E D I T O R I A L Εύχονται τη δουλεία, ευχόμαστε τη δουλειά... Η τυπική πλέον (γιατί η ουσιαστική έχει ήδη επέλθει) είσοδος ιδιωτών στην ιδιοκτησία του φαρμακείου αλλά και η πρόθεση για κατακρήμνιση των τιμών στα προσιτά φάρμακα (off patent και κυρίως ελληνικά γενόσημα), και τα δύο κατ απαίτηση των διεθνών δανειστών, δημιουργούν συνθήκες δουλείας για το φαρμακοποιό και κινδύνους βιωσιμότητας για το ανεξάρτητο ελληνικό φαρμακείο. Σε αυτό το τεύχος του περιοδικού μας καταπιανόμαστε αναλυτικά και με τα δύο αυτά κρίσιμα ζητήματα. Όσον αφορά το ιδιοκτησιακό, οι ποικίλες απόψεις που δημοσιεύουμε οδηγούν σε ένα συνθετικό συμπέρασμα: η αντίσταση του κλάδου σε αλυσίδες φαρμακείων ιδιοκτησίας εγχώριων ή/και πολυεθνικών εταιρειών είναι δυνατή, μόνον εφόσον ακολουθηθεί ένας συνδυασμός αμυντικών και επιθετικών τακτικών και στρατηγικών. Αμυντική τακτική αποτελεί η συνδικαλιστική πρακτική για την ακύρωση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ), η οποία καλώς ακολουθείται. Επιθετική τακτική και στρατηγική συνιστά η δημιουργία δικτύου ανεξάρτητων φαρμακείων αλλά και η ενίσχυση και εξέλιξη των ήδη υπαρχουσών μορφών συνένωσης φαρμακείων (συνεταιρισμοί, εταιρείες διαχείρισης φαρμακείων κ.ά.). Σε κάθε περίπτωση κατά την άποψή μας το διεκδικητικό πλαίσιο για το ιδιοκτησιακό θα πρέπει να εστιάζει στη απαίτηση από την Πολιτεία φορολογικών και τραπεζικών παροχών και διευκολύνσεων και τη διοχέτευση κοινοτικών κονδυλίων για τα δίκτυα ανεξάρτητων φαρμακείων σε ισότιμη ή/και πλεονεκτική σχέση με άλλου είδους μορφώματα της λιανικής διανομής του φαρμάκου. Μια τέτοια τουλάχιστον ισότιμη (οικονομική, επιχειρηματική) μεταχείριση από τη μεριά της Πολιτείας θα διατηρούσε αλώβητα τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα απέναντι στον ανταγωνισμό: το ήδη υπάρχον πελατολόγιο και την επιστημονική μας τεχνογνωσία. Επιθετική στρατηγική συνιστά, επίσης, η επιλογή ενός προτύπου φαρμακείου όπου η υπεραξία θα προκύπτει από τον φαρμακοποιό, από τη γνώση, τις ικανότητες και τις δεξιότητες του και από το πώς αυτές τις μετασχηματίζει σε «προϊόν» προς κάλυψη αναγκών του ασθενή (κατά την τεκμηριωμένη θέση αρχών του εξαίρετου συναδέλφου Βασίλη Μπιρλιράκη, την οποία ενστερνιζόμαστε απολύτως). Η μετατροπή του φαρμακείου των προϊόντων ( των διαδοχικών μειώσεων τιμών) σε φαρμακείο των υπηρεσιών θα αποτελέσει ένα ακόμα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι Οι πολύφωτες και πολύχρωμες διακοσμήσεις στους δρόμους για τα Χριστούγεννα και τον ερχομό του νέου χρόνου μόλις και αγγίζουν ανεπαίσθητα την ελάχιστη εορταστική μας διάθεση, την ώρα που ο επαγγελματικός μας ορίζοντας σκοτεινιάζει όλο και περισσότερο... του ανταγωνισμού των φαρμακείων των ιδιωτών. Αυτές οι υπηρεσίες πρέπει να αναπτυχθούν μέσω της συστηματικής και πολυμορφικής επιμόρφωσης του κλάδου (το περιοδικό μας και σε αυτό το τεύχος συμβάλλει με το αφιέρωμα «Αυτοάνοσα νοσήματα και νέοι») και να διεκδικηθούν από την Πολιτεία η αναγνώριση, η αμοιβή και η επέκτασή τους (π.χ. στο επίπεδο των διαγνωστικών εξετάσεων). Όσον αφορά την τυφλή μείωση της φαρμακευτικής περίθαλψης, που επιχειρείται από τους διεθνείς δανειστές, ο κλάδος οφείλει και να σταθεί αντίθετος σε μέτρα που μεθοδεύουν τον αφανισμό της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας και να λάβει τα απαραίτητα κίνητρα, ώστε να χορηγεί τα αξιόπιστα ελληνικά φάρμακα, προς όφελος και της κοινωνικής ασφάλισης. Κι έτσι, έχοντας πάντα κατά νου τη θέση του Σ. Φρόυντ: «Δύο είναι θεμέλιοι λίθοι της ευτυχίας: η αγάπη και η δουλειά», αυτή η ανάλυση των κρίσιμων θεμάτων, οι θέσεις και οι απόψεις που εκτίθενται για να φωτίσει ο επαγγελματικός μας ορίζοντας είναι τα δώρα του περιοδικού μας για τις γιορτινές μέρες που έρχονται και συνοδεύουν τις ευχές μας για την ευτυχία σας. Χρόνια Πολλά! 6

# 9% % 4 ± 06 Editorial: Εύχονται τη δουλεία, ευχόμαστε τη δουλειά ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Κεντρικό θέμα: 12 Εναλλακτικές στρατηγικές άμυνας στο ιδιοκτησιακό 18 Γιάννης Τσικανδηλάκης: Το χθες το ζήσαμε. Το σήμερα το βιώνουμε. Αύριο τι; 20 Γιώργος Κουτσουμπής: Απειλή ή ευκαιρία η αλλαγή στο ιδιοκτησιακό; 22 Βαγγέλης Οικονόμου: Πρόβλημα δεν είναι το ιδιοκτησιακό αλλά η απουσία εταιρικής κουλτούρας 24 Βέρα Μακρή: Μονόδρομος η συνένωση για την επιβίωση των ανεξάρτητων φαρμακείων 26 Καλλυντική φροντίδα: Ειδική φροντίδα για τα μάτια & τα χείλη ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Οι νέες πτώσεις των τιμών: 38 Πασχάλης Αποστολίδης: Ποιο φάρμακο συμφέρει τους ασθενείς; 40 Θεόδωρος Τρύφων: Να αντισταθούμε στην προσπάθεια αφανισμού του ελληνικού φαρμάκου και φαρμακείου 42 Γιώργος Κουτέπας: Είμαστε έτοιμοι για μια νέα απώλεια κύκλου εργασιών; 44 Λευτέρης Μαρίνος: Γιατί οι υπηρεσίες στο φαρμακείο πρέπει να θεσμοθετηθούν; 46 Παρουσίαση: Γ. Μαλούχος & Co ΥΓΙΩΣ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΙ Αυτοάνοσα νοσήματα & νέοι: 48 Σκλήρυνση κατά πλάκας: Η συχνότερη αιτία νευρολογικής αναπηρίας στους νέους 52 Ψωρίαση: Σκιά για το δέρμα και τον ψυχισμό 56 Σεκουκινουμάμπη: Καθαρότερο δέρμα για 3 χρόνια στους ασθενείς με ψωρίαση 58 Νόσος του Crohn: Βασανιστική για μια ολόκληρη ζωή 62 Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος: Το αγρίμι που απειλεί την υγεία της γυναίκας 68 Νεανική Ιδιοπαθής Αρθρίτιδα: Όταν για τα πρησμένα γόνατα δεν φταίει το παιχνίδι 70 Ομοιοπαθητική & αυτοάνοσα: Η ολιστική αντιμετώπιση 72 Αυτοάνοσα νοσήματα και διατροφή 78 Παρουσίαση: Power Health 80 Πώς το περιβάλλον πυροδοτεί τα αυτοάνοσα νοσήματα 82 Στηρίζοντας τον ασθενή με αυτοάνοσο νόσημα 84 Εργαστηριακοί μύθοι: MF solution; Τα μικρά & μεγάλα ερωτηματικά μιας φαρμακοτεχνικής παρασκευής 88 Επιστημονικό άρθρο: Νεότερα στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ 90 Νέα προϊόντα 92 Ευκαιρίες της αγοράς 94 Εταιρικά νέα KOINΩΝΙΚΗ ΖΩΗ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 98 Προτάσεις ψυχαγωγίας: Christmas is all around! Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων τους και δεν απηχούν απαραίτητα τις θέσεις του περιοδικού. Aναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή μετάδοση της ύλης επιτρέπεται μόνο μετά από συνεννόηση με τη διεύθυνση του περιοδικού. #154 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2015 ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γιάννης Χονδρογιάννης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Βάσω Καλυβιώτη ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Αναστασία Σαράφη ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Γεώργιος Σταµ. Βλάχος Ειρήνη Γεωργάτου Μαρία Γλένη Άγις Γραφάκος Μαριάννα Καραµάνου Ευαγγελία Καταξάκη Ηλίας Κατσόγιαννης Παναγιώτης Κόκκορης Εµµανουήλ Πανάγος Δηµοσθένης Παπαµεθοδίου Χριστίνα Σιδέρη Ρουµπίνη Σµέρλα Κική Φέσκου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ button ΑΤΕΛΙΕ - DTP Xρύσα Δανιηλίδου ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ MARKETING & ΠΩΛΗΣΕΩΝ Βαρβάρα Τασάκου (e-mail: b.tassakou@f-kosmos.gr) BUSINESS DEVELOPMENT MANAGER Άρτεμις Ψαρρή (e-mail: a.psarri@f-kosmos.gr) OIKONOMIKH ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Ν. Μπαρμπούνης Φ. Τσάμπρας Ο.Ε. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ - ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Ρίτα Κανδάκη ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ PressiousArvanitidis Kωδικός εντύπου: 011740 www.f-kosmos.gr (password: FK2007) ακολουθήστε μας Φαρμακευτικός Κόσμος Σκανάρετε με το smart phone σας τον κώδικα QR στο εξώφυλλο του περιοδικού, χρησιμοποιώντας τη δωρεάν εφαρμογή QR Reader, και μεταφερθείτε στην ηλεκτρονική έκδοση του «Φαρμακευτικού Κόσμου». Κηφισιάς 15 & Ελπίδος 2, Ν. Ηράκλειο 141 21 Αττική Τ 210 2829552, 210 2843871 F 210 2821479 8

