ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΉΝΩΝ ΟΡΕΙΒΑΤΏΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ ΤΕΥΧΟΣ 160 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΕΥΡΩ 2,00

ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΉΝΩΝ ΟΡΕΙΒΑΤΏΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ ΤΕΥΧΟΣ 160 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΕΥΡΩ 2,00 ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 1

Σ ΎΛ Λ Ο Γ Ο Σ Ε Λ Λ Ή Ν Ω Ν Ο Ρ Ε Ι Β ΑΤ Ώ Ν Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ί Κ Η Σ ΤΕΥΧΟΣ 160 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΕΥΡΩ 2,00 ΤΡΊΜΗΝΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΌ ΤΟΥ ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΕΛΛΉΝΩΝ ΟΡΕΙΒΑΤΏΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ (Σ.Ε.Ο.) Σωματείο αναγνωρισμένο από τον Ε.Ο.Τ. και τη Γ.Γ. Αθλητισμού, μέλος της Ομοσπονδίας Φυσιολατρικών Ορειβατικών Εκδρομικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Φ.Ο.Ε.Σ.Ε.) και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας-Αναρρίχησης (Ε.Ο.Ο.Α.). Εξώφυλλο τεύχους 160 «Λίμνη Μπαμπρέκα» Φωτ.: Θανάσης Μπαλτατζής Οπισθόφυλλο «Γρεβενά - Τσούργιακας» Φωτ.: Χαλιμούδας Λάμπρος ΓΡΑΦΕΊΑ - ΕΝΤΕΥΚΤΉΡΙΑ ΕΚΔΌΤΗΣ - ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ Πλατεία Αριστοτέλους 5 - ΤΚ 54624 Τηλ. 2310 224.710, Fax 2310 239.859 Α. Γιαννικόπουλος Ιπποκράτους 1, 546 43 Θεσσαλονίκη Τηλ. 2310 821.900 Fax 2310 865.636 ΚΑΤΑΦΎΓΙΑ Ολύμπου - «Γιώσος Αποστολίδης», υψόμετρο 2.700μ. Τηλ. 23510 82.840 Υπεύθυνος: Δημήτρης Ζορμπάς Χορτιάτη - «Νίκος Παπαδόπουλος», υψόμετρο 1.000 μ. ΣΤΟ INTERNET www.seoreivaton.gr info@seoreivaton.gr ΙΔΙΟΚΤΉΤΗΣ Σύλλογος Ελλήνων Ορειβατών Πλ. Αριστοτέλους 5-546 24, Θεσσαλονίκη Τηλ. 2310 224.710, fax 2310 239.859 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ Γιαννικόπουλος Ανέστης Μπαλτατζής Θανάσης Πέρρου Ελένη ΕΠΙΣΤΡΟΦΈΣ Κάθε χειρόγραφο δημοσιευμένο ή μη δεν επιστρέφεται. Τα ενυπόγραφα κείμενα δεν εκφράζουν πάντοτε τις απόψεις του Συλλόγου. G R E E K MOU N TA I N E E R I NG C LU B (S. E.O.) Aristotelous 5 Square, 546 24, Thessaloniki Tel. (+30) 2310 224.710 Fax (+30) 2310 239.859 Κωδικός: 1007 ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ ΈΚΔΟΣΗΣ Εκδόσεις Άρκτος Τηλ. 2310 331315 Σχεδιασμός: Κατσέας Σάββας Ε Γ Γ ΡΑΦΉ Σ Υ ΝΔ Ρ ΟΜ Η ΤΏ Ν Ε Μ Β Ά Σ Μ ΑΤΑ - Ε Π Ι ΤΑ Γ Έ Σ : Σύλλογος Ελλήνων Ορειβατών, Πλ. Αριστοτέλους 5, ΤΚ 546 24, Θεσσαλονίκη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. 03 ΣΕΛ. 04 ΣΕΛ. 08 ΣΕΛ. 22 ΣΕΛ. 28 ΣΕΛ. 29 ΣΕΛ. 33 ΣΕΛ. 34 ΣΕΛ. 54 ΣΕΛ. 56 ΣΕΛ. 62 ΣΕΛ. 64 Αγαπημένη μας Γιάννα: Ευδοκία Δέγκα Το τρίμηνο του Σ.Ε.Ο. Μπόροβετς: Θανάσης Μπαλτατζής Το πολύπαθο δάσος του Χορτιάτη: Ανέστης Γιαννικόπουλος Ενιαίο Σύστημα Καθορισμού Βαθμού Δυσκολίας Πρόγραμμα αναβάσεων και εξορμήσεων Εξοπλισμός βουνού 9 μέρες στην Κρήτη με τον Σ.Ε.Ο. (Β Μέρος): Ανέστης Γιαννικόπουλος Ορειβατικές δράσεις Βυζαντινοί Περίπατοι στη Θεσσαλονίκη: Ελένη Πέρρου Ελληνικά νησιά. Μήπως τα βλέπουμε μονοδιάστατα;: Μουτζουρίδης Κώστας Δράση αναρριχητών 9 μερεσ στη κρητη με τον σεο μποροβετσ βυζαντινοι περιπατοι στη θεσσαλονικη ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 1

Στις τσουλήθρες του Πρασιανού Φαραγγιού. Φωτ.: Θανάσης Μπαλτατζής 2 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΓΑΠΗΜΈΝΗ ΜΑΣ ΓΙΆΝΝΑ, O αναπάντεχος χαμός σου, μεγάλη απώλεια για όλους τους φίλους σου και προπαντός την οικογένεια σου. Με λαχτάρα περιμέναμε οι φίλοι την επιστροφή σου από τις διακοπές, για να αρχίσουμε τις πορείες με τον τρόπο που εσύ ήξερες να τις οργανώνεις. Η είδηση για την κατάσταση της υγείας σου δεν ήταν πιστευτή και όλοι ελπίζαμε, χωρίς καλά-καλά να ξέρουμε τι σου συμβαίνει, πως θα το ξεπεράσει η δυνατή κράση σου. Ακόμα και αυτήν την ώρα, που ο χαμός σου είναι γεγονός αναμφισβήτητο, αδυνατούμε να το αποδεχτούμε. Σήμερα, 19-9-11 η οικογένεια σου και οι φίλοι σου κάναμε τα εννιάμερα σου. Ακόμα και τώρα, φαίνεται σ όλους ένα κακόγουστο αστείο, μια φάρσα. Σα να κινείσαι ανάμεσα μας, σα να λείπεις σ ένα μακρινό μακρύ ταξίδι. Αυτή η αίσθηση θα είναι παντοτινή, όλοι αδυνατούμε να δεχτούμε το χαμό σου. Το σίγουρο είναι πως θα σε κουβαλάμε στην ψυχή μας και, όταν θα χει πανσέληνο τους καλοκαιρινούς μήνες, θα τριγυρνάς στο μυαλό μας με τη σκέψη,,πού να είναι τώρα η Γιάννα;,,. Σίγουρα και κει που βρίσκεσαι, αν υπάρχει δυνατότητα, θα τους οργανώνεις και θα τους πηγαίνεις βόλτα, ποιος να ξέρει, από φεγγάρι σε φεγγάρι ή ακόμα και από Γαλαξία σε Γαλαξία. Θα γίνεις και εκεί η <<Μάνα του Λόχου>>, μόνο που δε θα σαι του δικού μας λόχου. Ο καλόβουλος χαρακτήρας σου, με την ανοχή σ όλους και σ όλα, θα λείψει στους στενούς σου φίλους, αλλά και στην ευρύτερη οικογένεια του Σ.Ε.Ο. Ας αναπαύει ο Θεός την ψυχή σου και η Παναγία ας συμπαραστέκεται στην οικογένεια σου. Σ αγαπάμε περισσότερο απ όσο σου δείχναμε. Ευδοκία Δέγκα ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 3

