ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ EΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Γρηγόρης Ι. ΤΣΑΛΤΑΣ Επιμέλεια-Παρουσίαση ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ, ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Νικήτας ΝΙΚΗΤΑΚΟΣ Πρόλογος Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ ΑΘΗΝΑ 2008
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ISBN: 978-960-08-0459-1 Πρώτη έκδοση: Δεκέμβριος 2008 Copyright Γρηγόρης Ι. Τσάλτας Copyright Εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, Έτος ιδρύσεως 1891 Κεντρική διάθεση: Σόλωνος 116, 106 81 Αθήνα Τ: 210 3833434, F: 210 3832294 E: contact@isideris.gr, S: www.isideris.gr Τυπογραφική επιμέλεια: Αλίκη Σαλίμπα Ηλεκτρ. σελιδοποίηση: Φωτεινή Σκουρή Μακέτα εξωφύλλου: Φωτεινή Σκουρή Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής άδειας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
PANTEION UNIVERSITY EUROPEAN CENTRE FOR ENVIRONMENTAL RESEARCH AND TRAINING Grigoris I. TSALTAS Editing - Presentation ENVIRONMENT AND MARITIME TRANSPORTATIONS IN SEARCH OF A SUSTAINABLE MOBILITY PLANNING AND IMPLEMENTATION OF INTERVENTIONS FOR MARITIME TRANSPORTATIONS AND THE ENVIRONMENTAL PROTECTION IN THE EUROPEAN UNION, THE MEDITERRANEAN AND SOUTHEASTERN EUROPE Nikitas NIKITAKOS Preface I. SIDERIS ATHENS 2008
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ (αλφαβητική σειρά) Αμπατζή-Καλφόγλου Έρση Αναγνώστου Χρήστος Βλάχος Γεώργιος Καλαβρός Γρηγόρης Καλλία-Αντωνίου Αγγελική Κασιμάτης Γεώργιος Κοτσίρης Λάμπρος Κρεμλής Γεώργιος Λίτινας Νικόλαος, Λοϊζίδου Μαρία Νικητάκος Νικήτας Παναγιωτίδης Παναγιώτης Καρακωστάνογλου Βασίλης Περράκης Στέλιος Σαμιώτης Γεώργιος Σικαλίδης Κων/νος Σκούρτος Μιχάλης Τσάλτας Γρηγόρης Υφαντής Κων/νος Χατζηκωνσταντίνου Κων/νος Καθηγήτρια Ιατροδικαστικής Εγκληματολογίας, Κων/πολη, Πρόεδρος INTEN-Synergy, Inter-disciplinary Environmental Synergy Γεωλόγος-Ιζηματολόγος, Διευθυντής Ερευνών Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς Καθηγητής, Διευθυντής Τομέα Διεθνών Σπουδών Τμήματος Νομικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Dr., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ερευνήτρια, Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοσίου Δικαίου Διευθυντής Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ελλάδα Αντεπιστέλλον Μέλος Ακαδημίας Αθηνών, Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Προϊστάμενος Μονάδας «Πολιτικής Συνοχής και Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», Επίτιμος Πρόεδρος INTEN-Synergy, Inter-disciplinary Environmental Synergy Καθηγητής, Πρόεδρος Ινστιτούτου Αιγαίου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου Καθηγήτρια Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αν. Πρόεδρος Ινστιτούτου Αιγαίου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου Dr. Θαλάσσιας Βιολογίας (Université Aix-Marseille II), Διευθυντής Ερευνών, Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) Λέκτορας Τμήματος Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Επικεφαλής Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη / Έδρα Θεσσαλονίκης Καθηγητής Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου Λέκτορας Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Χημικών Μηχανικών Πολυτεχνικής Σχολής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Καθηγητής Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθυντής Ευρωπαϊκού Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Κατάρτισης, κάτοχος έδρας Jean Monnet, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος Δ.Σ. και Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων
UNIVERSITÉ PANTEION CENTRE EUROPÉEN DE RECHERCHE ET DE FORMATION À L ENVIRONNEMENT Grigoris I. TSALTAS Edition-Présentation ENVIRONNEMENT ET TRANSPORTS MARITIMES À LA RECHERCHE D UNE APPROCHE DE DÉVELOPPEMENT DURABLE LA PLANIFICATION ET LA RÉALISATION DES INTER- VENTIONS POUR LES TRANSPORTS MARITIMES ET LA PROTECTION DE L ENVIRONNEMENT À L UNION EUROPÉENNE, LA MEDITERRANÉE ET L EUROPE DU SUD-EST Nikitas NIKITAKOS Préface I. SIDERIS ATHÈNES 2008
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Τσάλτας Γρηγόρης Καθηγητής, Διευθυντής ΕΚεΠ.ΕΚ Παντείου Πανεπιστημίου, Πρόεδρος Βεντούρας Harry Σύμβουλος Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, μέλος Δ.Σ. INTEN-Synergy, Inter-disciplinary Environmental Synergy Καρακωστάνογλου Βασίλης Λέκτορας Τμήματος Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Επικεφαλής Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη / Έδρα Θεσσαλονίκης Κατσιμπάρδης Κων/νος Δρ., Ειδικός Επιστήμονας Τομέα Διεθνών Σπουδών Τμήματος Νομικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Σιούσιουρας Πέτρος Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Πανεπιστημίου Αιγαίου Σκούρτος Νικόλαος Dr., Διευθυντής Ινστιτούτου Αιγαίου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου Τσελέντης Βασίλειος Αν. Καθηγητής Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς Υφαντής Κων/νος Αν. Καθηγητής Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος ΔΣ και Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών Χατζηκωνσταντίνου Κων/νος Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Οργανωτικοί Συντονιστές Συνεδρίου: Λούπης Σπύρος Οικονομολόγος, Ινστιτούτο Αιγαίου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου Μαυρογένης Σταύρος Διεθνολόγος, ΠΜΣ Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου, Ερευνητής ΕΚεΠΕΚ Μπούρτζης Tηλέμαχος Διεθνολόγος, Υπ. Διδάκτωρ ΔΕΣ Παντείου Πανεπιστημίου, ΠΜΣ Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου, Ερευνητής ΕΚε- ΠΕΚ Σεττάκη Αθηνά Τμήμα Ναυτιλίας, Μεταφορών και Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου Γραμματεία: Αρσενικού Σοφία Διαγουμά Μαρία Μούγκρου Αφροδίτη Πασπάτη Ερυφίλη Στιβακτά Μαρία Τάσαινας Δημήτρης Τσάλτας Ιωάννης-Μάριος Τελειόφοιτος Τμήματος ΔΕΣ Παντείου Πανεπιστημίου Πτυχιούχος Γαλλικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ, ΠΜΣ Μετάφρασης-Μεταφρασεολογίας ΕΚΠΑ Τελειόφοιτος Πανεπιστημίου Αιγαίου Διεθνολόγος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τμήματος ΔΕΣ Παντείου Πανεπιστημίου Διεθνολόγος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τμήματος ΔΕΣ Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνιολόγος, ΠΜΣ Τμήματος Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, Ερευνητής ΕΚεΠΕΚ Τελειόφοιτος Τμήματος ΔΕΣ Πανεπιστημίου Πειραιώς
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΡΙΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΜΠΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΚΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΓΔΟΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΕΚΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ Μεταφορές και Θαλάσσια Ρύπανση. Μύθος ή Πραγματικότητα; Η Περίπτωση της Μεσογείου, με έμφαση στη Νοτιο-Aνατολική Λεκάνη και το Αιγαίο Πέλαγος Γεωπολιτική και Δίκαιο της Θάλασσας, Ναυτιλία και Θαλάσσια Ρύπανση, Διεθνής Ρυθμιστική Προσέγγιση Ασφάλεια, Διαχείριση και Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος στον Ελληνικό και τον Ευρύτερο Μεσογειακό Χώρο Η Περιβαλλοντική Διάσταση στην Ευρωπαϊκή Πολιτική των Μεταφορών: Η Βιώσιμη Κινητικότητα ως Νέο Παράδειγμα Κοινωνία των Πολιτών, Εκπαίδευση, Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Θαλάσσιες