ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Α. ΠΡΟΦΙΛ Ο Γρηγόρης Λαζαράκος είναι Αναπληρωτής καθηγητής στο Συνταγματικό Δίκαιο στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Είναι δικηγόρος παρ Αρείω Πάγω και μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών από το 1996. Από τον Ιούλιο του 2018 είναι ιδρυτής και διαχειριστής εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Β. Λαζαράκου και Γ. Λαζαράκος και Συνεργάτες» με εξειδίκευση σε θέματα δικαίου των προσωπικών δεδομένων, της κεφαλαιαγοράς καθώς και τραπεζικού και δημόσιου διοικητικού δικαίου. Από τον Αύγουστο του 2017 ο Γρηγόρης είναι πιστοποιημένος νομικός εμπειρογνώμονας (CEPE L PS) στην European Privacy Seal (EuroPriSe), που αποτελεί έναν πανευρωπαϊκώς καταξιωμένο φορέα πιστοποίησης (με έδρα τη Βόννη/Γερμανία) IT προϊόντων και υπηρεσιών (IT based products and services) επί τη βάσει κριτηρίων που ενσωματώνουν τις νέες νομικές απαιτήσεις του Γενικού Κανονισμού για τα προσωπικά δεδομένα (GDPR). Υπήρξε αναπληρωματικό μέλος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) από το Μάρτιο του 2008 έως τον Αύγουστο του 2016. Tον Σεπτέμβριο του 2001 απέκτησε τον διδακτορικό του τίτλο από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Humbοldt του Βερολίνου. Τον Οκτώβριο του 1997 απέκτησε τον μεταπτυχιακό τίτλο (LL.M) από το ίδιο ως άνω Πανεπιστήμιο. Είναι συντάκτης τριών (3) μονογραφικών μελετών, καθώς και είκοσι έξι (26) επιστημονικών άρθρων σε έγκριτα νομικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Το αντικείμενο των επιστημονικών του δημοσιεύσεων εντοπίζεται κυρίως στο χώρο των προσωπικών δεδομένων και του δημόσιου διοικητικού δικαίου. Β. ΣΠΟΥΔΕΣ 1/1998 10/2001 Πανεπιστήμιο Humboldt στο Βερολίνο. Διδακτορική Διατριβή με θέμα: «Το ειδικό καθεστώς που διέπει τον τύπο και κατ επέκταση τα Πολυμέσα Επικοινωνίας (Multimedia) κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε ευρωπαϊκή σύγκριση (Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία και 1
Ελλάδα)» [Die datenschutzrechtliche Privilegierung der Presse bei Multimedia Anwendungen nach europäischem Recht im europäischem Vergleich am Beispiel von Deutschland, Griechenland und Großbritannien.] Η διδακτορική διατριβή εκδόθηκε στο Βερολίνο το 2003 από τον γερμανικό εκδοτικό οίκο Duncker & Humblot. Συναφής Δραστηριότητα: Υπότροφος της Επιτροπής (Kommission) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο του ερευνητικού Προγράμματος TMR Gemeinsame Prinzipien zum Europäischen Privatrecht (Κοινές αρχές του ιδιωτικού ευρωπαϊκού δικαίου), υπό την εποπτεία του καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Humboldt στο Βερολίνο, Dr. iur. A. Flessner. Έρευνα στο πλαίσιο του ως άνω προγράμματος με αντικείμενο τη συναγωγή κοινών αρχών για το δίκαιο της προσωπικότητας σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Αγγλία, Αυστρία, Ελλάδα). Το πόρισμα της έρευνας έχει δημοσιευθεί στα γερμανικά στο νομικό περιοδικό Zeitschrift für Rechtsvergleichung και στα ελληνικά στο νομικό περιοδικό Ιόνιος Επιθεώρηση του Δικαίου (βλ. κατωτέρω στο κεφάλαιο των επιστημονικών δημοσιεύσεων). 9/1996 8/1997: Πανεπιστήμιο Humboldt στο Βερολίνο. Πτυχιούχος Μεταπτυχιακών Σπουδών (LL.M Magisterstudium) με έμφαση στο δίκαιο του Τύπου και της Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Διπλωματική Εργασία με θέμα: «Τα πνευματικά δικαιώματα στη δημοσιογραφική πληροφόρηση» [Urheberrechtlicher Schutz der journalistischen Information]. Συναφής Δραστηριότητα: Υπότροφος της ΕΣΗΕΑ (Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών) καθ όλη τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών. 9/1993 6/1994: Δημοσιογραφική Σχολή «Το Εργαστήρι». Δίπλωμα Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας. 10/1989 6/1994: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Ν.Ο.Π.Ε. Τμήμα Νομικής Πτυχιούχος Νομικής Συναφείς Δραστηριότητες: Συντάκτης στο νομικό περιοδικό «ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ». Ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νέων Νομικών (ELSA) 2
