρυτικό στάδιο, κατά τη διάρκεια του οποίου δεν υφίσταται Ανώνυµη Εταιρία, αλλά Εταιρία υπό Σύσταση. Κατά ρητή διάταξη του Νόµου, το συνολικό ποσό -τουλάχιστον κατά προσέγγιση- όλων των δαπανών που απαιτήθηκαν για τη σύσταση της Ανώνυµης Εταιρίας αναφέρεται στο καταστατικό της και βαρύνει την εταιρία, ασχέτως του προσώπου το οποίο το κατέβαλε και ανεξαρτήτως της µη υπάρξεως κατά την καταβολή των δαπανών- νοµικού προσώπου, αλλά υπό σύσταση Ανώνυµης Εταιρίας. Επίσης, κατά ρητή διάταξη του Νόµου, πρόσωπα που έχουν ενεργήσει στο όνοµα υπό σύσταση εταιρίας ευθύνονται για τις πράξεις αυτές απεριόριστα και σε ολόκληρο, δηλαδή µε ολόκληρη την προσωπική τους περιουσία και για ολόκληρο το χρέος. Η παραπάνω ευθύνη των ιδρυτών µεταβιβάζεται στην εταιρία, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι µέσα σε τρεις (3) µήνες από την απόκτηση της νο- µικής προσωπικότητας, η εταιρία µε απόφαση του διοικητικού της συµβουλίου ανέλαβε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές τις πράξεις. Β3. Ευθύνη Ιδρυτών Α.Ε. Για χρονικό διάστηµα πέντε (5) ετών από την ίδρυση της εταιρίας, οι ιδρυτές της ευθύνονται προσωπικώς, αλληλεγγύως, απεριορίστως και εις ολόκληρο, για την αποκατάσταση της ζηµίας που υπέστη η εταιρία, ή/και οι καλόπιστοι τρίτοι, µέτοχοι ή µη, από τυχόν παράλειψη υποχρεωτικής διάταξης του καταστατικού, ή από τυχόν ανακριβείς πληροφορίες που δόθηκαν κατά την εγγραφή στο µετοχικό κεφάλαιο, (ή περιλήφθηκαν στο καταστατικό) ή από τη µη τήρηση των διατάξεων που αφορούν την εκτίµηση των εισφορών σε είδος
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 61 και την καταβολή του µετοχικού κεφαλαίου, καθώς και από την τυχόν κήρυξη της ακυρότητας της εταιρίας, σύµφωνα µε το Νόµο, εάν οι ιδρυτές υπαιτίως προκάλεσαν, δια πράξεων ή παραλείψεων, τις παραπάνω πληµµέλειες. Γ. Μετοχή Οµολογία -Ιδρυτικοί τίτλοι Γ1. Μετοχή Το µετοχικό κεφάλαιο διαιρείται σε ίσα µερίδια, τα οποία ονοµάζονται µετοχές και τα οποία ενσωµατώνουν την αξία της συµµετοχής του µετόχου στο µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας. Αξία µετοχής. 1) Αξία Μετοχής Η µετοχή είναι αξιόγραφο, δηλαδή έγγραφο που ενσωµατώνει συγκεκριµένη αξία. Για συστηµατικούς αλλά κυρίως για εµπορικούς λόγους, αφού η µετοχή αποτελεί περιουσιακό στοιχείο µεταβιβάσιµο και ρευστοποιήσιµο, η αξία της διακρίνεται ως εξής: - ονοµαστική αξία - εσωτερική αξία - χρηµατιστηριακή αξία - εµπορική ή τρέχουσα ή αγοραία αξία (α) Το µετοχικό κεφάλαιο της Ανώνυµης Εταιρίας είναι µία σταθερή µαθηµατική ποσότητα (σταθερή, µέχρι να αυξηθεί ή να µειωθεί σύµφωνα µε το καταστατικό και το Νόµο), η οποία «χωρίζεται» σε ίσα µερίδια, η αξία των οποίων είναι, επίσης, σταθερή µαθηµατική ποσότητα. Η αξία αυτή καλείται ονοµαστική είναι η αξία που αναγράφεται στο «σώµα» του αξιογράφου. Το γινόµενο που προκύπτει από τον πολλαπλασιασµό της ονοµαστικής αξίας της µετοχής επί τον αριθµό των µετοχών ισούται µε το µετοχικό κεφάλαιο της Α.Ε.