και Συνδυασμένες Μεταφορές: Σχεδιασμός και Υλοποίηση Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Μεσόγειο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη Λιμενικές Εγκαταστάσεις, Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας και Προστασία Θαλασσίου Περιβάλλοντος Ναυτιλία και Ειδικότερα Περιβαλλοντικά Προβλήματα Η Ανάπτυξη των Συνδυασμένων Μεταφορών και των Θαλάσσιων Συνδέσεων στο Πλαίσιο της Εθνικής Πολιτικής Μεταφορών Ασφάλεια και Διαχείριση του Θαλασσίου Περιβάλλοντος: Ειδικές Προσεγγίσεις Ευρωμεσογειακή Συνεργασία, Θαλάσσιες Μεταφορές και Προστασία του Περιβάλλοντος - Θεωρία και Πολιτική Διάσταση
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ... 20 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Καθηγητής Τσάλτας Γρηγόρης Ι.... 25 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Καθηγητής Νικητάκος Νικήτας... 29 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΜΗΝΥΜΑΤΑ... 35 Προεδρεύων: Κοτσίρης Λάμπρος Υφυπουργός Εξωτερικών, Καθηγητής Βαληνάκης Ιωάννης, Μήνυμα... 37 Γενικός Γραμματέας Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής, Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, Βλάχος Γεώργιος Σ., Μήνυμα... 39 Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, Λέκκας Γιάννης, Μήνυμα... 41 Πρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου, Καθηγητής Τμήματος Ψυχολογίας Παπαστάμου Στάμος, Μήνυμα... 42 Διευθυντής ΕΚεΠΕΚ, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα ΔΕΣ Παντείου Πανεπιστημίου, Τσάλτας Γρηγόρης Ι., Χαιρετισμός... 44 ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Μεταφορές και Θαλάσσια Ρύπανση. Μύθος ή Πραγματικότητα; Η Περίπτωση της Μεσογείου, με έμφαση στη Νοτιο-Aνατολική Λεκάνη και το Αιγαίο Πέλαγος... 47 Προεδρεύων: Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Αλεξόπουλος Αριστοτέλης Β. «Απορρίψεις Πετρελαίου στην Ελληνική Παράκτια Ζώνη Εξαιτίας των Ολικών Απωλειών και των Ατυχημάτων των Πλοίων. Μια Λεπτομερής Ανάλυση των Σχετικών Ναυτικών Περιστατικών»... 49 Παναγιωτίδης Παναγιώτης Transboundary Maritime Routes And Ports: Pollution Risks, Contaminant Loads And Effects... 67 13
14 Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Περιβολιώτης Λεωνίδας, Νίττης Κωνσταντίνος, Κορρές Γεώργιος «Μια Ολοκληρωμένη Υπηρεσία για τον Εντοπισμό των Πετρελαιοκηλίδων και την Πρόγνωση της Διασποράς τους στο Θαλάσσιο Περιβάλλον»... 75 ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Γεωπολιτική και Δίκαιο της Θάλασσας, Ναυτιλία και Θαλάσσια Ρύπανση, Διεθνής Ρυθμιστική Προσέγγιση... 83 Προεδρεύων: Καρκαζής Ιωάννης Τσάλτας Γρηγόρης Ι. «Το Διεθνές Καθεστώς Προστασίας και Διαχείρισης του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος. Η Προαγωγή της Παγκόσμιας και Περιφερειακής Συνεργασίας ως Προϋπόθεση Εφαρμογής ενός Παγκόσμιου Πλαισίου Προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος. H Ιδιαίτερη Περίπτωση των Κλειστών ή Ημίκλειστων Θαλασσών»... 85 Σιούσιουρας Πέτρος, Χαζάκης Κωνσταντίνος «Η Επιρροή της Γεωοικονομίας στη Διαμόρφωση Θεμελιωδών Πτυχών του Νέου Δικαίου της Θάλασσας: Η ΑΟΖ ως Περιπτωσιολογική Μελέτη»... 93 Λιάκουρας Πέτρος «Χρηστικότητα και Αξιοποίηση των Θαλασσών υπό το Φως της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982»... 103 ΤΡΙΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Ασφάλεια, Διαχείριση και Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος στον Ελληνικό και τον Ευρύτερο Μεσογειακό Χώρο... 121 Προεδρεύων: Καλαβρός Γρηγόρης Παπαντώνη Μαρία «Υποθαλάσσια Μεταφορά Φυσικού Αερίου και Προστασία του Περιβάλλοντος της Μεσογείου»... 123 Κλάδη-Ευσταθοπούλου Μαριάνθη «Η Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από Ρύπανση
