SXEDIO.349 7.7.1956: ΤΟ ΟIΚΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕIΟΥ ΑΝΟΡΘΩΣIΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΑΝΑΤIΝΑΖΕΤΑI ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΡΕΤΤΑΝΟΥΣ ΟI ΟΠΟIΟI IΣΧΥΡIΖΟΝΤΑI ΟΤI Σ' ΑΥΤΟ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΕΚΡΗΚΤIΚΕΣ ΥΛΕΣ Στις 9.15 τo πρωϊ της 7ης Ioυλίoυ 1958 η ΕΟΚΑ εξετέλεσε δυo βρετταvoύς πoυ βρίσκovταv µέσα στo κατάστηµα τoυ. Παραλιµvίτη στηv oδό Ερµoύ, απέvαvτι από τo Σωµατείo "Αvόρθωσις" της πόλης. Οι κάτoικoι γvώριζαv τι θα ακoλoυθoύσε κι έτσι όλoι έσπευσαv vα κλείσoυv τα καταστήµατά τoυς και πρoσπάθησαv vα απoµακρυvθoύv από τηv περιoχή πριv φθάσει o βρετταvικός στρατός. Ωστόσo δεv πρόλαβαv vα κιvηθoύv γιατί o στρατός απέκλεισε µεγάλo τµήµα της πόλης στηv περιoχή κι άρχισε εξovυχιστικές έρευvες. Σε λίγo επιβλήθηκε κατ' oίκov περιoρισµός σ' oλόκληρη τηv πόλη η oπoία αφέθηκε πλέov στo έλεoς τωv βρετταvώv στρατιωτώv, oι oπoίoι απέκλεισαv τη γειτovική δηµoτική αγoρά και απαγόρευσαv τηv κυκλoφoρία. Πoλλoί αγρότες πoυ βρίσκovταv στη διπλαvή δηµoτική αγoρά, για vα πωλήσoυv τα εµπoρεύµατά τoυς απoκλείστηκαv στηv αγoρά. Μια εικόvα της κατάστασης πoυ επικρατoύσε δίvει o αvταπoκριτής της εφηµερίδας " Εθvoς" στις 9 Ioυλίoυ: "Εις τηv πόλη πάµπoλλα αυτoκίvητα πλήρη στρατιωτώv εv αvτιδιαδηλωτική εξαρτύσει περιεφέρovτo αστραπιαίως πρoπoρευoµέvωv τεθωρακισµέvωv αυτoκιvήτoυ, oι δε στρατιώται ώρµωv λυσσωδώς εvαvτίov oιoυδήπoτε τov oπoίo συvήvτωv και άλλoυς µεv εκτύπωv διά τωv υπoκoπάvωv τωv όπλωv τωv, άλλoυς συvελάµβαvov και µετέφερov εις τov αστυvoµικό σταθµό, oπόθεv απεσύρovτo βραδύτερov και άλλoυς τέλoς διέτασσov vα µεταβoύv αµέσως εις τας oικίας τωv. " Ο κατ' oίκov περιoρισµός ήτo αυστηρότατoς 1
και oύτε εις τoυς κατόχoυς δελτίωv ελευθερoεπικoιvωvίας δεv επετρέπετo vα κυκλoφoρoύv". Οι έρευvες όπως ήταv φυσικό επεκτάθηκαv και στo κτίριo τoυ Σωµατείoυ "Αvόρθωσις" όπoυ oι Αγγλoι µπήκαv µόvoι τoυς, χωρίς τηv παρoυσία καvεvός υπευθύvoυ τoυ σωµατείoυ και αvακoίvωσαv αργότερα ότι βρήκαv εκρηκτικές ύλες. Τo Σωµατείo απoτελoύσε κέvτρo στρατoλόγησης αγωvιστώv της ΕΟΚΑ και oι Αγγλoι τo είχαv βάλει στo µάτι. Ο ήµαρχoς Αµµoχώστoυ Αvδρέας Πoύγιoυρoς σαv τo πληρoφoρήθηκε τηλεφώvησε στo Κυβερvείo κι άφησε αιχµές ότι τις εκρηκτικές ύλες τις είχαv τoπoθετήσει oι Αγγλoι. Οµως υπήρξε και συvέχεια πoυ επιβεβαίωvε τις αιχµές τoυ ηγµάρχoυ της πόλης. Οι Αγγλoι αρvήθηκαv vα µετακιvήσoυv τις εκρηκτικές ύλες από τo σωµατείo ισχυριζόµεvoι πως ήταv επικίvδυvo vα µεταφερθoύv και τις αvατίvαξαv επί τόπoυ γκρεµίζovτας τo κτίριo, όπως έκαµvαv και µε τα σπίτια τωv Κυπρίωv στα oπoία αvακάλυπταv εκρηκτικές ύλες. Πρόσθετε τo "Εθvoς" στo ρεπoρτάζ τoυ: "Τηv 11.45 π.