ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΣΕ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗΣ

Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 24 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2011), σελ.295-302 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΣΕ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗΣ Σταύρος Πουπάκης Πανεπιστήμιο Πειραιώς spoupaks@hotmal.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι έρευνες γνώμης έχουν αποτελέσει αναμφισβήτητα δυναμικό μοχλό της έρευνας τόσο στον χώρο των κοινωνικών επιστημών, αλλά και σε πολλούς άλλους ακόμα. Σημαντικό μέρος αυτών αποτελούν οι ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης για διάφορες καταστάσεις του ερωτώμενο υ. Η διαφορετικότητα όμως του κάθε ατόμου στο πως αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα είναι κάτι που δημιουργεί πρόβλημα στον ερευνητή όταν μελετά έρευνες που προέρχονται από διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές ομάδες και ιδιαίτερα από χώρες με διαφορετικά συστήματα διακυβέρνησης και οργάνωσης. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι διερεύνησης των προτύπων που έχει ο κάθε ερωτώμενος και έτσι γίνεται δυνατό να προσαρμοστεί η απάντησή του. Αυτό επιτυγχάνεται με την προσθήκη ερωτήσεων σχετικά με καταστάσεις υποθετικών ατόμων όπου λειτουργούν ως σημείο αναφοράς και έτσι καθίσταται δυνατή η σύγκριση των απαντήσεων των ερωτώμενων. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η αναφορά των μεθόδων που έχουν αναπτυχθεί για την επεξεργασία και μελέτη αυτών των περιπτώσεων. Ειδικότερα, θα παρουσιαστούν οι προσεγγίσεις που έχουν προταθεί, η μεθοδολογία που εφαρμόζεται, οι τρόποι με τους οποίους ξεπερνιούνται τα προβλήματα που δημιουργούνται, καθώς και η εφαρμογή τους. Λέξεις Κλειδιά: βινιέτες, έρευνες γνώμης, υποκειμενικές ερωτήσεις, chopt, SHARE. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Υποκειμενικές ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης της προσωπικής κατάστασης των ερωτωμένων συναντάμε σχεδόν σε κάθε έρευνα γνώμης. Αυτό συμβαίνει διότι είναι ο πιο εύκολος, οικονομικός και πρακτικός τρόπος για να μελετήσουμε πτυχές της ζωής και της κοινωνίας που διαφορετικά θα ήταν πολύ δύσκολο, χωρίς αυτό να γίνεται εις βάρος της εγκυρότητας. Τέτοιες μπορεί να είναι θέματα που αφορούν την υγεία, την ικανοποίηση από την ζωή ή την δουλειά, την οικονομική ευημερία, κ.ά. Χαρακτηριστικά, ακόμα και για την περίπτωση της υγείας, οι αυτοαξιολογήσεις των ερωτώμενων της προσωπικής τους υγείας αποδεικνύονται πράγματι καλοί εκτιμητές της θνησιμότητας (Idler and Benyamn, 1997). 295