Επαγγελματική πρακτική, φαρμακευτική φροντίδα, θέματα marketing και management, ιδέες και προτάσεις για την ανάπτυξη του φαρμακείου. & σελ. 11-30 Σε αυτό το τεύχος: Μετά τις νέες δυσμενείς ρυθμίσεις στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων: Ανάλυση προθέσεων για την αμυντική και επιθετική τακτική και στρατηγική του κλάδου από τα νέα χαρακώματα προάσπισης του επαγγελματικού μας μέλλοντος. 11

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ της Μαρίας Γλένη 2 1 A B C D Σαρωτικές αλλαγές αναμένεται να επιφέρει τα προσεχή χρόνια στον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών φαρμακείων η απελευθέρωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. 12

το γεγονοσ Στις 29 Οκτωβρίου του 2015 εκδόθηκε η κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, Γιώργου Σταθάκη και Υγείας, Ανδρέα Ξανθού για το άνοιγμα του επαγγέλματος, αφού ήταν προαπαιτούμενο του τρίτου μνημονίου, ώστε να εκταμιευθεί η δόση των 2 δισ. ευρώ. Η κοινή υπουργική απόφαση η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ στις 29/10/2015, δίνει τη δυνατότητα και σε ιδιώτες μη φαρμακοποιούς να ανοίξουν φαρμακείο, υποχρεωτικά με τη μορφή της Εταιρείας Περιορισμένης Ευθύνης (ΕΠΕ), υπό την προϋπόθεση ότι στην εταιρική σύνθεση του φαρμακείου θα συμμετέχει φαρμακοποιός με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 20%, ο οποίος θα είναι και υπεύθυνος για τη λειτουργία του φαρμακείου. Παράλληλα, οι δέκα (10) άδειες ορίζονται ως ο ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός αδειών που μπορούν να κατέχουν οι ιδιώτες σε πανελλαδική κλίμακα έως το 2020. Πλην των φυσικών προσώπων, ιδιωτών και φαρμακοποιών, επιτρέπεται η χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας και σε νομικά πρόσωπα, συγκεκριμένα στους συνεταιρισμούς φαρμακοποιών που είναι μέλη της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ). Ο «Φαρμακευτικός Κόσμος» σε μια προσπάθεια να διερευνήσει το νέο επαγγελματικό τοπίο που διαμορφώνεται μετά την ψήφιση της ΚΥΑ για το ιδιοκτησιακό, ζήτησε τις απόψεις όλων όσων σχετίζονται με τη διανομή του φαρμάκου, ξεκινώντας από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, τους ιδιοκτήτες φαρμακαποθηκών, τους εκπροσώπους κάθε είδους συνενώσεων φαρμακείων (συνεταιρισμοί, εταιρείες διαχείρισης φαρμακείων, δίκτυα ανεξάρτητων φαρμακείων) έως και από μεμονωμένα φαρμακεία. Στις σελίδες του περιοδικού που ακολουθούν φιλοξενούνται οι θέσεις όσων ανταποκρίθηκαν. οι θεσεισ των φορεων Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ) Η ΚΥΑ με τίτλο «Ρυθμίσεις επαγγέλματος φαρμακοποιού Ίδρυση Φαρμακείου» προκάλεσε σοκ αλλά και οργή στους εκπροσώπους του κλάδου, καθώς όλα τα μνημονιακά χρόνια οι φαρμακοποιοί υπηρετούν με συνέπεια τον Έλληνα ασθενή, ενώ έχουν υποστεί μειώσεις ποσοστών κέρδους και διόγκωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών από τον ΕΟΠΥΥ. Ήδη το προεδρείο του Συλλόγου έχει καταθέσει αίτηση προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την αναστολή της ΚΥΑ και το επόμενο διάστημα θα προσφύγει στο Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αφού υπάρχουν τελεσίδικες αποφάσεις του (C-171/07 και C-172/07) που απλώνουν δίχτυ προστασίας στο επάγγελμα του φαρμακοποιού. Συγκεκριμένα, στις δύο αυτές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρεται ότι: «Δεν αμφισβητείται ότι ο φαρμακοποιός αποσκοπεί, όπως και άλλα πρόσωπα, στην επίτευξη κέρδους. Εντούτοις, ως επαγγελματίας φαρμακοποιός θεωρείται ότι εκμεταλλεύεται το φαρμακείο όχι μόνο με σκοπό την επίτευξη κέρδους, αλλά και υπό μια επαγγελματική προοπτική. Στο πλαίσιο αυτό, το ατομικό του συμφέρον για την επίτευξη κέρδους μετριάζεται από την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία του, καθώς και από την ευθύνη που υπέχει, δεδομένου ότι ενδεχόμενη παράβαση των νομικών κανόνων ή των κανόνων δεοντολογίας θέτει σε κίνδυνο όχι μόνον την αξία της επενδύσεώς του, αλλά και την ίδια την επαγγελματική του υπόσταση». Και καταλήγουν: «Σε αντίθεση προς τους φαρμακοποιούς, οι μη φαρμακοποιοί δεν έχουν εξ ορισμού κατάρτιση, εμπειρία και ευθύνη αντίστοιχη με εκείνη των φαρμακοποιών. Υπό τις περιστάσεις αυτές, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι οι μη φαρμακοποιοί δεν παρέχουν τα ίδια εχέγγυα με τους φαρμακοποιούς». Ας σημειωθεί ότι η ΚΥΑ χαρακτηρίζεται από τους νομικούς συμβούλους του ΠΦΣ διάτρητη, καθώς δεν «ενσωματώθηκε ο Κώδικας Φαρμακευτικής Δεοντολογίας και η Φαρμακευτική Νομοθεσία», ενώ αποτελεί «νομικό και πανευρωπαϊκό παράδοξο» καθώς «εξομοιώνει πλήρως τον αδειούχο φαρμακοποιό με τον οποιοδήποτε τρίτο (μη φαρμακοποιό)», γεγονός που δεν δίστασε να παραδεχτεί και ο ίδιος ο υπουργός υγείας κ. Ανδρέας Ξανθός, ο οποίος άφησε κατά τα άλλα ανοικτό το ενδεχόμενο για μελλοντικές βελτιωτικές αλλαγές. Συμπερασματικά, οι εκπρόσωποι του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου καταγγέλλουν ότι: «ο χώρος παραδίδεται άνευ όρων σε καρτέλ και off shore εταιρείες. Το προσχηματικό και για το θεαθήναι 20% ουσιαστικά 13

