ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΚΑΙ ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ Χαιρετισμός Μητροπολίτου Πέτρας και Χερρονήσου Νεκταρίου στην έναρξη του Παγκοσμίου Συνεδρίου Κρητών Άγιος Νικόλαος, 30-31 Ιουλίου & 1 Αυγούστου 2010 Εκ Προσώπου της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κυρίου μοι Βαρθολομαίου και της Τοπικής Εκκλησίας, η οποία είναι Επαρχία του Οικουμενικού Θρόνου, σας υποδέχομαι στην ωραία, την ευφήμως γνωστή ανά τον κόσμο πόλη του Αγίου Νικολάου. Καλώς ήλθατε άρχοντες. Καλώς ήλθατε απόδημοι Κρήτες. Ευλογημένη η επίσκεψη στις ρίζες σας. Ευλογημένο το προσκύνημα στα πατρογονικά σας. Ας αποτελέσει αυτό νέα απαρχή ενότητας, συγκρητισμού και συμψυχισμού. Εξοχώτατε, Σεβασμιώτατε άγιε Πρόεδρε της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, Σεβασμιώτατοι, Θεοφιλέστατε, Εντιμώτατοι Άρχοντες, Προσφιλέστατοι Σύνεδροι, Η Κρήτη βρίσκεται σ ένα σταυροδρόμι ηπείρων και πολιτισμών. Ο ιστορικός βίος της είναι τεράστιος σε χρονική έκταση, σε πλούτο και ποικιλία γεγονότων. Καμιά άλλη περιοχή του Ελληνικού χώρου δεν έχει τόσο μακρόχρονη, τόσο πλούσια ιστορική και πολιτιστική παράδοση, με τη σφραγίδα μιας ιδιαίτερης φυσιογνωμίας, όσο η Κρήτη. Στις δύο τελευταίες χιλιετίες του ιστορικού της βίου, τα χρόνια της σκλαβιάς είναι περισσότερα από 1200, σχεδόν διπλάσια από τα χρόνια του ελεύθερου βίου. Μικρά είναι τα μεσοδιαστήματα της ελευθερίας α- νάμεσα σε μακρές περιόδους δουλείας και ξενικής κατοχής. Ο πόνος χαράκωσε το πρόσωπο της Κρήτης και το έκανε τραχύ και αυστηρό σαν τα Λασιθιώτικα βουνά, σαν τον Ψηλορείτη και σαν τις Σφακιανές μαδάρες. Αλλά και η παλικαριά έθρεψε και τις ρίζες της ζωής και την αισιόδοξη διάθεση που χαρακτηρίζει τους Κρητικούς. 1
Η εξουθενωτική δουλεία των εκατοντάδων χρόνων δεν στάθηκε ικανή να μαράνει την ικμάδα της Κρητικής ψυχής, να αλλοιώσει το φρόνημα, την πίστη, τα ήθη, τη γλώσσα, τις παραδόσεις, την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των Κρητών. Αυτή την τόσο χαρακτηριστική και τόσο ευδιάκριτη ταυτότητα της ιστορικής μας παρουσίας. Όλα αυτά ενεργοποίησαν τις δυνάμεις της αντίστασης, δυνάμωσαν το πείσμα, πότισαν τις ρίζες της καρτερίας, σφυρηλάτησαν τη θαυμαστή ενότητα του Κρητικού λαού και τον έκαναν να βλέπει τον κόσμο και τη ζωή με τρόπο εντελώς ιδιάζοντα, που αιφνιδιάζει του ξένους και τους κάνει να απορούν για τον τρόπο σκέψης και πράξης των Κρητικών. Ο Καζαντάκης προσδιόρισε αυτή την ιδιάζουσα αντίληψη της ζωής ως «Κρητική ματιά». Η Κρήτη είναι μια ασταμάτητη αμφιβολία, ένα αιώνιο λυκαυγές ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Ανατολή. Ξένη προς το λογισμό της Α- θήνας, δημιουργεί μια ιδιότυπη παρουσία, όπου το επικό στοιχείο βρίσκεται πάντα μέσα στη φύση του Κρητικού. Είναι φιλότιμος και φιλόξενος, χωρίς σύνορο ο Κρητικός. Μα σα λάχει και του αντισταθείς, μονομιάς θα σου αντισταθεί κι εκείνος. Γιατί αυτή την πέτρα, αυτό το χώμα που είναι η γη του, χρειάστηκε μέσα σε χιλιάδες χρόνια να τα διαφεντέψει με το αίμα του. Ανυπότακτος πάντα και για τούτο τρέμει τη συναλλαγή, που φτωχαίνει το μέσα πλούτος και στραγγίζει από κάθε ικμάδα το φύτρο της ζωής. Ξέρει ο Κρητικός πως ολοένα πρέπει να αγωνίζεται για ζωή και για θάνατο. Η απόφαση της θυσίας βρίσκεται μέσα του ακοίμητη. Ανεβοκατεβαίνεις στην Κρήτη και νιώθεις πως ταξιδεύεις σ ένα κορμί με τις φλέβες φουσκωμένες, καταπλημμυρισμένες από ανήσυχο αίμα. Η Κρήτη καλοδέχεται τον καλοπροαίρετο ξένο, μα μάχεται με πείσμα και τον ε- χθρό. Αυτή είναι η ιστορία της, η παράδοση της, το τραγούδι της. Η Κρήτη είναι ζεστή καθώς η Αφρική, κοφτερή καθώς το σαρακινό λεπίδι, γοργομάτα και φτεροπόδα καθώς οι γιδοβοσκοί που νυχτερεύουν συχνά στα φτωχά τους κοπάδια, στις αψηλές κακοτοπιές. Κι όταν γίνεται πνεύμα παλεύει με νύχια και δόντια να στερεωθεί στα μεσούρανα. Έτσι μας δίνει τον Κορνάρο και τον Χορτάτζη, τον Ερωτόκριτο και την Ερωφίλη, τον Θεοτοκόπουλο, τον ασκητή που έστησε τα βαθιά του 2
οράματα στις επάλξεις του Τολέδου, τον Εθνάρχη Βενιζέλο και πολλούς άλλους. Η Κρήτη δεν ξέρει παρά το μέγεθος, την απόπειρα για το μέγεθος και την πορεία προς το μέγεθος. Αγαπητοί μου απόδημοι Κρήτες, Οι Κρητικοί, οι συγγενείς, οι φίλοι σας, όπως θα διαπιστώσετε στο σύντομο προσκύνημά σας, παραμένουν, παρά τις προκλήσεις των καιρών, ντρέτοι άνθρωποι. Είναι ευθείς και ξεκάθαροι. Βιώνουν τα προνόμια της ιστορικής ιδιομορφίας τους μέσα στα ηδονικά μυρωδικά της Κρητικής γης και παραμένουν προσηλωμένοι στις παραδόσεις τους. Ακούνε με ευλάβεια τη δική τους μουσική, είναι απαρασάλευτα θρησκευόμενοι, παρ ότι πλεονάζει σήμερα ο κερδώος Ερμής και η αισθησιακή Αφροδίτη. ουλεύουν και γλεντούν με την ίδια αστείρευτη δύναμη, μιλάνε περήφανα τις τοπικές διαλέκτους τους, μαγειρεύουν τους καρπούς της γης τους με τον ωραιότερο τρόπο και τιμούν τον κάθε επισκέπτη, με τον ζήλο των παλιών μινωιτών. Κάποιοι υπερασπίζονται το δικαίωμά τους στην ελευθερία με πρωτόγνωρο τρόπο, πράγμα που συχνά οδηγεί σε κουζουλάδες και μοιραίες παρεξηγήσεις. Εκτός της Κρήτης δεν κατανοούνται αυτά τα φαινόμενα. Πολλές φορές όμως, το μεγαλύτερο προτέρημα των Κρητών, δηλαδή η βαθιά προσήλωσή τους στη δημοκρατία και την πατρίδα, είναι η α- χίλλειος