Ο αυτοπροσδιορισμός της κατάστασης απασχόλησης μέσα από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού

Ο αυτοπροσδιορισμός της κατάστασης απασχόλησης μέσα από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού Αγγελική Υφαντή Διδάκτωρ Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Σύγχρονο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Νέα Σμύρνη, 4/6/2019

Εισαγωγή Η μέτρηση της κατάστασης απασχόλησης μέσα από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) βασίζεται σε ένα σύνθετο οικονομικό μοντέλο και ακολουθώντας τον ορισμό από τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας (ΔΟΕ) κατατάσσει τον πληθυσμό σε εργαζόμενους, ανέργους και μη ενεργό πληθυσμό.

Διαγρ. 1 Ροές στην αγορά εργασίας Πηγή: Χλέτσος Μιχαήλ, Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα: Τι μας λένε τα στοιχεία για την ανεργία, Κείμενο εργασίας Νο 2, Αθήνα (Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε.) 2002, 7.

Μετρήσεις για την ανεργία Έρευνα Εργατικού Δυναμικού Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού Απογραφές βιομηχανικών καταστημάτων Ετήσιες έρευνες βιομηχανικών καταστημάτων Ετήσιες έρευνες βιομηχανίας Απογραφή πληθυσμού

Έρευνα Εργατικού Δυναμικού στην Ελλάδα Η έρευνα καλύπτει το σύνολο του πληθυσμού των ιδιωτικών νοικοκυριών της χώρας και συγκεντρώνει πληροφορίες που αφορούν ένα πλήθος χαρακτηριστικών των ερευνώμενων ατόμων

δημογραφικά στοιχεία (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, υπηκοότητα, χώρα γέννησης), επίπεδο εκπαίδευσης (ολοκληρωμένο επίπεδο σπουδών), κατάσταση απασχόλησης (αν είναι εργαζόμενοι, άνεργοι ή μη ενεργοί), στοιχεία για την εργασία των απασχολούμενων (κλάδος οικονομικής δραστηριότητας, είδος εργασίας, θέση στο επάγγελμα, μερική ή πλήρης, ωράριο), στοιχεία για τους ανέργους (εργασιακή εμπειρία, διάρκεια ανεργίας, τρόποι αναζήτησης εργασίας).

Η διεξαγωγή της έρευνας ακολουθεί τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) και τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που καθορίζουν, μεταξύ άλλων, τις μεταβλητές που θα συμπεριληφθούν στο ερωτηματολόγιο, τη συχνότητα διεξαγωγής της έρευνας και το μέγιστο επιτρεπτό τυπικό σφάλμα των εκτιμήσεων που προκύπτουν από την έρευνα.

Στην Ελλάδα οι πληροφορίες που αποτυπώνονται για το εργατικό δυναμικό της χώρας μας, μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες χρονικές περιόδους. Η πρώτη αφορά στις διαδικασίες άντλησης πληροφοριών από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι το 1971. Από το 1971 μέχρι το 1974 διεξάγεται η Έρευνα Απασχόλησης. Στη δεύτερη περίοδο η συλλογή πληροφοριών γίνεται μέσα από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού που ακολουθεί τους γενικούς κανόνες των Ευρωπαϊκών Κρατών. Η έναρξη της γίνεται από το 1974 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τις αλλαγές που ενίοτε επιβάλλονται από τις συνθήκες.

Η ΕΛΣΤΑΤ λοιπόν διεξάγοντας την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) από το 1974, έχει το εξής σύντομο ιστορικό: Μέχρι το 1980 η έρευνα καλύπτει μόνο τις αστικές και τις ημιαστικές περιοχές της χώρας, ενώ από το 1981 άρχισε να διεξάγεται σε ετήσια βάση, καλύπτοντας όλη την επικράτεια. Η τρέχουσα μορφή της έρευνας, δηλαδή συνεχόμενη τριμηνιαία έρευνα νοικοκυριών, ξεκινά από το 1998.

Ο υπό έρευνα πληθυσμός Για τη διερεύνηση του μεγέθους και της σύνθεσης της απασχόλησης και της ανεργίας, ο ερευνώμενος πληθυσμός αποτελείται από όλα τα άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω, που διαμένουν μόνιμα ή προτίθεται να διαμείνουν τουλάχιστον για ένα χρόνο στην Ελλάδα, με εξαίρεση όσους διαμένουν μόνιμα σε συλλογικές κατοικίες.