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ καθιστά το φαρμακοποιό υπεύθυνο για οτιδήποτε συμβεί, ανεξάρτητα εάν πλέον θα ενεργεί κατ εντολήν του επιχειρηματία εταίρου». Πανελλήνιος Σύλλογος Φαρμακαποθηκαρίων (ΠΣΦ) Οι συλλογικοί εκφραστές των Ελλήνων φαρμακαποθηκαρίων φέρονται αποφασισμένοι να αγωνιστούν για να μην περάσει το "τερατούργημα" της ΚΥΑ, όπως τη χαρακτηρίζουν. Στην ανακοίνωσή τους ζητούν «να αποσυρθεί άμεσα το απαράδεκτο αυτό κείμενο, που όχι μόνο δεν λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις του κατεξοχήν αρμόδιου οργάνου των φαρμακοποιών, του ΠΦΣ, αλλά επιπλέον παραβιάζει τα ευρωπαϊκά κεκτημένα και το κοινό περί δικαίου αίσθημα». Επίσης ο Πανελλήνιος Σύλλογος Φαρμακαποθηκαρίων θεωρεί το κείμενο της ΚΥΑ απαράδεκτο γιατί «περιέχει φωτογραφική διάταξη υπέρ των μελών της ΟΣΦΕ, νοθεύοντας καίρια τον υγιή ανταγωνισμό στο χώρο της χονδρικής πώλησης φαρμάκων. Ουσιαστικά με τη φωτογραφική αυτή διάταξη υπέρ των συνεταιρισμών, τους παρέχονται ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα εις βάρος των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών. Η συγκεκριμένη διάταξη εκτός των άλλων είναι άδικη, αφού αποδεδειγμένα το ιδιωτικό φαρμακεμπόριο στήριξε και στηρίζει τα φαρμακεία και τον ΕΟΠΠΥ, πληρώνει περισσότερους φόρους και απασχολεί περισσότερους εργαζομένους». Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) Ο πρόεδρος της ΟΣΦΕ Σταύρος Μπελώνης εμφανίζεται κάθετα αντίθετος με την ΚΥΑ, επισημαίνοντας στο «Φαρμακευτικό Κόσμο» ότι «ο χώρος του φαρμάκου κλυδωνίζεται από τις πρόσφατες κυβερνητικές αποφάσεις, οι οποίες δυστυχώς για μία ακόμα φορά διέπονται από τις αρχές μιας στρεβλής πολιτικής φαρμάκου που οδηγούν στην πλήρη αποδόμηση του σημερινού συστήματος». Ταυτόχρονα, αντιτιθέμενος στη θέση των φαρμακαποθηκάριων, τονίζει ότι «η ενίσχυση των συνεταιρισμών αποτελεί το πιο ασφαλές ανάχωμα στην είσοδο των μεγάλων αλυσίδων που επιθυμούν να δημιουργήσουν ισχυρά κέντρα logistics και να κλείσουν στη συνέχεια τα φαρμακεία». Συγκεκριμένα ο κ. Μπελώνης, αναλύοντας την υπάρχουσα κατάσταση, μεταξύ άλλων υπογραμμίζει τα εξής: «Οι παλαιότερες, οι πρόσφατες αλλά και πιθανά οι μελλοντικές κυβερνητικές αποφάσεις για όλο το φαρμακευτικό χώρο υπαγορεύονται: από τη διαπραγματευτική αδυναμία της χώρας απέναντι στους δανειστές, η οποία επισημοποιήθηκε με την ψήφιση του τρίτου μνημονίου από την επιθυμία των δανειστών να ευνοήσουν την είσοδο πολυεθνικών εταιρειών στον κλάδο παραγωγής, διακίνησης και διάθεσης του φαρμάκου από τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη των δανειστών για την εφαρμογή κανόνων «ελεύθερης» (στην πραγματικότητα απορρυθμισμένης) αγοράς φαρμάκου. Επιπλέον έρχεται η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και των ρυθμίσεων που διέπουν την ίδρυση και λειτουργία του φαρμακείου, ώστε να στρωθεί και εδώ το χαλί για την είσοδο πολυεθνικών αλυσίδων που επιθυμούν εξασθενημένους "παίκτες", ώστε να μπορέσουν με μεγάλη ευκολία να κατακτήσουν την αγορά του φαρμάκου (λιανική ή χονδρική). Απέναντι σε αυτό το υπό διαμόρφωση νέο φαρμακευτικό περιβάλλον, η ΟΣΦΕ αφενός συμπαραστέκεται στην προσπάθεια του θεσμικού οργάνου, που είναι ο ΠΦΣ για την αποτροπή των δυσμενών εξελίξεων, αφετέρου σχεδιάζει τη στρατηγική της με γνώμονα πάντα τη στήριξη του επιστημονικού ρόλου του φαρμακοποιού. Η στρατηγική αυτή θέλει πρωταγωνιστή τον ιδιοκτήτη φαρμακοποιό και φαρμακείο με ασθενοκεντρικό χαρακτήρα, θεμελιώνοντας την ανεξαρτησία του φαρμακοποιού και τη βιωσιμότητα του φαρμακείου. 14

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ Η ίδια στρατηγική θέλει τους συνεταιρισμούς να αποτελούν τη δομή, όχι απλά εφοδιασμού των φαρμακείων αλλά υποστήριξης του πολυδιάστατου ρόλου του φαρμακείου και των φαρμακοποιών. Οι συνεταιρισμοί δημιουργήθηκαν από φαρμακοποιούς, ανήκουν στους φαρμακοποιούς και λειτουργούν αποκλειστικά για τους φαρμακοποιούς», τονίζει καταλήγοντας ο κ. Μπελώνης. «Πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε και να βγούμε από το προσωπικό μας καβούκι. Έτσι θα μπορέσουμε να έχουμε οικονομίες κλίμακας με ταυτόχρονη παρουσία της προσωπικότητάς μας και της επιστημονικής μας υπόστασης» Στέφανος Ψυχικός Πειραϊκός Φαρμακευτικός Συνεταιρισμός (ΠΕΙΦΑΣΥΝ) Απάντηση ειδικά στις αιτιάσεις των φαρμακαποθηκαρίων έδωσε και ο κ. Θανάσης Μουχτής, Γενικός Διευθυντής του ΠΕΙΦΑΣΥΝ, ο οποίος σε δηλώσεις του στο «Φαρμακευτικό Κόσμο» χαρακτηρίζει «υπερβολικές έως αστείες» τις αντιδράσεις παραγόντων της αγοράς για τη δυνατότητα συμμετοχής Συνεταιρισμού Φαρμακοποιών στο μετοχικό κεφάλαιο 5-10 φαρμακείων. Όπως υποστηρίζει ο κ. Μουχτής: «στην πραγματικότητα πρόκειται περί αποκατάστασης της μέχρι σήμερα στρέβλωσης του ιδιοκτησιακού των φαρμακείων, όπου επιτρεπόταν σε όλους τους φαρμακαποθηκάριους να κάνουν ιδιόκτητη αλυσίδα φαρμακείων (ως φυσικά πρόσωπα) συμμετέχοντας με ποσοστό όχι 80% αλλά με 99% και όχι σε 5-10 αλλά σε πολλαπλάσια φαρμακεία, ενώ στους συνεταιρισμούς των φαρμακοποιών δεν επιτρεπόταν! Επιπλέον αυτοί που σχίζουν τα ιμάτιά τους για την "κατάφορη αδικία", για την "προνομιακή μεταχείριση" των συνεταιρισμών, παραβλέπουν ηθελημένα ότι δεν πρόκειται για άσχετους οργανισμούς αλλά για επιχειρηματικές οντότητες των ίδιων των φαρμακοποιών ιδιοκτητών φαρμακείων, όπου όλοι συμμετέχουν με απόλυτη ισοτιμία ψήφων, είτε είναι μεγάλα είτε μικρά φαρμακεία. Άρα προς τι οι κραυγές και οι αλαλαγμοί; Για να προστατευτούν οι φαρμακοποιοί σημερινοί ιδιοκτήτες από τους ίδιους τους εαυτούς τους;». ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Από την έκθεση και ανάλυση την απόψεων φορέων αλλά και ανεξάρτητων φαρμακείων προκύπτει ότι ο κλάδος βρίσκεται σε αναβρασμό και αγωνιά για τη μελλοντική του επιβίωση μετά τις νέες δυσμενείς ρυθμίσεις στο ιδιοκτησιακό. Από τις ίδιες απόψεις και θέσεις τεκμαίρεται πως είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν τα νέα μέτρα με ένα συνδυασμό αμυντικών και επιθετικών τακτικών και στρατηγικών. Οι αμυντικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, δηλαδή την αξιοποίηση του νομικού οπλοστασίου, ώστε να μην εφαρμοστεί η απόφαση που απελευθερώνει το ιδιοκτησιακό. Οι επιθετικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την ενίσχυση και εξέλιξη των ήδη υπαρχουσών μορφών συνενώσεων φαρμακείων αλλά και τη δημιουργία νέων δικτύων ανεξάρτητων φαρμακείων, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το αντίπαλο δέος απέναντι στις αλυσίδες φαρμακείων ιδιοκτησίας εγχώριων ή/και πολυεθνικών εταιρειών μεγάλης διανομής στην ελληνική αγορά. Γιατί όπως τονίζει χαρακτηριστικά και ο φαρμακοποιός ενός μικρού συνοικιακού φαρμακείου Στέφανος Ψυχικός «πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε και να βγούμε από το προσωπικό μας καβούκι. Έτσι θα μπορέσουμε να έχουμε οικονομίες κλίμακας με ταυτόχρονη παρουσία της προσωπικότητάς μας και της επιστημονικής μας υπόστασης. Η παροχή υπηρεσιών είναι αυτό που θα κάνει τη διαφορά. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι ότι θα πρέπει να συνεργαστούμε και δεν ξέρω αν οι συνάδελφοι είναι έτοιμοι, παρόλο που αυτά που θα έρθουν κυοφορούνται αρκετά χρόνια». Να είναι άραγε αυτή τελικά η λύση για την επιβίωση του επαγγέλματος; Στις σελίδες που ακολουθούν θα μπορέσετε να σχηματίσετε τη δική σας άποψη, λαμβάνοντας υπόψη και τις άλλες ιδέες και προτάσεις που εκπροσωπούν ένα ευρύ φάσμα της αλυσίδας της φαρμακευτικής διανομής που ανταποκρίθηκε στην έρευνά μας. / Η Μαρία Γλένη είναι συντάκτρια υγείας, μέλος της συντακτικής ομάδας του «Φαρμακευτικού Κόσμου» 16