πτέρνα τους. Στην Κρήτη η έννοια της πατρίδας και της δημοκρατίας δεν παίζεται στην ρουλέτα της μικροπολιτικής, όμως πολλοί άλλοι σκέπτονται διαφορετικά και μας εκμεταλλεύονται. Γι αυτό υπάρχει δυσαρέσκεια, α- πογοήτευση, αγανάκτηση των Κρητικών, γιατί πολλά πράγματα, ιδιαίτερα από το κράτος, έπρεπε να είχαν προχωρήσει. Τα αεροδρόμιά μας είναι κορεσμένα, το οδικό δίκτυο ανύπαρκτο. ρόμοι που έπρεπε να έχουν τελειώσει εδώ και πολλά χρόνια συνεχίζουν να τελούν υπό κατασκευή και αποδεκατίζουν πεζούς και εποχούμενους. Θρηνούμε πολλούς νέους ανθρώπους που πέφτουν θύματα σε τροχαία δυστυχήματα. Επιζητούμε την πράσινη ενέργεια και την περιβαλλοντική πολιτική, έργα μακράς πνοής, την αξιοποίηση των προϊόντων μας, όπως το περίφημο Κρητικό λάδι, το καλύτερο του κόσμου που μένει αδιάθετο. Ουδείς μας υπερασπίζεται στους πλαστογράφους που το εκμεταλλεύονται. 3
Ένας κόσμος της Κρήτης που έγραψε με το αίμα του το σύνθημα «Ένωση ή θάνατος» με την Ελλάδα σε αλλεπάλληλες επαναστάσεις δεν μπορεί να αμείβεται με την πολιτική αμετροέπεια και την κρατική ανεπάρκεια. Και κάποιοι που στοχεύουν στη δυσαρέσκεια, την απογοήτευση των Κρητικών εμφανίζουν φυλλάδια, ιστοσελίδες, σημαίες, συνθήματα αυτονομίας. Οι Κρητικοί αυτά τα βδελύσσονται, τα απεχθάνονται, τα απορρίπτουν. Η Κρήτη έχει την αξία της στο είναι και όχι στο έχειν. Προτιμούμε να αδικούμαστε, να υπομένουμε και παραμένουμε υπερήφανοι, αξιοπρεπείς, έντιμοι. Οι Κρήτες γνωρίζουν καλά ότι οι οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και παγκόσμιες κρίσεις έρχονται και παρέρχονται. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιες καταστάσεις. Μπορούμε λοιπόν να πούμε προς όλους σας ότι έχουμε τα ζώπυρα να ξεπεράσουμε, να ξεπερνούμε όλες αυτές τις κρίσεις, τις εσωτερικές πνευματικές κρίσεις, που προκαλούν βέβαια προσωπικές τραγωδίες με κοινωνικές συνέπειες, με αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού. Αγαπητοί μου, Η Κρήτη έχει μεγάλες δυνατότητες στο γίνεσθαι του κόσμου. Έχει μέλλον η Κρήτη. Είναι ένας χώρος οικουμενικός. Ανήκουμε μάλιστα, ως Εκκλησία, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και αυτή η καθαγιασμένη α- ναφορά μας είναι ευλογία για την Κρήτη και τους Κρητικούς. Η Μητέρα Εκκλησία μάς ακεραίωνε πάντοτε στις παραφορές και στις εκρήξεις μας, αυτή μας παρέχει πανχριστιανικές και διαθρησκειακές προοπτικές. Να γνωρίζετε, λοιπόν, όπου κι αν βρίσκεστε ότι Πατριάρχης της Κρήτης είναι ο Βαρθολομαίος. Σας παρακαλώ, ως Κρήτες, αγαπάτε και στηρίζετε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι ευλογία η παρουσία του στο Γένος μας. Πολλά