Τα άτομα που διαμένουν μόνιμα σε συλλογικές κατοικίες (όπως νοσοκομεία, ξενοδοχεία, άσυλα, καταστήματα κράτησης, γηροκομεία, ορφανοτροφεία κ.λπ.) αλλά και οι κληρωτοί, δεν καλύπτονται από την έρευνα. Το ποσοστό του πληθυσμού που δεν καλύπτει η έρευνα ανέρχεται σε 2% του συνολικού πληθυσμού.

Το δειγματοληπτικό σχέδιο Το δειγµατοληπτικό σχέδιο των ΕΕΔ είναι σχέδιο εναλλαγής (rotation design) µε την εφαρμογή της στρωµατοποιηµένης δισταδιακής δειγματοληψίας επιφανειών. Ως πρωτογενή μονάδα έρευνας η ΕΕΔ ορίζει την επιφάνεια (δηλ. ένα ή περισσότερα συνεχόμενα οικοδομικά τετράγωνα) και τελική μονάδα έρευνας το νοικοκυριό.

Πρώτο κριτήριο στρωματοποίησης του υπό έρευνα πληθυσμού είναι η γεωγραφική διαίρεση της Χώρας. Σε κάθε Νομό (NUTS IIΙ), η στρωματοποίηση των νοικοκυριών πραγματοποιείται κατανέμοντας τα Δημοτικά και Κοινοτικά διαμερίσματα στα οποία ανήκουν ανάλογα με το βαθμό αστικότητας (αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές).

Εκτός των Πολεοδομικών Συγκροτημάτων των δύο Μεγάλων Πόλεων (Περιφέρεια Πρωτευούσης και Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης), η στρωμάτωση κατά βαθμό αστικότητας στην ΕΕΔ γίνεται ως εξής: Κάθε νομός της χώρας διαιρέθηκε σε 2 ή 3 τελικά στρώματα, όπου το κάθε τελικό στρώμα αποτελείται από οικισμούς ίδιας «αστικότητας». Οι βαθμοί «αστικότητας» είναι τρεις, οι εξής: Οικισμοί με πληθυσμό 10.000 και άνω κατοίκους, (αστικοί). Οικισμοί με πληθυσμό 2.000 έως 9.999 κατοίκους, (ημιαστικοί). Οικισμοί με πληθυσμό έως 1.999 κατοίκους, (αγροτικοί).

Η Περιφέρεια Πρωτευούσης χωρίζεται σε 31 στρώματα ίσου περίπου μεγέθους (ίσος αριθμός νοικοκυριών) με τα οικοδομικά τετράγωνα των Δήμων, λαμβάνοντας υπ όψιν κοινωνικοοικονομικά κριτήρια. Το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης χωρίζεται σε 9 ίσου μεγέθους στρώματα. Τα Πολεοδομικά Συγκροτήματα των δύο Μεγάλων Πόλεων αποτελούν το 40% του συνολικού πληθυσμού και μάλιστα κατέχουν ακόμα υψηλότερο ποσοστό σε κάποιες κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές.

Με την πρότερη διαδικασία η Ελλάδα διαιρείται σε 182 τελικά στρώματα, σε κάθε ένα από τα οποία επιλέγεται ένα δείγμα νοικοκυριών. Στο πρώτο στάδιο δειγματοληψίας επιλέγονται ορισμένες «μονάδες επιφανείας», δηλαδή μικρές γεωγραφικές περιοχές με πληθυσμό 30-250 νοικοκυριά. Η πιθανότητα επιλογής κάθε μονάδας είναι ανάλογη με τον πληθυσμό της (σε νοικοκυριά) κατά την τελευταία απογραφή.

Στο δεύτερο στάδιο δειγματοληψίας, επιλέγεται ένα συστηματικό δείγμα κατοικιών νοικοκυριών από κάθε μονάδα επιφανείας. Το μέγεθος του τελικού δείγματος νοικοκυριών σε κάθε μονάδα επιφανείας καθορίζεται με τον κάτωθι τρόπο: Πρέπει όλα τα επιλεγμένα νοικοκυριά ενός τελικού στρώματος να έχουν την ίδια πιθανότητα επιλογής. Πρέπει το συνολικό δείγμα σε κάθε περιφέρεια της Ελλάδας, να επιτρέπει την παραγωγή εκτιμήσεων με ικανοποιητική ακρίβεια.