Το τρίμηνο του Σ.Ε.Ο. A/A Ημερομηνία Βουνό Κορυφή Υψόμετρο Υ.Δ. Άτομα 01 5/6/2011 Όρη Βροντούς Αλή Μπουτούς 1.847 547 20 02 5/6/2011 Όρη Βροντούς (Καταφύγιο-Βράχος Κατίγκως) διάσχιση 20 03 11-13/6/2011 Ρίλα Μαλιόβιτσα 2.729 979 58 04 11-13/6/2011 Ρίλα Λόβνιτσα 2.686 936 58 05 19/6/2011 Όλυμπος Μεσονήσι 1.400 1.100 34 06 26/6/2011 Όρβηλος Αλή Μποτούς 2.212 1.412 33 07 2-3/7/2011 Γράμος Άνω Αρένα 2.520 1.090 25 08 2-3/7/2011 Γράμος Τσούκα Πέσικ 2.192 762 25 09 10/7/2011 (Βαρβάρα-Καταρράκτες Κηπουρίστρας) διάσχιση 16 10 16-17/7/2011 Όλυμπος Μύτικας 2.919 1.819 21 11 22-24/7/2011 Όλυμπος Μύτικας 2.919 1.919 12 12 24/7/2011 (Δουμπιά-Κρήμνη-Πυργαδίκια) διάσχιση 12 13 31/7-8/8/2011 Ιουλιανές Άλπεις Σλοβενίας (7 λίμνες) διάσχιση 42 14 31/7-8/8/2011 Ιουλιανές Άλπεις Τριγκλάβ 2.864 2.324 42 15 1-5/8/2011 Καλλίδρομο (Ανοπαία Ατραπός) διάσχιση 6 16 1-5/8/2011 Ντουρτουβάνα Ντουρτουβάνα 2.031 831 6 17 1-5/8/2011 Ολίγυρτος Ολίγυρτος 1.919 1.269 6 18 20-28/8/2011 (Φαράγγι Αγ. Ειρήνης-Σούγια-Παλαιόχωρα) διάσχιση 53 19 20-28/8/2011 (Παλαιόχωρα-Ελαφόνησος) διάσχιση 53 20 20-28/8/2011 Ψηλορείτης Τίμιος Σταυρός 2.454 1.084 53 21 20-28/8/2011 Πρασιές-Πρασιανό φαράγγι-π.πλατανιάς) διάσχιση 53 22 20-28/8/2011 Χοχλακιές-Άνω Ζάκρο-φαράγγι νεκρών) διάσχιση 53 23 4/9/2011 Όλυμπος Κορομηλιά 1.000 801 43 Ημερ/νία ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Βουνό / Περιοχή Αναρριχητικό Πεδίο Επιμέλεια: Γ. Δαυϊδόπουλος ΥΨ. Διαδρομή Υ.Δ. Β.Δ. Σχοινοσυντροφιά Σύλλογος 25-6-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΟΛΥΜΠΟΣ ΚΟΨΗ ΝΑΟΥΜ ΡΟΥΣΣΟΣ Μ. Χ#ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Σ. 25-6-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ 2700 ΚΟΜΙΤΣΙ 200 IV ΡΟΥΣΣΟΣ Μ. Χ#ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Σ. ΣΕΟ 2-6-11 ΗΡΑΚΛΕΙΤΣΑ ΡΕΜΒΗ ΛΑΚΗ ΤΥΡΝΙΝΗ V ΡΟΥΣΣΟΣ Μ. ΣΕΟ 2-6-11 ΗΡΑΚΛΕΙΤΣΑ ΡΕΜΒΗ ΞΕΝΗ 30 6Α ΡΟΥΣΣΟΣ Μ. ΣΕΟ 3-6-11 ΗΡΑΚΛΕΙΤΣΑ ΡΕΜΒΗ ΣΤΕΛΛΑ VI ΡΟΥΣΣΟΣ Μ. ΣΕΟ 4 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ημερ/νία Βουνό / Περιοχή Αναρριχητικό Πεδίο 9-7-11 ΝΕΣΤΟΣ ΜΠΑΛΚΟΝΙ Ο ΨΑΡΑΣ Ο ΠΑΠΑΤΖΗΣ 9-7-11 ΝΕΣΤΟΣ ΜΠΑΛΚΟΝΙ Ο ΨΑΡΑΣ Ο ΠΑΠΑΤΖΗΣ ΥΨ. Διαδρομή Υ.Δ. Β.Δ. Σχοινοσυντροφιά Σύλλογος 20 6Α ΚΑΪΣΣΑΣ Α. ΤΣΕΝΕΚΛΙΔΟΥ Δ. ΣΕΟ 20 6Α ΚΑΪΣΣΑΣ Α. ΤΣΕΝΕΚΛΙΔΟΥ Δ. ΣΕΟ 13-6-10 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ 2760 ΚΟΨΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΥ 150 IV ΚΟΠΑΝΙΔΗΣ Γ., ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΣΕΟ-ΑΛΘ 24-4-11 ΜΕΤΕΩΡΑ ΥΨΗΛΟΤΕΡΑ 80 ΟΥΡΑΝΙΑ ΣΚΑΛΑ 115 VI ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΣΙΔΕΡΗΣ Θ. ΣΕΟ-ΑΛΘ 23-4-11 ΜΕΤΕΩΡΑ ΥΨΗΛΟΤΕΡΑ 80 ΔΥΤΙΚΗ ΚΟΨΗ 120 VI- ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΣΙΔΕΡΗΣ Θ. ΣΕΟ-ΑΛΘ 22-4-11 ΜΕΤΕΩΡΑ ΝΤΟΥΠΙΑΝΗ 80 ΠΗΛΙΟ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ 120 V+ ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΣΙΔΕΡΗΣ Θ. ΣΕΟ-ΑΛΘ 22-4-11 ΜΕΤΕΩΡΑ ΑΜΠΑΡΙΑ 80 ΝΔ ΚΟΨΗ 160 V ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΣΙΔΕΡΗΣ Θ. ΣΕΟ-ΑΛΘ 19-6-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ 2760 ΑΓΝΩΣΤΩΝ 170 V ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΓΥΜΝΟΠΟΥΛΟΣ Ε. ΣΕΟ-ΕΟΣ 12-6-10 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ 2760 ΜΑΤΙ 160 V+ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Θ., ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ Α. 9-7-11 ΦΑΛΑΚΡΟ ΔΙΕΔΡΑ ΤΩΝ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΩΝ 235 VI+ ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Σ. ΣΕΟ 10-7-11 ΦΑΛΑΚΡΟ GENESIS 150 VII+ ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Σ. ΣΕΟ ΑΛΘ-ΣΕΟ 16-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ COMICI 200 IV- ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΓΥΜΝΟΠΟΥΛΟΣ Ε. ΣΕΟ-ΕΟΣ 22-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ ΜΑΤΙ 135 V+ ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΤΖΑΝΕΤΑΣ Γ. ΜΠΟΥΣΙΟΣ Α. 23-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ ΜΠΟΤΕΛΗ-ΖΑΡΑ 125 VII- ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΤΖΑΝΕΤΑΣ Γ. ΜΠΟΥΣΙΟΣ Α. 23-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΟΜΙΤΣΙ 200 IV ΤΣΑΒΔΑΡΗΣ Ν. ΣΕΟ ΤΣΕΝΕΚΙ- ΔΟΥ Δ. ΟΛΥΜΠΟΣ ΚΕΟΑΧ 80 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΣΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. ΣΕΟ ΚΑΪΣΣΑΣ Α. ΣΕΟ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ 80 BOGENVERS 140 VI ΓΚΙΛΗΣ Α., ΜΥΛΩΣΗΣ Ν. ΣΕΟ 24-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ ΑΧΛΑΔΙ 170 IV+ ΤΣΑΒΔΑΡΗΣ Ν. ΣΕΟ 24-7-11 ΟΛΥΜΠΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙ ΝΕΦΕΛΗ 150 VII ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΤΖΑΝΕΤΑΣ Γ. ΜΠΟΥΣΙΟΣ Α. 9-8-11 ΔΟΛΟΜΙΤΕΣ GRANDE CIMA COMICI-DIMAI 450 VII ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ 13-8-11 ARCO SIMILAUN 350 6a ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ 14-8-11 ARCO CESARE LEVIS 300 VI ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ 15-8-11 ARCO CINQUE SRAGIONE 180 5c ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ 16-8-11 ARCO NUVOLE BIANCE 300 6c ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ 17-8-11 ARCO PERLA BIANCA 350 6b ΣΑΛΟΚΑΝΑΣ Χ. ΚΑΡΑΝΤΩΝΑΣ Ν. ΣΕΟ Δωρητές Καλογιαννίδης Βασίλειος, 50 εις μνήμην Δώρη Χριστοφόρου Καραγκούλας Κώστας, 100, εις μνήμην Δημήτρη Ζωϊδη Ανώνυμος, 100 Νούτσια Μαρία, 30 Παπάζογλου Αρχοντούλα, 50, εις μνήμην του αγαπητού φίλου ορειβάτη Δώρη Χριστοφόρου Νέα Μέλη Δρόσος Φίλιππος Κουκουτσίλης Φίλιππος ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 5 ΣΕΟ ΣΕΟ ΣΕΟ

