Κυριακή 28 Ὀκτωβρίου 2018

Κυριακή 28 Ὀκτωβρίου 2018 ΚΥΡΙΑΚΗ Ζ ΛΟΥΚΑ, Ἁγίας Σκέπης Θεοτόκου, Στεφάνου ὁσ. τοῦ Σαββαΐτου, Εὐνίκης μ., τῶν ἐν Ρεθύμνῃ 5 νεομ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Z ΛΟΥΚΑ Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 1. Τήν σημερινή ἡμέρα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, τήν 28η Ὀκτωβρίου, ἐμεῖς πού κατοικοῦμε τήν εὐλογημένη αὐτή γωνιά πού λέγεται Ἑλλάδα, ἑορτάζουμε ἰδιαίτερα τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Καί πάλιν εἴδαμε τήν Παναγία μας ὡς ὑπέρμαχο στρατηγό τοῦ ἔθνους μας! Δύο ἰσχυρά κράτη, ἡ Ἰταλία καί ἡ Γερμανία, ἐπετέθηκαν κατά τῆς πατρίδος μας, ἡ ὁποία δέν εἶχε ἅρματα πολλά καί τάκνς

μεγάλα, ἀλλά δέν νίκησαν αὐτά. Νίκησε ἡ μικρή Ἑλλάδα. Γιατί ἔτσι; Γιατί οἱ στρατιῶτες μας καί ὅλος ὁ λαός μας προσευχόταν στήν Παναγία. Αὐτή ἦταν ἡ μαυροφόρα Ἐκείνη πού προπορευόταν στά ἑλληνικά στρατεύματα καί νίκησαν οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες μας. 2. Ἀλλά ἡ σημερινή Κυριακή λέγεται στήν ἐκκλησιαστική γλώσσα Ζ Κυριακή τοῦ Λουκᾶ. Ἡ εὐαγγελική περικοπή πού ἀκούσαμε ἔλεγε γιά δύο θαύματα, μεγάλα θαύματα τοῦ Χριστοῦ. Τό ἕνα θαῦμα μιλοῦσε γιά τήν ἀνάσταση τῆς θυγατέρας τοῦ Ἰαείρου καί τό ἄλλο θαῦμα μιλοῦσε γιά τήν θεραπεία τῆς αἱμορροούσης γυναίκας. Ὁ Ἰάειρος, πού ἦταν ἄρχοντας τῆς συναγωγῆς τῶν Ἰουδαίων, εἶχε ἄρρωστη μία μονάκριβη θυγατέρα δώδεκα ἐτῶν περίπου. Καί παρεκάλεσε γονατιστός τόν Ἰησοῦ νά πάει σπίτι του γιά νά τήν θεραπεύσει. Φανταστεῖτε αὐτήν τήν σκηνή, ἀγαπητοί μου. Οἱ Ἰουδαῖοι μάχονταν τόν Ἰησοῦ Χριστό, δέν ἤθελαν νά τόν παραδεχθοῦν γιά Μεσσία. Ἀλλά ὁ ἄρχοντας τῆς συναγωγῆς τῶν Ἰουδαίων, αὐτός γονάτισε μπροστά στόν Χριστό καί τόν παρεκάλεσε νά θαυματουργήσει γιά τήν κόρη του. Καί γιά τήν θερμή του προσευχή ὁ Χριστός πήγαινε στό σπίτι του, γιά νά κάνει καλά τήν βαρειά ἄρρωστη κόρη του. 3. Ἀλλά τήν ὥρα πού πήγαινε ὁ Ἰησοῦς στό σπίτι τοῦ Ἰαείρου, τόν ἀκολουθοῦσε πολύς λαός καί τόν συνέθλιβε. Τότε, λοιπόν, κάποια γυναίκα πού ὑπέφερε ἀπό αἱμορραγία, ἐδῶ καί δώδεκα χρόνια, καί εἶχε ξοδεύσει ὅλη της τήν περιουσία στούς γιατρούς, γιά νά θεραπευθεῖ, πλησίασε τόν Ἰησοῦ Χριστό καί ἄγγιξε τό ἔνδυμά του ἀπό πίσω, γιά νά μή γίνει ἀντιληπτή, καί ἀμέσως σταμάτησε ἡ αἱμορραγία της. Καί τά δύο αὐτά πρόσωπα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, πλησίασαν τόν Χριστό γιά τό καλό τους, ἀλλά τόν πλησίασαν μέ ταπεινό καί μυστικό καί ὄχι μέ πομπώδη τρόπο. Ἔτσι πρέπει νά προσευχόμαστε, γιά νά γίνει ἡ προσευχή μας ἀκουστή ἀπό τόν Θεό. Ἡ προσευχή στά γόνατα, ὅπως ἦταν ἡ προσευχή τοῦ Ἰαείρου, εἶναι πράγματι προσευχή μέ ταπείνωση. Καί ἡ προσευχή, μέ τό νά ἀγγίξει μυστικά τόν Χριστό ἡ αἱμορροούσα γυναίκα, δεικνύει τό μυστικοπαθές πού πρέπει νά ἔχει ἡ σχέση μας μέ τόν Χριστό. Πραγματικά, οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς συνιστοῦν νά προσευχόμαστε νοερά καί χωρίς πομπώδη ἄσματα καί ἐκστατικό ὕφος, ὅπως κάνουν τά ἀνατολίτικα θρησκεύματα. Ἡ σημερινή μας εὐαγγελική περικοπή, ἀγαπητοί, μᾶς λέγει ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀρέσκεται σ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τήν προσευχή, τήν μυστικοπαθῆ καί νοερή προσευχή, πού δέν τήν ἀκούουν μέν οἱ ἄλλοι, ἀλλά φθάνει ἠχηρά στά ὦτα Κυρίου Σαβαώθ. Ἔτσι μυστικά προσευχόταν καί ὁ Μωυσῆς, κινώντας τά χείλη του μόνο, ἀλλά ὁ Θεός τοῦ εἶπε: «Τί βοᾶς πρός με;» (Ἐξ. 14,15). Καί ἐνῶ πολλοί πίεζαν τόν Χριστό καί τόν συνέθλιβαν, ὁ Χριστός δέν ἔδωσε σημασία στά ἀγγίγ- 2

ματά τους αὐτά. Στό ἁπαλό ὅμως καί εὐλαβές ἄγγιγμα τῆς αἱμορροούσης, ὁ Χριστός ἐρώτησε ἐπιτακτικά: «Ποιός μέ ἄγγιξε;» (στίχ. 45). 4. Ἔφθασε, τέλος πάντων, ὁ Ἰησοῦς στήν οἰκία τοῦ ἄρχοντος Ἰαείρου. Ἔφθασε καί βρῆκε μία κατάσταση ταραγμένη καί ἀναστατωμένη, γιατί στό μεταξύ εἶχε πεθάνει ἡ δωδεκαετής μονάκριβος κορούλα. Ἀλλά ὁ Χριστός τούς εἶπε: «Μή κλαίετε οὐκ ἀπέθανε, ἀλλά καθεύδει». Ἀλλά οἱ παριστάμενοι ὅλοι τόν περιγελοῦσαν, γιατί ἦταν βέβαιοι ὅτι τό κορίτσι πέθανε. Καί ὁ Χριστός, ἀφοῦ πῆρε τούς τρεῖς μαθητές Του, τόν Πέτρο, τόν Ἰάκωβο καί τόν Ἰωάννη, καί τόν πατέρα καί τήν μητέρα τῆς κόρης, πῆγε στό δωμάτιο τῆς νεκρῆς. Τούς ἔβγαλε ὅλους ἔξω, ἐκτός ἀπό τήν συνοδία πού πῆρε Αὐτός, ἔπιασε ἀπό τό χέρι τήν νεκρή καί τῆς φώναξε δυνατά: «Ἡ παῖς, ἐγείρου»! Δηλαδή, «Κόρη, σήκω ἐπάνω». Καί ἀμέσως, χριστιανοί μου, τό πνεῦμα, δηλαδή ἡ ψυχή, τῆς θυγατέρας τοῦ Ἰαείρου ἐπέστρεψε στό σῶμα της καί ἀναστήθηκε ἀμέσως. 5. Γιά ἀνάσταση νεκροῦ εἴδαμε καί στήν σημερινή εὐαγγελική περικοπή, ἀδελφοί μου, ὅπως τό ἴδιο εἴδαμε καί πρίν ἀπό λίγο καιρό, μέ τήν ἀνάσταση τοῦ υἱοῦ τῆς χήρας τῆς Ναΐν. Ὁ Χριστός κυριεύει ζώντων καί νεκρῶν καί μέ τόν ἰδικό Του θάνατο καί μέ τήν ἰδική Του ἀνάσταση πάτησε καί νίκησε τόν θάνατο, τόν μεγάλο αὐτό ἐχθρό, πού μᾶς ἔφερε ἡ ἁμαρτία. Ὁ Κύριός μας, ἀδελφοί, εἶναι Θεός παντοδύναμος. Τίποτα δέν ὑπάρχει ἀδύνατο σ Αὐτόν. Κυβερνᾶ καί τά οὐράνια καί τά ἐπίγεια καί τά καταχθόνια, καί ὅλη ἡ κτίση ὑπακούει δουλικά σ Αὐτόν, γιατί προῆλθε ἀπ Αὐτόν καί δουλεύει πιστά σ Αὐτόν. Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας xyyz ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΨΑΛΤΗΡΙΟΥ ΨΑΛΜΟΣ Ν 50 Εἰς τὸ τέλος ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ 2 ἐν τῷ ἐλθεῖν πρὸς αὐτὸν Νάθαν τὸν προφήτην, ἡνίκα εἰσῆλθε πρὸς Βηρσαβεέ. 3 Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου καὶ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου 4 ἐπὶ πλεῖον πλῦνόν με ἀπὸ τῆς 3

ἀνομίας μου καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με. 5 Ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστι διαπαντός. 6 Σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου, καὶ νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε. 7 Ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου. 8 Ἰδοὺ γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας, τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι. 9 Ραντιεῖς με ὑσσώπῳ, καὶ καθαρισθήσομαι, πλυνεῖς με, καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι. 10 Ἀκουτιεῖς μοι ἀγαλλίασιν καὶ εὐφροσύνην, ἀγαλλιάσονται ὀστέα τεταπεινωμένα. 11 Ἀπόστρεψον τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου καὶ πάσας τὰς ἀνομίας μου ἐξάλειψον. 12 Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου. 13 Μὴ ἀποῤῥίψῃς με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου καὶ τὸ πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς ἀπ ἐμοῦ. 14 Ἀπόδος μοι τὴν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με. 15 Διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς ἐπὶ σὲ ἐπιστρέψουσι. 16 Ρῦσαί με ἐξ αἱμάτων, ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς τῆς σωτηρίας μου ἀγαλλιάσεται ἡ γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου. 17 Κύριε, τὰ χείλη μου ἀνοίξεις, καὶ τὸ στόμα μου ἀναγγελεῖ τὴν αἴνεσίν σου. 18 Ὅτι εἰ ἠθέλησας θυσίαν, ἔδωκα ἄν ὁλοκαυτώματα οὐκ εὐδοκήσεις. 19 Θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει. 20 Ἀγάθυνον, Κύριε, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ σου τὴν Σιών, καὶ οἰκοδομηθήτω τὰ τείχη Ιερουσαλήμ 21 τότε εὐδοκήσεις θυσίαν δικαιοσύνης, ἀναφορὰν καὶ ὁλοκαυτώματα τότε ἀνοίσουσιν ἐπὶ τὸ θυσιαστήριόν σου μόσχους. 1. Ὁ 50ος ψαλμός εἶναι ὁ ἀνώτερος ἀπ ὅλους τούς ψαλμούς τῆς μετανοίας καί τόν ἀκούουμε συχνά στήν θεία λατρεία μας. Ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ, ὁ ὁποῖος κατά τήν παράδοση εἶναι ὁ Δαβίδ (βλ. ἐπιγραφή), παρακαλεῖ καί δέεται στόν Θεό νά τοῦ δείξει πολλά ἐλέη καί πλήθη οἰκτιρμῶν καί νά τοῦ ἐξαλείψει τήν ἀνομία του, γιά τήν ὁποία νοιώθει ἀκάθαρτος (στίχ. 3.4). Ἤδη ὁ ψαλμωδός κάνει τό πρῶτο βῆμα μετανοίας καί ἀναγνωρίζει τήν ἁμαρτία του καί μάλιστα λέγει ὅτι τήν σκέπτεται συνεχῶς (στίχ. 5). Δυσκολία ὅμως προξενεῖ ὁ ἑπόμενος λόγος, ὅπου ὁ ψαλμωδός λέγει ὅτι μέ τήν ἁμαρτία του ἁμάρτησε μόνο στόν Θεό («Σοί μόνῳ ἥμαρτον», στίχ. 6α). Καί εἶναι δύσκολος ἑρμηνευτικά ὁ λόγος αὐτός, γιατί γνωρίζουμε ὅτι ἁμαρτάνοντες, ἁμαρτάνουμε κυρίως πρός τόν ἄνθρωπο, τόν ὁποῖο ἀδικοῦμε καί προσβάλλουμε. Ἡ καλυτέρα ἑρμηνεία εἶναι νά ποῦμε ὅτι ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ πιστεύει τόν ἄνθρωπο ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί ἑπομένως, ἀφοῦ ἁμάρτησε σέ ἄνθρωπο, ἁμάρτησε στό πρωτότυπο τῆς εἰκόνας, στόν Ἴδιο τόν Θεό. Καί ὑπό τήν ἔννοια αὐτή μπορεῖ νά πεῖ στόν Θεό, «Σοί μόνῳ ἥμαρτον». Ἀλλά καί ὁ ἑπόμενος λόγος τοῦ ψαλμοῦ, τό «ὅπως ἄν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου καί νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε» (στίχ. 6β), εἶναι ἀκόμη δυσκολώτερος. Ἔδωσαν τήν λανθασμένη ἑρμηνεία ὅτι ἡ ἁμαρτία ἀναδεικνύει τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Καί συγκεκριμένα ἐδῶ στόν ποιητή μας: Ὁ Θεός θά δείξει ἀγάπη σ αὐτόν, συγχωρῶντας του τήν ἁμαρτία, καί αὐτό θά ἀναδείξει ἔπειτα τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά, μέ αὐτή τήν ἑρμηνεία, ἡ ἁμαρτία ἀποβαίνει σέ καλό, ἀφοῦ φαίνεται ὅτι μέ αὐτή δοξάζεται ὁ Θεός. Ἄλλη εἶναι ἡ σωστή ἑρμηνεία τῆς δύσκολης πράγματι αὐτῆς φράσεως: Ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ ὁ Δαβίδ, κατά τήν ἐπιγραφή γνωρίζει ὅτι ἡ ἁμαρτία φέρει τήν τιμωρία. Ἀλλά οἱ ἄνθρωποι, ἀφοῦ θά δοῦν τήν τιμωρία τοῦ Δαβίδ γιά τίς ἁμαρτίες του (τήν μοιχεία μέ τήν Βηρσαβεέ καί τόν φόνο τοῦ συζύγου της Οὐρία) καί μή γνωρίζοντες αὐτές (γιατί ἔγιναν κρυφά), θά κακολογήσουν τόν Θεό ὅτι εἶναι ἄδικος, ἀφοῦ ἐπέτρεψε νά ἔλθει κακό στόν θεοσεβῆ βασιλέα τους. Γιά νά μή συμβεῖ λοιπόν κάτι τέτοιο, προλαμβάνει ὁ Δαβίδ καί λέγει ὅτι ἁμάρτησε, ὥστε ὅταν θά τοῦ ἔλθει ἡ τιμωρία γιά τήν ἁμαρτία του, οἱ ἄνθρωποι νά μήν κατηγορήσουν τόν Θεό, 4

