ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... - 1-1.1 Τίτλος έργου ή δραστηριότητας...- 1-1.2 Φορέας του έργου...- 3-1.3 Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή έργου...- 3-1.3.1 Θέση - Διοικητική υπαγωγή έργου... - 3-1.3.2 Γεωγραφικές συντεταγμένες έργου ή δραστηριότητας... - 3-1.4 Ομάδα μελέτης...- 4-1.5 Διάρθρωση της μελέτης...- 4 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... - 5-2.1 Κατηγορίες βλάστησης, τύποι οικοτόπων, είδη χλωρίδας...- 5-2.2 Είδη πανίδας...- 5 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... - 6-3.1 Κλίμα - Βιοκλίμα...- 6-3.1.1 Μετεωρολογικά στοιχεία... - 6-3.1.2 Βιοκλιματικά στοιχεία... - 6-3.2 Γεωμορφολογία...- 7-3.3 Γενικές Γεωλογικές συνθήκες...- 7-3.3.1 Υδρογεωλογία... - 8-3.4 Υδατικοί πόροι...- 11-3.4.1 Επιφανειακά γλυκά νερά...- 11-3.4.2 Υπόγεια νερά...- 12-3.5 Οικοσυστήματα - Βλάστηση - Χλωρίδα...- 14-3.6 Πανίδα...- 18-3.7 Προστατευόμενες - Οικολογικά ευαίσθητες περιοχές...- 28-3.7.1 Θεσμικό καθεστώς προστατευόμενων περιοχών...- 28-3.7.2 Περιοχή έργου...- 30 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΣΥΝΤΟΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... - 32 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ... - 33-5.1 Γενικά στοιχεία χαρακτηρισμού επιπτώσεων...- 33-5.2 Εκτίμηση Αξιολόγηση Επιπτώσεων στα οικοσυστήματα και στα είδη χλωρίδας...- 34-5.3 Εκτίμηση - Αξιολόγηση Επιπτώσεων στα είδη πανίδας...- 35-5.4 Δέουσα εκτίμηση επιπτώσεων στην περιοχή ΕΖΔ/ΖΕΠ GR1420005 Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών του δικτύου Natura 2000...- 36 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ - ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... - 51 - ENVECO A.E.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τίτλος έργου ή δραστηριότητας Η παρούσα Μελέτη Οικολογικής Αξιολόγησης (ΜΕΟΑ) αποτελεί παράρτημα του Φάκελου Τροποποίησης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για τις εργασίες σταθεροποίησης και αποκατάστασης της κατολίσθησης του ορύγματος Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης. Οι εν λόγω εργασίες αφορούν το νότιο πρανές του αυτοκινητόδρομου μεταξύ των Χ.Θ. 4+550 - Χ.Θ. 4+800. Ο αυτοκινητόδρομος ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης έχει συνολικό μήκος 11,6km περίπου (Χ.Θ. 0+000 - Χ.Θ. 11+600). Όσον αφορά το περιβαλλοντικά αδειοδοτημένο έργο του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης επισημαίνονται τα εξής: Για το έργο έχουν εκδοθεί Περιβαλλοντικοί Όροι σύμφωνα με την από 05/08/2002 Α.π. 85884 ΚΥΑ «Έγκριση περιβαλλοντικών όρων του έργου Κατασκευή και λειτουργία του αυτοκινητόδρομου Λάρισας Θεσσαλονίκης: Τμήμα Α.Κ. Τεμπών - Α.Κ. Ραψάνης». Σύμφωνα με τους Περιβαλλοντικούς Όρους, το έργο αφορά στην κατασκευή και λειτουργία του Αυτοκινητόδρομου Λάρισα - Θεσσαλονίκη, τμήμα: Α.Κ. Τεμπών - Α.Κ. Ραψάνης μήκους 11,6 km περίπου. Η αρχή της χάραξης (Χ.Θ. 0+000) είναι η Χ.Θ. 8+700 του προηγούμενου τμήματος (2 ο Υποτμήμα «Πέρας κόμβου Συκουρίου Πέρας κόμβου Τεμπών») και τέλος η Χ.Θ. 11+600 που είναι η αφετηρία του επόμενου υποτμήματος (Β έξοδος Τεμπών - Πυργετός). Η χάραξη αρχικά καθορίστηκε να γίνει σύμφωνα με την προτεινόμενη λύση Ζ2, όπως περιγράφεται στην εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου. Με την από 20/08/2003 Α.π. 132055 ΚΥΑ «Τροποποίηση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για το οδικό έργο Αυτοκινητόδρομος Λάρισα - Θεσσαλονίκη, τμήμα Α.Κ. Τεμπών - Α.Κ. Ραψάνης» ορίζεται ότι η χάραξη θα γίνει σύμφωνα με την προτεινόμενη λύση Ζ(Ζ1), η οποία μετά τη Χ.Θ. 3+850 (έξοδος της σήραγγας Σ1 μήκους 1915 m περίπου) ταυτίζεται με τη λύση Ζ2, όπως περιγράφεται στην εγκεκριμένη Μ.Π.Ε. του έργου. Με την από 23/02/2005 Α.π. 141512 ΚΥΑ «Ανανέωση περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του τμήματος Μαλιακός Κλειδί του Αυτοκινητόδρομου Πάτρας Αθήνας Θεσσαλονίκης Ευζώνων (ΠΑΘΕ)» εκδόθηκε η απόφαση της παράτασης ισχύος, έως την 31/12/2015 της από 05/08/2002 Α.π. 85884 ΚΥΑ με θέμα την έγκριση περιβαλλοντικών όρων του τμήματος Α.Κ. Τεμπών Α.Κ. Ραψάνης του αυτοκινητόδρομου Λάρισας Θεσσαλονίκης, όπως τροποποιήθηκε με την με Α.Π. 132055/20.08.2003 ΚΥΑ. Με την από 28/11/2006 Α.π. 106468/ απόφαση ΕΥΠΕ «Τροποποίηση σχεδιασμού στη Βόρεια Έξοδο Τεμπών του Αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ» εγκρίθηκαν μικροτροποποιήσεις στο σχεδιασμό στη βόρεια έξοδο Τεμπών, με στόχο τη διατήρηση μεγαλύτερου αριθμού πλατάνων. Με την από 06-11-2008 Α.Π. 109038/απόφαση ΕΥΠΕ «Ειδική Τεχνική Μελέτη Εφαρμογής εργοταξιακών και υποστηρικτικών εγκαταστάσεων για την κατασκευή του τμήματος ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ» αδειοδοτήθηκαν περιβαλλοντικά οι συνοδές ENVECO A.E. - 1 -
εγκαταστάσεις για την κατασκευή του τμήματος ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ. Με την από 01/08/2011 Α.Π. οικ. 201977 ΚΥΑ «Τροποποίηση της ΚΥΑ με α.π. οικ.85884/5.8.2002 με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι του τμήματος ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ, όπως τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ με α.π.132055/20.8.2003» εγκρίθηκαν οι εξής τροποποιήσεις στην περιβαλλοντικά εγκεκριμένη χάραξη: o το σύνθετο τεχνικό έργο διέλευσης του αυτοκινητοδρόμου υπεράνω του αγωγού φυσικού αερίου υψηλής πίεσης, της σιδηροδρομικής γραμμής υψηλών ταχυτήτων και της υφιστάμενης εθνικής οδού, που παραλλάσσεται, μεταξύ των ΧΘ 0+600 και 1+320, o οι εγκαταστάσεις εξαερισμού έκτακτης ανάγκης στη μεγαλύτερη εκ των δύο σηράγγων, οι οποίες αποτελούνται από δύο φρέατα με τις οδούς πρόσβασης σε αυτά, καθώς και μια σήραγγα εξαερισμού που κατασκευάζεται από μέσα προς τα έξω χωρίς εξωτερική οδοποιία πρόσβασης, o τα κτίρια ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και δραστηριοτήτων λειτουργίας των δύο σηράγγων, οι χώροι προσωρινής στάθμευσης οι μικροτροποποιήσεις λόγω ωρίμανσης του σχεδιασμού (οριζοντιογραφικές, μηκοτομικές διατομή σηράγγων κλπ.) και η προσαρμογή της υφιστάμενης εθνικής οδού περί τη ΧΘ 0+400. Η παρούσα Μελέτη εκπονείται λαμβάνοντας υπόψη την Παρ. 1 του Άρθρου 10 του Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ 209/Α/2011). Σύμφωνα με το οποίο «Στην περίπτωση έργων και δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura, η περιβαλλοντική αδειοδότηση διενεργείται με βάση τις σχετικές πρόνοιες των ειδικότερων προεδρικών διαταγμάτων και υπουργικών αποφάσεων προστασίας. Σε περίπτωση ελλείψεως σχετικών προβλέψεων: α) για έργα κατηγορίας Β υποβάλλεται ειδική οικολογική αξιολόγηση στην αρμόδια υπηρεσία Περιβάλλοντος της Περιφέρειας, σύμφωνα με την παράγραφο 8 του άρθρου 11 και β) για έργα κατηγορίας Α υποβάλλεται, ως τμήμα της ΜΠΕ, ειδική οικολογική αξιολόγηση στην αρμόδια, κατά περίπτωση, υπηρεσία, σύμφωνα με τις παραγράφους 9 και 10 του άρθρου 11.». Τα περιεχόμενα της παρούσας ΜΕΟΑ βασίζονται στις Παρ. 9 και 10 του Άρθρου 11 του Νόμου 4014/2011. Επίσης καλύπτονται τα θέματα που τίθενται στην Παρ. 2 του Άρθρου 10 του Νόμου 4014/2011. Το αντικείμενο της παρούσας ΜΕΟΑ, η οποία αποτελεί παράρτημα του Φακέλου Τροποποίησης Περιβαλλοντικών Όρων, είναι η εξέταση και η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή όπου θα πραγματοποιηθούν οι εργασίες σταθεροποίησης και αποκατάστασης της κατολίσθησης του ορύγματος Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης. Επιπροσθέτως εξετάζονται τα επανορθωτικά μέτρα για την αντιμετώπιση των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων κατά τη διάρκεια της κατασκευής και κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του έργου. