Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Νεότερη Ελληνική Ιστορία Ενότητα 5: Μαρξίστριες δασκάλες Αν. Καθηγήτρια: Ι. Βαμβακίδου e-mail: ibambak@uowm.gr Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ψηφιακά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοπός Γνωριμία φοιτητών/τριών με μαρξιστές δασκάλους και εκπαιδευτικά ζητήματα. 4
Ενότητες Εισαγωγικά για την υλιστική αντίληψη της Ιστορίας. Ιστορική αναδρομή για το ζήτημα της διδασκαλίας της Ιστορίας. Βιογραφικά στοιχεία και δράση της Ρόζας Ιμβριώτη. 5
Βιογραφικά (1/2) Ο Καρλ Μαρξ γεννήθηκε στις 5 του Μάη 1818, με το νέο ημερολόγιο, στην πόλη Τριρ (παραρήνια Πρωσία). Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος, εβραίος το 1824 ασπάστηκε τον προτεσταντισμό. Γυμνάσιο του Τριρ ο Μαρξ πήγε στο Πανεπιστήμιο, στην αρχή στη Βόνη και έπειτα στο Βερολίνο, και σπούδασε νομικά, ιστορία και φιλοσοφία. Τέλειωσε το Πανεπιστήμιο το 1841 με μια διδακτορική διατριβή για τη Φιλοσοφία του Επίκουρου. 6
Βιογραφικά (2/2) Όταν τέλειωσε το Πανεπιστήμιο, ο Μαρξ εγκαταστάθηκε στη Βόνη, με σκοπό να γίνει καθηγητής του Πανεπιστημίου. Η αντιδραστική όμως πολιτική της κυβέρνησης, που το 1832 αφαίρεσε την έδρα από τον Λουδοβίκο Φόιερμπαχ και το 1836 αρνήθηκε να τον επαναφέρει στο Πανεπιστήμιο ενώ το 1841 απαγόρευσε στο νεαρό καθηγητή Μπρούνο Μπάουερ να διδάσκει στη Βόνη, ανάγκασε τον Μαρξ να εγκαταλείψει τη σταδιοδρομία του καθηγητή. 7
Η Υλιστική Αντίληψη της Ιστορίας (1/4) Η επίγνωση της ασυνέπειας, της ατέλειας και του μονόπλευρου χαρακτήρα του παλιού υλισμού οδήγησε τον Μαρξ στην πεποίθηση ότι είναι ανάγκη «να εναρμονιστεί η επιστήμη της κοινωνίας με την υλιστική βάση και να ξαναφτιαχτεί πάνω σ αυτή τη βάση». Αν ο υλισμός γενικά εξηγεί τη συνείδηση, ξεκινώντας από το Είναι και όχι αντίστροφα, κατά την εφαρμογή του στην κοινωνική ζωή της ανθρωπότητας απαιτούσε να εξηγείται η κοινωνική συνείδηση, ξεκινώντας από το κοινωνικό Είναι 8
Η Υλιστική Αντίληψη της Ιστορίας (2/4) «Η τεχνολογία λέει ο Μαρξ (Το Κεφάλαιο, τόμ. Ι) αποκαλύπτει την ενεργό στάση του ανθρώπου απέναντι στη Φύση, το άμεσο προτσές παραγωγής της ζωής του και μ αυτό τον τρόπο και των κοινωνικών σχέσεων της ζωής του και των πνευματικών παραστάσεων που πηγάζουν απ αυτές». Στον πρόλογο του έργου του Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας ο Μαρξ μας δίνει με τα παρακάτω λόγια μια ολοκληρωμένη διατύπωση των βασικών θέσεων του υλισμού που τον επεκτείνει στην ανθρώπινη κοινωνία και στην ιστορία της. «Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους οι άνθρωποι έρχονται σε καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέληση τους σχέσεις σε σχέσεις παραγωγής που αντιστοιχούν σε μια καθορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων. 9
Η Υλιστική Αντίληψη της Ιστορίας (3/4) Το σύνολο αυτών των σχέσεων παραγωγής αποτελεί την οικονομική διάρθρωση της κοινωνίας, την πραγματική βάση που πάνω της υψώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν καθορισμένες μορφές κοινωνικής συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει το κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό προτσές της ζωής γενικά. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το Είναι τους, μα αντίθετα το κοινωνικό Είναι τους καθορίζει τη συνείδηση τους. Σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξης τους οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίθεση με τις υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής ή ό,τι αποτελεί μονάχα τη νομική έκφραση αυτού του πράγματος με τις σχέσεις ιδιοκτησίας, μέσα στις όποιες είχαν κινηθεί ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται η εποχή της κοινωνικής επανάστασης. Με την αλλαγή της οικονομικής βάσης ανατρέπεται, με περισσότερο ή λιγότερο γρήγορους ρυθμούς, ολόκληρο το τεράστιο εποικοδόμημα. 10