Πολιτιστικές Εκδηλώσεις 2011-2012 Επιμέλεια: Αρχοντούλα Παπάζογλου 1) Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον Βίκτωρα Βουλγαρόπουλο καθηγητή Τ.Ε.Ι., με θέμα: Καππαδοκία. 2) Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον ορθοπαιδικό Στάθη Κουτρολίκο, με θέμα: Ινδίες 1ο μέρος. 3) Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον Έφορο αναβάσεων του Συλλόγου Θανάση Μπαλτατζή, με θέμα: Slovenia. 4) Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον Βασίλη Καλογιαννίδη, με θέμα: Αγία Πετρούπολη Μόσχα Ζαγκόρσκ. 5) Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον ορθοπαιδικό Στάθη Κουτρολίκο, με θέμα: Ινδίες - 2ο Μέρος. 6) Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011 Προβολή διαφανειών από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Ανέστη Γιαννικόπουλο, με θέμα: Κρήτη. 7) Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2011 Η ετήσια καθιερωμένη γιορτή στο Εντευκτήριο του Συλλόγου: Ποίηση Γ. Ιωαννίδης Γ. Παρασκευαϊδης, Φυσαρμόνικα κιθάρα ο Χρήστος Καλογριδάκης. 8) Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012 Ορειβατική ταινία. 9) Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2012 Προβολή διαφανειών από τον Βασίλη Καλογιαννίδη με θέμα: Τριγκλάβ Δαλματικές ακτές. 10) Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2012 Προβολή διαφανειών της φιλολόγου Νίνας Τσουκαλά και της βιολόγου Δέσποινας Σουβατζή με Θέμα: Αρχέγονο Δάσος Νερό. 11) Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2012 Τα αγωνίσματα που έχουν σχέση με το βουνό: Αγωνιστική Αναρρίχηση Ορειβατικό σκι Παγοαναρρίχηση. 6 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟΥ ΧOΡΤΙΑΤΗ 02.10.11 Έναρξη λειτουργίας φθινοπωρινής περιόδου.άνοιγμα καταφυγίου «Νίκος Παπαδόπουλος», υπηρεσία Δ.Σ. 09.10.11 Καζάκης Γιώργος, Καλιακούδης Παναγιώτης, Βουτυρής Νίκος, Τελίδης Πρόδρομος. 16.10.11 Καλογριδάκης Παναγιώτης, Θεοδωρίδου Μάρθα, Κακουλίδου Νίκη. 23.10.11 Ζαγγελίδης Κοσμάς, Κρέζας Ιωάννης, Ανδριανίδου Μαρία. 30.10.11 Χαλκιαδούδης Θεόδωρος, Πεσιρίδου Ελένη, Παπάζογλου Αρχοντούλα. 06.11.11 Κουτσάκη Άννα, Τιτίρλα Μαριάνθη, Μπατζάκης Νίκος. 13.11.11 Καραγκούλας Κώστας, Κελαντωνίδου Έφη, Λατινοπούλου Πόπη, Πιπιλιαγκόπουλος Νίκος. 20.11.11 Σαραντινός Νίκος, Γραμμένου Αιμιλία, Πέρρου Ελένη. 27.11.11 Δασκαλίδης Πλάτων, Δέγκα Ευδοκία, Δημοπούλου Σοφία. 04.12.11 Χρυσουλίδης Κώστας, Τσιμπερίδου Τάνια, Δημητριάδου Υπατία. 11.12.11 Κουλτούκης Σπύρος, Κυριακόπουλος Πάνος, Μπέλτση Ρένα. 18.12.11 Μουρατίδου Ελένη, Πετρούδης Νίκος, Κουλιούφας Δημήτρης. 26.12.11 (Δευτέρα) Δ.Σ. 31.12.11 (Σάββατο) Γιαννικόπουλος Ανέστης, Μπαλτατζής Θανάσης. 08.01.12 Κουκουρής Κώστας, Νούτσια Μαρία, Ψωμά Δήμητρα. 15.01.12 Βασιλόπιτα καταφυγίου Χορτιάτη. 22.01.12 Μπούμπας Ιωάννης, Χατζηθωμάς Δημήτρης, Ντάνη Κρίτη. Επιμέλεια Ν. Μπατζάκης ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 7