ἀλλά ἀντίθετα νά Τόν ἀνακηρύξουν ὡς δίκαιο γιά τήν πράξη του («ἐν τοῖς λόγοις σου» = εἰς τά ἔργα σου, στίς πράξεις σου) καί νά «νικήσει», νά ἀναδειχθεῖ, δηλαδή, ὡς δίκαιος ὁ Θεός, ὅταν θά τόν κρίνουν οἱ ἄνθρωποι, ἄν εἶναι ἤ ὄχι δίκαιος («καί νικήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε»). Δικαιολογούμενος τώρα γιά τήν ἁμαρτία του ὁ ποιητής πρός τόν Θεό λέγει ὅτι, ὅπως ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ἔτσι καί αὐτός ρέπει ἐκ γενετῆς πρός τήν ἁμαρτία καί τό κακό. Αὐτή τήν ἔννοια ἔχει ὁ λόγος, «ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καί ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (στίχ. 7). Μέ τά παραπάνω λόγια του ὁ ποιητής εἶπε βαθειά θεολογικά πράγματα. Ἀλλά στήν συνέχεια ζητᾶ συγγνώμη ἀπό τόν Θεό, πῶς τόλμησε νά πεῖ αὐτά τά ὑψηλά νοήματα, ὡς εἶναι τό θέμα περί ἁμαρτίας, καί λέγει ὅτι τά εἶπε γιατί γνωρίζει ὅτι ὁ Θεός ἀγαπᾶ τήν ἀλήθεια καί τήν σοφία καί ὁ Θεός τοῦ ἀπεκάλυψε τά ὅσα εἶπε: «Ἰδού γάρ ἀλήθειαν ἠγάπησας, τά ἄδηλα καί τά κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι» (στίχ. 8). 2. Πάλιν ὁ ποιητής μας ἐπανέρχεται στήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του. Παρακαλεῖ νά τόν καθαρίσει ὁ Θεός μέ ὕσσωπο (ἀρωματῶδες φυτό) (στίχ. 9) καί νά τοῦ ἐξαλείψει τά ἁμαρτήματά του (στίχ. 11). Καί μέ τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του, μέ τήν ἀποστροφή τοῦ Θεοῦ ἀπό τά ἁμαρτήματα τοῦ ποιητοῦ (στίχ. 11), αὐτός θά αἰσθανεῖ ἀγαλλίαση καί εὐφροσύνη καί θά ἀνορθωθεῖ ὁ ψυχικός του κόσμος, ὁ ὁποῖος τώρα εἶναι συντετριμμένος (στίχ. 10). 3. Ἀλλά ὁ ποιητής μας δέν σταματᾶ στήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του. Γνωρίζων πολύ καλά τόν ἑαυτό του, ξέρει ὅτι ἄν μείνει αὐτός πού εἶναι καί πάλιν θά διαπράξει ἁμαρτήματα καί θά εὑρεθεῖ στήν ἴδια κατάσταση πού εἶναι τώρα. Γι αὐτό παρακαλεῖ στήν συνέχεια τόν Θεό νά τόν ἀναγεννήσει, νά τόν ἀναδημιουργήσει, νά τοῦ δώσει μιά καινούργια καρδιά. Νά τοῦ βάλει στά ἔγκατά του πνεῦμα εὐθές πού θά τόν παρακινεῖ πάντοτε στό καλό: «Καρδίαν καθαράν κτῖσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός καί πνεῦμα εὐθές ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου» (στίχ. 12). Γιά τήν νέα του ἀναγεννημένη πορεία ὁ ποιητής μας αἰσθάνεται ὅτι ἔχει ἀνάγκη ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀπό τό Αγιο Πνεῦμα», γι αὐτό καί λέγει, «καί τό πνεῦμά σου τό Αγιον μή ἀντανέλῃς ἀπ ἐμοῦ» (στίχ. 13). Καί κλείνει τό αἴτημά του γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του ὁ ποιητής μας λέγοντας ὅτι, ἄν τόν συγχωρήσει ὁ Θεός, θά ἀποκτήσει πάλι τήν φυγαδευθεῖσα χαρά, τήν ὁποία ἔχασε λόγω τῆς ἁμαρτίας του. Ἀλλά καί πάλι ζητᾶ τόν θεῖο στηριγμό μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ: «Ἀπόδος μοι τήν ἀγαλλίαση τοῦ σωτηρίου σου καί πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με» (στίχ. 14). 