Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Πραγματικά, είναι τιμή μου να βρίσκομαι εδώ απόψε, για να γιορτάσουμε μαζί το εξαιρετικό έργο που έχουν επιτελέσει και εξακολουθούν να επιτελούν ο Harold Koplewicz, η Brooke Garber Neidich και όλοι οι συνάδελφοί τους στον τομέα της ψυχικής υγείας των παιδιών. Σύμφωνα με την Ένωση Τύπου, σε μία πρόσφατη έκθεση που κυκλοφόρησε από το πρόγραμμα Roadmap for Mental Health Research in Europe, η επιστημονική κοινότητα επεσήμανε την ανάγκη ενίσχυσης του τομέα της έρευνας για την ψυχική υγεία, καλώντας για διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των εν λόγω δαπανών στο Ηνωμένο Βασίλειο, προκειμένου να ελαφρυνθεί το τεράστιο βάρος των ψυχιατρικών διαταραχών και διαταραχών συμπεριφοράς στην κοινωνία. Κάλεσαν τους πάντες, από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, την κυβέρνηση, τη βιομηχανία και τον τομέα της φιλανθρωπίας να συνεισφέρουν πολύ περισσότερο από ό,τι κάνουν επί του παρόντος, προκειμένου να μετριαστεί το τεράστιο μακροπρόθεσμο κόστος της αδράνειας. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου, σύμφωνα με ορισμένες στατιστικές, σχεδόν 1 στα 10 άτομα πάσχει από κάποια μορφή διαταραχής της ψυχικής υγείας. Εδώ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, περισσότερα από 15 εκατομμύρια παιδιά έχουν διαγνωστεί με κάποια μαθησιακή ή ψυχική διαταραχή υγείας και οι αυτοκτονίες είναι σε ανοδική τροχιά. Και, ενώ ο κλάδος της υγείας και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν παρουσιάσει βελτίωση ως προς την αναγνώριση του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία υπό τη μορφή των διαταραχών της ψυχικής υγείας, ο φόβος του στιγματισμού συνεχίζει να μας περιβάλλει και δρα ως ανασταλτικός παράγοντας που εμποδίζει τους περισσότερους ανθρώπους από το να λάβουν την απαραίτητη θεραπεία. Το Child Mind Institute (CMI) βρίσκεται στο προσκήνιο μίας πραγματικά αξιόλογης και επιτυχημένης προσπάθειας να βοηθήσει τους ψυχικά ασθενείς και τις οικογένειές τους, μέσα από την κλινική φροντίδα, τη συνεργατική επιστήμη και την ανοιχτή και ειλικρινή συζήτηση, για το πώς μπορεί να βοηθήσει η θεραπεία και/ή για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτού του είδους οι διαταραχές ψυχικής υγείας ή οι μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό που θαυμάζω περισσότερο στο CMI, είναι η ολοκληρωμένη προσέγγιση μέσω της οποίας το Ινστιτούτο συνεισφέρει σε αυτή την προσπάθεια. Στην ετήσια έκθεση του 2014, ο Harold και η Brooke αναφέρουν: «Τα παιδιά είναι στο επίκεντρο όλων όσα κάνουμε στο Child Mind Institute. Το μυαλό ενός παιδιού είναι ένα σύμπαν δυνατοτήτων, που περιέχει τη χαρά, την ελπίδα, τη δημιουργικότητα, την περιέργεια, αλλά και τη δύναμη του κάθε