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 1958/2012 (ΦΕΚ 21 Β 2012) «Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και υποκατηγορίες συμφώνα με το Άρθρο 1 παράγραφος 4 του Ν. 4014/21.09.2011 (ΦΕΚ Α 209/2011)», όπως τροποποιήθηκε με την Υπουργική ENVECO A.E. - 2 -
Απόφαση Αριθμ. 20741/2012 (ΦΕΚ 1565 Β 2012) «Τροποποίηση της 1958/13-1-2012 απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και υποκατηγορίες σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 4 του Ν. 4014/21.09.2011 (Α 209) (Β 21)» το υπό μελέτη έργο κατατάσσεται στην 1 η Ομάδα «Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών» και ειδικότερα στην κατηγορία ΑΙ, α/α 1: «Αυτοκινητόδρομος». 1.2 Φορέας του έργου Παραχωρησιούχος του έργου «Μελέτη, Κατασκευή, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση του τμήματος Μαλιακός - Κλειδί του Αυτοκινητόδρομου Πάτρα - Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Εύζωνοι (ΠΑΘΕ)» είναι η Ανώνυμη Εταιρία με την επωνυμία Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου, Ανώνυμη Εταιρία Παραχώρησης για τον Αυτοκινητόδρομο Τμήμα ΠΑΘΕ Μαλιακός - Κλειδί και τον διακριτικό τίτλο «Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Α.Ε.» (βάσει της Σύμβασης Παραχώρησης Νόμος 3605/2007 ΦΕΚ 190Α/08.08.2007). Επισημαίνεται ότι το συμβατικό αντικείμενο του Παραχωρησιούχου σχετικά με τον Α/Κ Αιγινίου περιγράφεται σαφώς στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων (άρθρο 2.1.2.1.c.iv)) του έργου Παραχώρησης (Ν.3605/2007). Κατασκευαστής του έργου «Μελέτη, Κατασκευή, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση του τμήματος Ράχες Μαλιακού - Κλειδί Ημαθίας του οδικού άξονα Πάτρας Αθηνών Θεσσαλονίκης Ευζώνων (ΠΑΘΕ)» είναι η «Κοινοπραξία Κατασκευής Μαλιακός - Κλειδί - MKC JV». Υπεύθυνος της Κοινοπραξίας Κατασκευής Μαλιακός - Κλειδί (που είναι ο φορέας του έργου) για το υπό μελέτη έργο είναι ο Γενικός Διευθυντής Έργου Thomas Schattenfroh (τηλ. 2495093191 - fax 2495093070). 1.3 Γεωγραφική θέση και διοικητική υπαγωγή έργου 1.3.1 Θέση - Διοικητική υπαγωγή έργου Η περιβαλλοντικά εγκεκριμένη χάραξη στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης διέρχεται από τους Δήμους Τεμπών και Αγιάς και πιο συγκεκριμένα από τις Δημοτικές Ενότητες Μακρυχωρίου, Αμπελακίων και Ευρυμενών. Η ευρύτερη περιοχή του έργου υπάγεται διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Η υπό μελέτη τροποποίηση στην περιβαλλοντικά εγκεκριμένη χάραξη χωροθετείται στην Δημοτική Ενότητα Αμπελακίων του Δήμου Τεμπών. Η περιοχή της υπό μελέτη τροποποίησης εντοπίζεται βόρεια του οικισμού Αμπελάκια, σε απόσταση περί τα 1.300m. Δυτικά της περιοχής της υπό μελέτη τροποποίησης διέρχεται το ρέμα Μέγα Λάκκος, σε απόσταση περί τα 140m. 1.3.2 Γεωγραφικές συντεταγμένες έργου ή δραστηριότητας Οι συντεταγμένες της περιοχής της προτεινόμενης τροποποίησης δίνονται στον Πίνακα που ακολουθεί: Συντεταγμένες περιοχής αιτούμενης τροποποίησης (ΕΓΣΑ 87 ) Χ Υ ΒΑ κορυφή 375693,56 4416877,90 ENVECO A.E. - 3 -
Συντεταγμένες περιοχής αιτούμενης τροποποίησης (ΕΓΣΑ 87 ) Χ Υ 1.4 Ομάδα μελέτης ΒΔ κορυφή 375547,42 4413762,36 ΝΑ κορυφή 375685,51 4413691,51 ΝΔ κορυφή 375639,21 4413673,40 Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε από την εταιρία «ΕΝVECO A.E., Προστασία και Διαχείριση Περιβάλλοντος» (έδρα: Περικλέους 1, Αθήνα, τηλ: 210-6125027, fax: 210-6148149, info@enveco.gr, www.enveco.gr), κάτοχο Μελετητικού Πτυχίου Κατηγορίας 27 τάξης Γ, στην οποία ανατέθηκε βάσει σχετικής Σύμβασης με την «Κοινοπραξία Κατασκευής Μαλιακός - Κλειδί - MKC JV». Η μελέτη ακολουθεί τα προβλεπόμενα από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης και υπεύθυνος της μελέτης είναι ο κ. Σπύρος Παπαγρηγορίου, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Dipl, MSc, MLitt., Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΝVECO A.E. Η Ομάδα της ENVECO A.E. που εργάσθηκε για την εκπόνηση του παρόντος Φακέλου συγκροτήθηκε από τους παρακάτω επιστήμονες: Σπύρος Παπαγρηγορίου Γιάννης Μπεκιάρης Εμμανουηλία Καλφάκη Αλεξάνδρα Καββαδία Βαγγέλης Παντελιάς, Μαρία Χαραλαμποπούλου Πολιτικός Μηχανικός, Μηχανικός Περιβάλλοντος, Dipl., MSc., MLitt, Υπεύθυνος Μελέτης Περιβαλλοντολόγος Παν/μιου Αιγαίου, M.Δ.Ε. E.M.Π., Συντονιστής Μελέτης (ibekiaris@enveco.gr) Μηχανικός Περιβάλλοντος Μ.Δ.Ε. Πολυτεχνείου Κρήτης (mkalfaki@enveco.gr) Βιολόγος Παν. Βουκουρεστίου, MSc Παν. Κρήτης (akavvadia@enveco.gr) Μηχανικός Έργων Υποδομής ΤΕ Χημικός Παν/μιου Πατρών-Ψηφιακή Επεξεργασία Σχεδίων 1.5 Διάρθρωση της μελέτης Η μελέτη διαμορφώνεται σε επτά κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά στα εισαγωγικά στοιχεία της μελέτης. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία που ακολουθείται για την ανάλυση και αξιολόγηση των διαθέσιμων στοιχείων. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα κυριότερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύντομη περιγραφή του τεχνικού σχεδιασμού του έργου. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία του προτεινόμενου έργου στους τύπους οικοτόπων, στην χλωρίδα και στην πανίδα της υπό μελέτη περιοχής. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο περιλαμβάνεται και η δέουσα εκτίμηση επιπτώσεων στην περιοχή του Δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ/ΖΕΠ «Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών - GR 1420005». Το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τα προτεινόμενα μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων. Τέλος το έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζει τη σχετική βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε. ENVECO A.E. - 4 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1 Κατηγορίες βλάστησης, τύποι οικοτόπων, είδη χλωρίδας Για την περιγραφή της βλάστησης, των τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας λήφθηκε υπόψη η Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα (2009). Στο πλαίσιο της εν λόγω μελέτης για την ταυτοποίηση και περιγραφή της βλάστησης και ειδικότερα των τύπων οικοτόπων πραγματοποιήθηκαν τρεις επισκέψεις των μελετητών στο πεδίο τον Μάρτιο, Απρίλιο και Ιούνιο του 2009. Ελήφθησαν 16 δειγματοληπτικές επιφάνειες τον Απρίλιο και 2 δειγματοληπτικές επιφάνειες τον Ιούνιο του 2009 και πραγματοποιήθηκαν παρατηρήσεις σε πολλές θέσεις της περιοχής μελέτης. Για την περιγραφή της βλάστησης στην θέση του προτεινόμενου έργου πραγματοποιήθηκαν παρατηρήσεις πεδίου το Φεβρουάριο του 2014. 