ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟΜΑΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ, ΚΑΤΑΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΑΙ ΧΛΩΡΟΠΛΑΣΤΩΝ Σκοπός - Η παρατήρηση στοµάτων στην επιδερµίδα φύλλων διαφόρων φυτών και η διαπίστωση διαφορών σ' αυτά. - Η παρατήρηση καταφρακτικών κυττάρων και των χλωροπλαστών που υπάρχουν σ' αυτά. Όργανα και υλικά απαραίτητα για το πείραµα 1. Μικροσκόπιο 7. Ξυραφάκι ή νυστέρι 2. Αντικειµενοφόρες πλάκες 8. ιηθητικό χαρτί ή χαρτί κουζίνας 3. Καλυπτρίδες 9. Ύαλοι ωρολογίου ή τρυβλία Petri 4. Ανατοµικές βελόνες 10. ιάλυµα Lugol 5. Ανατοµική λαβίδα µε λεπτά άκρα 6. Υδροβολέας ή σταγονόµετρο 11. ιάφορα φρεσκοκοµµένα φύλλα: γερανιού, αγγελικής, καλαµιού, µπούζι (παχύφυτο), φύλλα από διάφορα αγροστώδη που φυτρώνουν στα πεζοδρόµια, κισσός κτλ. Πορεία του πειράµατος Προετοιµασία του παρασκευάσµατος 1. Η παρατήρηση γίνεται στην επιδερµίδα διάφορων φύλλων. Προτιµώνται τα φύλλα στα οποία η επιδερµίδα ξεκολλάει, όταν τα σκίζουµε (π.χ. φύλλα γερανιού ή αγγελικής ή καλαµιού κ.ά). 2. Σκίζουµε το φύλλο, οπότε η επιδερµίδα ξεκολλάει. Επιδερµίδα φύλλου 3. Κόβουµε µε προσοχή ένα κοµµάτι επιδερµίδας, ένα από την επάνω επιφάνεια του φύλλου και ένα από την κάτω. (Ή κόβουµε µε το ξυραφάκι το φύλλο κάθετα και στη συνέχεια κόβουµε ένα πολύ λεπτό τµήµα - ένα από την επάνω επιφάνεια και ένα από την κάτω -κάνοντας µία πολύ λεπτή κάθετη τοµή). 4. Στο κέντρο µιας καθαρής αντικειµενοφόρου πλάκας τοποθετούµε µια σταγόνα νερού. 5. Τοποθετούµε το κοµµάτι της επιδερµίδας του φύλλου, µέσα στην ύαλο ωρολογίου (ή σε τρυβλίο Petri), όπου έχουµε προσθέσει σταγόνες Lugol. 1 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής
6. Το αφήνουµε 4-5 λεπτά και µετά το βγάζουµε και το ξεπλένουµε µε νερό, έως ότου το νερό παραµένει καθαρό. Το παρασκεύασµα χρωµατίζεται καφέ. 7. Τοποθετούµε το κοµµάτι της «χρωµατισµένης» επιδερµίδας στη σταγόνα που έχουµε ήδη ρίξει στην αντικειµενοφόρο πλάκα, προσέχοντας να µην αναδιπλωθεί. (Αν αναδιπλωθεί, το ισιώνουµε µε τη βοήθεια της ανατοµικής βελόνας). 8. Στη συνέχεια, τοποθετούµε την καλυπτρίδα. Την πιάνουµε από το πλάι µε τη λαβίδα και ακουµπάµε τη µια της πλευρά, στην άκρη της σταγόνας του νερού µε το υπό παρατήρηση υλικό και την κατεβάζουµε προσεκτικά, ώστε να καλύψει το παρασκεύασµα, χωρίς να δηµιουργηθούν φυσαλίδες αέρα. Απορροφούµε µε διηθητικό χαρτί (ή µε χαρτί κουζίνας) το νερό που βγαίνει έξω από την καλυπτρίδα. Παρατήρηση του παρασκευάσµατος στο µικροσκόπιο 9. Ανάβουµε τη φωτεινή πηγή του µικροσκοπίου και ξεκινάµε από τη µικρότερη µεγέθυνση. Κατεβάζουµε την τράπεζα όσο είναι δυνατόν περισσότερο. 