παιδιού να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Πολύ συχνά, βλέπουμε αυτές τις δυνατότητες να περιορίζονται από τις ψυχικές ασθένειες, από τις μαθησιακές δυσκολίες και τα ανεπαρκή συστήματα υποστήριξης». (Τέλος αποσπάσματος) Στο μυαλό μου, αυτή η φράση συνοψίζει με πολύ ωραίο τρόπο την προσέγγιση του CMI. Στη δήλωση αποστολής του CMI γίνεται εκτενέστερη αναφορά στο έργο του Ινστιτούτου και παραθέτω ξανά ένα απόσπασμα: «Το Child Mind Institute είναι ένας ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός οργανισμός, αφιερωμένος στη βελτίωση της ζωής των παιδιών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και μαθησιακές δυσκολίες, αλλά και των οικογενειών τους. Οι ομάδες του οργανισμού μας, εργάζονται καθημερινά προκειμένου να προωθήσουν την επιστήμη της ανάπτυξης του εγκεφάλου, να παρέχουν τα υψηλότερα δυνατά επίπεδα φροντίδας και να προσφέρουν τη δυνατότητα στους γονείς, τους επαγγελματίες και τους φορείς χάραξης πολιτικής, να στηρίζουν αποτελεσματικά τα παιδιά, όταν και όπου αυτά το χρειάζονται περισσότερο. Μαζί με τους υποστηρικτές μας, βοηθάμε τα παιδιά να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνατότητές τους, στο σχολείο αλλά και στη ζωή» (τέλος αποσπάσματος). Το Ίδρυμά μας, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), αλλά και εγώ προσωπικά, είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για τη συνεργασία μας με το Child Mind Institute. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ένας διεθνής φιλανθρωπικός οργανισμός που, από την ίδρυσή του το 1996, έχει διαθέσει συνολικά 1,50 δισεκατομμύρια ($1,80 δισεκατομμύρια), μέσω 3.254 δωρεών σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, σε 111 κράτη ανά τον κόσμο. Μεγάλο μέρος των δωρεών μας υλοποιούνται στην Ελλάδα, τη γενέτειρα του αείμνηστου θείου μου και ιδρυτή μας. Η ευημερία των παιδιών μας έχει αποτελέσει κεντρικό σημείο της κοινωφελούς μας δράσης από τις πρώτες κιόλας μέρες ύπαρξης του ιδρύματός μας. Μέσα από τους τέσσερις κύριους προγραμματικούς τομείς του ΙΣΝ τέχνες & πολιτισμός, κοινωνική πρόνοια, παιδεία και υγεία & αθλητισμός έχουμε κατευθύνει σημαντικούς πόρους για την υποστήριξη των αναγκών και την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο, εστιάζοντας πάντα στις πιο ευάλωτες και τις λιγότερο προνομιούχες ομάδες. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι όλοι μας κατανοούμε τη σημασία της ευημερίας και της σωστής ανάπτυξης των παιδιών για το μέλλον της κοινωνίας μας σε συλλογικό επίπεδο, το μέλλον αυτό τίθεται συνεχώς σε κίνδυνο από τις μνημειώδεις ανισότητες που επηρεάζουν την υγεία, την παιδεία, την οικονομική ασφάλεια και την συνολική ευημερία εκατομμυρίων παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο. Φυσικά, δεν υπάρχει κάποια οντότητα ή οργανισμός που
να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα μεμονωμένα. Υπάρχει ανάγκη για ευρείες συνεργασίες, αλλά και για εντατικές, επικεντρωμένες προσπάθειες, έτσι ώστε όλοι μαζί να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Είτε αντιμετωπίζουμε ζητήματα όπως η επισιτιστική ανασφάλεια για χιλιάδες μαθητές σχολείων, η επαρκής υγειονομική περίθαλψη μέσα από την αναβάθμιση των μονάδων εντατικής θεραπείας παίδων σε ολόκληρη την Ελλάδα, εν μέσω της ανηλεούς κοινωνικοοικονομικής κρίσης, η προώθηση της προσχολικής εκπαίδευσης στη Νέα Υόρκη, η επαρκής και ασφαλής ανάδοχη φροντίδα, η προστασία για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, ο αναλφαβητισμός, οι βελτιωμένες και προσιτές