Λίμνη Μπλιζνακα, στις 7 λίμνες της Ρίλας, Φωτ.: Θανάσης Μπαλτατζής 8 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 9

Ανηφορίζοντας προς τη Λόβνιτσα 10 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΜΠΟΡΟΒΕΤΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ-ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΑΝΆΣΗΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 11

est. Μετά από συζητή σεις, επιθυμίες και προ ις, το con vium του ΣEO Θ λονίκης, απεφάνθ Το τριήμερο του Αγίου Πνεύμ ος, θα ισκεφθούμε ένα από τα ωραι ρα κομμ ια της γει τονικής Βουλγαρίας, τo κ ρ ινο ορεινό σύμπλεγμα της Ρίλ Ένας από τους λόγους που επελέγη ο συγκεκριμένος προορισμός (τις δύσκολες μέρες που διανύουμε) ήταν και η τιμή πρόκληση των 110 (ακόμη ευρώ) το άτομο, σε δίκλινο δωμάτιο, για δύο διανυκτερεύσεις στο τετράστερο ξενοδοχείο «Rila», με ξεναγό, έξοδα μεταφοράς και μετακινήσεων, πρωινό, δύο γεύματα, και ελεύθερη χρήση spa. Ρίλα, νοτιοδυτική Βουλγαρία. «Βουνό των νερών» το έλεγαν οι αρχαίοι Θράκες. Κάτι αντίστοιχο λένε ότι σημαίνει στην γλαγολιτική (αρχαία σλαβική) και η σημερινή του ονομασία. Τα αδιαπέραστα από το νερό γρανιτικά πετρώματά του, σχηματίζουν σχεδόν 180 λίμνες (δρακόλιμνες), πάνω από τα 2000 μ. Εδώ βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή της χερσονήσου του Αίμου (Βαλκάνια) που φτάνει τα 2925 μ. και από εδώ πηγάζουν δύο μεγάλα ποτάμια τα οποία καταλήγουν στην Ελλάδα, Μαρίτσα (Έβρος) και Μέστα (Νέστος). Ακολουθούμε τον οδικό άξονα Θεσσαλονίκης Σερρών. Μετά το Σιδηρόκαστρο, κινούμαστε παράλληλα με τον Στρυμόνα, στα στενά του οποίου τον Ιούλιο του 1014, ο βυζαντινός αυτοκράτωρ Βασίλειος Β ο Βουλγαροκτόνος, διέλυσε κυριολεκτικά την (κράτος εν κράτει τότε) βουλγαρική αυτοκρατορία. Γύρω στις 9.00 βρισκόμασταν ήδη στον Προμαχώνα, στα σύνορα με την Βουλγαρία. Όλα κύλησαν ομαλά στο τελωνείο αν εξαιρέσει κανείς την συμπεριφορά του απαίδευτου Έλληνα αστυνομικού υπαλλήλου (δεν είπε καν καλημέρα όταν ανέβηκε στο λεωφορείο) ο οποίος αφού εξήντλησε κάθε όριο εξουσίας, δια- 12

τάσσοντάς μας να καθίσουμε κάτω, ήλεγξε κατόπιν με ύφος σαράντα οκτώ καρδιναλίων τις ταυτότητές μας και μας επέτρεψε να περάσουμε προς το ομώνυμο βουλγαρικό συνοριακό χωριό Κούλατα (από το Κουλέ = Πύργος Προμαχών εις την τουρκικήν). Επάνω: Προς την Μαλιόβιτσα ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 13