Το κύριο πρόβλημα όμως, όταν ζητάμε από τους ερωτώμενους να αξιολογήσουν τέτοιες καταστάσεις, είναι ότι «τα άτομα καταλαβαίνουν την ίδια ερώτηση με απέραντα διαφορετικούς τρόπους» (Brady, 1985). Έτσι ο ερευνητής μπορεί να οδηγηθεί εύκολα σε λανθασμένα συμπεράσματα, τα οποία να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το κάθε άτομο έχει διαφορετικά πρότυπα και σημεία σύγκρισης όταν αξιολογεί διάφορες καταστάσεις από την προσωπική του ζωή. Τα πρότυπα ατόμων διαφορετικού φύλου, εκπαίδευσης, πολιτικού συστήματος, χώρας, ή κλίματος ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά και έτσι να είναι αδύνατη η σύγκριση μεταξύ αυτών. Ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα είναι να εντοπιστούν τα πρότυπα αυτά και έτσι να προσαρμοστούν οι απαντήσεις του κάθε ερωτώμενου στα δικά του πρότυπα. Αυτό επιτυγχάνεται με την προσθήκη βινιετών (vgnettes) στο ερωτηματολόγιο, δηλαδή κάποιων σύντομων περιγραφών υποθετικών ανθρώπων ή καταστάσεων (Alexander and Becker, 1978). 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1 Η προσέγγιση Η προσθήκη προτυποποιημένων βινιετών στο ερωτηματολόγιο και η αξιολόγηση αυτών από τους ερωτώμενους χρησιμεύει στο να χρησιμοποιηθούν αυτές οι απαντήσεις ως άγκυρες (anchorng vgnettes), οι οποίες θα προσαρμόσουν τις αυτοαξιολογήσεις και έτσι θα μπορούν να αποκωδικοποιηθούν οι απαντήσεις των ερωτώμενων. Για να είναι δυνατή η χρήση των προτυποποιημένων βινιετών υπάρχουν δύο πολύ σημαντικές υποθέσεις, οι οποίες πρέπει να ικανοποιούνται. Πρώτον, η συνέπεια απαντήσεων, δηλαδή το ότι οι ερωτώμενοι αξιολογούν την ερώτηση αυτοαξιολόγησης με τον ίδιο τρόπο που αξιολογούν και τις βινιέτες. Και δεύτερον, η ένταση της κατάστασης στην κάθε βινιέτα να είναι αντιληπτή από όλους τους ερωτώμενους με τον ίδιο τρόπο και στην ίδια κλίμακα, με ένα τυχαίο σφάλμα μέτρησης (Kng et al. 2004). Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι απαιτείται ο ερωτώμενος να δώσει μοναδικές απαντήσεις σε κάθε βινιέτα ή ότι όλοι οι ερωτώμενοι θα κατατάξουν τις βινιέτες με την ίδια σειρά (Kng and Wand, 2007). Απαιτείται λοιπόν να γίνονται κατάλληλοι έλεγχοι αυτών των δύο υποθέσεων για τις προτυποποιημένες βινιέτες που χρησιμοποιούνται στην μέθοδο, είτε αυτοτελώς, είτε και με την χρήση αντικειμενικών μετρήσεων στο ίδιο δείγμα (Bago d Uva et al. 2009, Van Soest et al. 2011). Επίσης, έχει αναπτυχθεί και μία μέθοδος, η οποία όμως απαιτεί η έρευνα να γίνει σε δύο στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο ζητείται από τους ερωτώμενους να επιλέξουν ανάμεσα σε κάποιες περιγραφές, αυτές που χαρακτηρίζουν τους ίδιους. Έπειτα αυτές οι επιλογές συνδέονται ώστε να δημιουργηθεί μια βινιέτα, ξεχωριστή για κάθε ερωτώμενο, η οποία στην πραγματικότητα περιγράφει τον ίδιο τον ερωτώμενο. Έτσι, όταν στο δεύτερο στάδιο χρησιμοποιηθεί η μέθοδος των προτυποποιημένων βινιετών μπορεί να συμπεριληφθεί και η βινιέτα που κατασκευάστηκε, ώστε να γίνει σύγκριση μεταξύ της βινιέτας που περιγράφει τον ερωτώμενο με την αυτοαξιολόγηση που έχει δηλώσει (Kapteyn et al. 2011). Όσον αφορά την χρήση των προτυποποιημένων βινιετών στο ερωτηματολόγιο 296