Κάθε επιλεγμένο νοικοκυριό, εφόσον επιλεχθεί, ερευνάται επί 6 διαδοχικά τρίμηνα. Κάθε τρίμηνο, το 1/6 του δείγματος ανανεώνεται, ενώ τα υπόλοιπα νοικοκυριά ερευνώνται για δεύτερη ή τρίτη, τέταρτη φορά κ.λπ. Η ανανέωση του δείγματος γίνεται από νοικοκυριά που επιλέγονται στην ίδια μονάδα επιφανείας. Έτσι, τα δείγματα επικαλύπτονται κατά τα 5/6 και επιτρέπεται έτσι η παραγωγή αξιόπιστων εκτιμήσεων των μεταβολών που εμφανίζονται από τρίμηνο σε τρίμηνο. Αυτή είναι η διαδικασία της εναλλαγής (rotation).

Αφού επιλεχθούν τα νοικοκυριά, ένας ερευνητής έχει μία προσωπική συνέντευξη με τα μέλη του νοικοκυριού. Οι πληροφορίες που συλλέγονται είναι για όλα τα μέλη του νοικοκυριού. Για τα άτομα του νοικοκυριού που είναι κάτω των 14 ετών συλλέγονται μόνο δημογραφικά στοιχεία. Ενώ για τα άτομα από 15 ετών και άνω συμπληρώνεται ολόκληρο το ερωτηματολόγιο.

Στο κάθε νέο 1/6 που προστίθεται στο δείγμα η πρώτη συλλογή πληροφοριών, άρα η συμπλήρωση του πρώτου ερωτηματολογίου γίνεται με προσωπική συνέντευξη του ερευνητή με ένα τουλάχιστον μέλος του νοικοκυριού. Οι επόμενες συνεντεύξεις μπορούν να γίνουν και τηλεφωνικά.

Όσα νοικοκυριά αρνούνται να απαντήσουν στην έρευνα, δεν αντικαθίστανται.

Tα στοιχεία που συλλέγονται αφορούν πάντα, μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, την «εβδομάδα αναφοράς», η οποία είναι συνήθως η εβδομάδα που προηγείται από την ημερομηνία που γίνεται η συνέντευξη με το νοικοκυριό.

Από το Απρίλιο του 2007 η ΕΛΣΤΑΤ άρχισε να δημοσιεύει μηνιαία αποτελέσματα (βασικούς δείκτες) με βάση την ΕΕΔ. Για την παραγωγή των μηνιαίων αποτελεσμάτων, χρησιμοποιείται το τμήμα εκείνο του δείγματος της έρευνας, που αποτελείται από νοικοκυριά που ερευνώνται για τις εβδομάδες αναφοράς του αντίστοιχου μήνα (4 ή 5 από τις 13 εβδομάδες αναφοράς που αποτελούν το τρίμηνο).

Για τα μηνιαία αποτελέσματα χρησιμοποιείται η ίδια διαδικασία παραγωγής εκτιμήσεων. Πρώτα χρησιμοποιούνται οι αρχικοί συντελεστές στάθμισης (προσαρμοσμένοι κατάλληλα αφού το μηνιαίο δείγμα είναι μικρότερο του τριμηνιαίου). Στη συνέχεια γίνονται οι ίδιες διορθώσεις για την μη απόκριση καθώς και οι ανάλογες πληθυσμιακές προσαρμογές.

Το μέγεθος του δείγματος επιτρέπει την παραγωγή εκτιμήσεων με αποδεκτό τυπικό σφάλμα, το γεγονός όμως ότι τα μηνιαία δείγματα είναι ανεξάρτητα, έχει ως αποτέλεσμα ότι οι εκτιμήσεις των διαφορών μεταξύ των μηνιαίων αποτελεσμάτων έχουν μικρότερη ακρίβεια.

Από τα τέλη του 2000, προστέθηκε στο ερωτηματολόγιο της ΕΕΔ και μία ερώτηση που αφορά στον αυτοπροσδιορισμό του ερωτώμενου για την κατάσταση απασχόλησής του, όπως σε όλες τις έρευνες. Αυτές οι δύο μετρήσεις δεν είναι συγκρίσιμες και τα αποτελέσματά τους θα διαφέρουν καθώς ένα σύνθετο μοντέλο θα αποκλίνει από την αντίληψη των ατόμων.

Σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι να αναδειχθεί το κοινωνικό «προφίλ» τόσο της συμφωνίας όσο και της διαφωνίας του αυτοπροσδιορισμού σε σχέση με την κατάταξη απασχόλησης όπως προκύπτει από τον ορισμό του ΔΟΕ και να διερευνηθεί κατά πόσον οι αντικρουόμενες ή μη αντιλήψεις διαφέρουν μεταξύ των χωρών.

Μεθοδολογία - Συγκρισιμότητα Ο αυτοπροσδιορισμός της κατάστασης απασχόλησης συμπεριλήφθηκε στις ετήσιες βάσεις της ΕΕΔ το 2006, αλλά η Eurostat άλλαξε την περίοδο αναφοράς το 2008, συνεπώς η ανάλυση βασίζεται στις βάσεις 2008-2015 για Ελλάδα, Πολωνία, Αυστρία, Σουηδία. Η Eurostat (2008:109) έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες: «το συγκεκριμένο ερώτημα (το ερώτημα του αυτοπροσδιορισμού) σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να προηγείται των ερωτήσεων για την κατάσταση απασχόλησης όπως ορίζονται από τον ορισμό του ΔΟΕ ή από τις ερωτήσεις που αφορούν στην εγγραφή στα δημόσια γραφεία για την απασχόληση».

Αυτό το ερώτημα, είναι ένα ερώτημα αντίληψης, δηλαδή ένα ερώτημα «ευαίσθητο» ως προς τη θέση του στο ερωτηματολόγιο (Stephan and McCarthy 1958, Kish 1994), ελέχθησαν τα τέσσερα ερωτηματολόγια των χωρών που επιλέχθηκαν, τα οποία ακολουθούν τις οδηγίες τις Eurostat, άρα επιτρέπεται η συγκρισιμότητά τους. Τα αποτελέσματα αναφέρονται στον πληθυσμό ηλικίας από 15 έως 74 ετών ώστε να θεμελιώνεται η συγκρισιμότητά τους με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ για την ανεργία. (de la Fuente, 2011).

Μέθοδος Μέτρα Οι συμβατικοί ορισμοί του ΔΟΕ για την κατάσταση απασχόλησης Ο αυτοπροσδιορισμός της κατάστασης απασχόλησης σύμφωνα με την ΕΕΔ Το ερώτημα για τον αυτοπροσδιορισμό της κατάστασης απασχόλησης βρίσκεται στην ίδια θέση (διάταξη-order) στα ερωτηματολόγια και των τεσσάρων χωρών.

Η μέτρηση της κατάστασης απασχόλησης από την ΕΕΔ βασίζεται σε έναν μεγάλο αριθμό μεταβλητών και είναι σύμφωνη με τους συμβατικούς ορισμούς του ΔΟΕ. Η μεταβλητή WSTATOR μετράει την κατάσταση απασχόλησης, την εβδομάδα αναφοράς για όλα τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα άνω των 15 ετών, όπως ορίζεται από τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ, ο οποίος υιοθετήθηκε από το 13 ο και 14 ο Διεθνές Συνέδριο Στατιστικών της Εργασίας (Hussmanns Mehran και Verma 1990).

Η μεταβλητή παίρνει την τιμή ένα (1) όταν οι αποκρινόμενοι εργάστηκαν έστω για μία ώρα με αμοιβή ή χωρίς, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας σε οικογενειακή επιχείρηση κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αναφοράς. Η δεύτερη τιμή (2) αφορά στους αποκρινόμενους που παρόλο που είχαν μία απασχόληση ή εργασία δεν είχαν εργαστεί την εβδομάδα αναφοράς λόγω προσωρινής απουσίας. Η τρίτη τιμή (3) αφορά στους αποκρινόμενους που δεν εργάστηκαν λόγω άδειας. Η τέταρτη τιμή (4) αφορά στους αποκρινόμενους που είναι σε υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Η τιμή πέντε (5) ορίζει τα αποκρινόμενα άτομα που δεν εργάστηκαν ούτε είχαν κάποια απασχόληση κατά την εβδομάδα αναφοράς.