Η Υλιστική Αντίληψη της Ιστορίας (4/4) Οι άνθρωποι δημιουργούν οι ίδιοι την ιστορία τους. Τί είναι όμως εκείνο που καθορίζει τα κίνητρα των ανθρώπων και πιο ειδικά των ανθρώπινων μαζών, τί είναι εκείνο που προκαλεί τις συγκρούσεις ανάμεσα στις αντιφατικές ιδέες και τάσεις, ποιό είναι το σύνολο όλων αυτών των συγκρούσεων μέσα σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ποιοί είναι οι αντικειμενικοί όροι της παραγωγής της υλικής ζωής, που δημιουργούν τη βάση όλης της ιστορικής δράσης των ανθρώπων, ποιός είναι ο νόμος ανάπτυξης αυτών των όρων σε όλα αυτά τα προβλήματα έστρεψε την προσοχή του ο Μαρξ και έδειξε το δρόμο για την επιστημονική μελέτη της ιστορίας, σαν προτσές ενιαίου που κυριαρχείται από νομοτέλεια σε όλη την τεράστια πολυπλευρότητα και αντιφατικότητα του. 11
21 ος αιώνας (1/4) Εξάπλωση των τεχνολογιών της πληροφορίας, την εμφάνιση νέων παραγωγικών συστημάτων, τη διεθνοποίηση των οικονομικών διαδικασιών και την εγκατάλειψη του κράτους πρόνοιας, η εκπαίδευση αναγορεύτηκε σε καθοριστικό παράγοντα για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και την αντιμετώπιση προβλημάτων, όπως η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Τοποθετείται, πλέον, στο κέντρο των σύγχρονων θεωρητικών προσεγγίσεων που αφορούν τις οικονομικές, κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτικές αλλαγές. Η αναγνώριση της σημασίας της εκπαίδευσης δεν συνοδεύτηκε, ωστόσο, από κριτικές αναλύσεις του κοινωνικού και πολιτικού ρόλου της. 12
21 ος αιώνας (2/4) Αναλύσεις μαρξιστών θεωρητικών, οι οποίοι ερευνούν μέσα από το έργο τους την επιρροή της οικονομίας στην εκπαίδευση. Μαρξισμός και Εκπαίδευση, του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Madan Sarup, παρουσιάζει με συνοπτικό - κριτικό τρόπο σημαντικές Μαρξιστικές αναλύσεις της εκπαίδευσης. 13
21 ος αιώνας (3/4) Για τον Mαρξ ο άνθρωπος είναι πραγματικά ο εαυτός του στο βαθμό που είναι σε θέση να αναγνωρίζει τον εαυτό του στο φτιαγμένο από τον άνθρωπο σύμπαν που τον περιβάλλει. H αλλοτρίωση είναι η αποτυχία επίτευξης αυτής της αυτοπραγμάτωσης». θα μπορούσαμε να θέσουμε και το ρόλο του σχολείου σε αυτή τη διαδικασία, καθώς και τη σχέση του στη διαμόρφωση εξουσιαστικών δομών, μέσα από τις οποίες η εκπαίδευση αντιμετωπίζεται από τις αλλοτριωμένες σχέσεις παραγωγής ως πράγμα (284) με ό, τι αυτό σημαίνει στην ευτυχία των παιδιών. Στα πλαίσια της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης αντιμετώπισης της εκπαίδευσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός της χρήσης, στον καθημερινό πολιτικό και επιστημονικό λόγο, των όρων παραγωγικότητα της εκπαίδευσης, αποδοτικότητα, ανταποδοτικότητα, επιδόσεις και ανταγωνισμός, με στόχο την εξυπηρέτηση των νόμων της αγοράς, όπου στα πλαίσιά της «το κάθε υποκείμενό της [άρα και τα παιδιά] υποβιβάζεται στο επίπεδο του παθητικού αντικειμένου» (σ. 285) με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να «από- ανθρωποποιείται». 14
