Πρώιμα αποτελέσματα προοπτικής μελέτης Ιπποθεραπείας σε παιδιά με κινητικά Στεργίου Α.1, Βαρβαρούσης Δ.2, Παππάς Κ.3, Σιαφάκα Β.2, Πλούμης Α.2, Μπερής Α.2 Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας & Ιπποθεραπείας Ιωαννίνων, Μονάδα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, 3ΕΛΕΠΑΠ Ιωαννίνων 1 2 Εισαγωγή Η Ιπποθεραπεία, είναι μία νευροφυσιολογική μέθοδος, η οποία περιλαμβάνει την αξιοποίηση της κίνησης του αλόγου για να διεγείρει τις φυσιολογικές αντιδράσεις των ασθενών με νευρομυοσκελετικές δυσλειτουργίες, όπως είναι η εγκεφαλική παράλυση (ΕΠ).2 Κατά την κίνηση του αλόγου το κέντρο βάρους του μετατοπίζεται τρισδιάστατα με ρυθμική κίνηση πολύ κοντινή με αυτή που κάνει η πύελος του ανθρώπου κατά τη βάδιση. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της ιππασίας ένα άτομο με ΕΠ ωφελείται από την κινητοποίηση της πυέλου, της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και της άρθρωσης του ισχίου. Το περπάτημα του αλόγου μετακινεί τον αναβάτη εμπρός και πίσω, προκαλώντας πρόσθια και οπίσθια κίνηση της πυέλου. Έτσι ενεργοποιείται η ικανότητα ελέγχου της πυέλου μέσω των εκτεινόντων και των καμπτήρων μυών. Αντίστοιχα, η κίνηση του αλόγου δεξιά και αριστερά, ενεργοποιεί τους πλάγιους μύες του κορμού του αναβάτη, αυξάνοντας έτσι τη σταθερότητά του. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η βελτίωση στη στάση, την ισορροπία, την κινητικότητα, και τη λειτουργικότητα ασθενών με νευρομυοσκελετικές διαταραχές.1,3,4,5 Βελτιώνεται η ενεργειακή δαπάνη και εξαλείφονται παθολογικά αντανακλαστικά (πρότυπα κίνησης),3,4 ενώ παράλληλα βελτιώνεται το εύρος κίνησης των αρθρώσεων και η μετατόπιση του κέντρου βάρους.4,5 Τέλος, σε παιδιά με σπαστική τετραπληγία φαίνεται να βοηθά στη στήριξη της κεφαλής και την ευθυγράμμιση των ώμων.1,5 Στόχοι Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της ιπποθεραπείας στην αδρή κινητική λειτουργία και την ισορροπία παιδιών με κινητικά ελλείμματα λόγω εγκεφαλικής παράλυσης.
Υλικό και Μέθοδος 2 Εφαρμόστηκε πρόγραμμα Ιπποθεραπείας διάρκειας 14 εβδομάδων, με μία συνεδρία την εβδομάδα διάρκειας 40 λεπτών η κάθε μία, σε 5 παιδιά με Εγκεφαλική Παράλυση ηλικίας 7 έως 17 ετών. Έγινε αξιολόγηση της ισορροπίας με το Pediatric Balance Scale (PBS) και αξιολόγηση της αδρής κινητικής λειτουργίας με το GMFM (Gross Motor Function Measure). Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν πριν από την παρέμβαση, την 7η εβδομάδα και την 14η εβδομάδα με το τέλος της τελευταίας συνεδρίας Ιπποθεραπείας σε κάθε παιδί. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Ιπποθεραπείας, τα παιδιά συνέχισαν να δέχονται πρόγραμμα Φυσιοθεραπείας. Το κάθε παιδί, ανάλογα της λειτουργικότητάς του, τοποθετείται στη ράχη του αλόγου και συμμετέχει στη συνεδρία, είτε παθητικά με τη βοήθεια του θεραπευτή, είτε μόνο του εφόσον είναι ικανό, σε διάφορες θέσεις, ώστε να δέχεται διάφορα ερεθίσματα κατά την κίνηση του αλόγου και να ανταποκρίνεται σε αυτά. Τα παιδιά πραγματοποιούσαν επιλεγμένες ασκήσεις, όπως φαίνεται και στην εικόνα, προσαρμοσμένες στην εκάστοτε θεραπεία με στόχο την ανάπτυξη των μυών του κορμού και των τεσσάρων άκρων για τη βελτίωση της στάσης, της ισορροπίας και της νευρομυϊκής συναρμογής.
Αποτελέσματα 3 Παρουσιάστηκε βελτίωση τόσο στην ισορροπία όσο και στην αδρή κινητική λειτουργία όλων των παιδιών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε σταδιακή αύξηση της βαθμολογίας τόσο του PBS όσο και του GMFM σε σχέση με τη χρονική εξέλιξη του προγράμματος όπως φαίνεται στα γραφήματα 1 και 2. Γράφημα 1
4 Γράφημα 2 Ειδικότερα στο PBS έγινε καταγραφή της χρονικής διάρκειας σε τρείς από δεκατέσσερις συγκεκριμένες δοκιμασίες. Έτσι, για παράδειγμα, στη δοκιμασία περιστροφής του παιδιού κατά 360 γύρω από τον εαυτό του γινόταν καταμέτρηση του χρόνου εκτέλεσης της δοκιμασίας. Σε όλα τα παιδιά παρατηρήθηκε βελτίωση, όχι μόνο στην πραγματοποίηση της δοκιμασίας αλλά και στο χρόνο επίτευξης αυτής. Στο γράφημα 3 εμφανίζεται η βελτίωση στο χρόνο πραγματοποίησης των τριών δοκιμασιών. Γράφημα 3
5 Συμπεράσματα Η Ιπποθεραπεία αποτελεί μία κατάλληλη συμπληρωματική, θεραπευτική παρέμβαση στην αποκατάσταση παιδιών με εγκεφαλική παράλυση εφόσον σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης βοηθά στη βελτίωση της στάσης, της ισορροπίας και της λειτουργικότητας παιδιών με κινητικά ελλείμματα λόγω εγκεφαλικής παράλυσης. Αναφορές 1. Bertoti D. Effect of therapeutic horseback riding on posture in children with cerebral palsy. Phys Ther. 1988; 68:1505 1512. 2. Lisiński P, Stryła W. The utilization of hippotherapy as auxiliary treatment in the rehabilitation of children with cerebral palsy Ortop Traumatol Rehabil. 2001;3(4):538-40. 3. McGibbon, N.H., Andrade, C.K., Widener, G., & Cintas, H.L. Effect of an equine-movement therapy program on gait, energy expenditure, and motor function in children with spastic cerebral palsy: a pilot study. Developmental Medicine & Child Neurology, 1998; 40(11), 754-762. 4. Meregillano G. Hippotherapy. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2004;15(4):843-54.
6 5. Sterba, J.A., Rogers, B.T., France, A.P., & Vokes, D.A. Horseback riding in children with cerebral palsy: Effect on gross motor function. Developmental Medicine & Child Neurology, 2002; 44(5), 301-308.