προτείνεται να χρησιμοποιούνται πρώτα οι βινιέτες και μετά οι αυτοαξιολογήσεις (Hopkns and Kng, 2010). Η χρήση προτυποποιημένων βινιετών αποδεικνύεται πέρα από σημαντική απαραίτητη στην μεθοδολογία ερευνών που μελετούν και συγκρίνουν αποτελέσματα από διαφορετικές χώρες. Όμως, πέρα από την βελτίωση της συγκρισιμότητας μεταξύ χωρών, η μεθοδολογία των βινιετών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και σε μια συγκεκριμένη χώρα για να διορθωθούν κοινωνικοοικονομικές διαφορές στην δήλωση των ερωτώμενων (O Donnell et al. 2009). 2.2 Το μοντέλο Η αξιοποίηση των βινιετών στην επεξεργασία των αυτοαξιολογήσεων των ερωτωμένων γίνεται με την χρήση ενός μοντέλου, το οποίο αποτελεί γενίκευση του διατεταγμένου probt μοντέλου (Kng et al. 2004). Παρακάτω ακολουθεί μια γραφική αναπαράσταση της μεθοδολογίας, και στην συνέχεια γίνεται εκτενέστερη επεξήγηση. Εικόνα 1. Γραφική σύνοψη του μοντέλου chopt Ας θεωρήσουμε ότι ο ερωτώμενος ( 1,..., n ) αντιλαμβάνεται το πραγματικό επίπεδο της κατάστασης του Y σε μια συνεχή, μη παρατηρημένη κλίμακα, η οποία * 2 ακολουθεί την κανονική κατανομή με μέση τιμή μ και διακύμανση σ. Όπου το μ είναι ένας γραμμικός συνδυασμός των ερμηνευτικών μεταβλητών X και των συντελεστών β, με μια τυχαία επίδραση η. Όπου η τυχαία επίδραση κατανέμεται 2 κανονικά με μέση τιμή 0 και διακύμανση ω. Έτσι λοιπόν, η αναφερόμενη κατάσταση του ερωτώμενου y παίρνει τιμές ανάλογα με το ανάμεσα σε ποια σημεία τομής του διαστήματος (, ) βρίσκεται η μηχανισμού: 1 * αν k y k τ Y τ k * Y μέσω του παρακάτω 297

Όπου, τ, τ, τ τ (για k 1,..., K) 0 K k 1 k k Αυτά τα σημεία τομής τ είναι που καθορίζουν σε ποια κατηγορία της κλίμακας 1-5 βρίσκεται ο κάθε ερωτώμενος, τα οποία μοντελοποιούνται ως γραμμικός συνδυασμός των ερμηνευτικών μεταβλητών V και των άγνωστων συντελεστών γ. Αυτές οι ερμηνευτικές μεταβλητές ορίζονται V, διότι δεν είναι απαραίτητο να είναι οι ίδιες μεταβλητές με τις μεταβλητές X που χρησιμοποιήθηκαν προηγουμένως. 1 1 τ γ V k k 1 k k (1) τ τ γ V (για k 2,..., K 1 και με γ 0) (2) Εδώ έρχονται να δώσουν πληροφορία οι προτυποποιημένες βινιέτες, τις οποίες επεξεργαζόμαστε με ανάλογο τρόπο, όπου θεωρούμε ότι η μη παρατηρημένη αντιληπτή αξιολόγηση της j βινιέτας ( j 1,..., J ) από τον ερωτώμενο ακολουθεί κανονική κατανομή με μέση τιμή θ j και διακύμανση * Z j 2 σ j. Μόνο που εδώ την μέση τιμή την χρησιμοποιούμε ως μια μοναδική τιμή, κοινή για όλους, θεωρώντας ότι η κατάσταση που περιγράφει μια βινιέτα αποτελεί ένα συγκεκριμένο επίπεδο κατάστασης ενός υποθετικού ατόμου. Παρόμοια λοιπόν η αξιολόγηση της κατάστασης που δηλώνει ο ερωτώμενος z j παίρνει τιμές ανάλογα με το ανάμεσα σε ποια σημεία τομής του διαστήματος (, ) βρίσκεται η αντιληπτή αξιολόγηση * Z j, σύμφωνα με τον παρακάτω μηχανισμό: z k αν τ k Z τ 1 * k j j Όπου, 0 K k 1 k τ, τ, τ τ (για k 1,..., K) Με τα σημεία τομής να μοντελοποιούνται ως γραμμικός συνδυασμός του διανύσματος μεταβλητών V και των συντελεστών γ. 1 1 τ γ V (3) k k 1 k k τ τ γ V (για k 2,..., K 1 και με γ 0) (4) Αυτά τα γ λοιπόν που βρίσκουμε από τις βινιέτες στις (3) και (4) τα χρησιμοποιούμε στην αυτοαξιολόγηση στις (1) και (2). Έτσι λοιπόν, τα κατώφλια στην αυτοαξιολόγηση, δηλαδή τα σημεία που θα καθορίσουν το σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο ερωτώμενος εξαρτώνται από τις αξιολογήσεις που έχει δώσει στις βινιέτες. Διορθώνεται δηλαδή, η αυτοπροσδιοριζόμενη κατάσταση του ερωτώμενου σύμφωνα με τα πρότυπα που θέτει ο ίδιος. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της χρησιμότητας της μεθόδου αναφέρεται από τους Kng et al. (2004) οι οποίοι συγκρίνοντας την πολιτική αποτελεσματικότητα Μεξικανών και Κινέζων, βρίσκουν ότι οι Κινέζοι αυτό-τοποθετούνται σε υψηλότερο σημείο της κλίμακας πολιτικής αποτελεσματικότητας από τους Μεξικανούς. Για παράδειγμα πάνω από το 50% των Μεξικανών, αλλά λιγότερο από το 30% των 298

Κινέζων αναφέρουν ότι δεν έχουν κανένα λόγο στην κυβέρνηση. Όταν όμως χρησιμοποιείται ως βινιέτα η κατάσταση ενός υποθετικού ατόμου, που " στερείται το καθαρό πόσιμο νερό. Θα ήθελε να το αλλάξει αυτό, αλλά δεν μπορεί να ψηφίσει και αισθάνεται ότι κανείς στην κυβέρνηση δεν νοιάζεται για αυτό το θέμα. Έτσι υποφέρει σιωπηλά, ελπίζοντας ότι κάτι θα γίνει στο μέλλον" διαπιστώνουν ότι το 40% των Κινέζων αλλά μόνο το 12% των Μεξικανών θεωρούν ότι έχουν λιγότερη πολιτική αποτελεσματικότητα από αυτό το υποθετικό άτομο. 3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Παρακάτω παρουσιάζεται μια εφαρμογή του μοντέλου chopt των Kng et al. (2004) σε δεδομένα από την Έρευνα για την Υγεία, την Γήρανση και την Συνταξιοδότηση στην Ευρώπη (Survey of Health, Ageng and Retrement n Europe, SHARE). Τα δεδομένα προέρχονται από το δεύτερο κύμα (wave 2) του προγράμματος, τα οποία συλλέχθηκαν κατά τα έτη 2006-2007 και αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού άνω των 50 ετών σε 11 χώρες της Ευρώπης. Οι βινιέτες εντάχθηκαν στην μεθοδολογία του SHARE από το ξεκίνημα του προγράμματος και αποτελούν από τότε αναπόσπαστο μέρος της έρευνας (O Donnell et al. 2009). Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώνεται σε μία μόνο πτυχή από τις πολλές που προσφέρει η ύπαρξη προτυποποιημένων βινιετών στο ερωτηματολόγιο του SHARE, και η οποία αφορά την πολιτική επιρροή στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η συγκεκριμένη επιλογή έγινε επειδή αποτελέσματα αυτής δεν υπάρχουν στην βιβλιογραφία. Ενδεχομένως κάποιες άλλες πτυχές να παρουσίαζαν περισσότερο ενδιαφέρον ως προς τις διαφοροποιήσεις που θα δημιουργηθούν, αλλά όσον αφορά τον σκοπό της παρούσας εργασίας, ο οποίος είναι η εφαρμογή της μεθοδολογίας και η ανάδειξη της χρηστικότητας των βινιετών, το οποιοδήποτε πεδίο μελέτης κρίνεται ικανό. Παρακάτω παρουσιάζονται αποτελέσματα από την κατασκευή δύο μοντέλων. Το πρώτο είναι ένα διατεταγμένο probt μοντέλο και το δεύτερο είναι το σύνθετο ιεραρχικά διατεταγμένο probt μοντέλο (chopt) παραθεμένα το ένα δίπλα στο άλλο για χάριν ευκολίας στην σύγκριση (Kng et al. 2004). Η ανάλυση των στοιχείων έγινε με το κατάλληλο πακέτο στη γλώσσα προγραμματισμού R (Wand et al. 2011). Για την κατασκευή και των δύο μοντέλων χρησιμοποιήθηκε το δείγμα του SHARE που περιλαμβάνει ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης και βινιέτες (vgnette sample), το οποίο είναι ένα υπό-δειγμα των 22717 νοικοκυριών που περιλαμβάνονται στο δεύτερο κύμα. Το δείγμα των βινιετών λοιπόν, αποτελείται από 5336 νοικοκυριά, από τα οποία προέρχονται 7731 άτομα (για περισσότερα βλ. www.share-project.org). Η εξαρτημένη μεταβλητή y είναι η απάντηση του ερωτώμενου στο πόση επιρροή πιστεύει ο ίδιος ότι έχει στην δημοτική αρχή του τόπου του σε μία κλίμακα από 1 έως 5, όπου αντιστοιχούν σε Καθόλου-Μικρή-Κάποια-Μεγάλη-Απεριόριστη. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν ως ερμηνευτικές μεταβλητές οι ίδιες για X και V, ψευδομεταβλητές 0-1 για κάθε μία χώρα από τις 11 του δείγματος, το φύλο του ερωτώμενου, η ηλικία του σε έτη, και η εκπαίδευση του κωδικοποιημένη σύμφωνα με την ταξινόμηση Internatonal Standard Classfcaton of Educaton (ISCED-97). 299

Προκειμένου να κατασκευαστεί το μοντέλο chopt, χρησιμοποιήθηκαν οι απαντήσεις των ερωτώμενων z σε δύο βινιέτες που αφορούν την πολιτική επιρροή, δηλαδή το πως βαθμολογούν οι ερωτώμενοι το επίπεδο πολιτικής επιρροής των δύο υποθετικών ατόμων που περιγράφονται στις βινιέτες στην ίδια κλίμακα από 1 έως 5, όπως ακριβώς στην ερώτηση αυτοαξιολόγησης. Οι περιγραφές, οι οποίες είναι κοινές για όλες τις χώρες, είναι οι εξής: «Ο Θωμάς ενοχλείται από τους αέριους ρύπους, οι οποίοι προκαλούνται από μια τοπική επιχείρηση. Δεν είναι επιβλαβείς αλλά μερικές φορές δημιουργούν άσχημες οσμές. Ο δήμαρχος μελέτησε το πρόβλημα, αλλά κατέληξε στο ότι η βιομηχανική ανάπτυξη είναι η πιο σημαντική τακτική αυτή τη στιγμή, αντί του καθαρού αέρα.» «Η Αλίκη ενοχλείται από τους αέριους ρύπους που προκαλεί μια τοπική επιχείρηση. Δεν είναι επιβλαβείς αλλά μερικές φορές δημιουργούν άσχημες οσμές. Αυτή και οι γείτονες της υποστηρίζουν έναν αντιπολιτευόμενο υποψήφιο στις προσεχείς τοπικές εκλογές ο οποίος υποσχέθηκε να αντιμετωπίσει το ζήτημα. Έτσι αυτή και πολλοί ακόμα άνθρωποι στην περιοχή της πιστεύουν ότι ο αντιπολιτευόμενος υποψήφιος θα νικήσει τον τωρινό δήμαρχο.» Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την επεξεργασία των δεδομένων παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 1. Σύγκριση των μοντέλων: διατεταγμένο probt και chopt Διατεταγμένο Probt chopt Μεταβλητές Συντελεστές (Τ.Σ.) Συντελεστές (Τ.Σ.) Ισπανία 0,412 (0,061) *** 0,433 (0,071) *** Ιταλία 0,092 (0,056) 0,253 (0,065) *** Ελλάδα 0,366 (0,059) *** 0,169 (0,069) *** Γαλλία -0,010 (0,070) -0,174 (0,081) ** Κάτω Χώρες 0,262 (0,059) *** 0,203 (0,070) *** Βέλγιο -0,107 (0,051) ** -0,107 (0,059) ** Δανία 0,071 (0,048) 0,121 (0,056) ** Σουηδία 0,028 (0,061) 0,042 (0,071) Τσεχία -0,148 (0,051) *** 0,083 (0,059) * Πολωνία -0,015 (0,060) -0,006 (0,071) Γυναίκα -0,108 (0,026) *** -0,088 (0,030) *** Ηλικία -0,008 (0,001) *** -0,003 (0,001) *** Εκπαίδευση 0,098 (0,013) *** 0,052 (0,015) *** Κατώφλι 1-0,607 (0,113) Κατώφλι 2 0,487 (0,113) Κατώφλι 3 1,331 (0,115) Κατώφλι 4 1,881 (0,118) Ν 7310 7310 Λογ. Πιθανοφ. -8680,52-8554,90 Σημείωση: Επίπεδο σημαντικότητας για * 10%, για ** 5%, και για ***1%. 300