21 ος αιώνας (4/4) Έτσι, ο μαθητής σήμερα και πολίτης αύριο, οδηγείται στην ατομικότητα και απομόνωση, αφού η κατοχή της οποιασδήποτε γνώσης αποτελεί γι αυτόν κεφάλαιο-ιδιοκτησία, που θα επιφέρει ατομικά και μόνον οφέλη στα πλαίσια του οικονομικού ανταγωνισμού. «H κατοχή όμως της γνώσης σαν ιδιοκτησία δεν είναι πραγμάτωση της προσωπικότητας αλλά άρνησή της» (σ. 300). Με ό,τι αυτό συνεπάγεται στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και κατάταξής τους στο κοινωνικό επίπεδο. Κάτω από αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία τίθενται ερωτήματα και από τον ίδιο το συγγραφέα για το ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού ως κριτικού επιστήμονα ανάμεσα στην γνώση την ξένη γνώση και στους/στις μαθητές/τριες. Μια γνώση, οποία στο σύγχρονο περιβάλλον της πληροφορικής (τράπεζες πληροφοριών) παραδίδεται είναι ως πληροφορία, όπου «οι μαθητές/τριες χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και βλέπουν τους εαυτούς τους σαν απλά προσαρτήματα» (σ.293) και όχι ως δημιουργούς μέσα από διαδικασίες ενεργοποίησης του συνόλου της προσωπικότητάς τους. 15
Έλληνες παιδαγωγοί ΡΟΖΑ ΙΜΒΡΙΩΤΗ. ΜΕΛΠΩ ΑΞΙΩΤΗ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ. 16
Ρόζα Ιμβριώτη - η εποχή της Τελευταία δεκαετία του 19ου αι. (πτώχευση, σταφιδικό, Λαυρεωτικά, ελληνοτουρκικός πόλεμος κ.λ.π.). Αίτημα ανανέωσης σχολείου και κοινωνίας στο ελληνικό πολιτικό προσκήνιο, επιτάχυναν τις εξελίξεις και το 1910 οδήγησαν στην αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Εξάπλωση των σοσιαλιστικών ιδεών και συσπείρωση των προοδευτικών διανοουμένων στον δύσκολο αγώνα του εκσυγχρονισμού της εκπαίδευσης με βασικό αίτημα την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας και γενικότερα την ανανέωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη βάση του κινήματος της Νέας Αγωγής. 17
Ρόζα Ιμβριώτη (1/8) Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1898. Οικογενειακό περιβάλλον οικονομικά ευκατάστατο και πνευματικά προοδευτικό κάτω από την προστασία του πατέρα της Νίκου Ιωάννου, που ήταν φιλόλογος. Η ίδια για τους γονείς της έχει δηλώσει πως για εκείνη ήταν τα «ιερά πρόσωπα που έφτιαξαν με γαλήνη και ηρεμία τη γερή βάση» της ζωής της. Σπούδασε φιλολογία και το 1917 διορίστηκε ως τριτοβάθμια ελληνοδιδασκάλισσα στο 1ο Ελληνικό Σχολείο Θηλέων Αθηνών. Το ενδιαφέρον της για την εκπαίδευση, την έφερε στον Εκπαιδευτικό Όμιλο, σε ένα χώρο όπου οι ιδεολογικές συζητήσεις σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο ήταν σε διαρκή προτεραιότητα. 18
Ρόζα Ιμβριώτη (2/8) Αύρα Θεοδωροπούλου και ο κύκλος της. Ο Δ. Γληνός και ο Αλ. Δελμούζος με τον κύκλο του Ε.Ο. άσκησαν καταλυτική επίδραση στις ιδέες της με τις εκπαιδευτικές επιλογές τους και τις διακηρύξεις τους για το Σχολείο Εργασίας στο πλαίσιο του σοσιαλισμού. Αγώνας για τα δικαιώματα της γυναίκας στη μόρφωση, στην εργασία, στη συμμετοχή στο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι. Συμμετοχή της στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που επιτελείτο στο Μαράσλειο Διδασκαλείο το 1924. 19