Λίμνη Μπάμπρεκα - στις 7 λίμνες της Ρίλας Αφήνουμε αριστερά μας, στους βόρειους πρόποδες του Μπέλες, το Πετρίτς (αρχαία Πέτρα) και συνεχίζουμε για την λουτρόπολη Σαντάνσκι (πατρίδα του δούλου - ήρωα Σπάρτακου). Ακολούθως διασχίζουμε τα στενά της Κρέσνας. Εδώ, με την προέλαση των Ελλήνων και την ήττα και συνθηκολόγηση των Βουλγάρων στις 15-7-1913, τελείωσε ο Β βαλκανικός πόλεμος αλλά δυστυχώς λίγους μήνες μετά ακολούθησε ο Α παγκόσμιος πόλεμος. 14 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Συνεχίζουμε για το Μπλακόεβγκραντ το οποίο μέχρι το 1950 ονομαζόταν Γκόρνα (σλαβ. Άνω) Τζουμαγιά (τουρκ. Τζουμά = Παρασκευή). Την συγκεκριμένη ημέρα γινόταν εκεί, μία από τις μεγαλύτερες λαϊκές αγορές της περιοχής. Επειδή όμως η λαϊκή, συνέπιπτε με την ημέρα της προσευχής (Παρασκευή) των Οθωμανών μουσουλμάνων, σύντομα μετετέθη και γινόταν πλέον την Κυριακή (τουρκ. Παζάρ). Καθ όλη τη διαδρομή η εικόνα εγκατάλειψης είναι εμφανής σε όλα σχεδόν τα βουλγαρικά χωριά. Η απάντηση είναι εύλογη. Πως είναι δυνατόν να ζήσει κανείς με 300 περίπου λέβα (150 ευρώ) το μήνα; Έτσι έμειναν μόνον ηλικιωμένοι συνταξιούχοι και ανάμεσα σ αυτούς αρκετοί Έλληνες, από γειτονικά χωριά των συνόρων, οι οποίοι με τα 800 ευρώ που παίρνουν από την Ελλάδα περνάνε πλουσιοπάροχα Οι νέοι μετανάστευσαν στην πρωτεύουσα Σόφια και το εξωτερικό. Πλησιάζουμε στην τέως και ολίγον νυν, βιομηχανική πόλη Ντούπνιτσα, στους πρόποδες της οροσειράς Ρίλα. Πολλοί κάτοικοί της, την έχουν εγκαταλείψει και μετανάστευσαν κυρίως σε Ιταλία (Μιλάνο) και Αμερική (Σικάγο). Οι κακές γλώσσες λένε ότι οι περισσότεροι «μαφιόζοι» της Βουλγαρίας κατάγονται από δω. Συνεχίζουμε για την λουτρόπολη Σαπάρεβα Μπάνια, με τα πιο θερμά ιαματικά νερά της Ευρώπης (103 C) και τον μοναδικό ενεργό θερμοπίδακα (geyser) στα Βαλκάνια. Αμέσως μετά συναντάμε το Σάμοκοβ από το βουλγ. κόβατς = σιδηρουργός. Καθόλου παράξενο καθ όσον από την αρχαιότητα υπήρχαν εδώ μεταλλεία σιδήρου και επί Βυζαντίου η πόλη λεγόταν Σιδηροχώριον. Κατά τον 19 ο αιώνα ήταν ιδιαίτερα γνωστή και για τις φημισμένες σχολές ζωγραφικής και ξυλογλυπτικής που είχε. Ειρήσθω εν παρόδω, στην περιοχή αυτή παράγονται οι καλύτερες πατάτες της Βουλγαρίας. Κάτι σαν το δικό μας Κάτω Νευροκόπι δηλαδή. Λίγα χιλιόμετρα ακόμη και φθάνουμε στο παλαιότερο χειμερινό θέρετρο της Βουλγαρίας, το περίφημο Μπόρο ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 15