4. Ἄλλο ὡραῖο νόημα ἐκφράζει στήν συνέχεια ὁ ποιητής μας: Ἄν ὁ Θεός τόν συγχωρήσει, ὅπως τό ἱκέτευσε μέ τόν ὡραῖο ψαλμό του, τί αὐτός θά προσφέρει σάν ἀνταπόδομα στόν Θεό; Γνωρίζει ὅτι στήν ἐποχή του προσέφεραν στόν Θεό, κατά τόν Νόμο, διάφορες θυσίες ζώων. Δέν θέλει ὅμως ὁ ποιητής μας νά προσφέρει τοιαύτη θυσία. Ὡς πολύ πνευματικός ἄνθρωπος, ὄπως φάνηκε ἀπό τόν ὅλο του ψαλμό, θέλει νά προσφέρει στόν Θεό καί πνευματική προσφορά. Θέλει νά γίνει ἱεραπόστολος, νά πάει καί νά βρεῖ καί ἄλλους ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι ζοῦν τό δράμα τό ἰδικό του καί νά τούς μιλήσει γιά λύτρωση καί σωτηρία καί νά ἐπιστρέψουν καί αὐτοί στόν Θεό: «Διδάξω ἀνόμους τάς ὁδούς σου καί ἀσεβεῖς ἐπί σέ ἐπιστρέψουσι» (στίχ. 15)! Ἀκολούθως ὅμως παρακαλεῖ ὁ ποιητής τόν Θεό νά τόν σώσει ἀπό «αἵματα», ἀπό φόνο (στίχ. 16). Πιθανόν ὁ ποιητής, ἄν εἶναι ὁ Δαβίδ, ἀναφέρεται στόν φόνο τοῦ Οὐρίου ὑπό τοῦ Δαβίδ. Εἶναι ὅμως σέ ἀκατάλληλο θέση ὁ στίχ. καί διασπᾶ τό ὅλο νόημα. Στήν συνέχεια ὁ ποιητής ἐξηγεῖ γιατί δέν προσφέρει στόν Θεό θυσίες ὁλοκαυτωμάτων καί ἀπαντᾶ λέγοντας ὅτι ὁ Θεός δέν εὐαρεστεῖται σέ τοιαῦτες θυσίες (στίχ. 18). Ὁ Θεός εὐαρεστεῖται στό ταπεινό καί τό συντετριμμένο πνεῦμα (στίχ. 19)! Εἶναι προφητικό τό κήρυγμα αὐτό. Ὅλος ὁ ψαλμός, ἀλλά ἰδιαίτερα οἱ τελευταῖοι μας στίχ., δείχνουν φανερά ὅτι ὁ ψαλμωδός μας ἦταν πολύ καλός γνώστης τοῦ προφητικοῦ κηρύγματος. Ἐδῶ τελειώνει ὁ ψαλμός, ὅπως φαίνεται καί ἀπό τήν Α Ἐπιστολή Κλήμεντος, ἡ ὁποία παραθέτει τόν 5

ψαλμό καί τόν τελειώνει στόν στίχ. 19. Οἱ στίχ. 20 καί 21 εἶναι ἑνός μετέπειτα συγγραφέως, ὁ ὁποῖος ἡρμήνευσε τήν μή προσφορά ὁλοκαυτωμάτων ἀπό τόν ποιητή μας ἀπό τό ὅτι δέν ὑπῆρχε θυσιαστήριο, ἀφοῦ ἦταν γκρεμισμένος ὁ ναός. Γι αὐτό ἁρμόζει προσευχή, ὥστε ὁ Θεός νά φανεῖ εὐνοϊκός στήν Σιών, νά κτιστεῖ ὁ ναός μέ τό θυσιαστήριό του («ἀγάθυνον, Κύριε, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ σου τήν Σιών καί οἰκοδομηθήτω...», στίχ. 20). Καί τότε ὁ Θεός θά εὐδοκεῖ εἰς «ὁλοκαυτώματα» καί τότε οἱ Ἰουδαῖοι «ἀνοίσουσιν ἐπί τό θυσιαστήριον (τοῦ ναοῦ) μόσχους» (στίχ. 21). Ὁ Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 6