Διδασκαλία ιστορίας (1/2) Μια σειρά άρθρων στο περιοδικό του Δ. Γληνού Αναγέννηση. Ο σκοπός της ιστορίας στη Μέση εκπαίδευση, είναι να γνωρίσουν τα παιδιά τους νόμους και τη γένεση της σημερινής κοινωνίας. Επειδή όμως η σημερινή κοινωνία είναι και αυτή ένας σταθμός στην ανθρώπινη εξέλιξη, πρέπει ο καθηγητής που διδάσκει την ιστορία να δώσει την εξέλιξη αυτή στο σύνολό της με έμφαση στα σημεία που βοηθούν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν την «έννομη πορεία της». Έτσι θα κατορθώσει το παιδί να «στηρίξει ιστορικά» το παρόν και να το γνωρίσει. Η πραγματοποίηση του σκοπού αυτού απαιτεί και ένα ορισμένο πλάτος. Αφού ο σκοπός ορίζει να γνωρίσει το παιδί την ανθρώπινη πορεία στο χρόνο και τον τόπο, δεν είναι δυνατόν να περιορίσει τον ορίζοντά του μόνο σε ένα επίπεδο ζωής, πολιτικό ή πολεμικό για παράδειγμα. Είναι απαραίτητο να πάρει ολόκληρη τη ζωή της ανθρωπότητας εξελικτικά σε όλα της τα επίπεδα και στα υλικά και στα πνευματικά. Ως εκ τούτου θα εξετάσει τα διάφορα γεγονότα αλυσιδωτά κατά τη λογική τους συνάφεια, ώστε να μη χάσει ο μαθητής το σύνολο της ζωής. Τέλος, δεν θα παραλείπεται η συνολική ζωή της κάθε χώρας να τοποθετείται στη συνολική εξέλιξη της ανθρωπότητας, σε μια πορεία από το κέντρο προς την περιφέρεια. 20
Διδασκαλία ιστορίας (2/2) Η διδασκαλία της ιστορίας μέσα από τις πηγές στο πνεύμα του μαρξισμού και η δραστηριοποίηση των εφήβων στην αναζήτηση του πυρήνα του ιστορικού γίγνεσθαι με συνέπεια τη δυνατότητα καλλιέργειας ιστορικοκριτικής σκέψης. Ο φόβος της εξάπλωσης των κομμουνιστικών ιδεών μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την καταβαράθρωση της Μεγάλης Ιδέας. Οδήγησαν στην ανατροπή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που επιχειρείτο στο Μαράσλειο και στην απόλυση της Ιμβριώτη από τη Μέση Εκπαίδευση το Φεβρουάριο του 1926. 1927 Γερμανία και θα παραμείνει στο Βερολίνο ως τον Αύγουστο του 1930. Εκπαιδευτικοί πειραματισμοί. 21
Πολιτική και εποχή Η επικράτηση των βενιζελικών δυνάμεων το 1928. Ανάληψη του Υπουργείου Παιδείας από το Γεώργιο Παπανδρέου. Επιστροφή στην Ελλάδα. για όλη τη δεκαετία του 30 θα μείνει μακριά από κάθε πολιτική δραστηριότητα, όχι όμως και εκπαιδευτική, συμμορφούμενη προς το ιδιώνυμο. Γυμνασιάρχης στο γυμνάσιο του Κιλκίς. ο Ιμβριώτης από το 1932 είναι υφηγητής στην έδρα της ψυχολογίας της Φιλοσοφικής της Θεσσαλονίκης. 22
Ίδρυση σχολείου - άτομα με αναπηρίες Ίδρυση σχολείου για παιδιά με νοητική υστέρηση. Από τον Μάρτιο του 1937 - Οκτώβριο του 1940 θα λειτουργήσει στην Καισαριανή το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών. Διευθύνει μέχρι το 1946, οπότε θα απολυθεί οριστικά λόγω της συμμετοχής της στην Εθνική Αντίσταση και την επίσημη ένταξή της στο ΚΚΕ. 23
Θεωρία και πράξη Η ίδρυση και οργάνωση του ΠΕΣΑ είναι απόδειξη των ικανοτήτων της παιδαγωγού. Εφαρμόστηκαν οι αρχές της προοδευτικής εκπαίδευσης και μυήθηκαν σ αυτές και οι δάσκαλοι, οι οποίοι κάτω από την εποπτεία της κλήθηκαν να διδάξουν. Συνδυασμός Μοντεσσόρι, Πεσταλότσι, Ντεκρολύ. Πρωτοποριακές μέθοδοι διδασκαλίας με κυρίαρχη την Ενιαία Συγκεντρωτική Διδασκαλία, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του Ειδικού Σχολείου. 24
Δεκαετία 40-50 Αγωνιστικό τρίπτυχο της Κατοχής και της Αντίστασης «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Από την ίδρυσή του συμμετοχή σ όλες τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις. Συμμετοχή της και στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) και στη Γραμματεία της Παιδείας της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Μαζί με τους παιδαγωγούς Σωτηρίου και Παπαμαύρο θα εκπονήσουν υπό την καθοδήγηση και έμπνευση του Γληνού το «Σχέδιο μιας Λαϊκής Παιδείας». Εκπαιδευτική μεταρρυθμιστική πρόταση της ΠΕΕΑ. 25