2.2 Είδη πανίδας Όσον αφορά στα είδη πανίδας λήφθηκαν υπόψη τα στοιχεία της Οικολογικής Μελέτης Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα (2009). Στο πλαίσιο της εν λόγω μελέτης πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου στην ευρύτερη περιοχή με σκοπό την εξέταση της οικολογικής σημασίας της περιοχής μελέτης για τα πουλιά και τα υπόλοιπα είδη πανίδας. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν βιβλιογραφικές πηγές όπως: Εγκεκριμένη Μ.Π.Ε. του τμήματος Α.Κ. Τεμπών Α.Κ. Ραψάνης (2000) Για τα είδη θηλαστικών ο The Atlas of the European Mammals. Mitchell-Jones, A.J. et al, 1999, Academic Press on behalf of Societas Europae a Mammalogica (SEM), Poyser, London. Για τα είδη ερπετών Τhe Amphibians and Reptiles of Greece. Valakos et al., 2008.Edition Chimaira. Frankfurt am Main. Στοιχεία του Εθνικού Προγράμματος Χαρτογράφησης Τύπων Οικοτόπων του ΥΠΕΧΩΔΕ για το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Επίσης χρησιμοποιήθηκε η τυποποιημένη φόρμα δεδομένων για την περιοχή NATURA 2000 ΕΖΔ GR1420005 Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών όπως αυτή έχει αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα (http://natura2000.eea.europa.eu/natura2000). ENVECO A.E. - 5 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3.1 Κλίμα - Βιοκλίμα Το κλίμα του νομού Λάρισας έχει βασικά τα στοιχεία του ηπειρωτικού κλίματος της πεδινής περιοχής της Θεσσαλίας, με ετήσιο θερμομετρικό εύρος άνω των 22 C. Για την περιγραφή του κλίματος της ευρύτερης περιοχής των έργων χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τον μετεωρολογικό σταθμό της ΕΜΥ στην Λάρισα, που βρίσκεται σε Γεωγραφικό Μήκος (Lon) 22 ο 25'1", Γεωγραφικό Πλάτος (Lat) 39 ο 37'58" και σε Υψόμετρο 74m. 3.1.1 Μετεωρολογικά στοιχεία Άνεμοι Σύμφωνα με τα ανεμολογικά στοιχεία του Μ.Σ. Λάρισας, στην εξεταζόμενη περιοχή κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου επικρατούν οι ανατολικοί άνεμοι, ενώ σε μικρότερο ποσοστό πνέουν βόρειοι άνεμοι. Ο μήνας Ιούλιος χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη ένταση ανέμων, ενώ ο μήνας Δεκέμβριος παρουσιάζει την μικρότερη ένταση ανέμων. Θερμοκρασία αέρα Η μέγιστη μέση μηνιαία θερμοκρασία παρατηρείται τον Ιούλιο (27,2 o C) ενώ η ελάχιστη τον Ιανουάριο (5,2 o C). Εποχιακή διακύμανση υγρασίας και βροχοπτώσεων Ο Ιούλιος είναι ο πιο ξηρός μήνας του έτους, με μέση σχετική υγρασία 46,6%, ενώ ο πιο υγρός μήνας είναι ο Δεκέμβριος (82,2%). Όσον αφορά τις βροχοπτώσεις της περιοχής, ο μήνας με τις περισσότερες βροχοπτώσεις είναι ο Νοέμβριος (56,9mm), ενώ το χαμηλότερο ύψος βροχόπτωσης παρουσιάζει ο μήνας Αύγουστος (16,4 mm). Η συνολική μέση ετήσια βροχόπτωση ανέρχεται σε 423,2mm. 3.1.2 Βιοκλιματικά στοιχεία Ομβροθερμικό πηλίκο (Q) του Emberger Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΜΥ, για τον Μ.Σ. Λάρισας (για την περίοδο 1955-1997) και το διάγραμμα του Εmberger κατά Μαυρομάτη για την Ελλάδα προκύπτει ότι ο βιοκλιματικός όροφος της περιοχής μελέτης είναι ημίξηρος - ύφυγρος με χειμώνα ψυχρό (P=423,2mm, M=300,4 o K, m = 273,9 o K, Q 2 =56,6). Ομβροθερμικό διάγραμμα Βάσει του ομβροθερμικού διαγράμματος προκύπτει ότι στην περιοχή του Μ.Σ. Λάρισας η «οικολογικά» ξηρή περίοδος διαρκεί περίπου 4,5 μηνών (από τα μέσα Μαίου μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου). ENVECO A.E. - 6 -
Τα στοιχεία του κλίματος και βιοκλίματος της περιοχής της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας παρουσιάστηκαν αναλυτικά στην περιβαλλοντικά εγκεκριμένη 1 «Έκθεση προς Καθορισμό Διαδικασιών Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης Οδικός Άξονας ΠΑΘΕ, Τμήμα Α.Κ. Τεμπών Α.Κ. Ραψάνης, Επικαιροποίηση Σχεδιασμού Οδικού Άξονα - Έκθεση προς Καθορισμό Διαδικασιών Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης». Εκτιμάται ότι δεν υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις σήμερα, στην περιοχή του υπό μελέτη έργου. 3.2 Γεωμορφολογία Σύμφωνα με τον χάρτη γαιών (φύλλο Ραψάνη, κλίμακα: 1:50.000, Διευθύνσεις Δασών/Υπουργείο Γεωργίας, 1986) που έχει συνταχθεί για την ευρύτερη περιοχή: Στην περιοχή των έργων το μητρικό υλικό του εδάφους είναι σχιστόλιθοι, σε αποστρογγυλωμένες κορυφές και στο κάτω μέρος κλιτύων. Το έδαφος είναι βαθύ, χωρίς καμία διάβρωση και κατά τόπους μέτρια διάβρωση, ενώ οι κλίσεις επιφανείας είναι ελαφρές έως μέτριες. Η ευρύτερη οικολογική περιοχή ανήκει σε ζώνη αειφύλλων πλατυφύλων, όπου επικρατούν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι εκθέσεις είναι βόρειες. Στην περιοχή βόρεια των έργων, το μητρικό υλικό του εδάφους είναι κολλούβια σχιστολίθων, σε αποστρογγυλωμένες κορυφές και στο κάτω μέρος κλιτύων. Το έδαφος είναι βαθύ, χωρίς διάβρωση ενώ κατά θέσεις παρατηρείται μέτρια διάβρωση και οι κλίσεις επιφανείας είναι ελαφρές. Η ευρύτερη οικολογική περιοχή ανήκει σε ζώνη αειφύλλων πλατυφύλλων, όπου κυριαρχούν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι εκθέσεις είναι νότιες. 3.3 Γενικές Γεωλογικές συνθήκες Η ευρύτερη περιοχή όπου προβλέπεται η κατασκευή του χωματουργικού Η403, συναντά τη γεωτεκτονική μονάδα της Όσας (Όλυμπος). Οι σχηματισμοί αυτοί εμφανίζονται μεταμορφωσιγενείς ενώ σύγχρονα τεταρτογενή ιζήματα συναντώνται τοπικά κάτω από τους σχηματισμούς του αλπικού υποβάθρου. Πιο συγκεκριμένα, η στρωματογραφική διάταξη της ευρύτερης περιοχής του έργου, περιλαμβάνει τεταρτογενείς εδαφικές αποθέσεις και απαντώνται με τη μορφή ασβεστολιθικών τεμαχών, προϊόντων κατολισθήσεων, σύγχρονων ποτάμιων αποθέσεων κλπ. Βαθύτερα εμφανίζεται φυλλίτης, ο οποίος θεωρείται μεταφλύσχης της ηωκαινικής περιόδου, και κρυσταλλικού ασβεστόλιθου. Επιφανειακά, ο φυλλίτης καλύπτεται από έναν μανδύα αποσάθρωσης αργιλώδους έως αργιλοαμμώδους σύστασης, ενώ τοπικά συναντώνται μεταβατικές στρώσεις αποτελούμενες από φυλλίτη με ενστρώσεις κρυσταλλικού ασβεστόλιθου. Στην περιοχή των προτεινόμενων έργων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της γεωτεχνικής έρευνας, η στρωματογραφία του υπεδάφους αποτελείται από τα παρακάτω στρώματα: 1 Από 01/08/2011 Α.Π.οικ. 201977 ΚΥΑ «Τροποποίηση της ΚΥΑ με α.π. οικ.85884/5.8.2002 με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι του τμήματος ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ, όπως τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ με α.π.132055/20.8.2003» ENVECO A.E. - 7 -
Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για το Φάκελο Τροποποίησης ΑΕΠΟ για τα έργα σταθεροποίησης και Στρώμα 1: Καφέ έως σκούρα καφέ αμμώδης άργιλος με χαλίκια Φυλλίτη Στρώμα 2: Εδαφοποιημένος Φυλλίτης: Καφέ έως ανοικτό καφέ ιλυώδης-αργιλώδης άμμος με μικρά χαλίκια Φυλλίτη Στρώμα 3: Εντελώς αποσαθρωμένο λατυποπαγές: Γκριζοκάστανο έως καστανέρυθρο αργιλώδης ιλύς με άμμο και μικρά χαλίκια Στρώμα 4: Ανοιχτό καφέ έως ανοιχτό γκρι ασβεστιτικό λατυποπαγές, ελαφρώς μετρίως συγκολλημένο, μέτρια έως υψηλά αποσαθρωμένο (τοπικά τελείως αποσαθρωμένο) σε μορφή αργιλώδους άμμου με σχιστολιθικά - φυλλιτικά μικρά χαλίκια Στρώμα 5: Γκρίζος ασβεστόλιθος (τοπικά ασβεστιτικός σχιστόλιθος) μετρίως αποσαθρωμένος, λεπτοστρωματώδης με ευρεία κάρστ και ανοιχτές ασυνέχειες οι οποίες είναι μερικώς πληρωμένες με υλικό αποσάθρωσης Στρώμα 6: Φυλλίτης, υψηλά έως τελείως αποσαθρωμένος πτυχωμένος, διαταραγμένος και τεκτονισμένος. Σε αυτό το στρώμα υπάρχει η επιφάνεια ολίσθησης (αποτελούμενη από φυλλιτικό εδαφικό υλικό, μαλακό και υγρό). Από πλευράς σεισμολογικών δεδομένων η περιοχή του έργου εντάσσεται στη ζώνη σεισμικής επικινδυνότητας Ι, με σεισμική επιτάχυνση amax=0,16g (σύμφωνα με το νέο χάρτη σεισμικής επικινδυνότητας, ΦΕΚ 1154/12-08-2003, που ισχύει από 01/01/2004) 2. 3.3.1 Υδρογεωλογία Σύμφωνα με το εγκεκριμένο 3 «Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας», η υπό μελέτη τροποποίηση χωροθετείται στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (ΥΔ08), στην Λεκάνη Απορροής Ποταμού Πηνειού (GR 16). Το κύριο υδρογεωλογικό ενδιαφέρον στην ΛΑΠ Πηνειού αφορά στις τεταρτογενείς αποθέσεις οι οποίες φιλοξενούν υψηλού δυναμικού υπόγειες υδροφορίες και δευτερευόντως στα καρστικά συστήματα που αναπτύσσονται στην περίμετρο των πεδινών εκτάσεων. Η πεδιάδα της Θεσσαλίας διαχωρίζεται σε δύο κύρια αυτοτελή υδρογεωλογικά κοκκώδη συστήματα: της δυτικής και της ανατολικής πεδιάδας. Αναπτύσσονται επίσης τοπικής σημασίας υδροφορίες στους μεταμορφωμένους γνευσιακούς σχηματισμούς της περιοχής, η υδροφορία των οποίων εκφορτίζεται μέσω σημαντικών πηγών, οι οποίες καλύπτουν τοπικές ανάγκες (Πήλιο, Μαυροβούνι, Όσσα, Χάσια, Κάτω Όλυμπος) Η δυναμικότητα των υπογείων υδροφορέων ποικίλει μεταξύ πολύ μεγάλων ορίων, τόσο στα αλλούβια, όσο και στις καρστικές περιοχές. Αυτή εξαρτάται στα μεν αλλούβια από την κοκκομετρία 2 Πηγή: Τεχνική Έκθεση «Κατολίσθηση Ορύγματος Η403 Οριστική Γεωτεχνική Μελέτη Σταθεροποίησης και Αποκατάστασης Κατολίσθησης» (Χ. Εφραιμίδης, 13-11-2013) 3 ΚΥΑ Α.Π. οικ. 169279/08-07-2013 «Έγκριση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας» ENVECO A.E. - 8 -
και την δυνατότητα τροφοδοσίας τους, στους δε καρστικούς υδροφορείς από το βαθμό καρστικοποίησης και την έκταση της υδρογεωλογικής λεκάνης που τους αντιστοιχεί. Τέλος στις υδροφορίες των διερρηγμένων πετρωμάτων ρόλο διαδραματίζουν τόσο το ύψος βροχής όσο και ο βαθμός τεκτονικής καταπόνησης των σχηματισμών και το πάχος του μανδύα αποσάθρωσης. Στο Σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο Υδρολιθολογικός χάρτης του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας. Σύμφωνα με τον εν λόγω χάρτη, στην περιοχή της αιτούμενης τροποποίησης απαντώνται ανθρακικοί σχηματισμοί υψηλής έως μέτριας υδροπερατότητας. ENVECO A.E. - 9 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης Σχήμα 3.3-1. Υδρολιθολογικός χάρτης Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας Περιοχή τροποποίησης Πηγή: «Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας» ENVECO A.E. - 10 -
3.4 Υδατικοί πόροι 3.4.1 Επιφανειακά γλυκά νερά Σύμφωνα με το εγκεκριμένο 4 «Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας», η υπό μελέτη τροποποίηση χωροθετείται στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (ΥΔ08), στην Λεκάνη Απορροής Ποταμού Πηνειού (GR 16). Η κύρια υδρολογική λεκάνη του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας είναι η λεκάνη του Πηνειού, με έκταση περίπου 9.500 km 2. Κυριότεροι παραπόταμοι του Πηνειού είναι προς τα νότια ο Ενιπέας, ο Φαρσαλιώτης, ο Σοφαδίτης και ο Καλέντζης, προς τα δυτικά-νοτιοδυτικά ο Πάμισος, και ο Πορταϊκός, και στο βόρειο μέρος ο Ληθαίος, ο Νεοχωρίτης και ο Τιταρήσιος. Στο Σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η θέση των προτεινόμενων έργων και τα επιφανειακά ύδατα που διέρχονται σε απόσταση μικρότερη του 1km από τα όρια των έργων. Δυτικά της περιοχής της υπό μελέτη τροποποίησης διέρχεται το ρέμα Μέγα Λάκκος, σε απόσταση περί τα 140m. ανατολικά των υπό μελέτη έργων διέρχεται μικρότερο ρέμα της περιοχής σε απόσταση περί τα 120m. Σχήμα 3.4-1. Θέση προτεινόμενων έργων και επιφανειακά ύδατα Πηγή υποβάθρου: Χάρτης ΓΥΣ (φύλλο Ραψάνη, κλίμακα: 1:50.000) 4 ΚΥΑ Α.Π. οικ. 169279/08-07-2013 «Έγκριση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας» ENVECO A.E. - 11 -
3.4.2 Υπόγεια νερά Πηγή υποβάθρου: Χάρτης ΓΥΣ (κλίμακας 1:5.000) Στο Σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα Υπόγεια υδατικά συστήματα (ΥΥΣ) του ΥΔ Θεσσαλίας. Στο γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής της υπό μελέτη τροποποίησης απαντάται το ΥΥΣ «Σύστημα Κάτω Ολύμπου-Όσσας - GR0800120». Το εν λόγων ΥΥΣ αναπτύσσεται σε Τριαδικά-Ιουρασικά Μάρμαρα, ενώ τα υπερκείμενα στρώματα είναι μάρμαρα υψηλής περατότητας. Η έκταση του ΥΥΣ είναι 94,8km 2, η μέση ετήσια τροφοδοσία του συστήματος ανέρχεται σε 27,0hm 3 και οι μέσες ετήσιες απολήψεις εκτιμήθηκαν σε 1,8hm 3. Ως πηγές ρύπανσης για το σύστημα αναφέρονται οι κτηνοτροφικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή, ενώ στις χρήσεις γης κυριαρχούν οι εκτάσεις με φυσική βλάστηση, τα δάση, οι καλλιέργειες, η κτηνοτροφία και σε μικρότερο βαθμό η αστικοποίηση. Όσον αφορά την ποιοτική κατάσταση του ΥΥΣ, επισημαίνεται ότι δεν έχουν επισημανθεί ιδιαίτερα προβλήματα διάχυτων ή σημειακών πηγών στην επιφάνεια του υδατικού συστήματος. Δεν έχει διαγνωσθεί καμιά τάση ρύπανσης. Το υπόγειο υδατικό σύστημα έχει καλή χημική κατάσταση. Όσον αφορά την ποσοτική κατάσταση του ΥΥΣ, επισημαίνεται ότι δεν έχουν προκύψει ενδείξεις υπεράντλησης του ΥΥΣ. ENVECO A.E. - 12 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης Σχήμα 3.4-2. Υπόγεια υδατικά συστήματα του ΥΔ Θεσσαλίας Περιοχή τροποποίησης Πηγή: «Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας» ENVECO A.E. - 13 -