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ ΤΟ ΧΘΕΣ ΤΟ ΖΗΣΑΜΕ Το σήμερα το βιώνουμε Αύριο τι; του Γιάννη Τσικανδηλάκη Η οικονομική κρίση, που μαστίζει τη χώρα τα πέντε τελευταία χρόνια, έχει φέρει δραματικές επιπτώσεις και στο φαρμακευτικό κλάδο, μεταλλάσσοντας σημαντικά το έως τώρα γνώριμο μοτίβο λειτουργίας και συντήρησης του φαρμακείου. Οι περισσότεροι φαρμακοποιοί με εμπειρία κάποιων ετών θα έχουν βιώσει και κατά συνέπεια θα συμφωνήσουν πως το φαρμακείο του χθες παρουσιάζει ένα αγεφύρωτο χάσμα με το φαρμακείο του σήμερα. Το φαρμακείο του χθες για τους περισσότερους θα χαρακτηριζόταν έστω αξιοπρεπές. Το φαρμακείο του σήμερα για την πλειοψηφία των φαρμακοποιών είναι δύσκολο, για κάποιους οδυνηρό και μόνο μια μικρή μερίδα συναδέλφων είναι ικανοποιημένη. Αν το παρόν είναι δύσκολο, το μέλλον για τους περισσότερους από εμάς προδιαγράφεται δυσοίωνο. Οι αλλαγές που εφαρμόζονται στη χώρα μας σχετικά με το φαρμακείο (ιδιοκτησιακό, Μ.Υ.ΣΥ.ΦΑ., μειώσεις τιμών, ωράριο) οδηγούν την αγορά προς τις αλυσίδες φαρμακείων πολυεθνικής ιδιοκτησίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως πρέπει να σηκώσουμε τα χέρια και να παραδώσουμε τα όπλα! Αντίθετα, χρειάζεται να αντιδράσουμε και μάλιστα γρήγορα. Μέχρι τώρα είχαμε μάθει να λειτουργούμε σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, γιατί έτσι επέβαλαν οι κανόνες του συστήματος υγείας. Τώρα οδεύουμε σε ένα απελευθερωμένο σύστημα που θα έχει δύο άμεσες και δυσάρεστες συνέπειες. Κατά πρώτον τα φαρμακεία θα εξουθενωθούν οικονομικά και κατά δεύτερον αρκετοί θα περιμένουν στη γωνία να επενδύσουν στη λιανική πώληση του φαρμάκου, που μόνο ως εμπορικό προϊόν θα το αντιμετωπίζουν. Σίγουρα, οι φαρμακοποιοί δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τη νέα τάξη πραγμάτων, αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο Π.Φ.Σ. ότι πρέπει να προετοιμαστούμε και να κάνουμε τις ακόλουθες κινήσεις: 18

Ως επιτροπή εταιρειών-δικτύων φαρμακείων και πρωτοβάθμιας περίθαλψης του Π.Φ.Σ. έχουμε κάνει κάποιες πρώτες σκέψεις στην περίπτωση που αρθεί τελικά το ιδιοκτησιακό (το απευχόμαστε και περιμένουμε τα αποτελέσματα της προσφυγής από τον Π.Φ.Σ.). Μοναδικό αντικείμενο δραστηριότητας των εταιρειών αυτών θα πρέπει να είναι η διαχείριση των φαρμακείων και οι μέτοχοι θα είναι μόνο φαρμακοποιοί. Υπεύθυνος έναντι της πολιτείας θα πρέπει να είναι ένας εκ των μετόχων, ο οποίος θα εγγράφεται στον τοπικό φαρμακευτικό σύλλογο, ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση της φαρμακευτικής δεοντολογίας. Πιστεύουμε ότι κάθε εταιρεία-φαρμακείο δεν πρέπει να έχει πάνω από ένα κατάστημα και ειδικά σε άλλο δήμο ή περιφέρεια όπου έχει έδρα το φαρμακείο. Θα μπορεί όμως να ανήκει σε μια ομοσπονδία συνεταιρισμένων εταιρικών φαρμακείων, κάτι ανάλογο του συνεταιριστικού κινήματος. Επίσης δεν πρέπει να συμμετέχουν στη σύνθεση της εταιρείας γιατροί, δημόσιοι υπάλληλοι, φαρμακαποθήκες και γενικά άτομα που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας. Η διεύθυνση και ο συντονισμός της εταιρείας θα γίνεται αποκλειστικά και μόνο από τον υπεύθυνο φαρμακοποιό που είναι εγγεγραμμένος στον οικείο φαρμακευτικό σύλλογο. Πρέπει να απαιτήσουμε από την πολιτεία να δώσει τη δυνατότητα στους φαρμακοποιούς να δημιουργούν δίκτυα και εταιρείες φαρμακείων με τους οικονομικούς όρους που διέπουν τις μεγάλες εταιρείες (το παράδειγμα των συναδέλφων της Πορτογαλίας απέδειξε ότι οι φαρμακοποιοί ενωμένοι μπορούν να συναγωνιστούν και να ανταγωνιστούν οποιαδήποτε πολυεθνική, αρκεί να παίζουν με τους ίδιους όρους). Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό είναι το φαρμακείο να περάσει πλέον στην εποχή της παροχής υπηρεσιών. Θεσμοθετημένα και νόμιμα ο φαρμακοποιός πρέπει να αποζημιώνεται για τις υπηρεσίες που προσφέρει και σήμερα στο φαρμακείο του. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει πρώτα να αποδείξουμε ότι η πολιτεία θα έχει σημαντικά κέρδη από μια τέτοια ενέργεια. Μπορούμε και θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε, αρκεί βέβαια να θελήσουν να μας ακούσουν (η κυβέρνηση, η τρόικα, το ΔΝΤ) και να μπορέσουμε επίσης να προσπεράσουμε και τις αντιδράσεις που θα υπάρξουν. Συνάδελφοι, οι παραπάνω κινήσεις είναι εκ των ων ουκ άνευ, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε. Όμως σημαντικό ρόλο σε όλα αυτά θα παίξει και το κατά πόσο οι φαρμακοποιοί έχουν πειστεί ότι εδώ και τώρα πρέπει να γίνουν ριζικές αλλαγές στη μέχρι σήμερα λειτουργία του ατομικού μας φαρμακείου. Δυστυχώς οι περισσότεροι δεν φαίνονται να έχουν πειστεί και μακάρι να διαψευστώ. Όμως εάν και τώρα κωλυσιεργήσουμε, το τρένο το χάσαμε οριστικά. Εκτός και αν θέλουμε να επιβεβαιώσουμε τη ρήση των Αμερικανών «ότι εργαζόμαστε για την επόμενη δουλειά μας», η οποία κάλλιστα μπορεί να είναι υπάλληλοι στα φαρμακεία των πολυεθνικών, με ένα μισθό των 750 ευρώ, ποσό ικανοποιητικό για το μέσο όρο των αμοιβών στην Ελλάδα. / Ο Γιάννης Τσικανδηλάκης είναι πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ηρακλείου και ειδικός γραμματέας του Π.Φ.Σ., fsheraklion@gmail.com 19

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ ΑΠΕΙΛΗ Ή ΕΥΚΑΙΡΙΑ Η ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ; Η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του φαρμακείου, η οποία προκύπτει από την εφαρμογή της εργαλειοθήκης του ΟOΣΑ ως μνημονιακή μας υποχρέωση, έχει φέρει αναστάτωση στον κλάδο. Γιατί όμως; Τι θα συμβεί εάν τελικά εφαρμοστεί; Ποιους βλάπτει; του Γιώργου Κουτσουμπή Μέχρι σήμερα, η απαγόρευση συμμετοχής μη φαρμακοποιών σε επιχειρήσεις φαρμακείων, σε συνδυασμό με τον περιορισμό συμμετοχής φαρμακοποιού σε περισσότερα από 2 φαρμακεία, προσέφερε ένα είδος «προστασίας» στον κλάδο, η οποία όμως επιβράδυνε παράλληλα και τον εκσυγχρονισμό του. Δεν προέτρεπε τους φαρμακοποιούς να συνεργαστούν μεταξύ τους. Δεν επέτρεπε σε φαρμακοποιό να αναζητήσει συνέταιρο-επενδυτή για να υλοποιήσει τα πλάνα του. Δεν βοηθούσε γενικότερα την ανάπτυξη του κλάδου μέσα από τον υγιή ανταγωνισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο εκσυγχρονισμού που ήμασταν πριν από αρκετά χρόνια, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Μην εθελοτυφλούμε. Εάν δεν εφαρμοζόταν η υποχρεωτική ηλεκτρονική συνταγογράφηση, οι ηλεκτρονικοί μας υπολογιστές θα ήταν ακόμα στο εργαστήριο και κατά πάσα πιθανότητα κλειστοί. Ανέκαθεν υπήρξα προοδευτικός και τολμούσα να δοκιμάζω νέα δεδομένα στο επιχειρείν του φαρμακείου μου. Ως αποτέλεσμα τα «Συστεγασμένα Φαρμακεία Αίγινας» αποτελούν εδώ και 16 χρόνια μια επιτυχημένη συνεργασία και με υψηλό βαθμό οργάνωσης. Δεν νιώθω απειλή από την πιθανή αλλαγή του «ιδιοκτησιακού» αντιθέτως. Μπορεί να γεννήσει ευκαιρίες. Μπορεί, για παράδειγμα, αύριο να κληθούμε να συμμετάσχουμε σε αλυσίδα φαρμακείων με ευνοϊκούς, για εμάς, όρους. Μπορεί να βρεθεί εταιρεία που θα επιθυμεί να επενδύσει στα φαρμακεία μας. Ίσως δώσει λύση και στο κληρονομικό και να μπορούμε να μεταβιβάζουμε το φαρμακείο στα παιδιά μας, όπως οποιαδήποτε άλλη εταιρεία. Λόγους ανησυχίας θα είχα εάν ήμουν στάσιμος όλα αυτά τα χρόνια, θεωρώντας ότι το «μονοπωλιακό» καθεστώς ήταν αρκετό για να με προστατέψει. Η συνεχής εξέλιξή μας θεωρώ ότι είναι μονόδρομος για την οχύρωσή μας. Πιστεύω ότι ο κλάδος μας είναι ικανός και μπορεί να τα καταφέρει, αρκεί να υπάρξει η σωστή κατεύθυνση αλλά και ο σωστός manager που θα μας κατευθύνει. Ποιος όμως θα αναλάβει την πρωτοβουλία να μας οδηγήσει προς τα εκεί; / Ο Γιώργος Κουτσουμπής είναι φαρμακοποιός, μέλος των «Συστεγασμένων Φαρμακείων Αίγινας» 20