10. Τοποθετούµε το παρασκεύασµα στην τράπεζα του µικροσκοπίου και µε το µακροµετρικό κοχλία ανεβάζουµε την τράπεζα, έως ότου εστιάσουµε. Ρυθµίζουµε το φωτισµό µε τη βοήθεια του διαφράγµατος του µικροσκοπίου (ή του ροοστάτη που βρίσκεται δίπλα στο διακόπτη µε τον οποίο ανάβουµε τη φωτεινή πηγή του µικροσκοπίου). Όσο προχωράµε σε µεγαλύτερη µεγέθυνση τόσο εντονότερος φωτισµός απαιτείται. Η τελική εστίαση γίνεται µε τη βοήθεια του µικροµετρικού κοχλία και µε προσεκτικές κινήσεις. 11. Βάζουµε στο κέντρο του οπτικού πεδίου ένα στόµα και το παρατηρούµε. 2 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής
12. Αλλάζουµε µεγέθυνση και βάζουµε την αµέσως µεγαλύτερη. Εστιάζουµε ξανά µε τον µικροµετρικό κοχλία (τον µακροµετρικό δεν τον χρησιµοποιούµε ξανά). Παρατηρούµε το στόµα µε δυνατότερο φωτισµό, όπως αναφέραµε στο βήµα 10. Μέσα στα καταφρακτικά κύτταρα διακρίνονται πράσινοι σχηµατισµοί, οι χλωροπλάστες. Παρατηρήσεις - Για να είναι ανοιχτά τα στόµατα της επιδερµίδας, καλό είναι το φύλλο που χρησιµοποιούµε να είναι τρυφερό και φρεσκοκοµµένο. Αν χρειαστεί να το διατηρήσουµε κοµµένο, το τοποθετούµε σε λίγο νερό για να το κρατήσει δροσερό και να ανοίξουν τα στόµατα. Περισσότερα στόµατα υπάρχουν, κατά κανόνα, στις κάτω επιφάνειες των φύλλων. - Εάν παρατηρήσουµε επιδερµίδα από το πάνω µέρος φύλλου γερανιού ή ελιάς (το χνουδωτό), θα διακρίνουµε και τριχώµατα. Τα καταφρακτικά κύτταρα ελέγχουν το άνοιγµα (α) και το κλείσιµο των στοµάτων (β). 3 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής
Χαρακτηριστικοί τύποι στοµάτων Α: εγκάρσια τοµή στόµατος, Β: τυπική µορφή στοµάτων, Γ,, Ε: παραστοµατικά κύτταρα και ΣΤ: καταφρακτικά κύτταρα σε αγροστώδη (Ο τύπος των στοµάτων στα αγροστώδη, είναι διαφορετικός από κάθε άλλο τύπο στόµατος σε φύλλο). 4 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μικροσκοπική παρατήρηση στοµάτων φύλλων, καταφρακτικών κυττάρων και χλωροπλαστών 1. Σχεδιάστε τα στόµατα ενός φύλλου όπως τα παρατηρείτε µε το µικροσκόπιο. 10x 40x 1. Για ποιο λόγο, πιστεύετε ότι, τα καταφρακτικά κύτταρα που περιβάλλουν τα στόµατα φύλλων περιέχουν χλωροπλάστες;.. 2. Στην πάνω ή στην κάτω επιφάνεια των φύλλων παρατηρείτε να υπάρχουν περισσότερα στόµατα; Μπορείτε να αιτιολογήσετε την παρατήρησή σας;. 5 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής
3. Τα στόµατα ενός µαραµένου φύλλου περιµένετε να είναι ανοικτά; ικαιολογήστε την απάντηση σας.. 4. Παρατηρήστε άλλους κυτταρικούς σχηµατισµούς, µέσα στα καταφρακτικά κύτταρα. Πώς ονοµάζονται αυτοί; ικαιολογήστε την ύπαρξη τους στα κύτταρα αυτά.. 5. Μπορείτε να διακρίνετε, παρατηρώντας τα στόµατα της επιδερµίδας των φύλλων ενός φυτού, εάν το φυτό αυτό είναι αγροστώδες; ικαιολογήστε την απάντηση σας.. 6 Συνεργάτης Υπεύθυνος βιολογίας: Νίκος Μπαντής