62 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ Για παράδειγµα, έστω ότι το µετοχικό κεφάλαιο µιας εταιρίας ανέρχεται στο ποσόν των 60.000 ΕΥΡΩ και διαιρείται σε 6.000 µετοχές ονοµαστικής αξίας δέκα (10) ΕΥΡΩ εκάστη. Το γινόµενο του πολλαπλασιασµού 6.000 x 10 ισούται µε το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας, δηλαδή µε 60.000 ΕΥΡΩ. Η ονοµαστική αξία της µετοχής δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη των τριάντα λεπτών (0,30) του ΕΥΡΩ ούτε και ανώτερη των εκατό (100) ΕΥΡΩ. (β) Το µετοχικό κεφάλαιο, όπως ορίσθηκε παραπάνω, ισούται µε την εταιρική περιουσία µόνον κατά το χρονικό σηµείο συστάσεως της εταιρίας. Από την πρώτη στιγµή λειτουργίας της εταιρίας, ως νοµικού προσώπου, το µετοχικό κεφάλαιο διαφοροποιείται από την εταιρική περιουσία, αναλόγως µε την κερδοφόρα ή µη λειτουργία της εταιρίας. Η εσωτερική αξία της µετοχής προσδιορίζεται από την αξία της εταιρικής περιουσίας, ως τµήµα της. Η εσωτερική αξία της µετοχής ισούται µε την ονοµαστική της αξία µόνον κατά το χρονικό σηµείο κατά το οποίο το µετοχικό κεφάλαιο ισούται µε την εταιρική περιουσία, κατά τ ανωτέρω. Από την πρώτη στιγµή λειτουργίας της Εταιρίας, η εσωτερική αξία της µετοχής διαφοροποιείται, αυξανόµενη ή µειούµενη σε σχέση µε την ονοµαστική της αξία, για τους ίδιους λόγους που διαφοροποιείται η εταιρική περιουσία από το µετοχικό κεφάλαιο. (γ) Χρηµατιστηριακή αξία έχουν µόνον οι µετοχές οι οποίες είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Αθηνών. Η χρηµατιστηριακή αξία ισούται µε την αξία της µετοχής, όπως διαµορφώνεται σε δεδοµένη χρονική στιγµή στη χρηµατιστηριακή αγορά. (δ) Η εµπορική ή τρέχουσα ή αγοραία αξία της µετοχής είναι η αξία στην οποία η µετοχή αγοράζεται ή πωλείται, σε µία συγκεκριµένη χρονική στιγµή. Η εµπορική αξία δεν ταυτίζεται -κατ ανάγκη- µε την εσωτερική ή µε τη χρηµατιστηριακή της αξία, αφού η εµπορική αξία επηρεάζεται και από άλλα στοιχεία οικονοµικής φύσεως (προσφορά, ζήτηση), ψυχολογικής αιτιολογίας (ανάγκη για ρευστοποίηση,
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 63 προσδοκία κέρδους) και δυνατότητας ελέγχου της εταιρίας (αγορά πλειοψηφικού πακέτου µετοχών), ή έστω ελέγχου της πλειοψηφίας (αγορά µετοχών καταστατικής µειοψηφίας), δηλαδή ποσοστού τουλάχιστον 33,34% των µετοχών µε δικαίωµα ψήφου). 2) Ανώνυµες - Ονοµαστικές Μετοχές. (α) Οι µετοχές της ανώνυµης εταιρίας είναι ανώνυµες ή ονοµαστικές ανάλογα µε τη βούληση των ιδρυτών της, όπως εκφράσθηκε κατά την κατάρτιση του καταστατικού. Ορισµένες ανώνυµες εταιρίες ειδικού σκοπού, π.