Περιεχόμενα 15 Προερχόμενη από Πλοία στον Ελληνικό Χώρο. Νομική Προσέγγιση»... 135 Καρκαζής Ιωάννης, Σιούσιουρας Πέτρος, Δαλακλής Δημήτριος, Kαρατζάνος Χαράλαμπος «Ο Πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη: Μια Περιβαλλοντική Προσέγγιση»... 151 ΤΕΤΑΡΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Η Περιβαλλοντική Διάσταση στην Ευρωπαϊκή Πολιτική των Μεταφορών: Η Βιώσιμη Κινητικότητα ως Νέο Παράδειγμα... 165 Προεδρεύων: Περράκης Στέλιος Καλλία-Αντωνίου Αγγελική «Ευρωπαϊκό Νομικό Πλαίσιο Προστασίας της Θάλασσας από τη Ρύπανση»... 167 Πλατιάς Χαράλαμπος «Η Περιβαλλοντική Διάσταση στον Σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τις Μεταφορές στον Θαλάσσιο Χώρο»... 175 Κατσιμπάρδης Κωνσταντίνος «Θαλάσσιες Μεταφορές και Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Διεθνείς και Κοινοτικές Ρυθμιστικές Προσεγγίσεις»... 185 Θεοδωρόπουλος Σωτήριος, Αδάμου Νικόλαος «Η Περιβαλλοντική Διάσταση στη Στρατηγική της Λισαβόνας και η Σημασία της στον Τομέα των Θαλασσίων Μεταφορών»... 197 ΠΕΜΠΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Κοινωνία των Πολιτών, Εκπαίδευση, Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος... 209 Προεδρεύων: Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Νταλαχάνης Κωνσταντίνος «Αιγαίον Πέλαγος & UNESCO Ασπίδα Προστασίας η Ένταξη του στις Προστατευόμενες Περιοχές της Παγκόσμιας Φυσικής Κληρονομιάς»... 211
16 Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Αρσένης Κρίτων-Ηλίας «Ενεργοποιώντας την Κοινωνική Συμμετοχή στη Διαχείριση Κοινών Πόρων στο Αιγαίο. Αποτελέσματα από Σέριφο, Σίφνο, Αμοργό και Αντίπαρο»... 221 ΕΚΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Θαλάσσιες και Συνδυασμένες Μεταφορές: Σχεδιασμός και Υλοποίηση Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Μεσόγειο και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη... 247 Προεδρεύων: Νικητάκος Νικήτας Σαλωνίδης Κωνσταντίνος Χ. «Η Αστική Ευθύνη των Νηογνωμόνων: Νεότερες Εξελίξεις στο Αλλοδαπό και Κοινοτικό Δίκαιο»... 249 Λεκάκου Μαρία «Η Εξασφάλιση του Δικαιώματος της Κινητικότητας για τους Νησιωτικούς Πληθυσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Περίπτωση των Ελληνικών Νησιών»... 265 ΕΒΔΟΜΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Λιμενικές Εγκαταστάσεις, Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας και Προστασία Θαλασσίου Περιβάλλοντος... 283 Προεδρεύων: Καρκαζής Ιωάννης Τσελέντης Βασίλειος, Σαμιώτης Γεώργιος «Οι Λιμένες Καταφυγής ως Στοιχείο Αντιρρύπανσης και Βιώσιμης Διαχείρισης του Θαλασσίου Περιβάλλοντος στην Ευρωπαϊκή Ένωση»... 285 Πάλλης Αθανάσιος Α., Τσιώτσης Γεώργιος-Σπύρος Π. «Περιβαλλοντική Διάσταση της Ευρωπαϊκής Λιμενικής Πολιτικής»... 295 Σιούσιουρας Πέτρος, Δαλακλής Δημήτρης «Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας και Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος: Υποστηρικτικές Υπηρεσίες από την Ξηρά»... 309
Περιεχόμενα 17 Δενιόζος Νίκος Κ. «Οργανισμοί Λιμένων A.E. και το Σύστημα Μέτρησης Απόδοσης (balanced scorecard)»... 323 ΟΓΔΟΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Ναυτιλία και Ειδικότερα Περιβαλλοντικά Προβλήματα... 331 Προεδρεύων: Τσελέντης Βασίλειος Σαμιώτης Γεώργιος Δ., Παζαρζής Μιχαήλ Ι. «Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας και Προστασία της Θάλασσας από τα Ναυάγια: το Υφιστάμενο Θεσμικό Πλαίσιο και ο Ρόλος της Ναυτασφάλισης»... 333 Σουκισιάν Τακβόρ, Χατζηνάκη Μαρία «Ο Θεσμός της Απαγόρευσης Απόπλου: Προβλήματα, Προοπτικές και Λύσεις για την Παράκτια Ναυσιπλοΐα»... 347 Κοτρίκλα Άννα «Υφαλοχρώματα Νέας Γενιάς και Θαλάσσιο Περιβάλλον»... 