...Αυτοί που μείναν στο βουνό για πάντα. - βετς (βουλγ. μπόρο = πεύκο). Το προηγούμενο όνομά του ήταν Τσιαμ - κορία (τουρκ. πευκόδασος). Όλα ξεκίνησαν το 1896, όταν ο δήμαρχος του γειτονικού Σάμοκοβ, προκειμένου να θεραπεύσει τη γυναίκα του η οποία έπασχε από φυματίωση, την μετέφερε εδώ ψηλά και την εγκατέστησε σε μια ξύλινη καλύβα που είχε στήσει. Δυο χρόνια αργότερα, το 1898, ο τσάρος Φερδινάνδος ενθουσιασμένος από την ομορφιά του τοπίου και το υγιεινό κλίμα, έχτισε ένα μικρό ανάκτορο, το «Τσάρσκα Μπίστριτσα», το οποίον και χρησιμοποιούσε ως βάση για κυνήγι. Σήμερα το Μπόροβετς, παραμένει ένα από τα καλύτερα χειμερινά θέρετρα της Ευρώπης και προσελκύει σκιέρ και ορειβάτες από όλο τον κόσμο. Υπάρχουν τεράστιες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις εξαιρετικές πίστες, πολύ καλή ποιότητα χιονιού και για πολλούς μήνες, πολλοί αναβατήρες, ταβερνάκια, μπαρ και μικρά μαγαζάκια με διάφορα προϊόντα. Αφού τακτοποιηθήκαμε στα περιποιημένα δωμάτια του τεράστιου ξενοδοχείου «Ρίλα», τσακίσαμε στα γρήγορα το μεσημεριανό και ξεκινήσαμε την πρώτη μας πορεία γνωριμίας με την περιοχή. Βρισκόμαστε στις βόρειες πλαγιές του όρους Ρίλα, στα 1350 περίπου μέτρα, μέσα σε ένα υγιέστατο δάσος από αιωνόβια πεύκα και έλατα. Εδώ βρίσκεται και η ψηλότερη κορυφή των Βαλκανίων η γνωστή Μουσάλα (από το Mussalah, χώρος προσευχής για τους μουσουλμάνους όχι όμως απαραίτητα τζαμί) στα 2925 μ. Το ομόηχο και ιδιαίτερα γνωστό και σε μας Mashallah σημαίνει «όπως ήθελε ο θεός». Τις περισσότερες μέρες του χρόνου υπάρχει ένα τελεφερίκ με καμπίνες (γόνδολα) το οποίο σε μεταφέρει σε τριάντα λεπτά από το Μπόροβετς, στην κορυφή Γιάστρεμπετς στα 2369 μ. (καταφύγιο Μουσάλας) και από εκεί με καναδυό ωρίτσες περπάτημα, φτάνεις στην κορυφή. 16 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Δυστυχώς όμως δεν λειτουργούσε λόγω συντήρησης και έτσι τροποποιήσαμε το πρόγραμμα και ακολουθήσαμε εναλλακτική πορεία. Ξεκινήσαμε λοιπόν επισκεπτόμενοι το παλάτι του τσάρου. Με ένα μικρό αντίτιμο, ξεναγηθήκαμε στους χώρους του και θαυμάσαμε μεταξύ άλλων λιμνούλες με σιντριβάνια, τον παλιό στάβλο και απολαύσαμε μια Καμενίτσα (μπύρα) στο εν λειτουργία «Καφέ». Στο εσωτερικό του ανακτόρου (μουσείου πλέον), όταν είναι ανοικτό, μπορεί κανείς να δει έργα από Σαμακοβίτες καλλιτέχνες, όπως κεφαλές - τρόπαια αγρίων θηραμάτων στους τοίχους, έπιπλα διαφόρων ευρωπαϊκών στυλ μέχρι και μια από τις καμπίνες του πάλαι ποτέ υπερωκεάνιου New America την οποία λέγεται ότι κέρδισε ο τσάρος, σε μια παρτίδα πόκερ με τον καπετάνιο. Το παλάτι ηλεκτροδοτείται από το 1912 με μια υδροκίνητη γεννήτρια Siemens AG, 170 Kw. Ο καιρός είναι βαρύς και ήδη άρχισε να βρέχει. Παρ όλα αυτά, μια ομάδα ορειβατών, θέλαμε να συνεχίσουμε μέχρι το καταφύγιο της Μουσάλας στα 2369 μ. Κατά την πορεία μας, συναντήσαμε (εγώ τουλάχιστον για πρώτη φορά) συστάδες με φυλλοβόλα κωνοφόρα δένδρα Larix decidua. Είναι πανέμορφα αιωνόβια δένδρα, που μπορεί να φθάσουν και τα σαράντα μέτρα σε ύψος, ιδιαίτερα ανθεκτικά στο κρύο, τη ζέστη και το υψόμετρο (μέχρι τα 2400 μ.). Θυμίζουν κέδρους, μόνο που τα ανοιχτοπράσινα βελονοειδή φύλλα τους δεν είναι αιχμηρά και το φθινόπωρο πριν πέσουν, αποκτούν ένα καταπληκτικό χρυσαφί χρώμα. Το ξύλο τους εκτός από ανθεκτικό και ευκατέργαστο, έχει ένα έντονο κόκκινο χρώμα και είναι περιζήτητο. Επειδή όμως η βρόχα έπιπτε στρέϊτ θρου και επειδή ο χρόνος πίεζε και επειδή η ορατότης δεν ξεπερνούσε τα πενήντα μέτρα, αποφασίσαμε να περπατήσουμε έως τα 2100 μ. και στη συνέχεια να επιστρέψουμε για να προλάβουμε ανοικτά τα spa. Η λέξη spa, λένε ότι προέρχεται από την ομώνυμη βελγική λουτρόπολη Spa. Υπάρχει όμως και ένα ενδεχόμενο ίσως και παρετυμολογία - η πόλη να πήρε το όνομά της από τους Ρωμαίους, λόγω των ιαματικών λουτρών της (Sanitas per acqua) ήγουν λατινιστί, (Υγεία διά του ύδατος). Μετά από σάουνα, χαμάμ, τζακούζι, πισίνα και ένα αρκετά πλούσιο μενού α λα καρτ στην τραπεζαρία, απολαύσαμε έναν πολύ ευχάριστο ύπνο. Την επόμενη μέρα το πρωί, κατευθυνθήκαμε προς το κέντρο αλπινισμού της Μαλιόβιτσας, στα 1750 μ. Επειδή δεν θα τρώγαμε το μεσημέρι στο ξενοδοχείο, η διεύθυνση έλυσε το πρόβλημα, προμηθεύοντάς μας ευγενώς από ένα σακουλάκι που περιείχε τρία σάντουιτς, ένα μήλο και νερό. Ξεκινήσαμε όλοι μαζί για το καταφύγιο Μαλιόβιτσα στα 1960 μ. Εδώ δημιουργήθηκαν δύο ομάδες. Η πρώτη η οποία απεκαλέσθη κατ ευφημισμόν περιπατητική, ταλαιπωρήθηκε ιδιαίτερα στην προσπάθειά της να επισκεφθεί τις λίμνες Πρεκότσκι. Κακοτράχαλο μονοπάτι, με αρκετά μεγάλη υψομετρική διαφορά και επικίνδυνα ολισθηρούς βράχους. Ορισμένοι αντελήφθησαν εγκαίρως την απάτη και με την πρώτη δυσκολία ανέκρουσαν πρύμνα και στη συνέχεια κατηφόρισαν προς το κέντρο αλπινισμού. Ήταν οι πλέον τυχεροί διότι γλίτωσαν και την ταλαιπωρία και τη βροχή που ακολούθησε. Οι υπόλοιποι δυστυχώς μπορεί να είδαν την «Τρομακτική Λίμνη» (Στράσνοτο Έζερο) αλλά γύρισαν πίσω με τον τρόμο ζωγραφισμένο στα πρόσωπά τους. Η δεύτερη, η ορειβατική ομάδα, (στην οποία ανήκα και εγώ) ξεκίνησε την ανάβαση με στόχο την κορυφή της Μαλιόβιτσας. Ένας ορμητικός χείμαρρος, στην αρχή της διαδρομής, αντιμετωπίστηκε αισίως από όλους τους ορειβάτες εκτός από δύο οι οποίοι δεν κατάφεραν να τον διασχίσουν «αβρό- ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 17