χ. τραπεζικές, ασφαλιστικές, χρηµατοδοτικών µισθώσεων, είναι υποχρεωµένες να εκδίδουν µόνον ονοµαστικές µετοχές. Οι ανώνυµες µετοχές εκδίδονται χωρίς αναφορά του ονόµατος του κυρίου ως κύριος αυτών των µετοχών τεκµαίρεται ο κοµιστής τους. Αντιθέτως, οι ονοµαστικές µετοχές εκδίδονται υπέρ συγκεκρι- µένου προσώπου, το όνοµα του οποίου αναγράφεται στο «σώµα» της µετοχής. Οι ανώνυµες µετοχές είναι δυνατό να µετατραπούν σε ονο- µαστικές και αντιστρόφως, τροποποιώντας αναλόγως το καταστατικό της εταιρίας, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι το καταστατικό προβλέπει σχετικά περί της µετατροπής. (β) Κατ αρχήν όλες οι µετοχές, ανώνυµες ή ονοµαστικές, µεταβιβάζονται ελευθέρως. Το καταστατικό της εταιρίας µπορεί να περιορίσει την ελεύθερη µεταβίβαση µόνον των ονοµαστικών µετοχών (δεσµευµένες) και όχι των ανώνυµων, θέτοντας ως προϋπόθεση για τη µεταβίβαση των µετοχών αποφάσεις της Γ.Σ. ή του Δ.Σ. της. Το καταστατικό µπορεί να ορίσει και άλλους περιορισµούς στη µεταβίβαση των ονοµαστικών µετοχών, οι οποίοι, όµως, δεν επιτρέπεται να καθιστούν τη µεταβίβαση αδύνατη. Το καταστατικό µπορεί ιδίως, να ορίσει ότι δεν επιτρέπεται η µεταβίβαση, αν οι µετοχές δεν προσφερθούν προηγουµένως στους λοιπούς µετόχους ή σε ορισµένους από αυτούς (δικαίωµα προτίµησης) ή να υποδεικνύεται εκ µέρους της εταιρίας, µέτοχος ή τρίτος που θα αποκτήσει τις µεταβιβαζόµενες µετοχές. Στη µεταβίβαση µετοχών λόγω κληρονοµικής διαδοχής δεν επιτρέπεται να τεθεί οποιοσδήποτε περιορισµός. Σε περίπτωση
64 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ που η εταιρία (Γ.Σ. ή Δ.Σ.) αρνηθεί την έγκριση της µεταβίβασης, ή δεν υποδείξει αγοραστή ή δεν απαντήσει στο µεταβιβάζοντα µέτοχο εντός της προβλεπόµενης από το καταστατικό προθεσµίας, η εταιρία υποχρεούται, µετά από αίτηση του µεταβιβάζοντος µετόχου, να εξαγοράσει τις µεταβιβαζόµενες µετοχές άλλως, ο ενδιαφερόµενος µέτοχος µπορεί να εξαναγκάσει την εταιρία να εξαγοράσει τις µεταβιβαζόµενες µετοχές, µε δικαστική απόφαση η οποία εκδίδεται κατόπιν εγέρσεως αγωγής εκ µέρους του ενδιαφεροµένου µετόχου και η οποία καθορίζει το τίµηµα πώλησης και τους όρους καταβολής του. Οι περιοριστικοί αυτοί όροι για τη µεταβίβαση ονοµαστικών µετοχών υπογραµµίζουν τα προσωπικά στοιχεία που προσιδιάζουν στις µικρές, µε λίγους µετόχους, λεγόµενες οικογενειακές ανώνυµες εταιρίες. 3) Προνοµιούχες µετοχές. (α) Ο Νόµος επιτρέπει, εφόσον υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο καταστατικό της εταιρίας (το αρχικό ή το µετά σχετική τροποποίησή του), την έκδοση υπέρ ορισµένων µετόχων, κατά την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου, µετοχών οι οποίες παρέχουν συγκεκριµένα προνόµια στους προνοµιούχους µετόχους σε σχέση µε τους κατόχους των κοινών µη προνοµιούχων µετοχών. Η έκδοση προνοµιούχων µετοχών έχει σκοπό να δηµιουργήσει ευνοϊκό κλίµα για την κάλυψη του µετοχικού κεφαλαίου σε περίπτωση αυξήσεώς του, καθώς επίσης και να παραχωρήσει κάποια προνόµια σε κάποιους από τους µετόχους ή σε διευθυντικά στελέχη της εταιρίας, για συγκεκριµένες υπηρεσίες που προσέφεραν στην εταιρία και προκειµένου να