9/1992 12/1992 Πανεπιστήμιο Leiden, Ολλανδία Πρόγραμμα Erasmus. Παρακολούθηση μαθημάτων και εξέταση στην αγγλική γλώσσα. Γ. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ/ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Αναπληρωτής Καθηγητής στο Συνταγματικό Δίκαιο στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Δικηγόρος παρ Αρείω Πάγω και μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, από το 1996. Ιδρυτής και διαχειριστής εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Β. Λαζαράκου και Γ. Λαζαράκος και Συνεργάτες» από τον Ιούλιο του 2018 με εξειδίκευση σε θέματα δικαίου των προσωπικών δεδομένων, της κεφαλαιαγοράς καθώς και τραπεζικού και δημόσιου διοικητικού δικαίου. Πιστοποιημένος νομικός εμπειρογνώμονας (CEPE L PS) από τον Αύγουστο του 2017 στην European Privacy Seal (EuroPriSe), που αποτελεί έναν πανευρωπαϊκώς καταξιωμένο φορέα πιστοποίησης (με έδρα τη Βόννη/Γερμανία) IT προϊόντων και υπηρεσιών (IT based products and services) επί τη βάσει κριτηρίων που ενσωματώνουν τις νέες νομικές απαιτήσεις του Γενικού Κανονισμο ύ για τα προσωπικά δεδομένα (GDPR). Αναπληρωματικό μέλος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), απ ό το Μάρτιο του 2008 έως τον Αύγουστο του 2016. Από τον Οκτώβριο του 2007 έως τον Ιούλιο του 2018 άσκησε δικηγορία σε συνεργασία και με τους δικηγόρους Σπύρο Γκίκα, Αλέξανδρο Σαρηβαλάση και Ιάκωβο Σταυρόπουλο (Δικηγορικό Γραφείο «Γκίκας, Λαζαράκος, Σαρηβαλάσης Σταυρόπουλος»), με ειδίκευση στους τομείς κυρίως του δημοσίου διοικητικού δικαίου, των ακινήτων και της ιατρικής ευθύνης. Ειδικός Σύμβουλος του Υφυπουργού Εξωτερικών, αρμόδιου για ευρωπαϊκά θέματα, Καθηγητή Γιάννη Βαληνάκη, από το Σεπτέμβριο 2007 ως τον Μάρτιο 2008. Αντικείμενο της συνεργασίας αποτέλεσαν, κατά κύριο λόγο, ζητήματα κοινοβουλευτικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου που ενέπιπταν στις ειδικότερες αρμοδιότητές του ως Υφυπουργού Εξωτερικών. 3
Διευθυντής του Γραφείου του Υπουργού Εσωτερικών, Δημοσίας Διοίκησης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (σήμερα Υπουργείο Εσωτερικών και Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης), από τον Μάρτιο 2004 ως τον Σεπτέμβριο του 2007. Πρακτική άσκηση στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα του Βερολίνου (Σεπτέμβριος 2000), στο πλαίσιο της οποίας ασχολήθηκα κυρίως με ζητήματα διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου προστασίας προσωπικών δεδομένων, όπως: α) Σύνταξη της αρχικής εισήγησης επί του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με τις τυποποιημένες συμβατικές ρήτρες του άρθρου 26 παρ. 4 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 95/46 και β) Νομικός έλεγχος της συνεργασίας της Deutsche Bahn AG και της Citibank USA σε σχέση με τη διασυνοριακή ροή δεδομένων από την πρώτη προς τη δεύτερη και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων γερμανών πολιτών στις Η.Π.Α. Άσκηση δικηγορίας στο γερμανικό δικηγορικό γραφείο Trempel, Rouka, Daubas & Müller, με έδρα το Βερολίνο (Απρίλιος 1997 Δεκέμβριος 1999). Δ. Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Μονογραφίες 1. Ανεξάρτητες Αρχές. Ο ρόλος και η σημασία τους στην ελληνική έννομη τάξη, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2010, σελ. 1 127 2. Το δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία. Ανοιχτή Διοίκηση και Κοιν ωνία της Πληροφορίας, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2006, σελ. 1 144 3. Das datenschutzrechtliche Medienprivileg, Presseprivileg bei Muldimediaanwendungen in Deutschland, Griechenland und Großbritannien unter dem Einfluß des Europarechts (Το ειδικό καθεστώς που διέπει τον τύπο και κατ επέκταση τα πολυμέσα επικοινωνίας (Multimedia) κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα σε ευρωπαϊκή σύγκριση (Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία και Ελλάδα) υπό την επίδραση του ευρωπαϊκού δικαίου. Duncker & Humblot, Βερολίνο, 2003, σελ. 1 235 4
Άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και κεφάλαια σε συλλογικά έργα 1. Ο Γενικός Κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και οι υποχρεώσεις συμμόρφωσης επιχειρήσεων και οργανισμών, σε Αργ. Οικονόμου (επιμ.), Compliance & Ethics, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2018, σελ. 261 281. 2. Ο ιδιωτικός βίος, η προστασία προσωπικών δεδομένων και το απόρρητο της επικοινωνίας, σε Σπ. Βλαχόπουλο, (επιμ.), Θεμελιώδη Δικαιώματα, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2017, σελ. 225 261. 3. Ο θεσμός του υπεύθυνου προστασίας προσωπικών δεδομένων (Data Protection Officer) στο νέο νομοθετικό πλαίσιο των προσωπικών δεδομένων μετά την υιοθέτηση του Κανονισμού (ΕΕ) 679/2016, «Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου», ΙΙΙ/2016, σελ. 243 252. 4. Τα συνταγματικά όρια της επεξεργασίας βιομετρικών δεδομένων, σε Λ. Κοτσαλή (επιμ.), Προσωπικά Δεδομένα, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2016, σελ. 171 189. 5. Το νομικό καθεστώς των υπαλλήλων των ν.π.δ.δ. Το παράδειγμα του Ο.Γ.Α., «Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου», 5/2014, σελ. 658 667. 6. Πειθαρχικό δίκαιο μελών ΕΕΔΙΠ και ΕΤΕΠ, «Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου» 8 9/2014, σελ. 702 709. 7. Biometrics: The protection of personal data through the processing of sensitive (body) information, Υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του 11ου Διεθνούς Συνεδρίου του Πανεπιστημίου της πόλης της Νέας Υόρκης/Η.Π.Α. «John Jay College of Criminal Justice» σε συνεργασία με το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕ.ΜΕ.Α.), που πραγματοποιήθηκε στις 11 14 Ιουνίου 2014 στην Αθήνα με θέμα The Rule of Law in an Era of Change: Security, Social Justice and Inclusive Governance. 8. Το Συνταγματικό Πλαίσιο και οι στρεβλώσεις του Ιδιωτικού Σχολείου, Υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του Πρώτου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων με θέμα «Ιδιωτικό Σχολείο και Ανάπτυξη», που πραγματοποιήθηκε στις 14 & 15 Φεβρουαρίου 2014 στην Αθήνα. 9. Διαβίβαση δεδομένων σε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, Πρακτικά της Επετειακής Διημερίδας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, που πραγματοποιήθηκε στις 23 & 24 Μαΐου 2013 στην Αθήνα, που είχε ως κεντρικό θεματικό άξονα τη συμβολή της Αρχής στη διαμόρφωση ενός 5
φιλικού στην προστασία δεδομένων περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Τα Πρακτικά του Συνεδρίου δημοσιεύθηκαν ηλεκτρονικά το 2014 και είναι ανηρτημένα στον Ιστότοπο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα www.dpa.gr. 10. Μέτρα ασφαλείας και αντιμετώπιση περιστατικών παραβίασης προσωπικών δεδομένων: Προβλήματα και σκέψεις με αφορμή την πρόσφατη νομολογία της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος με θέμα «Η ασφαλής πλοήγηση είναι υπόθεση όλων μας», που πραγματοποιήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2013 στην Αθήνα. Τα Πρακτικά του Συνεδρίου δημοσιεύθηκαν το 2013 και είναι ανηρτημένα στην Ιστοσελίδα www.astynomia.gr. 11. Η χρήση του Διαδικτύου από το Κράτος: Προβλήματα και σκέψεις με αφορμή την πρόσφατη νομολογία της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Πρακτικά του 1ου Συνεδρίου της Υποδιεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος με θέμα «Η ασφαλής πλοήγηση είναι υπόθεση όλων μας», που πραγματοποιήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2012 στην Αθήνα. Τα Πρακτικά του Συνεδρίου δημοσιεύθηκαν το 2012 και είναι ανηρτημένα στην Ιστοσελίδα www.astynomia.gr. 12. Το δικαίωμα πρόσβασης και η προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, σε Πρόσβαση στα έγγραφα και διαφάνεια της διοικητικής δράσης, Σπανού Κ. (επιμ.), Αθήνα Κομοτηνή 2010, σελ. 173 184. 