Στη κορφή της Μαλιόβιτσας χοις ποσί». Λίγο πιο ψηλά βρεθήκαμε μπροστά σε ένα μεγάλο μεμονωμένο βράχο μνημείο ο οποίος είχε πακτωμένες επάνω του πλάκες, με χαραγμένα τα ονόματα ορειβατών που έχασαν τη ζωή τους στα βουνά. Αμέσως μετά τον βράχο ξεκινούσαν δύο μονοπάτια, το ένα με κόκκινα σημάδια και το άλλο με γαλάζια. Οι συγκεχυμένες πληροφορίες που μας έδωσε ένα Βούλγαρος ορειβάτης από τη μια και η χαμηλή νέφωση από την άλλη που περιόριζε σημαντικά την ορατότητα, είχαν σαν αποτέλεσμα να επιλέξουμε όπως απεδείχθη λίγο αργότερα, το λάθος (χρώμα) μονοπάτι. Η πορεία μας υπήρξε κουραστική με έντονες κλίσεις και χιονούρες. Κάναμε μια στάση στο καταφύγιο ανάγκης «BAK» (Bulgarian Alpine Club) για να πάρουμε μια ανάσα και συνεχίσαμε την επίπονη ανάβαση. Εάν ο καιρός ήταν καθαρός θα βλέπαμε μπροστά μας ένα υπερθέαμα, ένα τεράστιο τόξο από πανύψηλες βραχώδεις κορυφές που φλερτάρουν τα 2700 μ. όπως Ζλιατ Ζαμπ (Άγριο Δόντι) 2678 μ., Όρλοβετς (Αετός) 2685 μ., Λόβνιτσα (Κυνηγός) 2695 μ., Καμίλατα (Καμήλα) 2621 και φυσικά τη Μαλιόβιτσα στα 2729 μ. Είμαστε πλέον βέβαιοι ότι βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο όμως είμαστε και αποφασισμένοι να φτάσουμε σε μια από τις παραπάνω κορυφές, όποια και αν είναι αυτή. Η σχεδόν αναρριχητική μας διαδρομή στο άγνωστο, μας οδήγησε τελικά στην βραχώδη κορυφή Λόβνιτσα 2695 μ. όπου εντοπίσαμε αναρριχητικές πλακέτες και κρίκους. Ίσα ίσα που χωρέσαμε όλοι στην κορυφή για μια φωτογραφία. Για ελάχιστα δευτερόλεπτα αραίωσαν τα σύννεφα, ρίξαμε κάτι κλεφτές ματιές στην απύθμενη χαράδρα που 18 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Στην κορφή Λόβνιτσα έχασκε κάτω από τα πόδια μας και επιτέλους φάνηκε και η Μαλιόβιτσα στα δυτικά. Κάποια στιγμή πέρασε από το μυαλό μας να κινηθούμε προς τα εκεί αλλά η συγκεκριμένη σκέψη απερρίφθη πάραυτα διότι θα έπρεπε να τραβερσάρουμε μια τεράστια χιονισμένη χαράδρα με απροσδιόριστο βάθος, πράγμα φοβερά επικίνδυνο χωρίς πιολέ (ορειβατική σκαπάνη) και ορατότητα. Με πολλή προσοχή και χαλάζι που εναλλασσόταν με βροχή, αρχίσαμε την κατάβαση από το αναρριχητικό πεδίο και φτάσαμε σώοι και αβλαβείς στο καταφύγιο. Μεταξύ ζεστού τεϊου και επτάχρονης ρακής (προσφορά ενός Βούλγαρου ορειβάτη), ανακαλύψαμε ότι ο μόνος από την ορειβατική ομάδα που ακολούθησε το σωστό μονοπάτι και κατάφερε να φτάσει στην κορυφή Μαλιόβιτσα 2729 μ., ήταν ο Ανέστης. Τελικά ο πρόεδρος, μας έβγαλε ασπροπρόσωπους. Όμως και εμείς ανεβήκαμε σε μια δεύτερη κορυφή και όπως λέει ο λαός, μ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια Έξω από το καταφύγιο η βροχή δεν λέει να κοπάσει. Άνοιξαν οι καταρράκτες του ουρανού και μετέτρεψαν τα μονοπάτια σε χείμαρρους. Είχαμε γίνει κυριολεκτικά παπάκια. Όμως τα χαλαρωτικά spa και τα, σε απίστευτα χαμηλές τιμές, κρασιά ΟΠΑΠ Menada, Cabernet Sauvignon και Merlot, μας ξανάφεραν στα ίσα μας. Ξημέρωσε. Το σημερινό πρόγραμμα, προέβλεπε επίσκεψη στις επτά περίφημες λίμνες της Rila. Το λεωφορείο θα μας άφηνε κοντά στο καταφύγιο Βάντα και από εκεί θα άρχιζε η πορεία μας προς το οροπέδιο των λιμνών. Στην επιστροφή θα αλλάζαμε λιγάκι την πορεία μας και θα καταλήγαμε στο παραπλήσιο ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 19

καταφύγιο, της Λόβνα. Όμως εις τα ευήκοα ώτα της ξεναγού μας Μαρίνας, είχαν φτάσει κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες για ένα καινούργιο lift το οποίο από τη θέση Σκακάβιτσα, σε είκοσι λεπτά της ώρας, σε ανεβάζει στα 2000 περίπου μέτρα, έξω ακριβώς από το καταφύγιο «Rila lakes chalet». Μεσολάβησαν κάποια τηλέφωνα και οι υπεύθυνοι του lift, μας υποσχέθηκαν ότι αν και βρίσκεται σε φάση συντήρησης, θα το λειτουργήσουν για να μας εξυπηρετήσουν. Έτσι λοιπόν από το Μπόροβετς κατευθυνθήκαμε προς την πόλη Σαπάρεβα Μπάνια και μέσω του χειμερινού θερέτρου Πανίτσιστε, φτάσαμε στο καταφύγιο Σκακάβιτσα όπου μας περίμενε το lift. Το σύντομο ταξίδι, ανάμεσα από τα θεόρατα και θαλερά έλατα και σε κάποια σημεία πάνω απ αυτά, υπήρξε μαγικό. Γλιτώσαμε τουλάχιστον δύο ώρες πορείας, σημαντικές για την τελευταία μέρα μας στην Βουλγαρία. Αμφιτρύων του καταφυγίου, μια εξοικειωμένη με τους ανθρώπους πονηρή αλεπουδίτσα η οποία δέχθηκε ευχαρίστως τις λιχουδιές που της προτείναμε. Σχεδόν αμέσως ξεκινήσαμε την πορεία μας για τις - παγετωνικής προέλευσης - Επτά Λίμνες (Σεντέμτε Έζερα), στα βορειοδυτικά του όρους Ρίλα. Ξεκινούν από τα 2100 περίπου μέτρα και φτάνουν μέχρι τα 2535μ. Τα ονόματά τους είναι άμεσα συνδεδεμένα με το σχήμα τους. Η πρώτη λίμνη που συναντήσαμε, ήταν η Μπάμπρεκα (Νεφρός) στα 2282 μ. Ακολούθησε η Μπλιζνάκα (Δίδυμη) στα 2243 μ., η Τριλιστνίκα (Τριφύλλι) στα 2216 μ., η Ρίμπνοτο (Ψαρόλιμνη) στα 2184μ. και η Ντόλνοτο (Κάτω) στα 2095 μ. Οι μισοχιονισμένες γρανιτένιες εξάρσεις του βουνού, καθρεφτίζονταν στα ήρεμα νερά. Εικόνες μαγικές. Υπερθέαμα. Μια υπέροχη διαδρομή, δυόμιση περίπου ωρών. Δεν καταφέραμε να επισκεφθούμε, λόγω χρόνου, τις δύο υψηλότερες από τις επτά, την Σάλτσατα (Δάκρυ) στα 2535 μ. και Όκοτο (Μάτι) στα 2440 μ. Ο καιρός ικανοποιητικός, όχι ότι είχε λιακάδα αλλά τουλάχιστον δεν έβρεχε. Αφού απολαύσαμε ένα σκεμπέ τσορμπά (πατσάς βουλγαριστί) και μια ρακή στο σαλέ, πήραμε το δρόμο της επιστροφής και πάλιν διά του lift. Δυστυχώς στην κατάβαση, ο καιρός μας την είχε φυλαγμένη. Είναι φοβερό μαρτύριο να είσαι καθηλωμένος σε ένα καναπεδάκι και να βρέχεσαι πατόκορφα χωρίς να μπορείς να αντιδράσεις Μέσω των πόλεων Σαπάρεβα Μπάνια και Ντούπνιτσα φτάνουμε στον επόμενο προορισμό μας που δεν είναι άλλος από τη γνωστή Μονή της Ρίλα η οποία ιδρύθηκε τον 10 ο αιώνα από τον Ιβάν Ρίλσκι, «αρχηγό» μιας ομάδας ερημιτών μοναχών. Το 1983 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Βρίσκεται σε μια μαγευτική τοποθεσία, στα 1150 μ. και καταλαμβάνει χώρο 8.5 περίπου στρεμμάτων. Το όλο σύμπλεγμα της μονής θυμίζει κάστρο και περιλαμβάνει το καθολικό, αφιερωμένο στη γέννηση της Θεοτόκου, τετραώροφες πτέρυγες με περισσότερα από 300 κελιά μοναχών, βιβλιοθήκες, μουσείο, και ένα πύργο προς τιμήν του φεουδάρχη Χρέλιο Ντραγκόλωφ ο οποίος τον 14 ο αιώνα, είχε αναστηλώσει την κατεστραμμένη μονή. Η μονή, το 1833 ξανακαταστράφηκε ολοσχερώς, ανοικοδομήθηκε όμως και πάλι με την άμεση προσφορά χρημάτων από εύπορους Βούλγαρους. Όλα τα ωραία δυστυχώς κάποια στιγμή τελειώνουν. Επιστροφή οίκαδε με μια στάση για ανεφοδιασμό των γαστέρων ημών, στο «Τούρτσι κεμπάπ μεχανά» κοντά στα σύνορα, με κεμπάπ μήκους 40 εκατοστών μετά συγχωρήσεως και μακρόστενο ψωμί πίτα με σουσάμι μήκους 80 εκατοστών και πάλι μετά συγχωρήσεως Λάλος Έκπαλαι, 2011 20 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 21