357 Θεοτοκάς Γιάννης, Καζά Βαρβάρα «Περιβαλλοντική Διοίκηση στις Ελληνικές Ναυτιλιακές Επιχειρήσεις»... 367 ΕΝΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Η Ανάπτυξη των Συνδυασμένων Μεταφορών και των Θαλάσσιων Συνδέσεων στο Πλαίσιο της Εθνικής Πολιτικής Μεταφορών... 383 Προεδρεύων: Νικητάκος Νικήτας Ντάνος Σταμάτιος, Γκιζιάκης Κωνσταντίνος «Ανάπτυξη Μοντέλων Εκτίμησης Αριθμού Οχημάτων για Υπολογισμό Κατανάλωσης Καυσίμου και Εκπομπών Άνθρακα στις Επιβατικές Οδικές Μετακινήσεις: Περίπτωση Ελλάδας»... 385 Παπαδημητρίου Στράτος, Χριστοφόρου Ζωή «Διερεύνηση Χαρακτηριστικών Στάθμευσης Οχημάτων Διακίνησης Αγαθών στην Κεντρική Περιοχή της Αθήνας»... 413
18 Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Πάνου Κωνσταντίνος «Η Δυναμική των Θαλάσσιων Ενδομεταφορών στην Οργάνωση Συνδυασμένων Μεταφορικών Αλυσίδων Μια Περιβαλλοντική Θεώρηση»... 433 ΔΕΚΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Ασφάλεια και Διαχείριση του Θαλασσίου Περιβάλλοντος: Ειδικές Προσεγγίσεις... 445 Προεδρεύων: Σιούσιουρας Πέτρος Νικητάκος Νικήτας, Λίλας Θεόδωρος «Ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο Θαλάσσιο Περιβάλλον»... 447 Σκούρτος Μιχάλης, Κοντογιάννη Αρετή, Σκαρβέλης Στέφανος «Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από τη Λειτουργία των Λιμένων στην Ανατολική Μεσόγειο και Τεχνικές Οικονομικής Αξιολόγησής τους. Ο Δρόμος προς μια Βιώσιμη Ανάπτυξη»... 463 Αναγνώστου Χρήστος, Γεωργόπουλος Δημήτρης, Πάγκου Καλλιόπη, Παπακωνσταντίνου Κωνσταντίνος «Επίδραση των Θαλάσσιων Μεταφορών στη Συσσώρευση Ρύπων στις Ακτές και στον Βυθό των Ελληνικών Θαλασσών»... 483 Μπουγδάνου Αργυρώ «Ναυτικά Ατυχήματα και Θαλάσσια Ρύπανση. Ο Ρόλος του Ανθρώπινου Παράγοντα»... 493 ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ: Ευρωμεσογειακή Συνεργασία, Θαλάσσιες Μεταφορές και Προστασία του Περιβάλλοντος. Θεωρία και Πολιτική Διάσταση... 499 Προεδρεύων: Χατζηκωνσταντίνου Κωνσταντίνος Καρακωστάνογλου Βενιαμίν, Μποζούδη Μαρία «Συνδυασμένες Μεταφορές στη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη και η Πολιτική Ανάπτυξης των Μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ο Δούναβης ως Ποτάμια Οδός των Ευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών και η Προστασία της Μεσογείου»... 501
Περιεχόμενα 19 Υφαντής Κώστας, Σέρμπος Σωτήρης «Μεσόγειος: Από Άγρια Θάλασσα προς Έναν Ενιαίο Χώρο»... 517 Αναγνώστου Χρήστος «Από τη Θεωρία της Λειτουργίας των Φυσικών Συστημάτων στην Επιστήμη της Αειφορίας. Η Σηματοδότηση της Ανάπτυξης των Σύγχρονων και Μελλοντικών Κοινωνιών»... 537 Συμπεράσματα: Τσάλτας Γρηγόρης Ι.... 549 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι. Κατάλογος Σημαντικότερων Διεθνών Ατυχημάτων Θαλασσίων Μεταφορών... 556 ΙΙ. Ελληνικός Κατάλογος Σημαντικότερων Διεθνών Ατυχημάτων Μεταφορών... 575 ΙΙΙ. Γενική Βιβλιογραφία για Ζητήματα Ναυτιλίας και Θαλάσσιων Μεταφορών... 576 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΝΤΩΝ, ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ, ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ... 605 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ... 614
Ελληνικές ΑΕΠ AOZ ΓΓ ΔΔΧ ΔΕΗ ΔΕΙ ΔΕΚ ΔΠΘΠ ΔΣΠΣ Δ/Ξ ΕΑΝ ΕΕ ΕΕΕΚ ΕΚ ΕΚΕΜΕ ΕΚΣΕΔ ΕΚεΠΕΚ ΕΛΠ ΕΜΥ ΕΟΑΕΝ ΕΟΚ ΕΣΠΕΝ Ε/Γ ΕΛΚεΘΕ ΕΛΝΑΒΙ ΗΕ ΗΠΑ ΙΝΕΠ ΚΑΠ ΚΔΝΔ ΚΙΝΔ ΚΝ MKO ΜΜΕ ΝΑ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη Γενικός Γραμματέας Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Διασύνδεση Ελλάδας-Ιταλίας Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Διεύθυνση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Δορυφορικά Συστήματα Προσδιορισμού Στίγματος Δεξαμενόπλοιο Εγχειρίδιο Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας Ευρωπαϊκή Ένωση Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ευρωπαϊκή Κοινότητα Εθνικό Κέντρο Ελληνικών Μελετών Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης Ευρωπαϊκό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκή Λιμενική Πολιτική Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία Επιμελητηριακός Όμιλος Ανάπτυξης Ελληνικών Νησιών Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Επιχειρησιακό Σύστημα Παρακολούθησης Ελληνικής Ναυσιπλοΐας Επιβαταγωγό Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών Ελληνική Ναυτική Βιομηχανία Ηνωμένα Έθνη Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Κοινή Αγροτική Πολιτική Κώδικας Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου Κωδικοποιημένος Νόμος Μη Κυβερνητική Οργάνωση Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Νοτιοανατολικά 20
Συντμήσεις 21 ΝΔ ΟΗΕ ΟΛΠ ΟΝΕ ΟΤΑ Ο/Γ ΠΓΔΜ ΠΔ ΠΩΜΣ ΡΑΘΕ ΣΠΔ Σύμβαση Δ.Θ. ΥΕΝ ΥΠεΧωΔΕ ΥΥ ΥΑ ΦΕΚ Νομοθετικό Διάταγμα Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς Οικονομική Νομισματική Ένωση Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Οχηματαγωγό Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Προεδρικό Διάταγμα Πλωτός Ωκεανογραφικός Μετρητικός Σταθμός Ρυθμιστική Αρχή Θαλάσσιων Μεταφορών Σύστημα Περιβαλλοντικής Διοίκησης Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων Υδρογραφική Υπηρεσία Υπουργική Απόφαση Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως Ξενόγλωσσες ABS AFS Convention AIS BOPC CAD CDF CEC CFCs CIS CMI CO 2 COM COPE COSS EC ECDIS EECCA EEZ American Bureau of Shipping Antifouling Systems Convention Automated Identification System International Convention on Civil Liability for Bunker Oil Pollution Damage Confined Aquatic Disposal Confined Disposal Facility Commission for Environmental Cooperation Chlorofluorocarbons Common Information System Comité Maritime International Carbon Dioxide Communication Compensation for Oil Pollution in European Waters Committee on Safe Seas (and the Prevention of Pollution from Ships) European Community Electronic Chart Display and Information Systems Eastern Europe, Caucasus, Central Asia Economic Exclusive Zone
22 Τσάλτας Γρηγόρης Ι. EMAS EMP EMSA ENC ENP ESA ESPO EU FIR GIS GMDSS GMES GPS HELMEPA HCFCs HSC Code HSRR IACS IMO OECD OPRC Convention ISM Code ISO ITOPF kwh kwh/ton LCP MARCOAST MARPOL Convention MAS MEDA MEPC M.S.C. MW NOx OCIMF Eco-Management and Audit Scheme Euro-Mediterranean Procedure European Maritime Safety Agency Electronic Navigational Charts European Neighborhood Policy European Space Agency European Sea Ports Organization European Union Flight Information Region Geographic Information System Global Maritime Distress and Safety System Global Monitoring for Environment and Security Global Positioning System Hellenic Marine Environment Protection Association Hydrochlorofluorocarbons International Code of Safety for High-Speed Craft Hellenic Search and Rescue Region International Association of Classification Societies International Maritime Organization Organisation for Economic Co-operation and Development International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Cooperation International Safety Management Code International Standardization Organization International Tanker Owners Pollution Federation kilowatt-hour kilowatt-hour/ton Local Contingency Plan Marine and Coastal Services International Convention for the Prevention of Pollution from Ships Maritime Assistance Services Mediterranean Development Assistance Marine Environment Protection Committee Maritime Safety Committee Megawatt Nitrogen Oxides Oil Companies International Marine Forum