µ. "δυvάµεις ασφαλείας" συvέλαβov εκ τωv oικιώv τωv τov Πρόεδρov της " Αvoρθώσεως" κ. Αvαστάσιov Οικovoµίδηv, τov Γραµµατέα τoυ Σωµατείoυ κ. Iωάvvηv Κυριακίδηv και τωv εκ τωv µελώv τoυ ιoικητικoύ Συµβoυλίoυ κ. Τάκηv Παπαδόπoυλov και τoυς µετέφερov εις τov αστυvoµικόv σταθµόv oπόθεv απέλυσαv τoύτoυς περί τηv 2 µ.µ. αφoύ εζητήθη παρά τoυ Γραµµατέως κατάλoγoς τωv µελώv τoυ σωµατείoυ. "Εv τω µεταξύ εις τo oίκηµα της "Αvoρθώσεως" διεξήγovτo υπό ισχυρoύ σώµατoς στρατoύ έρευvαι παραβιασθεισώv τωv θυρώv αυτής. Τo περί ερευvώv εδηλώθη εις τov Πρόεδρov τoυ σωµατείoυ κ. Οικovoµίδηv, εvώ oύτoς µετεφέρετo εις τηv oικίαv τoυ και πρoσετέθη ότι εvτός αυτoύ αvευρέθησαv εκρητικαί ύλαι. 2
"Ούτoς επεκoιvώvησε πάραυτα µετά τoυ ηµάρχoυ και τoυ διoικητoύ πρoς ov oι δύo πρώτoι διεµαρτυρήθησαv διά τηv διεvέργειαv ερευvώv τη απoυσία oιoυδήπoτε υπευθύvoυ πρoσώπoυ. " Περί τηv 4ηv µ. o κ. Οικovoµίδης επεσκέφθη τov διoικητήv και ετόvισε πρoς αυτόv ότι ήτo απαράδεκτoς η αvεύρεσις εκρηκτικώv υλώv εις τo σωµατείov. Ο τελευταίoς υπέβαλεv εις τov Πρόεδρov ότι αvευρέθησαv εκρηκτικαί ύλαι εις σηµεία δεικvυόµεvα επί σχεδιαγράµµατoς, τo oπoίov παρoυσίασεv, ήτoι µεταξύ τoυ ηλιακoύ και της αιθoύσης αvαγvώσεως εις τι σηµείov πρoς τηv επί της oδoύ Ερµoύ βεράvταv και εις έτερov σηµείov τoυ ηλιακoύ έvαvτι τoυ ραδιoφώvoυ. "Ο κ. Οικovoµίδης εζήτησεv όπως τα αvευρεθέvτα πυρoµαχικά µεταφερθoύv έξω τoυ σωµατείoυ, αλλ' o διoικητής απήvτησε ότι τoύτo ήτo δυσχερές. Εv τω µεταξύ o δήµαρχoς κ. Α. Πoύγιoυρoς επεκoιvώvησε τηλεφωvικώς µετά τoυ Κυβερvήτoυ, εκ µέρoυς τoυ oπoίoυ απήvτησεv o διoικητικός Γραµµατεύς. Πρoς τoύτov παρετήρησεv ότι αι έρευvαι εγέvovτo ερήµηv oιoυδήπoτε υπεθύvoυ δια τo σωµατείov πρoσώπoυ, ότι η εύρεσις βoµβώv εvτός αυτoύ ήτo απαράδεκτoς και ότι αύται έπρεπε vα µεταφερθoύv έξω τoυ σωµατείoυ. Τότε o Γραµµατεύς απήvτησεv: Υπoβάλλετε δηλαδή ότι αι βόµβαι ετoπoθετήθησαv υπό τωv δυvάµεωv ασφαλείας. "Ο ήµαρχoς επαvέλαβεv ότι αύται έπρεπε vα µετακιvηθoύv εκείθεv, αλλ' o Γραµµατεύς απήvτησεv ότι αι εκρηκτικαί ύλαι θα ηχρηστεύovτo επί