Μεγάλος αριθμός μεταβλητών χρειάζεται για να προσδιοριστεί εάν ο αποκρινόμενος έψαχνε για απασχόληση, πιο συγκεκριμένα τους τρόπους μεθόδους εύρεσης εργασίας αλλά και την διαθεσιμότητα για έναρξη μίας νέας εργασίας μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες (βλέπε αναλυτικά:eurostat 2016).

Μέθοδοι αναζήτησης απασχόλησης το γεγονός της επαφής με ένα δημόσιο γραφείο απασχόλησης με σκοπό την εξεύρεση εργασίας, ασχέτως του από ποια πλευρά προήλθε η πρωτοβουλία (η ανανέωση της εγγραφής για καθαρά διοικητικούς λόγους δεν αποτελεί ενεργή πράξη), το γεγονός της επαφής με ιδιωτικό γραφείο (πρακτορείο προσωρινής εργασίας, επιχείρηση που ειδικεύεται στις προσλήψεις, κ.λπ.) με σκοπό την εξεύρεση εργασίας, η αποστολή αίτησης πρόσληψης απευθείας σε εργοδότες,

Μέθοδοι αναζήτησης απασχόλησης οι έρευνες μέσω γνωριμιών, μέσω συνδικάτων, κ.λπ., η δημοσίευση αγγελιών σε εφημερίδες ή η απάντηση σε αγγελίες, η μελέτη των προσφορών θέσεων απασχόλησης, η συμμετοχή σε δοκιμασία, σε διαγωνισμό ή σε συνέντευξη στο πλαίσιο διαδικασίας πρόσληψης, η αναζήτηση γηπέδων, κτιρίων ή υλικού, οι ενέργειες για την εξασφάλιση επαγγελματικών αδειών, άλλων αδειών ή χρηματοδοτικών πόρων.

Η εκπαίδευση και η κατάρτιση θεωρούνται ως μέσα βελτίωσης της απασχολησιμότητας, αλλά δεν αποτελούν μεθόδους αναζήτησης εργασίας. Τα άτομα χωρίς εργασία που συμμετέχουν σε σπουδές ή σε κύκλους κατάρτισης δεν θεωρούνται άνεργοι παρά μόνον εάν είναι «διαθέσιμα για εργασία» και «σε αναζήτηση εργασίας»,

Οι αναλυτικοί ορισμοί σύμφωνα με τον ΔΟΕ για τους απασχολούμενους, τους ανέργους και τον μη ενεργό πληθυσμό Απασχολούμενοι είναι τα άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω τα οποία την εβδομάδα αναφοράς είτε εργάστηκαν έστω και μία ώρα με σκοπό την αμοιβή ή το κέρδος, είτε εργάστηκαν χωρίς αμοιβή στην οικογενειακή επιχείρηση, είτε δεν εργάστηκαν αλλά είχαν μια εργασία ή επιχείρηση από την οποία απουσίαζαν προσωρινά (λόγω ασθένειας, άδειας, εκπαιδευτικής άδειας, κ.λπ.).

Άνεργοι είναι τα άτομα ηλικίας 15-74 ετών που ήταν i) χωρίς εργασία την εβδομάδα αναφοράς (δηλαδή δεν θεωρούνται απασχολούμενοι σύμφωνα με τον προηγούμενο ορισμό), ii) ήταν άμεσα διαθέσιμοι για εργασία και iii) είτε αναζητούσαν ενεργά εργασία τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες, είτε είχαν βρει μια εργασία που θα αναλάβουν μέσα στους επόμενους τρεις μήνες.

Μη ενεργοί είναι τα άτομα που δε χαρακτηρίζονται ούτε απασχολούμενοι ούτε άνεργοι.

Σύμφωνα με τον Bartholomew, το ποσοστό ανεργίας, όπως προκύπτει από τον ορισμό που χρησιμοποιούν οι ΕΕΔ: άνεργοι άνεργοι + απασχολούμενοι

Πίνακας 1. Ο ορισμός του αυτοπροσδιορισμού σύμφωνα με την ΕΕΔ (αφορά όλα τα άτομα 15 ετών και πάνω) Απασχολούμενος Άνεργος Μαθητής ή σπουδαστής Συνταξιούχος Μη εργαζόμενος λόγω μόνιμων προβλημάτων υγείας Νοικοκυρά Παρέχει κοινωνική υπηρεσία Λοιπές περιπτώσεις Δεν αφορά (παιδιά κάτω από 15 ετών) 9 Δεν απάντησε ^ 1 2 3 4 5 6 7 8

Οι οδηγίες για την διεξαγωγή της συγκεκριμένης ερώτησης από την Eurostat έχουν σαφείς κανόνες όπου ορίζουν πως οι συνεντευκτές θα πρέπει να διαβάζουν την ερώτηση αλλά και όλες τις κατηγορίες απόκρισης.