13. Πρόγραμμα «Καλλικράτης». Συγκριτική αξιολόγηση των αλλαγών του θεσμικού πλαισίου κρατικής εποπτείας επί των ΟΤΑ, «Έμφαση», τεύχος Απριλίου Μαϊου Ιουνίου 2010, σελ. 78 89. 14. Η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά την εφαρμογή της Οδηγίας 2003/98/ΕΚ για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. «Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου» τεύχος 3/2009, σελ. 286 293 15. Ανοιχτή Διοίκηση, πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα και προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. «Έμφαση», τεύχος Ιανουαρίου Φεβρουαρίου Μαρτίου 2009, σελ. 119 128 16. [Από κοινού με τον Γ. Δελλή] United Cities and Local Governments Country Profiles: Hellenic Republic, http://www.citieslocalgovernments.org/gold/country_profile.asp (updated on January 10, 2008), σελ. 1 10. 6
17. Ο Νέος Κώδικας Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. «Το Σύνταγμα», τεύχος 2/2007, σελ. 709 733 18. Σχόλιο στην απόφαση 6/2007 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα σχετικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων παρανόμως απαλλαγέντων από την υποχρέωση στράτευσης. «Εφημερίδα Διοικητικού Δικαίου», Ιανουάριος Φεβρουάριος 2007, σελ. 77 82. 19. Κάμερες σε δημόσιους χώρους: Χρήσιμο εργαλείο ή επικίνδυνη εφαρμογή; «Συνήγορος», Ιανουάριος Φεβρουάριος 2007, σελ. 68 69. 20. Η Ανοιχτή Διοίκηση στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Πρακτικά Συνεδρίου με θέμα: «Ηλεκτρονική Δημοκρατία Προκλήσεις της ψηφιακής εποχής», Α. Β. Σιδερίδης (επιμ.), Αθήνα 2007, σελ. 97 111. 21. Δημιουργία Ιστοσελίδων και προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. «Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας» (ΔιΜΜΕ), τεύχος 4/2005, σελ. 546 553. (Η μελέτη έχει δημοσιευθεί και στην αγγλική γλώσσα με τον τίτλο: Creation of Websites and Protection of Personal Data, στο συλλογικό τόμο «E Government and E Democracy», που ανήκει στη σειρά European Public Law Series, Volume LXXXI, Sp. Flogaitis/U. Karpen/A. Masucci (επιμ.), Esperia Publications Ltd, London 2006, σελ. 341 359). 22. Ανωνυμία και Διαδίκτυο. «Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης & Επικοινωνίας» (ΔιΜΜΕ), τεύχος 2/2005, σελ. 197 205. 23. Κοινές ευρωπαϊκές αρχές που διέπουν το γενικό δικαίωμα της προστασίας της προσωπικότητας όπως αυτές προκύπτουν από τη συγκριτική ανάλυση του θέματος στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρεταννία. «Ιόνιος Επιθεώρηση του Δικαίου», 2/2002, σελ. 30 46 (Η μελέτη έχει δημοσιευθεί και στη γερμανική γλώσσα υπό τον τίτλο: Gemeinsame europäische Prinzipien zum Schutz des allgemeinen Persönlichkeitsrechts am Beispiel von Deutschland, Österreich, Griechenland und Vereinigtem Königreich. «Zeitschrift für Rechtsvergleichung» (ZfRV), 1/2002, σελ. 1 11). 24. Βιομετρία: Προστασία των προσωπικών δεδομένων μέσω της επεξεργασίας ευαίσθητων (σωματικών) πληροφοριών. «Ποινική Δικαιοσύνη», τεύχος 11/2001, σελ. 1165 1175 7
25. Η άλλη όψη του θέματος των ταυτοτήτων, «Συνήγορος», τεύχος Μαΐου Ιουνίου 2000, σελ. 172 173. 26. Η Ευρωπαϊκή Αστυνομία (Europol) και η ανάγκη ελέγχου της, «Ποινική Δικαιοσύνη», 11/1999, σελ. 1145 1150. Ε. ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Αγγλικά και Γερμανικά 8