Για την κατασκευή και των δύο μοντέλων ως βάση χρησιμοποιήθηκε το δείγμα που προέρχεται από την Γερμανία, γι αυτό και δεν αναφέρεται στον πίνακα. Στα αριστερά του πίνακα φαίνονται οι συντελεστές και τα τυπικά σφάλματα της κάθε μεταβλητής που περιλαμβάνεται στο διατεταγμένο probt και τα τέσσερα κατώφλια, οι τιμές δηλαδή που χωρίζουν την επιρροή του ερωτώμενου στις πέντε κατηγορίες της απάντησης του. Στα δεξιά του πίνακα παρατίθενται οι συντελεστές των ίδιων μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του chopt μοντέλου, χωρίς όμως να υπάρχουν κατώφλια. Εδώ τα κατώφλια μοντελοποιούνται και έτσι παράγουν διαφορετικά κατώφλια για κάθε ερωτώμενο, ανάλογα με τις απαντήσεις που έχει δώσει ο ερωτώμενος στις βινιέτες (ως ερμηνευτικές μεταβλητές των κατωφλιών χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες με του μοντέλου). Έτσι οι συντελεστές των ερμηνευτικών μεταβλητών είναι διαφορετικοί από ότι στο διατεταγμένο probt. Αυτό επιτρέπει να δούμε τις επιρροές των μεταβλητών απαλλαγμένες από τα στερεότυπα που δεσμεύουν την ανάδειξη των πραγματικών συνεισφορών. Έτσι οι συντελεστές των χωρών μπορούν να αλλάξουν σημαντικά. Πράγμα που δείχνει ότι εάν είχε χρησιμοποιηθεί το πρώτο μοντέλο θα μπορούσαν να εξαχθούν λάθος συμπεράσματα. Αντιθέτως, το δεύτερο μοντέλο δίνει τους πραγματικούς συντελεστές κάθε χώρας, αφού συμπεριλαμβάνει και τις προτυποποιημένες βινιέτες στην κατασκευή του σύμφωνα με την μεθοδολογία που προαναφέρθηκε. Οι συντελεστές με θετικό πρόσημο δείχνουν ποια χαρακτηριστικά αυξάνουν τον βαθμό πολιτικής επιρροής, ενώ αντίστοιχα αυτοί με αρνητικό πρόσημο τον μειώνουν. Από τα αστέρια φαίνεται για κάθε συντελεστή το αν είναι στατιστικά σημαντικός για τρία διαφορετικά επίπεδα σημαντικότητας. Τα διαφορετικά αποτελέσματα των δύο μοντέλων υποδεικνύουν την σημασία της χρήσης των βινιετών. Χαρακτηριστικά, κοιτάζοντας στο διατεταγμένο probt μοντέλο τον αρνητικό συντελεστή της Τσεχίας μαζί με το τυπικό σφάλμα κάποιος ερευνητής θα μπορούσε να καταλήξει για παράδειγμα στο συμπέρασμα ότι το να είναι κάποιος άνω των 50 ετών κάτοικος Τσεχίας μειώνει την πολιτική επιρροή που έχει σε σχέση με το να είναι από την Γερμανία. Εξετάζοντας όμως το chopt μοντέλο φαίνεται ότι η κατάσταση είναι αντίστροφη, και έτσι θα προέκυπταν λάθος συμπεράσματα, τα οποία εν πρώτοις φαίνονταν σωστά. Αν και η μεθοδολογία των προτυποποιημένων βινιετών έχει συμπεριληφθεί σε πολλές έρευνες και οργανισμούς παγκοσμίως (Παγκόσμια Τράπεζα, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, SHARE στην Ευρώπη, ELSA στην Αγγλία, HRS στις ΗΠΑ), ακόμη δεν είναι ευρέως γνωστή. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι βινιέτες είναι καλοδεχούμενες με όποιον τρόπο και αν χρησιμοποιούνται και σε όποιον βαθμό είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν. Και αυτό γιατί έρχονται να δώσουν πληροφορία που διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε να έχουμε, καθώς και να διορθώσουν αποτελέσματα τα οποία ενδεχομένως να οδηγούσαν σε λανθασμένα συμπεράσματα. ABSTRACT Undoubtedly, the surveys have been have been a powerful keystone for research n socal scence, as n many other felds. A sgnfcant part of them s self-assessment questons about several stuatons of respondent s lfe. Indvduals dfferentaton on understandng realty s 301