Συντμήσεις 23 OILPOL OJ L OPA OSPAR Convention PACT PSI PFCs PINE PM PSC REMPEC ROCC ROSES SAR Convention SOLAS Convention SECAs SPA SPIN SSS STCW SΟx TBT TEN TMSA UNCLOS UNCTAD UNEP UNEP/MAP UNGA VOC Vol VTMIS VTMIS VTS International Convention for the Prevention of Pollution of the Sea by Oil Official Journal (of the European Union) Series L Oil Pollution Act Oslo-Paris Convention for the Protection of Marine Environment of the North-East Atlantic Combined Transport Pilot Action Proliferation Security Initiative Perfluorocarbons Prospects of Inland Navigation within European Union Particulate Matter Port State Control Regional Marine Pollution Emergency Response Centre for the Mediterranean Sea Regional Oil Combating Centre Real-time Ocean Services for Environment and Security International Convention on Maritime Search and Rescue International Convention for the Safety of Life at Sea SOx Emission Control Areas Specially Protected Areas (European) Strategies to Promote Inland Navigation Short Sea Shipping Standards of Training, Certification and Watchkeeping sulphur oxides tributiltin Trans European Network Tanker Management and Self Assessment United Nations Convention on the Law of the Sea United Nations Conference on Trade and Development United Nations Environmental Programme United Nations Environmental Programme/Mediterranean Action Plan United Nations General Assembly Volatile Organic Compound Volume Vessel Traffic Management and Information Systems Vessel Traffic Management Information Services Vessel Traffic Services
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Τσάλτας Γρηγόρης Ι. * Η δύσκολη απόπειρα/προσπάθεια συντονισμού πολλών θεσμών και φορέων στο πλαίσιο διοργάνωσης ενός συνεδρίου εξαγνίζεται μέσα από το αποτέλεσμα της επιτυχούς, ολοκληρωμένης προσέγγισης ενός θέματος, το οποίο κατά γενική ομολογία αποτελεί την καθημερινή αγωνία της διεθνούς κοινωνίας. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται πολλές φορές σε κορυφαίο όταν αφορά στο κατεξοχήν κοινό αγαθό, η προστασία, διατήρηση και προπάντων διαχείριση του οποίου έχει αποτελέσει στις μέρες μας την, κατά γενική ομολογία, παγκόσμια προτεραιότητα της οργανωμένης ανθρωπότητας. Έτσι, το περιβάλλον, τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές, αποτελεί σήμερα την παγκόσμια προτεραιότητα σε επίπεδο υιοθέτησης μιας επείγουσας όσο και ολοκληρωμένης στρατηγικής αντιμετώπισης των αιτίων που το οδηγούν στην υποβάθμιση και εν πολλοίς εξαθλίωση. Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν ως γνωστόν τα ¾ της επιφάνειας του Πλανήτη. Το υγρό στοιχείο είναι επομένως το κυρίαρχο στον Πλανήτη και η αποκλειστική πηγή ζωής σ αυτόν. Τα θαλάσσια ύδατα χρησίμευσαν ανέκαθεν για δύο κύριες δραστηριότητες του ανθρώπου. Η πρώτη αφορά περισσότερο στην επικοινωνία ανάμεσα στα εδάφη, ηπειρωτικά ή και νησιωτικά, και σηματοδοτεί κυρίως την κίνηση στην επιφάνεια. Η δεύτερη σχετίζεται άμεσα με την εξασφάλιση, μέσω των παγκόσμιων αλιευτικών αποθεμάτων που περιλαμβάνει ο αχανής παγκόσμιος ωκεανός, της καθημερινής διατροφικής συντήρησης του ανθρώπου και όχι μόνον. Στη συνέχεια προστέθηκαν ασφαλώς και άλλες δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με τους υποθαλάσσιους φυσικούς πόρους, την ενέργεια, την έρευνα κ.λπ. Σήμερα, οι θάλασσες και οι ωκεανοί, μέσα από τη ραγδαία εξέλιξη στον τομέα της ναυπηγικής, αποτελούν ένα σύνολο παγκόσμιων θαλάσσιων λεωφόρων μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η σημαντικότερη διακίνηση ατόμων και αγαθών. Το συνέδριο που οργανώθηκε στη Χίο, τον Απρίλιο του 2007, αποτέλεσε αρχικά μια σημαντική προσπάθεια επικοινωνίας ανάμεσα σε τέσσερα πανεπιστήμια και μια μεγάλη σειρά επιστημονικών, ερευνητικών φορέων, αλλά και θεσμών που αφορούν στην οργανωμένη Κοινωνία των Πολιτών. * Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθυντής Ευρωπαϊκού Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Κατάρτισης, κάτοχος έδρας Jean Monnet, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων. 25