συνεχίσουν να παραµένουν πιστοί στην εταιρία, εργαζόµενοι για την ευόδωση του σκοπού της. Ο Νόµος επιτρέπει την έκδοση προνοµιούχων µετοχών µε δικαίωµα ψήφου, περιοριζόµενο σε ορισµένα ζητήµατα και χωρίς δικαίωµα ψήφου. Οι προνοµιούχες µετοχές µπορούν να εκδοθούν και ως µετατρέψιµες σε κοινές µετοχές. Τούτο δε σηµαίνει ότι οι προνο- µιούχες µετοχές που δεν εκδόθηκαν ως µετατρέψιµες δεν µπορεί να µετατραπούν. Για τη µετατροπή των τελευταίων σε κοινές απαιτείται
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 65 και απόφαση της γενικής συνέλευσης των µετόχων που κατέχουν κοινές µετοχές, η οποία λαµβάνεται µε αυξηµένη απαρτία και πλειοψηφία. (β) Ο Νόµος αναφέρει τα εξής προνόµια, τα οποία είναι δυνατόν να παρέχονται, εν όλω ή εν µέρει, στις προνοµιούχες µετοχές. i. Λήψη, πριν από τις κοινές µετοχές, του πρώτου διανεµόµενου µερίσµατος. ii. Απόδοση, πριν από τις κοινές µετοχές, του προϊόντος από την εκκαθάριση της εταιρικής περιουσίας, αναλόγως µε τη συµµετοχή των προνοµιούχων µετόχων στο µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας, συµπεριλαµβανοµένης της συµµετοχής τους στα τυχόν καταβληθέντα υπέρ το άρτιο ποσά. iii. Σε περίπτωση µη διανοµής µερίσµατος σε µία ή περισσότερες εταιρικές χρήσεις, λόγω µη υπάρξεως κερδών, προνοµιακή καταβολή µερισµάτων και για τις χρήσεις κατά τις οποίες δεν καταβλήθηκε µέρισµα. iv. Λήψη σταθερού µερίσµατος. v. Συµµετοχή εν µέρει µόνο στα κέρδη της εταιρίας. vi. Απόληψη ορισµένου τόκου. vii. Συµµετοχή, κατά προτεραιότητα, σε κέρδη από ορισµένη εταιρική δραστηριότητα. Γ2. Οµολογία 1) Η σύναψη οµολογιακού δανείου χρησιµοποιείται παράλληλα µε και ανεξάρτητα από τον κλασσικό τραπεζικό δανεισµό, ή / και την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου µιας εταιρίας, για τη χρηµατοδότησή της. Η σύναψη οµολογιακού δανείου προϋποθέτει την έκδοση οµολογιών. Η οµολογία, εποµένως, ενσωµατώνει τµήµα του χρέους της εταιρίας προς τους οµολογιούχους δανειστές, δηλαδή αυτούς µε τους οποίους η εταιρία συνήψε το οµολογιακό δάνειο. Ενσωµατώνει,
66 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ συγχρόνως, την έντοκη απαίτηση του οµολογιούχου δανειστή κατά της εταιρίας. Η οµολογία είναι γενικώς αξιόγραφο και ειδικότερα χρεόγραφο, αφού είναι έγγραφο που απεικονίζει τµήµα χρέους. Το οµολογιακό δάνειο διαιρείται σε ίσα τµήµατα, καθένα από τα οποία αποτελεί την ονοµαστική αξία της οµολογίας. Το γινόµενο που προκύπτει από τον πολλαπλασιασµό του αριθµού των οµολογιών επί την ονοµαστικής αξίας καθεµιάς οµολογίας ισούται µε το ποσόν του οµολογιακού δανείου. Κατά τη σύναψη του οµολογιακού δανείού είναι δυνατό να συµφωνηθεί ότι εκτός από τον τόκο, ο οµολογιούχος δανειστής δικαιούται και ορισµένου ποσοστού επί των κερδών, που αποµένουν µετά την καταβολή στους µετόχους (προνοµιούχους και κοινούς) του πρώτου (υποχρεωτικού) µερίσµατος, ή / και άλλων πρόσθετων παροχών που εξαρτώνται από το ύψος της παραγωγής, ή το γενικό επίπεδο δραστηριότητας της εταιρίας. 