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ Πρόβλημα δεν είναι ΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ AΛΛΑ Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ του Βαγγέλη Οικονόμου Όποιος πιστεύει ότι τα μικρά δίκτυα ανεξάρτητων φαρμακείων (που υπάρχουν) αλλά και τα μεγάλα (που πιθανώς θα δημιουργηθούν) θα μπορέσουν να αντισταθούν σε οικονομική κλίμακα και γενικότερη οργάνωση στην πιθανώς επερχόμενη λαίλαπα μάλλον είναι αφελής Ας είμαστε όμως ψύχραιμοι και, αφού δεν έχουμε άλλη διέξοδο, ας παλέψουμε με καθαρό μυαλό μέσα στις συνθήκες που έρχονται. Οι μικρές ομάδες φαρμακείων θα μπορούσαν με την εξέλιξή τους σε Α.Ε. (υπό την προϋπόθεση φαρμακοποιών και μόνο μετόχων) να έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα σε σχέση με την ισχύουσα κατάσταση (συνήθως Ο.Ε. και Ε.Ε.). Πρόκειται κυρίως για θέματα φορολόγησης, για διευκόλυνση σε ζητήματα εργατικής νομοθεσίας για το προσωπικό, για επένδυση των αποθεματικών τους κεφαλαίων κλπ. Κυρίως δηλαδή πρόκειται για θέματα που έχουν να κάνουν με τη λειτουργία των δικτύων αυτών επιχειρηματικά, πέρα από τον επιστημονικό και συμβουλευτικό τους ρόλο. Ο ίδιος αυτός συνδυασμός του επιστήμοναεπιχειρηματία φαρμακοποιού ίσως αποτελέσει το αντίπαλο δέος απέναντι σε αυτούς που θα επιβάλλουν τη νέα πραγματικότητα. Και μόνο η παρουσία του σε τέτοιας μορφής επιχειρήσεις έχει να προσφέρει πολλά στην επιβίωσή του. Κάτι που προφανώς θα λείπει στην αντίπερα όχθη των «αλυσίδων φαρμακείων». Μειονεκτήματα κατά την άποψή μου δεν υπάρχουν, παρά μόνο ένα, αλλά τεράστιο και άσχετο με τη νομική μορφή των εταιρειών συνένωσης φαρμακείων: η σοβαρή απουσία εταιρικής κουλτούρας των φαρμακοποιών. Δυστυχώς χάθηκε πολύτιμος χρόνος κουβεντιάζοντας και μη υλοποιώντας. Η εποχή των παχιών αγελάδων μάς υπνώτισε και μας οδήγησε σε επένδυση του χρήματος (που σχετικά εύκολα αποκτήσαμε) σε οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που ονομάζουμε φαρμακείο-επιχείρηση. Αυτή είναι μία από τις κυριότερες αιτίες που βρισκόμαστε σε αυτή τη δυσχερή θέση σήμερα. Χρόνος υπάρχει; Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αποφανθούν Ο Βαγγέλης Οικονόμου είναι φαρμακοποιός, μέλος των «Συστεγασμένων Φαρμακείων Καρπενησίου & ΣΙΑ Ο.Ε.» 22

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ ΜονόΔΡΟΜΟΣ Η ΣΥΝΕΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ της Βέρας Μακρή Μόνο με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν οργανωμένες συνενώσεις των ανεξάρτητων φαρμακείων θα μπορούμε να μιλήσουμε για την επιβίωσή τους αλλά και ανταγωνισμό εναντίον των πιθανών πολυεθνικών ή ακόμα και ισχυρότερων εγχώριων εταιρειών. Η οργανωμένη συνένωση παρέχει στις υπάρχουσες ανεξάρτητες μονάδες πρόσβαση σε επιλογές, οι οποίες σήμερα φαίνονται άπιαστες για κάθε φαρμακείο ξεχωριστά. Για παράδειγμα, τα φαρμακεία στη νέα τους μορφή, δηλαδή ως μέλη ανεξάρτητου δικτύου, θα μπορούν να έχουν κοινό marketing (π.χ. κάρτες πιστότητας, διαχείριση των στοιχείων των πελατών τους, στοχευμένες ενέργειες marketing). Επίσης θα επιτραπούν οι οργανωμένες μαζικές αγορές παραφαρμάκου και φαρμάκου, με αποτέλεσμα καλύτερες τελικές τιμές για τα φαρμακεία και τους καταναλωτές, καλύτερη διαχείριση stock, καθώς και καλύτερη διαπραγματευτική δυνατότητα με τους προμηθευτές. Ακόμα και η δημιουργία ενός logistic center, θα έκανε όλα τα παραπάνω πολύ ισχυρότερα. Η οργανωμένη συνένωση με την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού μπορεί επιπλέον να δώσει στα φαρμακεία καινούριες δυνατότητες, όπως πρόσβαση στο digital marketing και πωλήσεις online, καθώς και υπηρεσίες (από την απλή μέτρηση πίεσης μέχρι το monitoring των ασθενών σε συνεργασία με τους γιατρούς), τις οποίες θα μπορούν και πρέπει να παρέχουν οργανωμένα τα σημερινά φαρμακεία. Όλα όσα ανέφερα μπορούν να γίνουν μόνο μέσα σε ένα δίκτυο, κάτι που αποτελεί σίγουρα ένα επιπλέον κόστος για τα φαρμακεία, αλλά μπροστά στις σημερινές εξελίξεις, η συνένωση είναι μονόδρομος για την επιβίωση των σημερινών φαρμακείων. Να μην ξεχνάμε ότι τα φαρμακεία μας διατηρούν ένα προβάδισμα σε σχέση με τις επερχόμενες αλυσίδες: έχουν στημένο και υπαρκτό πελατολόγιο! / Η Βέρα Μακρή είναι φαρμακοποιός MBA, veramakri@gmail.com 24

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Ειδική φροντίδα για τα μάτια & τα χείλη της Δρ. Μαριάννας Καραμάνου Στην εποχή μας η επιθυμία των γυναικών αλλά και των ανδρών να βελτιώσουν την εμφάνισή τους αναδεικνύοντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, όπως τα μάτια και τα χείλη, αλλά και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά προβλήματα που εμφανίζει το δέρμα τους, συνέβαλε στην ανάπτυξη ιδιαίτερων προϊόντων περιποίησης για αυτές τις περιοχές. 26

Η επιδερμίδα γύρω από τα μάτια είναι λεπτή, εύθραυστη και ευερέθιστη, ενώ ρυτίδες, μαύροι κύκλοι και ερεθισμοί κάνουν συχνά την εμφάνισή τους. Στα χείλη το δέρμα είναι επίσης λεπτότερο σε σχέση με το υπόλοιπο πρόσωπο και επηρεάζεται από λοιμώξεις (όπως ο επιχείλιος έρπης), από τη λήψη φαρμάκων που προκαλούν ξηρότητα (όπως η ισοτρετινοΐνη) και από τις καιρικές μεταβολές (τον ήλιο του καλοκαιριού και το ψύχος του χειμώνα). Για τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητο οι φαρμακοποιοί να προτείνουν κατάλληλα προϊόντα για τις συγκεκριμένες περιοχές, ώστε όχι μόνο να θεραπεύσουμε αλλά και να προλάβουμε τα προβλήματα αυτών των περιοχών. Τα προϊόντα περιποίησης που θα προτείνουμε πρέπει να είναι ανάλογα με την ηλικία και τα προβλήματα κατά περίπτωση, ενώ μπορούν να συνδυαστούν σε αγωγές (πρωί-βράδυ), ώστε να προσφέρουν βέλτιστα αποτελέσματα. Προϊόντα ενυδάτωσης Ιδανικά για όλες τις ηλικίες, τα προϊόντα ενυδάτωσης ματιών (κρέμες, οροί, gel) και χειλιών (lip balm) θρέφουν το δέρμα, λειαίνουν γραμμές και ρυτίδες και προφέρουν όμορφη αίσθηση. Η σύνθεσή τους, πλούσια σε υαλουρονικό οξύ, γλυκερίνη και πανθενόλη, προσφέρει βαθιά ενυδάτωση και απαλύνει τις επιφανειακές ρυτίδες. Τα προϊόντα περιποίησης που θα προτείνουμε πρέπει να είναι ανάλογα με την ηλικία και τα προβλήματα κατά περίπτωση, ενώ μπορούν να συνδυαστούν σε αγωγές (πρωί-βράδυ). 27