εκπαιδευτικές ευκαιρίες, η πρόσβαση στα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά προγράμματα, η πρόσβαση σε σημαντικά εξωσχολικά προγράμματα, οι ολοκληρωμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ή η στήριξη των γονιών για τη δημιουργία καλύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος, ο στόχος μας είναι πάντα να προσπαθούμε να βελτιώσουμε την ευημερία των παιδιών τόσο εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος όσο και εντός των κοινοτήτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις δραστηριότητές μας στην Ελλάδα, έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις ομάδες που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχές της ψυχικής υγείας: στα παιδιά μεταναστών, στα παιδιά των οποίων οι γονείς υποφέρουν από σοβαρές διαταραχές της ψυχικής υγείας, στα παιδιά που έχουν εκτεθεί στην ενδοοικογενειακή βία, στα ορφανά και εγκαταλελειμμένα παιδιά, και στα παιδιά των οποίων οι οικογένειες έχουν πληγεί έντονα από τη συνεχιζόμενη κοινωνικοοικονομική κρίση στη χώρα. Όταν μιλάμε για την ψυχική υγεία γενικότερα, και για την ψυχική υγεία των παιδιών ειδικότερα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η έννοια του στίγματος. Η ετυμολογική ρίζα της λέξης «στίγμα» προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα, όπου η λέξη χρησιμοποιήθηκε παραπέμποντας σε ένα σημάδι που δημιουργείται στο σώμα ενός ατόμου από κάψιμο ή σημάδεμα και εκφράζει ιδιοκτησία ή την ύπαρξη ελαττωμάτων του χαρακτήρα. Η έννοια του στιγματισμού παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζητημάτων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία των παιδιών. Από πολλές απόψεις, το έργο που κάνουμε παγκοσμίως σε αυτό το μέτωπο και το ιδιαιτέρως σημαντικό έργο που κάνει το Child Mind Institute άμεσα και έμμεσα έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με το ζήτημα του «στιγματισμού». Θυμάμαι πολύ έντονα μία από τις πρώτες συναντήσεις μας με τον Harold, τότε υπεύθυνο του NYU Child Study Center, και με τον Δρα Xavier Castellanos στα γραφεία μας στη Νέα Υόρκη πριν από περισσότερα από 15 χρόνια, όταν συζητούσαμε σχετικά με τις καινοτόμες τεχνικές έρευνας του Δρος Castellanos
για την εμβάθυνση της κατανόησής μας σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Σήμερα πιστεύω ότι υπάρχει πολύ ευρύτερη κατανόηση, όχι μόνο στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στην κοινωνία γενικότερα, σχετικά με την ανάγκη να κατανοήσουμε αυτό τον εκπληκτικό μηχανισμό που λέγεται ανθρώπινος εγκέφαλος. Ταυτόχρονα, πιστεύω πως όλοι μας αποδεχόμαστε ότι αυτό είναι μόνο η αρχή. Το Ίδρυμά μας συνεισέφερε με μεγάλη χαρά στο έργο του Δρα Castellanos, και η «σχέση» μας έχει διαρκέσει ήδη παραπάνω από μία δεκαετία, κατά την οποία έχουμε υποστηρίξει επιπρόσθετα ερευνητικά προγράμματα, στόχος των οποίων ήταν να αυξήσουν την επιστημονική μας κατανόηση σχετικά με την εγκεφαλική δραστηριότητα των παιδιών και των εφήβων προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα, να ταξινομήσουμε αλλά και να θεραπεύσουμε τις νευρολογικές διαταραχές. Το 2009, ιδρύθηκε το Child Mind Institute και