2) Κατά τη σύναψη οµολογιακού δανείου είναι δυνατόν να προβλέπεται ότι οι οµολογιούχοι δανειστές δικαιούνται να µετατρέψουν τις οµολογίες τους σε µετοχές, υπό τις εξής προϋποθέσεις: (α) Απόφαση για τη σύναψη του οµολογιακού δανείου που λαµβάνεται από τη γενική συνέλευση των µετόχων, µε την κατά το Νόµο και το καταστατικό- αυξηµένη απαρτία και πλειοψηφία. (β) Με τη µετατροπή των οµολογιών σε κοινές µετοχές, αυξάνεται αναλόγως το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας και µειώνεται συγχρόνως το ύψος του οµολογιακού δανείου, εφαρµοζοµένων των σχετικών διατάξεων για την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου, την πιστοποίηση καταβολής του, την τροποποίηση του καταστατικού και τις διατυπώσεις δηµοσιότητας. (γ) Το ποσό του οµολογιακού δανείου δεν µπορεί να υπερβαίνει το µισό του καταβεβληµένου µετοχικού κεφαλαίου. (δ) Απαγορεύεται η -λόγω της µετατροπής- χορήγηση µετοχών ονοµαστικής αξίας ανωτέρας της τιµής εκδόσεως των µετατρεποµένων οµολογιών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ 67 (ε) Οι µέτοχοι της εταιρίας κατά τη λήψη της αποφάσεως για τη σύναψη του οµολογιακού δανείου έχουν δικαίωµα προτιµήσεως στην αγορά των µετατρέψιµων οµολογιών. (στ) Το όργανο, που λαµβάνει την απόφαση έκδοσης οµολογιακού δανείου µε ονοµαστικές µετατρέψιµες οµολογίες, µπορεί να αποφασίσει και την εφαρµογή στις εκδιδόµενες οµολογίες, τυχόν περιορισµών, που προβλέπονται από το καταστατικό και αφορούν στη µεταβίβαση των δεσµευµένων ονοµαστικών µετοχών. Γ3. Ιδρυτικοί τίτλοι α) Υπό την απαραίτητη προϋπόθεση σχετικής πρόβλεψης του καταστατικού, η εταιρία δικαιούται να εκδίδει και να χορηγεί ιδρυτικούς τίτλους, οι οποίοι αν και αποτελούν αξιόγραφα δεν είναι µετοχές, και παρέχουν στους κατόχους τους µόνο δικαίωµα συµµετοχής στα κέρδη, και όχι δικαίωµα συµµετοχής στη διοίκηση και διαχείριση της εταιρίας ούτε στο προϊόν της εκκαθαρίσεως της εταιρικής περιουσίας. β) Οι ιδρυτικοί τίτλοι διακρίνονται σε κοινούς και σε εξαιρετικούς. i. Οι κοινοί ιδρυτικοί τίτλοι δεν έχουν ονοµαστική αξία, εκδίδονται δε από την εταιρία και χορηγούνται σε όλους ή µερικούς από τους ιδρυτές της, ως ανταµοιβή για συγκεκριµένες ενέργειές τους για τη σύσταση της εταιρίας. Ο συνολικός αριθµός των κοινών ιδρυτικών τίτλων δεν µπορεί να υπερβαίνει το ένα δέκατο (1/10) του αριθµού των µετοχών, που εκδίδονται κατά τη σύσταση της εταιρίας. Το δικαίωµα συµµετοχής των κατόχων των κοινών ιδρυτικών τίτλων στα καθαρά κέρδη της εταιρίας, δηλαδή στα κέρδη τα οποία αποµένουν µετά τις κρατήσεις για το σχηµατισµό τακτικού αποθεµατικού και τη διανοµή του πρώτου(υποχρεωτικού) µερίσµατος, δεν µπορεί να υπερβεί το ποσοστό του ενός τετάρτου (1/4) των κερδών αυτών.