Ρόζα Ιμβριώτη (3/8) Εξορία την Άνοιξη του 1948 Χίο. 1951 στο Τρίκερι. Στην εξορία η παιδαγωγός έδειξε αντοχή στα βασανιστήρια και δεν υπέκυψε στις πιέσεις να αποκηρύξει τις ιδέες της. Σταθερή στις πολιτικές της πεποιθήσεις εμπνεύστηκε και έβαλε σε εφαρμογή ένα μορφωτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης για τις συνεξόριστες. Ο στόχος της λειτουργίας αυτού του «σχολείου» ήταν πολλαπλός. 26
Ρόζα Ιμβριώτη (4/8) 52 δασκάλες και των δύο βαθμίδων, οι οποίες είχαν εκτοπιστεί λόγω της συμμετοχής τους στο ΕΑΜ. Η Ιμβριώτη επιδίωξε και πέτυχε να έχει τον αρχικό και τελικό λόγο σε κάθε δραστηριότητα. Κατάρτισε «Μορφωτικό Πρόγραμμα» κατάλληλο να καλύψει μεθοδικά και διαλεκτικά κατά το δυνατόν όλες τις ανάγκες των εκτοπισμένων για σωστή μόρφωση. Και ειδικό πρόγραμμα για τα μικρά παιδιά που συνόδευαν τις μητέρες στην εξορία. Οι «εκπαιδευτικές», όπως τις αποκαλούσαν στο στρατόπεδο δίδαξαν ανάγνωση και γραφή σε 230 περίπου αναλφάβητες και 380 αγράμματες. Έκθεση στη δημοτική γλώσσα, γραμματική, αριθμητική, γεωγραφία, ιστορία στις γυναίκες που είχαν εγκαταλείψει το δημοτικό σχολείο στις μεσαίες και τελευταίες τάξεις και ήταν περίπου 470. 27
Ρόζα Ιμβριώτη (5/8) Η Ιμβριώτη έφυγε από το Τρίκερι λίγο πριν το 1951. Ευνοημένη από το μικρό δημοκρατικό διάλειμμα διακυβέρνησης της χώρας από το Νικόλαο Πλαστήρα. Διαρκής δράση στο κόμμα και τα δημοσιεύματά της. Μάχεται για τη διάδοση του σοσιαλισμού, αρχικά μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ από την ίδρυσή ως τη διάσπασή της και στη συνέχεια μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ ως το θάνατό της. Βλ. Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΡΟΖΑ ΙΜΒΡΙΩΤΗ - ΜΙΑ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ, της Χρύσας ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Φιλοσοφίας. 28
Ρόζα Ιμβριώτη (6/8) Το εκπαιδευτικό σύστημα που υποστήριξε η Ιμβριώτη στηρίζεται: Στη διαπαιδαγώγηση με την εργασία, που αποβλέπει: Στη σύνδεση πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας. Στη σύνδεση θεωρίας και πράξης. Στην ολόπλευρη και αρμονική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Στη δημοκρατική εκπαίδευση που προϋποθέτει: Τη δημιουργία ίσων όρων δυνατοτήτων απόκτησης μόρφωσης για όλους. Κρατικό και κοινωνικό χαρακτήρα όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. 29
Ρόζα Ιμβριώτη (7/8) Ενιαίο σύστημα λαϊκής εκπαίδευσης. Συνένωση της θεωρίας με την πρακτική και εκπαίδευση πάνω σε παραγωγικές δραστηριότητες. Συνεργασία σχολείου, οικογένειας και κοινωνικού περιβάλλοντος στη διαπαιδαγώγηση και την εκπαίδευση της νέας γενιάς. Διαμόρφωση επιστημονικής κοσμοθεωρίας στους διδασκομένους. Συνεπή πραγματοποίηση της αρχής του πολυτεχνισμού στο γενικό σχολείο. 30
Ρόζα Ιμβριώτη (8/8) Η Σύνδεση του σχολείου με την παραγωγή επιτυγχάνεται: Με την πολυτεχνική εκπαίδευση. Με τις υποχρεωτικές εκδρομές στους τόπους παραγωγής. Με την εργασία των μαθητών σε σχολικούς αγρούς, σχολικά εργαστήρια, εργοστάσια και με διάφορες μορφές συμβολής τους στην εθνική οικονομία. 31
Ρόζα Ιμβριώτη (φωτογραφία) 32
Τέλος Ενότητας 33
Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Βαμβακίδου Ιφιγένεια. «Νεότερη Ελληνική Ιστορία». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.uowm.gr/courses/nured273/ 34
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Όχι Παράγωγα Έργα Μη Εμπορική Χρήση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] h t t p ://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό 35
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 36