Μέθοδος- Στατιστική ανάλυση Τυποποίηση (standardization) των μετρήσεων ώστε να επιτρέπεται η συγκρισιμότητά τoυς διαχρονικά και μεταξύ των χωρών (Kish, 1994). Ο αυτοπροσδιορισμός της κατάστασης απασχόλησης κωδικοποιήθηκε σε τρεις κατηγορίες των απασχολούμενων (κωδικός 1), των ανέργων (κωδικός 2) και μη ενεργοί (κωδικοί 3-8). Η νέα μεταβλητή διασταυρώνεται με την μεταβλητή του ΔΟΕ όπως παρουσιάστηκε στο διάγραμμα ροής.

Οι περιπτώσεις που βρίσκονται στη διαγώνιο και αυτές που βρίσκονται εκτός από αυτή προσδιορίζουν τη «συμφωνία» και τη «διαφωνία» των ομάδων, αντίστοιχα, δηλ. οι αντιλήψεις των ατόμων που συμπίπτουν ή έρχονται σε αντίθεση με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ. Έπειτα δημιουργείται ένα κοινωνικό «προφίλ» και για τις δύο ομάδες που βασίζεται στα δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά τους.

Δημογραφικό και κοινωνικό «προφίλ» φύλο άνδρας γυναίκα ηλικία 15-24, 25-34, 35-44, 45-54, 55-64 & 65-74 οικογενειακή κατάσταση επίπεδο εκπαίδευσης άγαμος/-η έγγαμος/-η άλλο πρωτοβάθμια δευτεροβάθμια τριτοβάθμια

Αποτελέσματα Πάνω από το 90% του αυτοπροσδιορισμού της κατάστασης απασχόλησης συμπίπτει με τον συμβατικό ορισμό από τον ΔΟΕ: 95,9-97,6% (Ελλάδα), 95,1-95,5% (Πολωνία), 91,5-92,3% (Αυστρία), 91,1-92,8% (Σουηδία). Παρόλα αυτά, ο αριθμός των ατόμων με αντικρουόμενες αντιλήψεις κυμαίνεται από 2.458.000 έως 2.943.000: 202.000-335.000 (Ελλάδα), 1.271.000-1.403.000 (Πολωνία), 490.000-560.000 (Αυστρία), 495.000-645.000 (Σουηδία).

Ελλάδα Απασχολούμενοι/ες Άνεργοι/ες Μη ενεργοί/ές 99 99 99 99 99 99 99 99 97 97 97 97 97 97 97 97 81 83 86 85 87 87 87 85 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 1 Ο αυτοπροσδιορισμός των ατόμων (15-74 ετών) που συμπίπτει με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%)

Πολωνία Απασχολούμενοι/ες Άνεργοι/ες Μη ενεργοί/ές 100 100 100 100 100 100 100 100 95 94 94 95 95 95 94 95 59 62 67 66 67 67 65 62 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 2 Ο αυτοπροσδιορισμός των ατόμων (15-74 ετών) που συμπίπτει με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%)

Αυστρία Απασχολούμενοι/ες Άνεργοι/ες Μη ενεργοί/ές Υποχρεωτική στρατιωτική θητεία 99 100 99 100 99 100 99 100 99 100 99 100 99 100 99 100 85 85 85 84 84 85 84 85 52 59 54 54 55 58 57 57 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 3 Ο αυτοπροσδιορισμός των ατόμων (15-74 ετών) που συμπίπτει με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%)

Σουηδία Απασχολούμενοι/ες Άνεργοι/ες Μη ενεργοί/ές Υποχρεωτική στρατιωτική θητεία 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 76 86 82 83 77 81 81 80 80 79 79 75 74 73 73 74 74 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 4 Ο αυτοπροσδιορισμός των ατόμων (15-74 ετών) που συμπίπτει με τον συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%)

Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν ότι είναι αναγκαία μια διεξοδική διερεύνηση των δημογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών των ομάδων "συμφωνίας" και "διαφωνίας" προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσο διαφέρουν ή όχι οι κατανομές τους. Το δημογραφικό και κοινωνικό «προφίλ» των 4 επιλεγμένων χωρών ως προς τη συμφωνία αλλά και ως προς τη διαφωνία του αυτοπροσδιορισμού για την κατάσταση απασχόλησης με τον συμβατικό ορισμό από τον ΔΟΕ παρουσιάζεται για την Ελλάδα (Διαγρ. 1.1-1.4), την Πολωνία (Διαγρ. 2.1-2.4), την Αυστρία (Διαγρ. 3.1-3.4) και την Σουηδία (Διαγρ. 4.1-4.4), αντίστοιχα.

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Γυναίκες Άνδρες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 1.1 Το φύλο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Ελλάδα

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 65-74 55-64 45-54 35-44 25-34 15-24 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 1.2 Οι ηλικιακές κατηγορίες της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Ελλάδα

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Άλλο Έγγαμοι/ες Άγαμοι/ες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 1.3 Η οικογενειακή κατάσταση της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Ελλάδα

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τριτοβάθμια Δευτεροβάθμια Πρωτοβάθμια 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 1.4 Το εκπαιδευτικό επίπεδο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Ελλάδα

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Γυναίκες Άνδρες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 2.1 Το φύλο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Πολωνία

Διαγρ. 2.2 Οι ηλικιακές κατηγορίες της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Πολωνία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 65-74 55-64 45-54 35-44 25-34 15-24 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Άλλο Έγγαμοι/ες Άγαμοι/ες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 2.3 Η οικογενειακή κατάσταση της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Πολωνία

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τριτοβάθμια Δευτεροβάθμια Πρωτοβάθμια 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 2.4 Το εκπαιδευτικό επίπεδο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Ελλάδα

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Γυναίκες Άνδρες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 3.1 Το φύλο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Αυστρία

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 65-74 55-64 45-54 35-44 25-34 15-24 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 3.2 Οι ηλικιακές κατηγορίες της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Αυστρία

Διαγρ. 3.3 Η οικογενειακή κατάσταση της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Αυστρία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Άλλο Έγγαμοι/ες Άγαμοι/ες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Διαγρ. 3.4 Το εκπαιδευτικό επίπεδο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Αυστρία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τριτοβάθμια Δευτεροβάθμια Πρωτοβάθμια 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Γυναίκες Άνδρες 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Διαγρ. 4.1 Το φύλο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Σουηδία

Διαγρ. 4.2 Οι ηλικιακές κατηγορίες της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Σουηδία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 65-74 55-64 45-54 35-44 25-34 15-24 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Διαγρ. 4.3 Η οικογενειακή κατάσταση της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Σουηδία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Άλλο Έγγαμοι/ες Άγαμοι/ες 30% 20% 10% 0% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Διαγρ. 4.4 Το εκπαιδευτικό επίπεδο της πρόσληψης της κατάστασης απασχόλησης που συμπίπτει και μη με το συμβατικό ορισμό του ΔΟΕ (%): Σουηδία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Τριτοβάθμια Δευτεροβάθμια Πρωτοβάθμια 30% 20% 10% 0% Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ Σ Δ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Συμπεράσματα Στην Ελλάδα τα άτομα με αντικρουόμενες αντιλήψεις είναι κυρίως γυναίκες (53,1-58,4%), ηλικίας 25-34 ετών (23,1-28,1%), έγγαμες (48,2-56,6%) με δευτεροβάθμια εκπαίδευση (55,9-60,0%). Στην Πολωνία τα άτομα με αντικρουόμενες αντιλήψεις είναι κυρίως γυναίκες (55,1-58,5%), ηλικίας 25-34 ετών (21,0-24,6%), έγγαμες (55,8-59,5%) με δευτεροβάθμια εκπαίδευση (79,7-88,8%).

Στην Αυστρία τα άτομα με αντικρουόμενες αντιλήψεις είναι κυρίως γυναίκες (59,9-63,0%), ηλικίας 25-34 ετών (25,3-28,0%), έγγαμες (42,6-47,8%) με δευτεροβάθμια εκπαίδευση (70,3-86,8%). Στην Σουηδία τα άτομα με αντικρουόμενες αντιλήψεις είναι κυρίως γυναίκες (56,3-59,9%), ηλικίας 15-24 ετών (39,0-47,8%), άγαμες (64,5-68,3%) με δευτεροβάθμια εκπαίδευση (64,2-69,5%).