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Προϊόντα αντιγήρανσης Εξειδικευμένα προϊόντα για τα μάτια και τα χείλη, με σύνθεση πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως οι βιταμίνες C, E και το πράσινο τσάι, καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες και προλαμβάνουν την πρόωρη γήρανση. Η ρετινόλη, τα ειδικά πολυβιταμινούχα και πεπτιδιακά συμπλέγματα φυτικής και τεχνητής προέλευσης ενισχύουν την παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης, βελτιώνοντας την ενυδάτωση και τη σφριγηλότητα του δέρματος, ενώ ταυτόχρονα διεγείρουν τους μηχανισμούς κυτταρικής ανανέωσης. Προϊόντα για την αντιμετώπιση ειδικών προβλημάτων Στη συγκεκριμένη κατηγορία βρίσκουμε εξειδικευμένα προϊόντα για την αντιμετώπιση των μαύρων κύκλων, των οιδημάτων και των ερεθισμών στα μάτια και ειδικά προϊόντα για την αντιμετώπιση των ρυτίδων στο περίγραμμα των χειλιών. Για τα μάτια: Προτείνετε προϊόντα με ουσίες που διευκολύνουν την αποσυμφόρηση των ιστών και μειώνουν αισθητά το οίδημα γύρω από τα μάτια, όπως την καφεΐνη. Επίσης καταπραϋντικοί παράγοντες που ανευρίσκονται στο ιαματικό νερό και στην αλόη συμβάλλουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση των δερματικών ερεθισμών. Τέλος, συστήστε και εκχυλίσματα που βελτιώνουν τη μικροκυκλοφορία, όπως τα εκχυλίσματα άρνικας και αμαμελίδας που μειώνουν τους μαύρους κύκλους. Για τα χείλη: η σύγχρονη κοσμητολογία προτείνει κρέμες με υαλουρονικό οξύ διπλού μοριακού βάρους που συμβάλλουν στην ανάκτηση του όγκου και της πυκνότητας των χειλιών, ενώ παράλληλα ενυδατώνουν, λειαίνουν και ανασχηματίζουν το περίγραμμα των χειλιών. Ειδική συμβουλευτική Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται σε άτομα αλλεργικά, στα οποία να συστήνονται ειδικά υπο-αλλεργικά προϊόντα, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης αλλεργικών αντιδράσεων. Όσοι φορούν φακούς επαφής είναι προτιμότερο να βάζουν την κρέμα ματιών, αφού πρώτα έχουν φορέσει τους φακούς. Σε άτομα με συχνές υποτροπές επιχείλιου έρπη συστήστε την καθημερινή χρήση ειδικού αντηλιακού στα χείλη. Η αλόη συμβάλλει στην πρόληψη και αντιμετώπιση των δερματικών ερεθισμών 28 Το εκχύλισμα αμαμελίδας βελτιώνει την μικροκυκλοφορία στην περιοχή των ματιών

ΝΕΟ ΞΥΠΝΗΣΤΕ ΥΠΕΡΟΧΗ! WAKE WONDERFUL NIGHT TIME FACIAL Kαινοτόμος δράση σε 3 φάσεις: ΦΑΣΗ 1: Απολέπιση Γαλακτικό και γλυκολικό οξύ συνεργάζονται και ενισχύουν τη διαδικασία ανάπλασης κυττάρων, ενώ παράλληλα διορθώνουν κάθε χρωματική δυσχρωμία. ΦΑΣΗ 2: Μασάζ Μαγνήσιο, γλυκογόνο και έλαια Ωμέγα ξεκουράζουν και γεμίζουν ενέργεια το δέρμα. ΦΑΣΗ 3: Μάσκα ενυδάτωσης Το γαλακτικό νάτριο αυξάνει ήπια το ph στο δέρμα, προσελκύοντας υγρασία στην επιδερμίδα. G.A. Stamatis & Co Ltd Hellas Παραδείσου 51, 151 25, Μαρούσι, Αθήνα τηλ.: 210 68.52.800 fax: 210 68.52.801 www.renskincare.com.gr RENskincareGreece

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Τέλος, συμβουλέψτε την πελάτισσα να κάνει προσεκτικό ντεμακιγιάζ ματιών με ειδικό προϊόν. Είναι πολύ σημαντικό για το σωστό καθαρισμό του δέρματος και την προετοιμασία του για τις κρέμες που θα ακολουθήσουν. Επιπλέον, στο πλαίσιο της εξατομικευμένης συμβουλευτικής, να προτείνετε ειδικά προϊόντα ανάλογα με την ηλικία: Στη δεκαετία των 20 προτείνετε ενυδάτωση. Στη δεκαετία των 30 κύριο μέλημα είναι η πρόληψη εμφάνισης λεπτών ρυτίδων και η αντιμετώπιση των μαύρων κύκλων, εφόσον υπάρχουν. Στη δεκαετία των 40 συστήνονται ειδικά προϊόντα για την αντιμετώπιση των πρώτων ρυτίδων. Στη δεκαετία των 50 και άνω χρειάζεται να αντιμετωπιστεί η χαλάρωση της περιοχής και οι βαθιές εγκατεστημένες ρυτίδες. Τέλος, σε κάθε ηλικιακή ομάδα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αντηλιακή προστασία των ματιών και των χειλιών με ειδικά αντηλιακά σε μορφή στικ για την πρόληψη εμφάνισης επιθηλωμάτων αλλά και της φωτογήρανσης. Ας μην ξεχνάμε πως τα μάτια και τα χείλη είναι τα πιο εκφραστικά μέσα που διαθέτουμε και καλό είναι να μην τα παραμελούμε. Η Δρ. Μαριάννα Καραμάνου είναι δερματολόγος - αφροδισιολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, συνεργάτης Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Claude Bernard, Λυών, Γαλλία, mkaramanou@med.uoa.gr

Στη Ρόδο η οικογένεια Φανουράκη, έχοντας γερές βάσεις από το παρελθόν και βλέμμα στραμμένο στις σύγχρονες εξελίξεις του ελληνικού φαρμακείου, ανέθεσε στην εταιρεία ARTICO την ανακαίνιση δύο φαρμακείων της. Ο καινούριος χώρος των 200τ.μ. της κ. Αικατερίνης Φανουράκη είναι συνώνυμος με τις υψηλές απαιτήσεις της ιδιοκτήτριας και με την πολυτέλεια που επιβάλλει η επωνυμία της επιχείρησης. Η ARTICO, έχοντας λάβει υπ όψιν της όλες τις παραμέτρους του σημερινού φαρμακείου, σχεδίασε και υλοποίησε όπως αυτή γνωρίζει ένα χώρο σύγχρονο, λειτουργικό, με πολλές υπηρεσίες για τους πελάτες του, καθώς και πολυτελή, όπως όλα τα έργα της άλλωστε. Η εμπειρία των 25 χρόνων της εταιρείας ARTICO στο χώρο της ανακαίνισης φαρμακείων της δίνει τη δυνατότητα να σχεδιάζει αλλά και να κατασκευάζει πρωτοποριακά φαρμακεία σε μικρούς χρόνους, χωρίς κατασκευαστικούς περιορισμούς, με απόλυτο σεβασμό στις ανάγκες των φαρμακοποιών.

Ρεπορτάζ, απόψεις, θέσεις και αντιπαραθέσεις που αναλύουν και προτείνουν λύσεις για τα μεγάλα ζητήματα του φαρμάκου και της υγείας. # 9% % 4 ± σελ. 37-46 Σε αυτό το τεύχος: Οι απαιτήσεις των δανειστών για ελεύθερη πτώση στις τιμές των γενοσήμων και των off patent φαρμάκων, εφόσον ικανοποιηθούν, διαμορφώνουν ένα νέο υφεσιακό τοπίο στη φαρμακευτική αγορά. Οι πρόεδροι του ΣΦΕΕ Πασχάλης Αποστολίδης και ΠΕΦ Θεόδωρος Τρύφων αναλύουν τους κινδύνους, ενώ ο Γιώργος Κουτέπας εξηγεί με ποιο μηχανισμό οι νέες πτώσεις των τιμών θα επηρεάσουν το ελληνικό φαρμακείο. 37

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ / Οι νέες πτώσεις των τιμών 9% % # 4 ± Ποιο φάρμακο ΣΥΜΦΕΡΕΙ τους ΑΣΘΕΝΕΙΣ; Η απάντηση στο ερώτημα «ποιο φάρμακο συμφέρει τους ασθενείς» δεν μπορεί παρά να προτάσσει την αξία της ζωής έναντι οποιασδήποτε εμπορικής λογικής: το αξιόπιστο φάρμακο, το οποίο καταφέρνει να συνδυάζει τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα με τις λιγότερες παρενέργειες. του Πασχάλη Αποστολίδη Ο στόχος λοιπόν που καλούμαστε όλοι να υπηρετήσουμε είναι η ισότιμη πρόσβαση των ασθενών σε αυτό. Δυνατότητα την οποία σήμερα δίνουν τόσο τα καινοτόμα και πρωτότυπα φάρμακα, όσο και εκείνα των οποίων έχει λήξει η πατέντα και φυσικά τα γενόσημα φάρμακα που καλύπτουν αξιόπιστα τις ανάγκες των ασθενών και με τα οποία η Πολιτεία εξοικονομεί σημαντικά ποσά για τον προϋπολογισμό της υγείας συνολικά, αποδεσμεύοντας πόρους για την κυκλοφορία νέων φαρμάκων. Δεν χωράει αμφιβολία ότι η «εξίσωση» της απρόσκοπτης πρόσβασης των ασθενών πρέπει να λυθεί στο πλαίσιο των ασφυκτικών προϋπολογισμών της ύφεσης. Είναι όμως επίσης αναμφίβολο ότι η λύση πρέπει να αναζητείται στον εξορθολογισμό του συστήματος Υγείας και όχι στις περικοπές των δικαιωμάτων των ασθενών και στις «εκπτώσεις» στην ποιότητα των θεραπευτικών επιλογών. Εξορθολογισμός σημαίνει «επανασχεδιασμός», ώστε να μην πηγαίνει χαμένο ούτε ένα ευρώ που μπορεί να μεταφραστεί σε πρόληψη και θεραπεία. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ο εξορθολογισμός να σημαίνει τυφλή μείωση της φαρμακευτικής περίθαλψης, με διακινδύνευση ανθρώπινων ζωών, τη στιγμή που δεν πετυχαίνει ούτε καν την εξοικονόμηση πόρων στην οποία στόχευε. Σε αυτό το πλαίσιο, πάγια θέση του ΣΦΕΕ είναι η τήρηση του μέσου όρου των 3 χαμηλότερων τιμών των χωρών της Ε.Ε. για όλα τα φάρμακα, ως βάση για τη δημιουργία ενός σταθερού, διαφανούς, απλού και αξιόπιστου πλαισίου τιμολόγησης που θα βάλει τέλος στην πολυπλοκότητα και στη σπατάλη πόρων στη διαδικασία ανατιμολόγησης. Παράλληλα, είναι πεποίθηση του κλάδου ότι η έμφαση στο «αξιόπιστο φάρμακο» και όχι απλώς στο «φάρμακο με χαμηλή τιμή» αποτελεί, χωρίς υπερβολή, κοινωνική επένδυση που μεταφράζεται σε αύξηση του προσδόκιμου ζωής, βελτίωση της ποιότητας ζωής και περιορισμό της χρήσης υπηρεσιών υψηλού κόστους, όπως είναι η χειρουργική επέμβαση ή η νοσοκομειακή περίθαλψη. Αυτήν την επένδυση ο κλάδος θέλει και μπορεί να εγγυηθεί. Η εξαιρετικά αποδοτική συνέργεια ξένων και ελληνικών φαρμακευτικών εταιρειών ενισχύει την παραγωγική δραστηριότητα των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών, η οποία έφθασε στη δεύτερη θέση σε αξία όλων των εξαγωγών, επιβεβαιώνοντας την υψηλή ανταγωνιστικότητα του κλάδου στο εξωτερικό. Επίσης, η αξιοθαύμαστη αντοχή που επέδειξε ο φαρμακευτικός κλάδος στις οικονομικές πιέσεις, με τις πολυεθνικές εταιρείες να εξακολουθούν να παράγουν και να συσκευάζουν μέχρι και το 40% των φαρμάκων τους κατ όγκο σε εγχώριες εταιρείες, είναι η απόδειξη ανταγωνιστικότητας και η εγγύηση για το συμφέρον των ασθενών. Με την πεποίθηση πάντα ότι όταν μιλάμε για την υγεία οφείλουμε να αναφερόμαστε σε «αξία» και όχι απλώς σε «τιμή». Ο Πασχάλης Αποστολίδης είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) και διευθύνων σύμβουλος της AbbVie Pharmaceuticals, president@sfee.gr 38