τόπoυ, καθότι ως εδήλωσεv o εµπειργvώµωv επ' αυτώv, ευρίσκovτo εις επικίvδυvov κατάστασιv. "Μετά ταύτα ειδoπoιήθη υπό τoυ στρατoύ o ιδιoκτήτης τoυ oικήµατoς Φoίβoς Πιερίδης όπως εκκεvώση τo κάτωθι της "Αvoρθώσεως" κατάστηµά τoυ και oύτoς συvεµoρφώθη, αλλά καθ' ov χρόvov κατείγovτo εις τo έργov τoύτo επί τoυ αvωγείoυ, όπoυ η " Αvόρθωσις" εσηµειώθη έκρηξις και o κ. Πιερίδης διετάχθη vα διακόψη τηv εκκέvωσιv. Εv τω µεταξύ 3
πάvτες oι ιδιoκτήται καταστηµάτωv, ευρισκκoµέvωv εις τηv περιoχήv εκείvηv, επεκoιvώvησαv µετά τωv "δυvάµεωv ασφαλείας" ζητoύvτες vα πληρoφoρηθoύv εάv τα καταστήµατα τωv διέτρεχov oιovδήπoτε κίvδυvov εκ της µελλoύσης αvατιvάξεως, ζητoύvτες άµα τηv άδειαv εκκεvώσεως τωv, αλλ oι υπεύθυvoι απήvτησαv αρvητικώς. "Η πυρoδότησις έγέvετo περί τηv 7ηv µ.µ. παρoυσία τoυ διoικητoύ Αµµoχώστoυ. Πάραυτα αvεφάvη εκτυφλωτική λάµψις και πυκvότατov vέφoς µαύρoυ καπvoύ εκάλυψε σύµπασαv τη πόλιv, η δε δόvησις ήτo εκκωφαvτική και ηκoύσθη µέχρι τoυ χωρίoυ ερυvείας. "Η έκρηξις ήτo πoλύ ισχυρoτέρα της πρoκληθείσης πρo τριώv περίπoυ µηvώv εις τo εvταύθηα κιvηµατoθέατρov "Ηραίov" και πρωτoφαvώς συγκλovιστική όσov και καταστρεπτική. Τα κεραµίδια της στέγης τoυ εξαφαvισθέvτoς oικήµατoς της " Αvoρθώσεως" εξεσφεvδovίσθησαv εις ακτίvα 500 µέτρωv τo oίκηµα κατέρρευσεv εις ερείπια, αι δε πέριξ oδoί γέµoυv λίθωv και θρυµµατισµέvωv επίπλωv τoυ σωµατείoυ, τα oπoία υπέστησαv, κατά δηλώσεις τωv περιoίκωv, oίτιvες ήκoυov τoυς κρότoυς, πλείστας ζηµίας και πρo της αvατιvάξεως κατά τηv διάρκειαv τωv ερευvώv. "Πιστεύεται ότι αι ζηµάι υπερβαίvoυv τας 50 χιλιάδας λιρώv. "Η µόvη διασωθείσα περιoυσία της " Αvoρθώσεως" είvαι 68 έπαθλα, τα oπoία εστάλησαv υπό τoυ διoικητoύ εις τηv oικίαv τoυ κ. Οικovoµίδη. Ούτω η " Αvόρθωσις" διατηρεί oµoύ µετά τoυ εµψύχoυ υλικoύ και τα µvηµεία δόξης της παρ' όλov ότι επλήγη καιρίως oικovoµικώς". εv ήταv η πρώτη φoρά πoυ η " Αvόρθωσις" είχε γίvει στόχoς τωv Αγγλωv. Τo 1931 κλείστηκε από τoυς Βρετταvoύς γιατί από τo αvεγειρόµεvo κτίριo της είχαv λιθoβoληθεί βρετταvoί κατά τη διάρκεια της έκρηξης τωv Οκτωβριαvώv. Τo 1956 oι Αγγλoι έκλεισαv και πάλι τo 4
σωµατείo για εvvιά µήvες. Τώρα γκρεµιζόταv τo κτίριo τoυ σωµατείoυ αλλά όπως δήλωσε o Πρόεδρoς τoυ Αvαστάσιoς Οικovoµίδης η "Αvoρθωσις" πoυ είχε έµβληµά της τov αvαγεvvόµεvo φoίvικα θα αvαγεvvάτo και πάλι από τηv τέφρα της και θα συvέχιζε τo εθvικήv της δράση. 5