3.5 Οικοσυστήματα - Βλάστηση - Χλωρίδα Το υπό μελέτη έργο, όπως και η περιβαλλοντικά εγκεκριμένη χάραξη του αυτοκινητόδρομου στην περιοχή, χωροθετείται εντός της περιοχής του δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ/ΖΕΠ «GR1420005 - Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών». Για την ευρύτερη περιοχή όπου ανήκει και η περιοχή του υπό μελέτη έργου έχει εκπονηθεί η «Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα» (Enveco A.E., 2009), η οποία εγκρίθηκε με την KYA Α.Π. οικ. 120770/20-01-2010 «Έγκριση περιβαλλοντικών όρων για τα έργα προστασίας υφιστάμενης εθνικής οδού στις περιοχές Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα». Στην ευρύτερη περιοχή παρατηρούνται δύο κυρίως τύποι βλάστησης: 1. Το παραποτάμιο δάσος που εξαπλώνεται σ όλο το μήκος της κοιλάδας, στις όχθες του ποταμού Πηνειού. Το δάσος αυτό εκτείνεται επίσης στα δεξιά της εξόδου της κοιλάδας, προς τη Μακεδονική πλευρά. Αυτή απαρτίζεται κυρίως από πλατάνια (Platanus orientalis), ενώ σποραδικά παρατηρούνται ασημόλευκες (Populus alba) και λίγες ασημοϊτιές (Salix alba). 2. Οι μεσογειακοί θαμνώνες (μεσογειακή μακκία) που καλύπτουν όλες τις πάνω από τις όχθες του ποταμού. Οι θαμνώνες αυτοί είναι σε άλλα σημεία αναπτυγμένοι και πυκνοί και σε άλλα, ιδίως σε πολύ απόκρημνες και βραχώδεις, αραιοί και υποβαθμισμένοι. Σ' αυτούς παρατηρείται, ως συνήθως, μια μεγάλη ποικιλία θάμνων η μικρών δένδρων, όπως το Πουρνάρι (Quercus coccifera), η Αριά (Quercus ilex), η Κουτσουπιά (Cercis siliquastrum), ο Φράξος (Fraxinus ornus), το Φυλλίκι (Phillyrea latifolia), η Αγριελιά (Olea europaea subsp. oleaster), η Αγριοτσικουδιά (Pistacia terebinthus) κ.ά. Στην Περιοχή Κοιλάδας Τεμπών, με βάση τις εργασίες πεδίου, αναγνωρίστηκαν οι παρακάτω τύποι φυσικών οικοτόπων: 5350 Ψευδομακκί 8250 Γυμνά βράχια 92C0 Δάση ανατολικής πλατάνου (Platanion orientalis) 8216 Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση 92A0 Στοές με Salix alba και Populus alba 9340 Δάση Αριάς Quercus ilex C2 Ποταμός Πηνειός Επισημαίνεται ότι όλοι οι τύποι οικοτόπων, εκτός από τους οικότοπους 5350, 8250 και C2 ανήκουν στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43 ΕΟΚ. ENVECO A.E. - 14 -
Από τον παραπάνω πίνακα διαφαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό (41,9%) της περιοχής Κοιλάδα των Τεμπών καλύπτεται από τον τύπο οικοτόπου 5350 (Ψευδομακκί) και ακολουθούν τα Δάση Αριάς Quercus ilex - 9340 με ποσοστό 30,7% και οι καλλιεργημένες εκτάσεις με ποσοστό 14,03%. Οι υπόλοιποι τύποι οικοτόπων συμμετέχουν με μικρά ποσοστά με πιο σημαντικό εκείνο των Δασών ανατολικής πλατάνου (4,4%). Οι δύο τύποι ενδιαιτημάτων με τη μεγαλύτερη κάλυψη στην περιοχή είναι ο 5350 (Ψευδομακκί) και ο 9340 (Δάση Αριάς Quercus ilex) που κυριαρχούν στις αριστερά και δεξιά του Πηνειού. Είναι αντιπροσωπευτικοί αυτού του τύπου βλάστησης και σε πολύ καλή κατάσταση. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις πεδίου της παρούσας ΟΜΒ, όπου αναγνωρίστηκαν και αξιολογήθηκαν οι τύποι οικοτόπων στις υπό μελέτη περιοχές, εκτιμάται ότι: - σε ζώνη υψηλής οικολογικής σημασίας περιλαμβάνονται όλοι οι τύποι οικοτόπων που ανήκουν στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και χαρακτηρίζονται, βάσει της συνολικής αξιολόγησης, ως οικότοποι εξαίρετης αξίας (Α). Οι εν λόγω οικότοποι είναι: 92C0 (Δάση ανατολικής πλατάνου (Platanion orientalis), 92A0 (Στοές με Salix alba και Populus alba), 8216 (Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση). - σε ζώνη σημαντικής οικολογικής σημασίας περιλαμβάνονται κυρίως οι φυσικοί τύποι οικοτόπων που χαρακτηρίζονται, βάσει της συνολικής αξιολόγησης, ως οικότοποι καλής αξίας (Β). Οι εν λόγω οικότοποι είναι: 5350 (Ψευδομακκί ), 9340 (Δάση Αριάς Quercus ilex). Στη ζώνη αυτή εντάσσονται και οι οικότοποι 8250 (Γυμνά βράχια) και C2 (Ποταμός Πηνειός). - στη ζώνη μη σημαντικής οικολογικής σημασίας περιλαμβάνονται όλοι οι ανθρωπογενείς τύποι οικοτόπων. Το σύνολο των ειδών που καταγράφηκαν στο πλαίσιο των εργασιών πεδίου της Οικολογικής Μελέτης Βάσης ανέρχεται σε 131 είδη από τα οποία 9 είδη αναγνωρίζονται με σημαντικότερη οικολογική αξία, τα περισσότερα από αυτά με βραχόφιλο χαρακτήρα. Τα είδη αυτά είναι: Allium heldreichii, Campanula incurva, Anacamptis pyramidalis, Campanula incurva, Campanula thessala, Centaurea pelia, Erysimum graecum, Lamium garganicum, Leontodon crispus ssp. graecus. Σύμφωνα με τον «Χάρτη τύπων οικοτόπων παρατηρηθέντων οικολογικά σημαντικών ειδών χλωρίδας» της προαναφερθείσας Οικολογικής Μελέτης Βάσης, στην περιοχή της αιτούμενης τροποποίησης απαντώνται οι εξής τύποι οικοτόπων: «Ψευδομακκί - 5350» «Καλλιεργημένες εκτάσεις - 1020» Τμήμα της περιοχής των υπό μελέτη έργων αφορά περιοχή του υπό κατασκευή αυτοκινητόδρομου και των συνοδών αυτού εγκαταστάσεων. Περισσότερες πληροφορίες για τον τύπο οικοτόπου που απαντάται στην περιοχή της αιτούμενης τροποποίησης παρουσιάζονται ακολούθως. ENVECO A.E. - 15 -
«Ψευδομακκί - 5350» Θαμνώδεις σχηματισμοί δημιουργούμενοι από την υποβάθμιση του Ostryo-Carpinion στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ιταλία. Καλύπτει περίπου 41,9 % της περιοχής της Κοιλάδας των Τεμπών και κυριαρχεί στο δυτικό τμήμα των πλαγιών αριστερά και δεξιά του Πηνειού. Τα επικρατέστερα είδη του ενδιαιτήματος αυτού είναι: Quercus coccifera, Phylirea latifolia, Pistacea terebinthus, Juniperus oxycedrus ssp. οxycedrus, Cistus creticus, Fumana thymifolia,, Festuca sp., Vicia villosa, Scabiosa sp. Το ενδιαίτημα παρουσιάζει διαφοροποίηση στη σύνθεση των ειδών στις του Κάτω Ολύμπου από εκείνη στις του Κίσσαβου ίσως λόγω και της διαφορετικής έκθεσης (νότια - νοτιοανατολική στον Κάτω Όλυμπο, βόρεια - βορειοδυτική στον Κίσσαβο). Με μικρότερη πληθοκάλυψη συμμετέχουν τα είδη: Asparagus acutifolius, Bromus squarossus, Petrorhagia sp., Ballota acetabulosa, Calicotome villosa, Cerastium sp., Coridothymus capitatus, Coronilla emerus, Crepis sp., Crucianella latifolia, Desmageria rigida, Koeleria sp., Medicago coronata, Medicago sp., Sedum sp., Silene sp., Teucrium polium. Ο τύπος οικοτόπου «Ψευδομακκί - 5350» καταλαμβάνει 5696,21 στρ. εντός της περιοχής μελέτης «Κοιλάδα των Τεμπών». Όσον αφορά στην περιοχή κατάληψης του υπό μελέτη έργου σημειώνεται ότι φύεται πλούσια υψηλή μακία βλάστηση, που περιλαμβάνει τα είδη: Quercus coccifera (πουρνάρι), Phylirea latifolia (φυλλίκι), Pistacea terebinthus (αγριοτσικουδιά), Juniperus oxycedrus ssp. οxycedrus (άρκευθος), Arbutus unedo (κουμαριά), Κουτσουπιά (Cercis siliquastrum), Αγριοτριανταφυλλιά (Rosa canina). Κατά θέσεις παρατηρούνται συστάδες Αριάς (Quercus ilex) με ύψος που φτάνει μέχρι τα 4μ. και εκτάσεις με καλλιέργειες ελιάς. Στον υποόροφο απαντώνται τα είδη: Cistus creticus (λαδανιά), Fumana thymifolia, Verbascum sp., Ruscus aculeatus, Dittrichia viscosa, Myosotis sp. Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η περιοχή των προτεινόμενων έργων και οι τύποι οικοτόπων που καταλαμβάνονται. ENVECO A.E. - 16 -
Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για το Φάκελο Τροποποίησης ΑΕΠΟ για τα έργα σταθεροποίησης και Σχήμα 3.5-1. Περιοχή προτεινόμενων έργων και τύποι οικοτόπων Υπόμνημα Πηγή υποβάθρου: Σχέδιο «Χάρτης τύπων οικοτόπων παρατηρηθέντων οικολογικά σημαντικών ειδών χλωρίδας» της εγκεκριμένης «Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα» (Enveco A.E., 2009) ENVECO A.E. - 17 -
3.6 Πανίδα Σύμφωνα με την εγκεκριμένη «Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα» (Enveco A.E., 2009), που αφορά στην ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών, οι βράχοι και οι απότομοι γκρεμοί της Κοιλάδας των Τεμπών, οι θαμνώνες και τα παραποτάμια δάση, ο ποταμός Πηνειός καθώς επίσης και οι αμμώδεις όχθες του, αποτελούν σημαντικά ενδιαιτήματα για την ορνιθοπανίδα. Αρχικά επισημαίνεται ότι η Κοιλάδα των Τεμπών έχει χαρακτηριστεί σύμφωνα με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ ως περιοχή του δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ/ΖΕΠ «GR1420005 - Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών». Τα είδη χαρακτηρισμού της εν λόγω περιοχής είναι τα εξής: Emberiza hortulana Falco biarmicus Ficedula semitorquata Gyps fulvus. Η ορνιθολογική αξία της περιοχής ΕΖΔ/ΖΕΠ «Αισθητικό δάσος κοιλάδας Τεμπών» - GR1420005, ενισχύεται και από την παρουσία άλλων γειτονικών σημαντικών περιοχών όπως ο ποταμός Πηνειός και το δέλτα του, το Φαράγγι του Κρυονερίου, οι πυκνοδασωμένες της βόρειας και ανατολικής Όσσας και η περιοχή του Κάτω Ολύμπου. Το φαράγγι των Τεμπών, με τους απότομους βράχους, αποτέλεσε ενδιαίτημα της τελευταίας αποικίας όρνιων (Gyps fulvus) της Θεσσαλικής πεδιάδας. Στις εσοχές των απρόσιτων βράχων είχε παρατηρηθεί στο παρελθόν φωλεασμός για τα είδη Bubo bubo (Μπούφος), Falco peregrinus (Πετρίτης), Monticola solitarius (Γαλαζοκότσυφας), Sitta neumayer (Βραχοτσοπανάκος), Oenanthe hispanica (Ασπροκωλίνα), Apus melba (Βουνοσταχτάρα), Hirundo rupestris (Σταβλοχελίδονο), Columba livia (Αγριοπερίστερο) και Corvus monedula (Κάργια). Το είδος Neophron percnopterus (Ασπροπάρης), το οποίο στο παρελθόν είχε μόνιμη παρουσία στην κοιλάδα των Τεμπών, σήμερα απαντάται σε μειωμένο αριθμό όπως άλλωστε και σε όλη την Ελλάδα και την περιοχή των Βαλκανίων. Μέχρι την εξαφάνιση τους στις αρχές του 90, οι τελευταίοι Γυπαετοί σύχναζαν στα Τέμπη κυρίως το χειμώνα, όπου ενώνονταν με τα όρνια όταν έψαχναν για τροφή. Τα πιο χαρακτηριστικά είδη που φωλιάζουν στην ευρύτερη περιοχή είναι: Luscinia megarhynchos, Turdus merula, Sylvia cantillans, Parus caeruleus, Parus major, Garrulus glandarius, Fringilla coelebs, Carduelis chloris, Carduelis carduelis, Emberiza cirlus. Κανένα από τα παραπάνω είδη δεν συμπεριλαμβάνεται στα προστατευόμενα είδη από την ελληνική ή διεθνή νομοθεσία. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην «Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα» (Enveco A.E., 2009), στην ευρύτερη περιοχή παρατηρήθηκαν 52 είδη ορνιθοπανίδας. Από το σύνολο των ειδών, 26 είδη ανήκουν στο παράρτημα Ι της οδηγίας ENVECO A.E. - 18 -
79/409/ΕΟΚ. Αυτά είναι: Accipiter brevipes, Caprimulgus europaeus, Ciconia ciconia, Ciconia nigra, Circaetus gallicus, Emberiza caesia, Emberiza hortulana, Hieraaetus pennatus, Lanius collurio, Lullula arborea, Neophron percnopterus, Pernis apivorus, Alcedo atthis, Aquila chrysaetos, Bubo bubo, Dendrocopos medius, Dendrocopos syriacus, Falco biarmicus, Falco peregrinus, Gyps fulvus, Egretta garzetta, Falco eleonorae, Ficedula albicollis, Nycticorax nycticorax, Phalacrocorax carbo, Phalacrocorax pygmeus. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα είδη ορνιθοπανίδας, που έχουν παρατηρηθεί στην ευρύτερη περιοχή σύμφωνα με την προαναφερθείσα εγκεκριμένη Οικολογική Μελέτη Βάσης. Ο πίνακας περιλαμβάνει επιπρόσθετα την εποχική παρουσία των ειδών, την εκτιμώμενη αφθονία τους, τους βιότοπους που χρησιμοποιούν, όπως επίσης και το καθεστώς προστασίας τους. ENVECO A.E. - 19 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης Πίνακας 3.6-1. Παρατηρηθέντα και αναμενόμενα είδη ορνιθοπανίδας στην ευτύτερη περιοχή μελέτης, καθεστώς παρουσίας και προστασίας ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Accipiter brevipes Σαϊνι 02730 Ba o Σε παραποτάμια δάση Σε δασώδεις περιοχές I 2 (V U) II II Accipiter nisus Τσιχλογέρακο 02690 W o Σε δασώδεις περιοχές S II Aegithalos caudatus Αιγίθαλος 14370 R o Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν S II Alcedo atthis Αλκυόνα 08310 R?a o Σε όχθες ποταμών Σε όχθες ποταμών I 3 H II Alectoris graeca Πετροπέρδικα 03570 Ra o Σε βραχώδεις περιοχές Σε βραχώδεις περιοχές II/1&I II 2 (D) II/1 I Anthus spinoletta Νεροκελάδα 10141 W o Σε όχθες ποταμών (S) II Apus apus Σταχτάρα 07950 Ba oo Στην ευρύτερη περιοχή (S) II I Apus melba Βουνοσταχτάρα 07980 Ba oo Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Στην ευρύτερη περιοχή S II Aquila chrysaetos Χρυσαετός 02960 fra Ανοιχτές περιοχές I 3 R V II II Ardea cinerea Σταχτοτσικνιάς 01220 R o Σε όχθες ποταμών, E II S παραποτάμια δάση 2 I Athene noctua Κουκουβάγια 07570 Ra o Σε οικισμό Στην ευρύτερη περιοχή 3 (D) II Bubo bubo Μπούφος 07440 Ra o Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Ανοιχτές περιοχές I 3 (H) II Buteo buteo Γερακίνα 02870 Ba o Σε δάση που καλύπτουν Σε δασώδεις περιοχές S II Caprimulgus europaeus Γιδοβυζάχτρα 07780 Ba? Σε δασώδεις περιοχές I 2 (H) II Carduelis cannabina Φανέτο 16600 Ra o Σε βοσκοτόπους, φρύγανα Σε βοσκοτόπους, φρύγανα 2 D II ENVECO A.E. - 20 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Carduelis carduelis Καρδερίνα 16530 BMW oo Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Στην ευρύτερη περιοχή S II Carduelis chloris Φλώρος 16490 BMW oo Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Σε δασώδεις περιοχές S II Carduelis spinus Λούγαρο 16540 W o Σε παραποτάμια δάση S II Cettia cetti Ψευταηδόνι 12200 R o Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση δάση S II Ciconia ciconia Λευκός Πελαργός 01340 Ba oo Σε οικισμό Σε έλη, λιβάδια I 2 H E 2 II II Ciconia nigra Μαύρος Πελαργός 01310 Ba o Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Σε έλη I 2 R V II II Cinclus cinclus Νεροκότσυφας 10500 W o Σε όχθες ποταμών S II Circaetus gallicus Φιδαετός 02560 Ba o Σε δάση που καλύπτουν Ανοιχτές περιοχές I 3 (R) II II Coccothraustes Σε δάση που καλύπτουν Κοκκοθραύστης 17170 W o coccothraust. Σε δασώδεις περιοχές S II Columba livia Αγριοπίστερο 06650 R oo Σε απότομα βράχια σε II Ανοιχτές περιοχές (S) φαράγγι I Columba palumbus Φάσσα 06700 R oo Σε δάση που καλύπτουν II/1&I Ανοιχτές περιοχές II/1 S Corvus