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ / Οι νέες πτώσεις των τιμών 9% % # 4 ± NA ANTIΣΤΑΘΟΥΜΕ στην προσπάθεια ΑΦΑΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ του Θεόδωρου Τρύφωνα Μετά από πέντε χρόνια οικονομικής κρίσης και ενώ η χώρα μας εξακολουθεί να βρίσκεται υπό την καθοδήγηση της τρόικας, οι προσπάθειες για επικράτηση των ξένων συμφερόντων στο χώρο του φαρμάκου κλιμακώνονται διαρκώς. Το τελευταίο διάστημα είμαστε μάρτυρες μιας μεθοδευμένης προσπάθειας προώθησης συγκεκριμένων επιδιώξεων, προερχόμενων από διεθνείς επιχειρηματικούς κύκλους, με απώτερο στόχο τη διάλυση τόσο του κλάδου των Ελλήνων φαρμακοποιών όσο και της εγχώριας παραγωγής φαρμάκων. Και ενώ υποκριτικά πολύς λόγος γίνεται από τους δανειστές για την ανάγκη αύξησης της διείσδυσης των γενοσήμων, τα οποία αντιπροσωπεύουν το βασικό πεδίο δραστηριοποίησης της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, σύμφωνα με τις οδηγίες τους διαμορφώνεται ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που οδηγεί στον αφανισμό της. Με απόλυτα παράδοξο τρόπο, η τρόικα σηκώνει τη σημαία του πολυπόθητου «αναπτυξιακού σχεδίου», εφαρμόζοντας εξαντλητικές μειώσεις στα προσιτά ελληνικά φάρμακα και οδηγώντας τα αργά ή γρήγορα εκτός αγοράς. Και όλα αυτά, δεδομένης της διαχρονικής απουσίας μιας ουσιαστικής πολιτικής γενοσήμων, τα οποία εξακολουθούν να δαιμονοποιούνται ανελέητα μέχρι και σήμερα. Δεν χωράει αμφιβολία πως οι λογιστικές πρακτικές της τρόικας οδήγησαν σε αποδόμηση της φαρμακευτικής περίθαλψης στη χώρα μας. Γι αυτό και κρίνεται όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία η προώθηση των απαραίτητων διαρθρωτικών μέτρων με στόχο την αύξηση της διείσδυσης των οικονομικών φαρμάκων, τον έλεγχο της συνταγογρά-φησης και την εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Με τον Έλληνα φαρμακοποιό να αποτελεί ένα κρίσιμο κρίκο στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και τα ελληνικά παραγόμενα φάρμακα μια ποιοτική και οικονομική λύση για τους Έλληνες ασθενείς, οι επιδιώξεις των δανειστών αποδεικνύονται αυθαίρετες και ιδιαίτερα προκλητικές. Ένα σημαντικό βήμα που διασφαλίζει την πρόσβαση των ασθενών στις απαραίτητες θεραπείες είναι να δοθούν τα απαραίτητα κίνητρα στους φαρμακοποιούς για τη χορήγηση των αξιόπιστων ελληνικών φαρμάκων, γεγονός που εγγυάται εξοικονομήσεις για τα Ταμεία, απελευθέρωση πόρων για καινοτόμα φάρμακα και εδραίωση αναπτυξιακών ρυθμών για την εθνική μας οικονομία. Είναι λοιπόν αναγκαία η ανασύνταξη τόσο της φαρμακευτικής κοινότητας όσο και της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στη βάση των πολύτιμων λύσεων που και οι δύο πλευρές μπορούν να προσφέρουν στον τόπο μας την τρέχουσα κρίσιμη συγκυρία. Ο Θεόδωρος Τρύφων είναι αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Elpen και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας, theotryfon@elpen.gr 40

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ / Οι νέες πτώσεις των τιμών 9% % # 4 ± Είμαστε Έτοιμοι ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ; Το θέμα των ημερών είναι αναμφισβήτητα το ιδιοκτησιακό καθεστώς, μια απαράδεκτη αλλαγή χωρίς κανένα όφελος για την υγεία, τον ασθενή και την κοινωνία. Πλάι όμως σε αυτή τη μεγάλη αλλαγή, μια άλλη εξίσου σημαντική για τη βιωσιμότητά μας ξεφεύγει της προσοχής αρκετών και θα απαιτήσει την προσαρμογή ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων φαρμακείων, ίσως πολύ πιο σύντομα του Γιώργου Κουτέπα Το επόμενο δελτίο τιμών πρόκειται να έχει μια σημαντική επίδραση στη βιωσιμότητα του φαρμακείου. Ένα εισόδημα, που έχει ήδη εξανεμιστεί σε ποσοστό 60% από το 2009, θα υποστεί (με το δελτίο τιμών Νοεμβρίου και με την ανακοστολόγηση 4500 κωδικών φαρμάκων στο επόμενο) μια νέα απώλεια. To ύψος της απώλειας αυτής θα εξαρτηθεί από τις ειδικές ρυθμίσεις και τις συμφωνίες που θα ισχύσουν για τα γενόσημα και τα off patent. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, γίνεται προσπάθεια να διατηρηθεί ο «κόφτης» των 12 στα off patent και των 7,8 στα γενόσημα. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη για το φαρμακείο; Με πολύ πρόχειρους υπολογισμούς οδηγεί σε μείωση τζίρου που (ανάλογα και με τις τελικές ρυθμίσεις) μπορεί να κυμανθεί γύρω από το 10-12%. Εδώ που έχουμε φτάσει, πόσα φαρμακεία μπορούν να αντέξουν αυτήν την απώλεια; Ο μέσος όρος του κύκλου εργασιών φτάνει όλο και πιο κοντά στο σκληρό πυρήνα όπου μόλις καλύπτονται τα έξοδα. Η βιωσιμότητα γίνεται ένα όλο και δυσκολότερο στοίχημα, πολύ περισσότερο όταν οι φαρμακοποιοί στερούνται βασικών γνώσεων όσον αφορά τον προσδιορισμό της πραγματικής εικόνας του φαρμακείου τους. Πώς να επιλέξεις τις κινήσεις που χρειάζεται να γίνουν όταν καλά-καλά δεν μπορείς να προσδιορίσεις την κατάσταση; Είναι κρίμα που για μια ακόμα φορά απουσιάζει μια αναλυτική προσέγγιση στις κινήσεις για εξοικονόμηση της δαπάνης. Όταν πρόσφατα δημοσιεύτηκε μελέτη του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου στην οποία καταδείχτηκε πως η χρήση των γενοσήμων δεν έχει αυξηθεί σημαντικά (μία από τις βασικές δηλαδή πολιτικές που στόχευαν στην εξοικονόμηση δαπάνης!), ποιος περιμένει να δει αποτέλεσμα με νέα δελτία τιμών που απλά στοχεύουν σε νέες περικοπές; Τη στιγμή που απουσιάζουν κίνητρα σε φαρμακοποιούς, γιατρούς και ασθενείς; Όταν απουσιάζουν οι προβλέψεις που αποτρέπουν την απόσυρση των φθηνότερων φαρμάκων και την υποκατάσταση από ακριβότερα; Και όταν η δαπάνη για τα (προσδιορισμένα!) φάρμακα υψηλού κόστους αυξάνεται χρόνο με το χρόνο μέσα από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ; Ο Γιώργος Κουτέπας είναι φαρμακοποιός, πτυχιούχος Επιχειρησιακής Έρευνας & Μάρκετινγκ ΑΣΟΕΕ, αντιπρόσωπος του Φ.Σ. Αττικής στον Π.Φ.Σ., koutepasg@yahoo.gr 42