κράτη στον κόσμο θα ήθελαν αυτός ο θεσμός να προέρχεται από το Γένος τους. Στηρίζετε την Εκκλησία της Κρήτης. Η Κρήτη έχει συντεταγμένη Εκκλησία με Αρχιεπίσκοπο και Ιερά Σύνοδο. Είναι μοντέλο αποκεντρωμένης Εκκλησίας με θαυμαστή συνεργασία Κλήρου και Λαού και διακρατεί το αρχαιότερο σύστημα διοίκησης ερειδόμενο στους Ιερούς Κανόνες. Η Κρήτη μπορεί να γίνει ένα ιεραποστολικό πνευματικό κέντρο των Πατριαρχείων και των Εκκλησιών της Ανατολής, για καταλλαγή και διαθρησκειακή ειρήνη στην ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου. 4
Αγαπητοί μου Κρήτες απόδημοι, Σας θεωρούμε πρέσβεις της Κρήτης όπου κι αν βρίσκεστε. Είμαστε υπερήφανοι για σας. Η Κρήτη σας έχει ανάγκη. Σας παρακαλώ κάνετε επενδύσεις στον τόπο της καταγωγής σας, την Κρήτη, στην πατρίδα μας και μη φοβείστε. Να λέτε ευκαίρως ακαίρως στους απόδημους Κρήτες να μην ξεχνούν το προσκύνημα στον τόπο τους, να έρχονται όσο μπορούν πιο συχνά, ακόμη να μην πουλούν την Κρητική γη και να συντηρούν τα σπίτια τους στα χωριά της Κρήτης. Όλοι οι φορείς της Κρήτης σας παρακαλούμε να στηρίζετε το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, τις προσπάθειες της Πολιτείας, των τοπικών αρχόντων, κάθε βαθμού, των συλλόγων και των φορέων της Κρήτης. Θέλουμε, ποθούμε εργαζόμαστε γι αυτό, η Κρήτη να είναι ενωμένη, να ε- κλείψουν οι τοπικισμοί και οι αγκυλώσεις που μας ευτελίζουν. Έχουμε φιλότιμους άρχοντες στην Κρήτη που εκδαπανώνται για την πρόοδο του τόπου μας. Μα εκείνο που θέλω να σας διαβεβαιώσω και σας παρακαλώ να το πάρετε μαζί σας είναι ότι έχουμε υπέροχα παιδιά, εφήβους, νέους, πιο λεβέντες από τους προγόνους τους και περιμένουν τη στήριξή σας. Σας εύχομαι την ευλογία του Θεού στο συνέδριο σας. Σας εκφράζω την ευαρέσκεια της Μητρός Εκκλησίας, τις Πατριαρχικές ευλογίες και Πατρικές ευχές του Πατριάρχου μας και επιστρέφοντας στον τόπο που μένετε να μεταφέρετε προς όλους τους δικούς σας τον χαιρετισμό της Κρήτης, ότι η Κρήτη είναι και θα παραμείνει ένας χώρος ελευθερίας, λεβεντιάς, ανδρείας. Να γνωρίζετε και να πληροφορήσετε τους απανταχού της γης Κρήτες ότι η Κρήτη αδιάκοπα θα γεννά τους πιο αξίους ανθρώπους στην πολιτεία, στις επιστήμες, στα γράμματα, παντού, ακόμη και στον πόλεμο. Εξοχώτατε κύριε Πρωθυπουργέ, Έχετε τις ευχές και την αγάπη του Πατριάρχου μας. Καλώς ήλθατε στο Λασήθι, στην Κρήτη. Η Κρήτη αναμένει πολλά από σας, τρέφει χρηστές ελπίδες. Μη διαψεύσετε τις προσδοκίες των φιλότιμων Κρητικών. Προσευχόμαστε να έχετε δύναμη για να υπερβούμε την ποικίλη κρίση. Εξ ονόματος πάντων, εκ των προτέρων, σας ευχαριστώ. Καλώς μας ήλθατε! Ο Θεός μαζί σας. 5