68 ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ Η εταιρία δικαιούται, µετά την παρέλευση δεκαετίας από την έκδοσή τους, να εξαγοράσει τους ιδρυτικούς τίτλους έναντι τιµήµατος, το οποίο ορίζεται στο καταστατικό και να προβεί στην ακύρωσή τους. ii. Οι εξαιρετικοί ιδρυτικοί τίτλοι εκδίδονται από την εταιρία και χορηγούνται σε φυσικά ή νοµικά πρόσωπα ως αντάλλαγµα για την παραχώρηση προς την εταιρία, είτε κατά τη σύστασή της είτε κατά τη λειτουργία της, συγκεκριµένων αντικειµένων προς χρησιµοποίηση. Η παραχώρηση των αντικειµένων αυτών στην εταιρία δεν αποτελεί εισφορά σε είδος. Συνεπώς, κατά την κατά το Νόµο εκτίµησή τους δεν εκτιµάται η αξία τους, αλλά πιστοποιείται η ύπαρξη των παραχωρουµένων προς χρησιµοποίηση αντικειµένων, καθώς και η προβλεπόµενη διάρκεια χρησιµοποιήσεώς τους από την εταιρία. Η εταιρία δικαιούται χωρίς περιορισµούς, αλλά λαµβανοµένης πάντοτε υπόψη της περί καταχρήσεως δικαιώµατος διάταξης του Αστικού Κώδικα, να καθορίσει οποιουσδήποτε όρους συµµετοχής των εξαιρετικών ιδρυτικών τίτλων στα κέρδη της εταιρίας, καθώς και εξαγοράς τους. Δε δικαιούται, όµως, να καθορίσει τη διάρκεια των τίτλων αυτών σε χρονικό διάστηµα το οποίο να υπερβαίνει την προβλεπόµενη διάρκεια χρησιµοποιήσεως των εισφεροµένων αντικειµένων, όπως αυτή διατυπώνεται στην κατά το Νόµο εκτίµησή τους. Δ. Εισαγωγή µετοχών στο Χρηµατιστήριο Αθηνών 1) Το Χρηµατιστήριο Αθηνών Α.Ε. Το Χρηµατιστήριο Αθηνών Α.Ε. είναι ο τόπος συνάντησης 1 των επενδυτών και των χρηµατιστών 2, στον οποίο έχουν τη δυνατότητα να πραγµατοποιούν αγοραπωλησίες µετοχών η οµολόγων. 1 Ο τόπος αυτός ήταν µέχρι το 2000 η αίθουσα συναλλαγών του Χρηµατιστηρίου Αθηνών, στη Σοφοκλέους 10, στην Αθήνα, Σήµερα, είναι η σύγχρονη ηλεκτρονική πλατφόρµα µε την ονο- µασία «ΟΑΣΗΣ», που είναι ένα ηλεκτρονικό σύστηµα, µέσω του οποίου συναντώνται οι εντολές αγοράς και πώλησης των µετοχών, χωρίς φυσική συνάντηση χρηµατιστών και επενδυτών 2 Οι επενδυτές δίνουν εντολές αγοράς ή πώλησης µετοχών και οι χρηµατιστές τις εκτελούν.