26 Τσάλτας Γρηγόρης Ι. Η απόφαση της ενεργοποίησης μιας παρόμοιας σύμπραξης αφορούσε από την αρχή στην ολοκληρωμένη διερεύνηση και παρουσίαση όλων των δεδομένων που αφορούν στις Θαλάσσιες Μεταφορές και τη σχέση τους με το Θαλάσσιο Περιβάλλον. Στόχος, η αναζήτηση μιας βιώσιμης προσέγγισης της σχέσης αυτής, μέσα από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση σχετικών παρεμβάσεων που θα μετέτρεπαν τις θαλάσσιες μεταφορές, κυρίως στον μεσογειακό χώρο, σε μια εκ του ασφαλούς για το θαλάσσιο περιβάλλον δράση, κοινά αποδεκτή και προς όφελος όλων. Στη συνέχεια, η συλλογική αυτή προσπάθεια στο συνέδριο της Χίου, φάνηκε να μετεξελίσσεται από την αρχή σε μια συστηματική καταγραφή σημαντικών πορισμάτων για τα γενικότερα ζητήματα που αφορούν στις θαλάσσιες μεταφορές, μέσα από συζητήσεις που αναπτύχθηκαν ανάμεσα σε θεωρητικούς και θετικούς επιστήμονες, η πνευματική/επιστημονική συνεύρεση των οποίων δεν αποτελεί και την καθημερινότητα για την επιστημονική γενικότερα κοινότητα, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Στην περίπτωση αυτή, το εγχείρημα υπήρξε απόλυτα επιτυχές και θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αναδεικνύει και την ίδια τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το φυσικό του περιβάλλον. Μια σχέση η οποία εδράζεται τόσο στη φιλοσοφική όσο και τη μαθηματική ταυτόχρονη και παράλληλη προσέγγιση του περιβαλλοντικού φαινομένου, σε επίπεδο μιας βιώσιμης και αειφόρου σύγχρονης διάστασής του, και η οποία φαίνεται τα τελευταία είκοσι χρόνια να αποτελεί την απόλυτη προτεραιότητα της διεθνούς κοινωνίας. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Κατάρτισης του Παντείου Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο μιας καθ όλα εποικοδομητικής συνεργασίας τα τελευταία χρόνια με το Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Παν/μίου του Αιγαίου, αποτέλεσαν τους αρχικούς εμπνευστές της συνάντησης αυτής. Συνεπίκουροι, οι συνάδελφοι από το Τμήμα Ναυτιλίας του Παν/μίου Πειραιώς, αλλά και του Τομέα Διεθνών Σπουδών της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Παν/μίου της Θράκης, αγκάλιασαν την πρωτοβουλία αυτή, στηρίζοντάς την σε απόλυτα ισότιμη βάση τόσο επιστημονικώς όσο και από κάθε άλλη άποψη. Απόλυτα εποικοδομητική αναδείχθηκε επίσης η σύμπραξη ιδιαίτερα του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, του Συμφώνου Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη, της Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, αλλά και της INTEN-SYNERGY Interdisciplinary Environmental Synergy, της Επαγγελματικής Κατάρτισης A.E., του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών «Ιωάννης Καποδίστριας», καθώς και του Ομίλου UNESCO Αττικής-Αθήνα. Μια σύμπραξη, η οποία κατάφερε να εντοπίσει το σύνολο των θεμάτων που άπτονται των θαλασσίων μεταφορών και της ιδιάζουσας σχέσης τους με το περιβάλλον. Από τις λίγες αυτές γραμμές, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εκείνους οι οποίοι εκπροσώπησαν τους παραπάνω επιστημονικούς και ερευνητικούς θεσμούς τόσο στο συνέδριο της Χίου τον Απρίλιο του 2007, όσο και κυρίως συμπράττοντας στην οργανωτική Επιτροπή του, η οποία αβασάνιστα δούλεψε για οκτώ μήνες, ώστε να δώσει αμέσως μετά στην επιστημονική κοινότητα τους καρπούς της συνάντησης αυτής.