corax Κόρακας 15720 R o Σε απότομα βράχια σε II Στην ευρύτερη περιοχή S φαράγγι I Corvus corone Κουρούνα 15673 R oo Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Στην ευρύτερη περιοχή S Corvus monedula Κάργια 15600 R oo Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Στην ευρύτερη περιοχή II/2 (S) Cuculus canorus κούκος 07240 M o Στην ευρύτερη περιοχή S II I Delichon urbica Σπιτοχελίδονο 10010 B oo Σε οικισμούς Στην ευρύτερη περιοχή 3 (D) II ENVECO A.E. - 21 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Dendrocopos Μεσαιος Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν 08830 Ra o medius Δρυοκολάπτης I (S) II Dendrocopos minor Νανοδρυοκολάπτη Σε δενδρόκηπους, Σε δενδρόκηπους, παραποτάμια 08870 R o ς παραποτάμια δάση δάση (S) II Dendrocopos Βαλκανικός Σε δενδρόκηπους, παραποτάμια 08780 R o Σε παραποτάμια δάση syriacus Δρυοκολάπτης δάση I (S) II Egretta garzetta Λευκοτσικνιάς 01190 MW o Σε όχθες ποταμών, παραποτάμια δάση I S II Emberiza caesia Σκουροβλάχος 18680 Ba o Σε βραχώδεις περιοχές Σε βραχώδεις περιοχές I (S) II Emberiza cia Βουνοτσίχλονο 18600 W o Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Σε δασώδεις περιοχές 3 (H) II Emberiza cirlus Σιρλοτσίχλονο 18580 R oo Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Σε δασώδεις περιοχές S II Emberiza hortulana Βλαχοτσίχλονο 18660 Ba o Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Σε δασώδεις περιοχές I 2 (H) II I Emberiza melanocephala Αμπελουργός 18810 Ba o Σε λιβάδια Σε λιβάδια 2 (H) II Erithacus rubecula Κοκκινολαίμης 10990 W oo Falco biarmicus Χρυσογέρακο 03140 Ra? Falco eleonorae Μαυροπετρίτης 03110 S oo Falco peregrinus Πετρίτης 03200 Ra o Falco tinnunculus Βραχοκιρκίνεζο 03040 Ra o Ficedula albicollis Κρικομυγοχάφτης 13480 M o Σε δάση που καλύπτουν Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Σε απότομα βράχια σε φαράγγι ENVECO A.E. - 22 - Σε δάση που καλύπτουν S II II Ανοιχτές περιοχές I 3 VU V II II Σε δάση που καλύπτουν, σε φαράγγια I 2 D K II II Στην ευρύτερη περιοχή I S K II II Ανοιχτές περιοχές 3 D II II Σε δάση που καλύπτουν, σε δενδρόκηπους I S II II
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Ficedula hypoleuca Μαυρομυγοχάφτη ς 13490 M o ENVECO A.E. - 23 - Σε δάση που καλύπτουν, σε δενδρόκηπους S II II Fringilla coelebs Σπίνος 16360 BMW ooo Σε δάση που καλύπτουν II Σε δασώδεις περιοχές S I Galerida cristata Κατσουλιέρης 09720 R o Σε λιβάδια Σε λιβάδια 3 (H) II I Gallinula chloropus Νερόκοτα 04240 R o Σε όχθες ποταμών S II I Garrulus Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν Κίσσα 15390 R oo glandarius S Gyps fulvus Ορνιο 02510 fr Στην ευρύτερη περιοχή I 3 S V II II Hieraaetus pennatus Γερακαετός 02980 fba Ανοιχτές περιοχές I 3 (R) V II II Hippolais pallida Ωχροστριτσίδα 12550 B o Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση δάση 3 (H) II II Hirundo daurica Μιλτοχελίδονο 09950 B oo Σε παλιά κτίρια, γέφυρες Στην ευρύτερη περιοχή (S) II Hirundo rupestris Βραχοχελίδονο 09910 B oo Σε απότομα βράχια σε φαράγγι Σε φαράγγια S II Hirundo rustica Σταβλοχελίδονο 09920 B oo Σε οικισμούς Στην ευρύτερη περιοχή 3 H II Lanius collurio Αετομάχος 15150 B o Σε θαμνώνες I 3 (H) II Lanius senator Κοκκινοκεφαλάς 15230 B o Σε δασώδεις περιοχές 2 (D) II Lullula arborea Δενδροσταρήθρα 09740 BMW o Σε λιβάδια και φρύγανα Σε δασώδεις περιοχές I 2 H II I Luscinia Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια Αηδόνι 11040 B o megarhynchos δάση δάση (S) II II Merops apiaster Μελισσοφάγος 08400 Ba o Σε όχθες ποταμών 3 (H) II II
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Monticola saxatilis Πυρροκότσυφας 11620 B? Σε βοσκοτόπια ορεινών Σε βοσκοτόπια ορεινών περιοχών περιοχών 3 (H) II II Monticola solitarius Γαλαζοκότσυφας 11660 R o Σε βραχώδεις περιοχές Σε βραχώδεις περιοχές 3 (H) II II Motacilla alba Λευκοσουσουράδ Σε όχθες ποταμών, σε 10200 BMW o α πέτρινους τοίχους Σε όχθες ποταμών S II Motacilla cinerea Σταχτοσουσουράδ Σε όχθες ποταμών, σε 10190 BMW o α πέτρινους τοίχους Σε όχθες ποταμών S II Muscicapa striata Μυγοχάφτης 13350 M oo Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν, σε δενδρόκηπους, σε δενδρόκηπους 3 H II II Neophron 3 Ασπροπάρης 02470 fb Στην ευρύτερη περιοχή I percnopterus * EN V II II Nycticorax Σε όχθες ποταμών, Νυχτοκόρακας 01040 S o nycticorax παραποτάμια δάση I 3 H II Oenanthe hispanica Ασπροκώλινα 11480 B o Σε βραχώδεις περιοχές Σε βραχώδεις περιοχές 2 (H) II II Oriolus oriolus Συκοφάγος 15080 M o Σε δάση που καλύπτουν, σε δενδρόκηπους S II Parus caeruleus Γαλαζοπαπαδίτσα 14620 R oo Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν S II Parus lugubris Κλειδονάς 14410 R o Σε δάση που καλύπτουν Σε δασώδεις περιοχές (S) II Parus major Καλόγερος 14640 R oo Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Σε δασώδεις περιοχές S II Parus palustris Καστανοπαπαδίτσ α 14400 R o Σε παραποτάμια δάση Σε παραποτάμια δάση 3 D II Passer domesticus Σπιτοσπουργίτης 15910 R oo Σε οικισμούς Στην ευρύτερη περιοχή 3 D Pernis apivorus Σφηκιάρης 02310 Ba o Σε δάση που καλύπτουν Σε δασώδεις περιοχές I (S) II II ENVECO A.E. - 24 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Κορμοράνος 00720 MW ooo Σε ποτάμι, παραποτάμια δάση I S Phasianus colchicus Φασιανός 03940 Λαγγόνα 00820 W o Σε ποτάμι, παραποτάμια δάση I 1 S V II II introdu ced Σε δασώδεις περιοχές (S) V Phylloscopus Δενδροφυλλοσκόπ Σε δάση που καλύπτουν 13110 MW oo collybita ος S II Phylloscopus Βουνοφυλλοσκόπ Σε δάση που καλύπτουν 13070 M oo orientalis ος 2 D II II Phylloscopus Δασοφυλλοσκόπο Σε δάση που καλύπτουν 13080 M oo sibilatrix ς 2 D II II Phylloscopus Θαμνοφυλλοσκόπ trochilus ος 13120 M oo Σε θαμνώνες S II Pica pica Καρακάξα 15490 R o Σε ανοιχτές δασώδεις περιοχές Στην ευρύτερη περιοχή S Picus viridis Πράσινος Σε δάση που καλύπτουν 08560 Ra o Δρυοκολάπτης 2 (H) II Prunella modularis Θαμνοψάλτης 10840 W o Σε θαμνοφράχτες Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση S II Riparia riparia Οχθοχελίδονο 09810 Ba oo Σε όχθες ποταμών Στην ευρύτερη περιοχή 3 (H) II Saxicola torquata Μαυρολαίμης 11390 B o Σε θαμνώνες Σε θαμνώνες (S) II II Δενδροτσοπανάκο Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν Sitta europaea 14790 R o S II ς Sitta neumayer Βραχοτσοπανάκος 14810 B o Σε βραχώδεις περιοχές Σε βραχώδεις περιοχές (S) II Streptopelia II Δεκοχτούρα 06840 R oo Σε οικισμούς Στην ευρύτερη περιοχή S decaocto I II I II I ENVECO A.E. - 25 -