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ / AΠΟΨΕΙΣ 9% % # 4 ± Γιατί οι υπηρεσίες ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΠΡΕΠΕΙ NA ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΘΟΥΝ; του Λευτέρη Μαρίνου Παρά τις παραδοξότητες που έχουν παρατηρηθεί μάλλον σποραδικά ως προς την επίτευξη των εξοικονομήσεων, η ελεύθερη υποκατάσταση των πρωτοτύπων με τα αρκετά φθηνότερα γενόσημα φάρμακα μειώνει σημαντικά τις φαρμακευτικές δαπάνες. Η δε εναλλαγή μεταξύ πρωτοτύπων και γενοσήμων θεωρείται δεδομένη και ικανοποιητικά τεκμηριωμένη. Προκειμένου όμως να επιτευχθούν τα ίδια θεραπευτικά αποτελέσματα και όχι μόνο τα ίδια θεραπευτικά επίπεδα του δραστικού συστατικού στο πλάσμα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και τις επιπτώσεις που έχει η υποκατάσταση στο επίπεδο συμμόρφωσης του ασθενούς. Μια σειρά μελετών δείχνει όχι μόνο φτωχότερες θεραπευτικές εκβάσεις από την αλλαγή της θεραπείας για κάποιες ομάδες ασθενών, αλλά προειδοποιεί και για τους δυνητικούς κινδύνους που προκύπτουν από την ελλιπή κατανόηση των ασθενών των χορηγούμενων γενόσημων θεραπειών. Ενδεικτικά, σε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Νορβηγία, το 1/3 των ασθενών θεώρησε την υποκατάσταση απαιτητική διαδικασία. Ανέφερε διάφορες δυσκολίες που δυνητικά οδηγούν σε προβλήματα συμμόρφωσης, όπως την αναγνώριση των χαπιών (τα γενόσημα έχουν συχνά παραπλήσιο σχήμα και χαρακτηριστικά), με αποτέλεσμα να διακρίνονται μεταξύ τους δύσκολα. Υπήρξαν δε περιπτώσεις υπερδοσολογίας που κατέληξαν στο νοσοκομείο, καθώς ο ασθενής λάμβανε το πρωτότυπο ταυτόχρονα με το γενόσημο, αφού θεωρούσε το δεύτερο ως συμπληρωματική θεραπεία, ή λάμβανε 2-3 γενόσημα παράλληλα εξαιτίας της προβληματικής διάκρισης, ελλιπούς κατανόησης ή/και της εδραιωμένης πεποίθησης ότι οι γενόσημες θεραπείες είναι υποδεέστερες των πρωτοτύπων. Τέλος, οι ασθενείς ανέφεραν δυσκολίες στην κατάποση, όταν τα γενόσημα χάπια είχαν μεγαλύτερο μέγεθος ή δεν διέθεταν επικάλυψη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην εκούσια διακοπή της θεραπείας. Τα προβλήματα αυτά αποδεικνύουν ότι η υποκατάσταση παρουσιάζει προκλήσεις στο επίπεδο της συμμόρφωσης, περισσότερο απαιτητικές σε σχέση με άλλες αλλαγές θεραπείας. Όμως, όταν υπάρχει προγραμματισμός μαζικής υποκατάστασης, τα προβλήματα είναι αναμενόμενο να πολλαπλασιαστούν. Οι προκλήσεις αυτές σε καμία περίπτωση δεν είναι ανυπέρβλητες, αλλά προϋποθέτουν την ενεργή εμπλοκή των φαρμακοποιών στην αποκάλυψη και επίλυσή τους, ιδίως -όπως δείχνουν και οι μελέτεςόταν αυτή πραγματοποιείται με συστηματικό τρόπο στο πλαίσιο της φαρμακευτικής φροντίδας. Μάλιστα σε αρκετές χώρες η συγκεκριμένη υπηρεσία, εντασσόμενη στο πλαίσιο της φαρμακοθεραπευτικής ανασκόπησης, είναι εκτός από αναγνωρισμένη, συχνά επίσης θεσμοθετημένη αλλά και αμειβόμενη. Μοιάζει πως είμαστε ακόμα αρκετά μακριά από ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά αν ένα σύστημα επιθυμεί να δίνει με σύγχρονο τρόπο λύσεις στα προβλήματα των ασθενών, δεν έχει πολλές άλλες επιλογές. 44 Ο Λευτέρης Μαρίνος είναι MSc φαρμακοποιός, μέλος του Φ.Σ. Αττικής, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας, elmarinos@gmail.com

45

π α ρ ο υ σ ι α σ η 9% % # 4 ± Γ. ΜΑΛΟΥΧΟΣ & Co Eίναι καλύτερα να απευθύνεσαι στον ειδικό! Η Γ. ΜΑΛΟΥΧΟΣ & Co, που αντιπροσωπεύει τα έπιπλα φαρμακείου της ιταλικής P2 PASSARELLA srl στην Ελλάδα, υποστηρίζει με συνέπεια το παραπάνω σλόγκαν για τουλάχιστον 20 χρόνια. Κάθε πρόταση της Γ. ΜΑΛΟΥΧΟΣ & Co ξεκινά από τη μελέτη του χώρου. Τα σχέδια ακολουθούν τις τεχνικές του σύγχρονου marketing και merchandising, σύμφωνα με τα οποία τα τμήματα του φαρμακείου διαφοροποιούνται και ξεχωρίζουν με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση των διαφορετικών κατηγοριών των προϊόντων. Η Γ. ΜΑΛΟΥΧΟΣ & Co στοχεύει στην άνεση, τη λειτουργικότητα αλλά και στη δημιουργία τελικά χώρων εργασίας με μοναδική αισθητική αντίληψη, άψογη κατασκευή, με προσωποποιημένες προτάσεις και με εξαιρετικά ανταγωνιστικές τιμές, προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα. Αρχιτέκτων Γ. ΜΑΛΟΥΧΟΣ & Co Κατασκευές & εξοπλισμοί Φαρμακείων 46 e-mail: g.malouchos.co@gmail.com www.i-m.co/gmalouchosco/gmalouchosco

Η σύνθεση της επιστημονικής μας συμβουλής: σωματική και ψυχική υγεία, έρευνες, ειδικά θέματα και αναλύσεις από επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων. σελ. 47-88 Σε αυτό το τεύχος: Αυτοάνοσα νοσήματα στους νέους. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε από τους ειδικούς για τη σύγχρονη υγειονομική μάστιγα με τις σοβαρότατες επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής της νεολαίας. 47

ΥΓΙΩΣ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΙ / ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ: Η συχνότερη αιτία νευρολογικής αναπηρίας στους νέους Τα νοσήματα του νευρικού συστήματος που οφείλονται σε κάποια δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος χαρακτηρίζονται από αυτοάνοση καταστροφή των νευρικών και άλλων κυττάρων, ακολουθούν απρόβλεπτη πορεία με εξάρσεις και υφέσεις της φλεγμονής και συχνά προσβάλλουν νέα άτομα. του Γεωργίου Σταμ. Βλάχου Στην περίπτωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας (ΣΚΠ) ή πολλαπλής σκλήρυνσης [multiple sclerosis (MS)], επειδή η φλεγμονή επηρεάζει περισσότερο τη μυελίνη, δηλ. το περίβλημα των νευρικών κυττάρων, το νόσημα ονομάζεται και απομυελίνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Όταν το επεισόδιο φλεγμονής υποχωρήσει, η μυελίνη αποκαθίσταται εν μέρει (επαναμυελίνωση) και γι αυτό η κλινική εικόνα του ασθενούς εμφανίζει άλλοτε άλλου βαθμού βελτίωση. Μετά από επανειλημμένα επεισόδια φλεγμονώδους καταστροφής και αποκατάστασης της μυελίνης, μπορεί να συμβεί μόνιμη βλάβη που κλινικά αντιστοιχεί σε άθροιση αναπηρίας με το πέρασμα του χρόνου. Η μορφή της ΣΚΠ που περιγράφτηκε είναι η συχνότερη και ονομάζεται διαλείπουσα ή υποτροπιάζουσα. Με αυτήν ξεκινά το 85% των ασθενών. Χαρακτηρίζεται από επεισόδια νευρολογικής επιδείνωσης («ώσεις»), που βελτιώνονται αυτόματα μετά την πάροδο εβδομάδων. Μεταξύ των ώσεων, η νευρολογική εικόνα παραμένει σταθερή. Περίπου το 50% των ασθενών με διαλείπουσα ΣΚΠ μεταπίπτει σε δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή εντός δεκαετίας. Στους ασθενείς αυτούς μεταξύ των ώσεων παρατηρείται προοδευτική επιδείνωση. Τέλος, την πρωτοπαθώς προϊούσα μορφή, με προοδευτική νευρολογική επιδείνωση από την έναρξη της νόσου, χωρίς ώσεις, παρουσιάζει το 10-15% των ασθενών. Η ΣΚΠ είναι η συχνότερη μη τραυματική αιτία νευρολογικής αναπηρίας στους νέους ενηλίκους στο δυτικό κόσμο και η συχνότητά της ανέρχεται σε 2,5 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως. Η αναλογία γυναικών/ανδρών είναι περίπου 2/1 και η ηλικία έναρξης της νόσου είναι συνήθως μεταξύ 20-50 ετών, συνήθως στα 30 έτη. Όσον αφορά την αιτιολογία της, φαίνεται ότι παίζουν ρόλο τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες. 48