Το δημογραφικό και κοινωνικό «προφίλ» των αντικρουόμενων απόψεων είναι σχετικά παρόμοιο στην Ελλάδα, Πολωνία και Αυστρία (νέες έγγαμες γυναίκες με δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Στην περίπτωση της Σουηδίας διαφέρει έχοντας νέες (15-24) άγαμες γυναίκες με δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Παρόλα αυτά, το μοτίβο παραμένει το ίδιο μέσα στα έτη.

Είναι κοινή πρακτική στις κοινωνικές δειγματοληπτικές έρευνες να προστίθενται ερωτήσεις αντιλήψεων πριν γίνει εμφανή το πλαίσιο που δίνει η έρευνα και όπως σημείωσε και ο Oppenheim (1992: 112): «Προσπαθούμε, όσο το δυνατόν περισσότερο, να αποφεύγουμε να βάζουμε ιδέες στο μυαλό των αποκρινόμενων». Με την άποψη αυτή εναρμονίζονται και Gauckler and Körner (2011), οι οποίοι προτείνουν ότι το ερώτημα του αυτοπροσδιορισμού της κατάστασης απασχόλησης πρέπει να ερωτάται πρώτο και αυτό μπορεί να δώσει ριζικά διαφορετικά αποτελέσματα.

Όπως υποστήριξε και ο Schwarz (1987) τα γνωσιακά ζητήματα που προκύπτουν από ένα ερωτηματολόγιο μπορεί να έχουν σημαντικές επιπλοκές στο σχεδιασμό του ερωτηματολογίου και στη διεξαγωγή της έρευνας.

Στις περιπτώσεις των τεσσάρων χωρών που εξετάσαμε το ερώτημα αυτό προηγείται των ερωτημάτων που απαιτούνται για τη μέτρηση της κατάστασης απασχόλησης σύμφωνα με τους συμβατικούς ορισμούς του ILO. Το γεγονός αυτό επέτρεψε τη διεξοδική μελέτη της «συμφωνίας» και «διαφωνίας» των δύο διαφορετικών μετρήσεων.

Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι υπάρχει κάποιο είδος «προκατάληψης» που εισάγεται από τους συμβατικούς ορισμούς του ΔΟΕ για τους απασχολούμενους, τους άνεργους και τους ανενεργούς και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες όπως επισήμαναν οι Gauckler και Körner (2011) στο main status effect.

Βιβλιογραφία Bartholomew, D.J., Moore, P., Smith, F., & Allin, P. (1995). The measurement of unemployment in UK. Journal of the Royal Statistical Society, Series A (Statistics in Society), 158(3), 363-417. de la Fuente, A. (2011). New measures of labour market attachment: 3 new Eurostat indicators to supplement the unemployment rate (Statistics in Focus 57). Eurostat. Eurostat (2016). EU Labour Force Survey database user guide. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Gauckler, B., & and Körner, T. (2011). Measuring the employment status in the Labour Force Survey and the German Census 2011: Insights from recent research at Destatis. Methoden Daten Analysen, 5(2), 181-205. Hussmanns, R., Mehran, F., & Verma, V. (1990). Surveys of economically active population, employment, unemployment and underemployment: An ILO manual on concepts and methods. Geneva: International Labour Office. Kish, L. (1994). Multi-population survey designs: Five types with seven shared aspects. International Statistical Review, 62(2), 167-186. Stephan, F.F., & McCarthy, P.J. (1958). Sampling opinions: An analysis of survey procedure. Connecticut: Greenwood Press. Yfanti A. (2018), The self-perceived employment status from the European Labour Force Survey, Proceedings of the 6 th Conference of the Hellenic Sociological Association (EKE), A. Papadopoulos (Ed.), 29-31 March 2018 (pp. 730-743) Athens: Hellenic Sociological Association. Yfanti, A., Michalopoulou, C., Mimis, A. and Zachariou, S. (2018). Investigating Southern Europeans perceptions of their employment status. In C.H. Skiadas and C. Skiadas (Eds), Demographic and Health Issues - Population Aging, Mortality and Data Analysis (pp. 251-263). Springer.

Σας ευχαριστώ!