αποκατάστασης κατολίσθησης στο όρυγμα Η403 του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ στο τμήμα ΑΚ Τεμπών - ΑΚ Ραψάνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Λατινική Ονομασία Ελληνική Ονομασία Κωδικός Καθεστώς παρουσίας Αφθονία Θέσεις Φωλεασμού Θέσεις Διατροφής Οδηγία 79/409 ΕΟΚ Κατηγ. SPEC Ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας Κόκκινο Βιβλίο της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης Streptopelia turtur Τρυγόνι 06870 BM o Σε δάση που καλύπτουν II Ανοιχτές περιοχές II/2 3 D I Strix aluco Χουχουριστής 07610 Ra o Σε δασώδεις περιοχές S II Sylvia atricapilla Μαυροσκούπης 12770 BMW oo Σε δάση που καλύπτουν Σε δάση που καλύπτουν S II II Sylvia cantillans Κοκκινοτσιροβάκ ος 12650 B oo Σε θαμνώνες Σε θαμνώνες (S) II II Sylvia communis Θαμνοτσιροβάκος 12750 B o Σε θαμνοφράχτες Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση S II II Sylvia hortensis Δενδροτσιροβάκος 12720 B o Σε θαμνοφράχτες Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση 3 H II II Sylvia Μαυροτσιροβάκος 12670 R o Σε θαμνώνες Σε θαμνώνες (S) II II melanocephala Tachybaptus ruficollis Troglodytes troglodytes Νανοβουτηχτάρι 00070 W o Σε ποτάμι S Τρυποφράχτης 10660 R oo Σε θαμνοφράχτες Turdus merula Κότσυφας 11870 R oo Turdus philomelos Τσίχλα 12000 BMW oo Upupa epops Τσαλαπετεινός 08460 Ba o Σε δάση που καλύπτουν, θαμνοφράχτες Σε ανοιχτές δασώσεις περιοχές Σε δάση που καλύπτουν Σε θαμνοφράχτες, παρποτάμια δάση Σε δασώδεις περιοχές II/2 S Σε δασώδεις περιοχές II/2 S II I S II Σε δασώδεις περιοχές 3 (D) II II I II I II II ENVECO A.E. - 26 -
Υπόμνημα Καθεστώς παρουσίας: Β = Αναπαράγεται, R = Mόνιμη παρουσία, Μ = Μεταναστευτικό, W = Διαχειμάζει, S = Καλοκαιρινός επισκέπτης (μη φωλεάζον), V = Περιπλανώμενο, α= στην ευρύτερη περιοχή, f= στο παρελθόν,?= χρειάζεται επιβεβαίωση Αφθονία ο=1-10 ζευγάρια, οο= 11-100 ζευγ.,οοο= περισσότερα από 100 ζευγ. Οδηγία 79/409 ΕΟΚ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι Αυστηρά προστατευόμενο ΙΙ Είδος υπό διαχείριση ΙΙΙ Είδος υπό διαχείριση * Ισχύει για κάποια υποείδη Κατηγορία SPEC (Species of European Conservation Concern) - Είδη με ευρωπαϊκή σημασία σε σχέση με την διαχείριση (Bird Life International -2004): SPEC 1 Είδη παγκοσμίως απειλούμενα, είδη που εξαρτώνται από διαχειριστικές δράσεις και είδη για τα οποία υπάρχουν ανεπαρκή στοιχεία με βάση το IUCN SPEC 2 Είδη που ο παγκόσμιος πληθυσμός τους είναι συγκεντρωμένος στην Ευρώπη (σε ποσοστό >50%) και είναι υπό δυσμενές καθεστώς διατήρησης (Unfavourable conservation status) SPEC 3 Είδη που ο παγκόσμιος πληθυσμός τους δεν είναι συγκεντρωμένος στην Ευρώπη, αλλά είναι υπό δυσμενές καθεστώς διατήρησης (Unfavourable conservation status) Ευρωπαϊκό Καθεστώς Προστασίας CR = Κρίσιμα Κινδυνεύον (Critically Endangered) (Bird Life International, 2004) EN = Κινδυνεύον (Endangered) VU = Τρωτό (Vulnerable) D = Μειούμενο (Declining) R = Σπάνιο (Rare) H = Με ήδη μειωμένο πληθυσμό (Depleted) L = Με τοπική κατανομή (Localized) DD = Ελλιπή δεδομένα (Deficient Data) S = Ασφαλές (Secure) NE = Μη εκτιμημένο (Non-Estimated)-Εμφανίζεται στην Ευρώπη ως διερχόμενο ( ) = Καθεστώς προσωρινό (Status provisional) Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων σπονδυλόζωων της Ελλάδας Σύμβαση Βέρνης Σύμβαση Βόννης ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (1992) (+) = υποείδη ενδημικά της Ελλάδας K=Ανεπαρκώς γνωστά (Insufficiently known) E1=Κινδυνεύοντα (Endangered), Ε2= Έμμεσα κινδυνεύοντα (Endangered not immediately) V =Τρωτά (Vulnerable) R =Σπάνια (Rare) ( ) = Προσωρινή εκτίμηση (provisional assessment) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ II Αυστηρά προστατευόμενο III Προστατευόμενο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι Αυστηρά προστατευόμενο ΙΙ Προστατευόμενο ENVECO A.E. - 27 -
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις πεδίου ως σημαντικές περιοχές για την ορνιθοπανίδα ορίζονται: τα ποτάμια και η παραποτάμια βλάστηση, η περιοχή Μέγα Λάκκος και οι ψηλές, βραχώδεις περιοχές οι οποίες θεωρούνται κατάλληλες περιοχές για το φώλιασμα των αρπακτικών ειδών. Όσον αφορά στα άλλα είδη πανίδας (πλην ορνιθοπανίδας) σύμφωνα με την εγκεκριμένη «Οικολογική Μελέτη Βάσης στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών και Νέου Παντελεήμονα» (Enveco A.E., 2009), η δυσπρόσιτη βόρεια πλευρά της χαράδρας των Τεμπών αποτελεί καταφύγιο μεγάλων θηλαστικών όπως το Ζαρκάδι (Capreolus capreolus) και το Αγριογούρουνο (Sus scrofa). Οι λύκοι (Canis lupus) έχουν συχνά παρατηρηθεί και εμφανιστεί στη θαμνώδη περιοχή του Προσήλιου Τεμπών, στον Ανεμόμυλο, και στο μεγαλύτερο μέρος του Κάτω Ολύμπου και της Όσσας. Η αγριόγατα (Felis sylvestris) είναι σύνηθες είδος στην περιοχή, έχοντας εντοπιστεί σε παρακείμενα βουνά και πεδιάδες, ιδιαίτερα σε πιο φυσικές, απρόσιτες τοποθεσίες, αλλά και σε ανοιχτές περιοχές γύρω από χωριά. Η βίδρα (Lutra lutra) έχει καταγραφεί στον ποταμό Πηνειό αλλά και σε όλη την περιοχή του Δέλτα του Πηνειού, συμπεριλαμβανομένων των παλιών περασμάτων του ποταμού. Στις χαράδρες της Κοιλάδας των Τεμπών υπάρχουν αρκετές σπηλιές, κατάλληλο ενδιαιτήμα για είδη Χειροπτέρων. Όσον αφορά στα είδη ερπετοπανίδας, η παραποτάμια ζώνη του Πηνειού, οι καλλιέργειες, η θαμνώδης βλάστηση και τα λιβάδια σχηματίζουν ένα μωσαϊκό βιοτόπων μεγάλης αξίας για την επιβίωση των περισσοτέρων ειδών. Η παρουσία σπάνιων και προστατευομένων κολεόπτερων όπως Rosalia alpina, Lucanus cervus, Cerambyx cerdo έχουν παρατηρηθεί στα παλιά δάση βελανιδιάς του Προφήτη Ηλία κοντά στο Αμπελάκι και τους Αγ. Θεοδώρους στη Ραψάνη. Τέλος, στα νερά του Ποταμού Πηνειού έχουν καταγραφεί 13 είδη ψαριών από τα οποία τα δύο, το μουστακάτο (Barbus barbus thessalus) και ο θεσσαλογωβιός (Knipowitschia thessala) είναι τρωτά είδη που ζουν μόνο στον Πηνειό. Στην ευρύτερη περιοχή ενδέχεται να υπάρχουν 35 είδη θηλαστικών, 9 είδη αμφίβιων και 26 είδη ερπετών, γεγονός που δηλώνει ένα υψηλό βαθμό βιοποικιλότητας. Από το σύνολο των ειδών, 6 είδη θηλαστικών (Myotis capaccinii, Rhinolophus hipposideros, Myotis blythii, Rhinolophus ferrumequinum, Canis lupus, Lutra lutra), 1 είδος αμφίβιου (Bombina variegata) και 6 είδη ερπετών (Zamenis situlus, Testudo marginata, Mauremys rivulata, Emys orbicularis, Elaphe quatuorlineata, Eurotestudo hermanni) περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. 3.7 Προστατευόμενες - Οικολογικά ευαίσθητες περιοχές 3.7.1 Θεσμικό καθεστώς προστατευόμενων περιοχών Το θεσμικό καθεστώς υπό το οποίο υπαγορεύονται οι αρχές προστασίας των βιοτόπων καθώς και των ειδών πανίδας, περιλαμβάνει τη Σύμβαση Ramsar για τους υγροτόπους διεθνούς σημασίας, τις Συμβάσεις Βόννης και Βέρνης για τη Διατήρηση των Αποδημητικών Πτηνών και τη Διατήρηση της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος της Ευρώπης αντίστοιχα, την Οδηγία 2009/147/EK περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών, η οποία αντικαθιστά την 79/409/EOK για τη διατήρηση ENVECO A.E. - 28 -