ΤΟ ΠΟΛΥΠΑΘΟ ΔΑΣΟΣ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΤΣΙΜΑΝΗΣ Ο Χορτιάτης, το ψηλότερο βουνό του νομού μας με κορυφή τον Κισσό στα 1201 μέτρα πάνω από το Θερμαϊκό, είναι το βουνό που συνηθίσαμε να βλέπουμε κάθε μέρα στα ανατολικά της πόλης μας. Η αξία του για τους κατοίκους των γύρω περιοχών είναι ανεκτίμητη, καθώς διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον αερισμό, τη διαμόρφωση του ήπιου κλίματος και την υδρολογική ισορροπία της συμπρωτεύουσας, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Σε παλαιότερες εποχές υδροδοτούσε τη Θεσσαλονίκη, όπως επιβεβαιώνει και η ύπαρξη ρωμαϊκού υδραγωγείου στη βορειοδυτική πλαγιά του. Ο Χορτιάτης είναι γνωστός και ως το βουνό των παγοποιών. Στις βόρειες, σκιερές και πυκνά δασωμένες πλαγιές του ο περιπατητής συναντά απομεινάρια παλιών λιθόστρωτων καρόδρομων που οδηγούν στα εγκαταλειμμένα πια παλιά παγοποιεία, καθώς πολλοί κάτοικοι της περιοχής ήταν παγοποιοί, ένα επάγγελμα που έχει πλέον εκλείψει. Το βουνό αποτελείται από κρυσταλλικά πετρώματα. Η νότια πλευρά του είναι φτωχή σε βλάστηση, αλλά η βόρεια καλύπτεται από πυκνό δάσος. Εκεί συναντάμε όμορφα δάση καστανιάς και ακόμη ψηλότερα, δάση οξιάς. Τη χλωρίδα συμπληρώνουν πουρνάρια και αριές, γαύροι και φράξοι, κυκλάμινα 22 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

1 2 Απέναντι: Η ομάδα καθαρισμού. Εικόνα 1: Η ομάδα καθαρισμού ξεκινά. Εικόνα 2: Καθαρισμός μονοπατιού. ΤΕΥΧΟΣ 160, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 23

Καθαρισμός μονοπατιού Χορτιάτη. και κρίνοι, ανεμώνες και κρόκοι, γεράνια και ίριδες, ορχεοειδή κ.ά. Μηλιές, καρυδιές και κερασιές έχουν επιβιώσει από παλαιότερες καλλιέργειες και το φθινόπωρο συναντάμε μεγάλη ποικιλία μανιταριών. Η πανίδα του βουνού έχει περιορισθεί δραματικά. Αγριογούρουνα, λύκοι, τσακάλια και αλεπούδες πλέον σπανίζουν, ενώ σήμερα συναντά κανείς δεντρογαλιές, οχιές, νερόφιδα, νεροχελώνες και σαλαμάνδρες. Ακόμη και η ορνιθοπανίδα μειώνεται εξαιτίας του ανεξέλεγκτου κυνηγιού. Το εντατικό κυνήγι, η υλοτόμηση που τροφοδοτεί με παράνομη ξυλεία τα τζάκια της Θεσσαλονίκης, η υπερβόσκηση, η εγκατάσταση του «πάρκου των κεραιών» και οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις πληγώνουν το βουνό και απειλούν να το βλάψουν ανεπανόρθωτα. Σε αυτές τις πληγές ήρθε να προστεθεί και το νέο σπορ των «εντουράδων» και των «γουρουνάδων», που εδώ και δύο χρόνια τείνουν να μετατρέψουν τα πιο όμορφα μονοπάτια του δάσους σε πίστα. Θα επιμείνω στους τελευταίους, γιατί τους θεωρώ τη νεότερη και μεγαλύτερη απειλή του δάσους του Χορτιάτη. Ανακάλυψαν και ανέσκαψαν τα μονοπάτια, διείσδυσαν στην καρδιά του δάσους καταστρέφοντας και τα τελευταία απομεινάρια των λιθόστρωτων καρόδρομων των παγοποιών του προπερασμένου αιώνα. Παρενοχλούν τις οικογένειες των περιπατητών που έντρομοι παραμερίζουν στο διάβα τους και κρατούν την αναπνοή τους, για να αποφύγουν τα καυσαέρια των θορυβωδών εξατμίσεων τους. Η οσμή καμένου λαδιού και βενζίνης παραμένει για ώρα εγκλωβισμένη στο δάσος μετά το πέρασμά τους. Εξαιτίας της επιθετικής και βάναυσης χρήσης των τροχών του νέου σπορ, τα μονοπάτια άρχισαν να βαθαίνουν και τα καλντερίμια να διαλύονται. Όταν όμως οι οργανωμένοι πια «εντουράδες» έπιασαν το τσεκούρι και το αλυσοπρίονο, τα πράγματα σοβάρεψαν. Μετά την κινητοποίηση του μέλους του συλλόγου μας Δήμητρας Ψωμά, ήρθε στο φως το μέγεθος της συντελούμε- 24 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΟΛΥΜΠΟΣ" - ΣΕΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