somethng that causes problems to the researcher who studes surveys from dfferent socoeconomc groups, and partcularly countres wth dfferent systems of governance and organzaton. To overcome ths problem, methods have been developed whch dentfy the standards of each respondent, and so t s possble to adjust ther answers. Ths s acheved by the mputaton of questons about stuatons of hypothetcal persons, whch are used as benchmarks and so t s possble to compare respondents answers. The am of ths paper s to report the methods whch have been developed for the elaboraton and study of these cases. Especally, there wll be a presentaton of the proposed approaches, the mplementaton of methodology, ways to overcome any occurred problems, and ther applcaton. Ευχαριστίες: Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου Πλάτωνα Τήνιο για την αμέριστη υποστήριξη και καθοδήγηση που μου έδειξε καθ όλη την διάρκεια της ενασχόλησης μου με την επεξεργασία των στοιχείων του SHARE. Καθώς επίσης, και τον Βενέδικτο Καπετανάκη για τις πολύτιμες και καίριες συμβουλές του, δίχως των οποίων θα ήταν αδύνατη η συγγραφή της παρούσας εργασίας. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Alexander, C., and Becker, H. (1978). The Use of Vgnettes n Survey Research. Publc Opnon Quarterly, 42, 93-104. Bago d Uva, T., Lndeboom, M., O Donnell, O., and Van Doorslaer, E. (2009). Slppng Anchor: Testng the vgnettes approach to dentfcaton and correcton of reportng heterogenety. Netspar Dscusson Paper, No. 11/2009-038. Brady, H. (1985). The perls of survey research: Interpersonally ncomparable responses. Poltcal Methodology, 11, 269-291. Hopkns, D., and Kng, G. (2010). Improvng Anchorng Vgnettes: Desgnng Surveys to Correct Interpersonal Incomparablty. Publc Opnon Quarterly, 74, 201-222. Idler, E., and Benyamn, Y. (1997). Self-rated Health and Mortalty: A Revew of Twenty-seven Communty Studes. Journal of Health and Socal Behavor, 38, 21-37. Kapteyn, A., Smth, J., Van Soest, A., and Vonkova, H. (2011). Anchorng vgnettes and response consstency. RAND Workng Paper Seres, WR-840. Kng, G., Murray, C., Salomon, J., and Tandon, A. (2004). Enhancng the valdty and cross-cultural comparablty of measurement n survey research. Amercan Poltcal Scence Revew, 98, 191-207. Kng, G., and Wand, J. (2007). Comparng ncomparable survey responses: New tools for anchorng vgnettes. Poltcal Analyss, 15, 46-66. O Donnell, O., Bago d Uva, T., και Δεληπάλλα, Σ. (2009). Βελτίωση συγκρισιμότητας στοιχείων βασισμένων σε υποκειμενικές απαντήσεις χρησιμοποιώντας προτυποποιημένες vgnettes. Στο Λυμπεράκη Α., Πλάτων Τ., Φιλαλήθης Τ. (επιμ.), Ζωή 50+. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική, Κεφ. 3, 83-103. Van Soest, A., Delaney, L., Harmon, C., Kapteyn, A., and Smth, J. (2011). Valdatng the use of vgnettes for subjectve threshold scales. Journal of the Royal Statstcal Socety A, forthcomng. Wand, J., Kng, G., and Lau, O. (2011). anchors: Software for anchorng vgnette data. Journal of Statstcal Software, forthcomng. 302