μετά από συνεχιζόμενο διάλογο με τον Δρα Koplewicz, το Ίδρυμά μας συνέχισε τη στήριξη των ερευνητικών προσπαθειών του ινστιτούτου. Στηρίξαμε με υπερηφάνεια το Πρόγραμμα Επιστήμης και Καινοτομίας του CMI, το οποίο επιτρέπει σε επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση σε πάνω από 10.000 βάσεις δεδομένων και πρόσφατα συνεισφέραμε στην πρωτοβουλία Healthy Brain Network για την προώθηση της κατανόησης της ανάπτυξης του εγκεφάλου και των αιτίων που προκαλούν τις ψυχιατρικές και μαθησιακές διαταραχές. Το Healthy Brain Network θα παρέχει το πεδίο με τα κατάλληλα δεδομένα που θα βοηθήσει στην επιτάχυνση του εντοπισμού των βιολογικών δεικτών της ψυχικής ασθένειας στα παιδιά και στην ανάπτυξη αντικειμενικών κλινικών εργαλείων για την καλύτερη διάγνωση και θεραπεία, καθώς και για την προώθηση της έγκαιρης διάγνωσης για παιδιά και της πρόσβασης σε ποιοτική φροντίδα ψυχικής υγείας μέσω της δημιουργίας ενός ισχυρού δικτύου παραπομπής. Γνωρίζω ότι η ιστοσελίδα του CMI έχει εκατομμύρια επισκέπτες και δικαίως. Εκτός από την επιστημονική γνώση που καθιστά διαθέσιμη, προσωπικά βρίσκω ιδιαίτερα χρήσιμη την ποικιλία των θεμάτων που αντιμετωπίζονται στην ιστοσελίδα, γεγονός που βοηθάει και ως προς ένα πολύ σημαντικό έργο, την προσπάθεια να φέρουμε την επιστήμη πιο κοντά στην κοινωνία. Και οι δύο επωφελούνται σημαντικά από μία τόσο παραγωγική συνεργασία. Τα πρόσφατα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκε η ιστοσελίδα childmind.org περιλαμβάνουν ιδιαίτερα επίκαιρα θέματα, όπως συμβουλές για το πώς να μεγαλώσουμε ευγνώμονα παιδιά και το πώς οι διακοπές είναι μία καλή στιγμή να βοηθήσουμε τα παιδιά να εστιάσουν στις θετικές πτυχές και να βρουν ικανοποιητικούς τρόπους να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους, πώς να «επιβιώσουμε» στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, προσφέροντας
συμβουλές στους γονείς για το πώς να αντιμετωπίσουν τα παιδιά τους καθώς ετοιμάζονται για το σχολείο κάθε πρωί χωρίς άγχος (όλα μου ακούγονταν κινέζικα!), πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν νέα που μπορεί να τα τρομάζουν, πώς να αντιμετωπίσουμε ζητήματα εκφοβισμού (bullying), πληροφορίες σχετικά με το ότι τα παιδιά με ελλειμματική προσοχή δεν πάσχουν όλα από ADHD καθώς το άγχος πολύ συχνά διαταράσσει την προσοχή των παιδιών, κ.λπ. Πρόκειται για μία σειρά από σημαντικά καθημερινά ζητήματα, για τα οποία είναι κρίσιμο να μάθουμε όλοι μας περισσότερα, ώστε να είμαστε καλύτερα εξοπλισμένοι να τα αντιμετωπίσουμε στον περίπλοκο κόσμο που ζούμε σήμερα. Κλείνοντας, είναι προφανές, νομίζω, ότι δεν θα έπρεπε να είμαι εγώ το τιμώμενο πρόσωπο απόψε. Αντ αυτού θα έπρεπε να τιμούμε τον Harold και όλους τους συναδέλφους του, το έργο των οποίων βοηθάει με τόσο σημαντικό τρόπο τα παιδιά με προβλήματα ψυχικής υγείας και μαθησιακές δυσκολίες να εξασφαλίζουν θεραπεία και υποστήριξη και να έχουν μπροστά τους μία όσο το δυνατόν πιο ισότιμη ευκαιρία για μία ευτυχισμένη και παραγωγική ζωή. Χάρη στη σκληρή τους δουλειά και στο πάθος που εκφράζουν μέσα από το έργο τους, μπορούμε όλοι μας να ονειρευτούμε ένα καλύτερο αύριο. Σας ευχαριστώ!